Βιογραφία
Ὁ Ἀστέριος, ἐπίσκοπος Ἀμασείας (στον Πόντο), ἦταν σύγχρονος τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καὶ ἀναμφίβολα ὑπήρχε ὑπὸ τὴν γοητευτικὴ ἐπιρροὴ τοῦ περίφημου ἐκείνου ἐκκλησιαστικοῦ ῥήτορος. Ἀφοῦ ἔλαβε ἐπιστημονικὴ μόρφωση ἐν Ἀντιοχείᾳ, ὅπου μελέτησε κυρίως φιλολογικὲς ἐπιστήμες καὶ νομικά, ὁ Ἀστέριος ἐπέλεξε πρῶτα τὴν δικηγορικὴ σταδιοδρομία, ἀλλὰ σύντομα τὴν ἐγκατέλειψε καὶ ἀφιερώθηκε εἰς τὴ διακονία τῆς Ἐκκλησίας. Τὴν ἔδρα τοῦ ἐπισκόπου Ἀμασείας ἀνέλαβε μετὰ τὸν Εὐλάλιο, ποὺ ἐξορίστηκε ὑπὸ τῶν ἀρειανῶν κατὰ τὴν βασιλεία τοῦ Οὐάλεντος, καὶ καθ’ ὅλη τὴν μακρὰ ποιμαντικὴ του διακονία (ἐκοιμήθη τὰ πρῶτα ἔτη τοῦ Ε΄ αἰῶνος) δὲν ἔπαυσε νὰ ἀσχολεῖται μὲ τὴν ἐπανόρθωση τῶν ἠθῶν, ποὺ διέφθειραν οἱ ἀρειανοί.
Ὁ Ἀστέριος ὁ Ἀμασείας, ποὺ ἀριθμεῖται στους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τοὺς πατριάρχες Νικηφόρο καὶ Φώτιο, καθὼς καὶ ἀπὸ τὴν Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (Β΄ Νικαίας, Act. 4. c. 14; Act. 6 et 8), — καὶ ποὺ ὁ Φώτιος ὀνομάζει «λαμπρὸν ἀστέρα, ποὺ φωτίζει ὅλες τὶς καρδιὲς μὲ τὸ φῶς του» (Phot., Bibl., cod. 271), — δικαίως μπορεῖ νὰ καταλάβει ἕνα πολὺ ἐντίμως θέση μεταξὺ τῶν ἀρχαίων ἐκκλησιαστικῶν κηρύκων.
Ἀνάμεσα στους ἀνατολικοὺς ἁγίους, ποὺ δὲν ὑπάρχουν στους μηνολόγους τῆς ἑλληνορωσικῆς Ἐκκλησίας, ὁ Ἀστέριος σημειώνεται ἀπὸ τὸν Σεβασμιώτατο Σέργιο στὶς 30 Ὀκτωβρίου (Πλήρες Μηνολόγιο, τ. 2, παρ. 2, σ. 49 καὶ 213). Σὲ διαφόρους ἐκδόσεις, τὸ ὄνομα τοῦ Ἀστερίου συνδέεται μὲ διαφορετικὸ ἀριθμὸ ἔργων, ἀλλὰ ὡς γνήσια του καὶ σωζόμενα μέχρι σήμερα ὁλόκληρα θὰ πρέπει νὰ θεωρηθοῦν 21 ὁμιλίες (Migne, Curs. compl. Patrol., ser. gr., t. XL, col. 163–478).
[ἑλλην. ̓Αστέριος - ἀστερωπός] († πριν τὸ 431), ἅγ. (μνήμη δυτ. 30 Ὀκτωβρίου), μητροπολίτης Ἀμασείας τοῦ Πόντου (ἀνέλαβε τὴν ἔδρα μεταξὺ 378 καὶ 395). Ἔλαβε παιδεία στὴν Ἀντιόχεια ὑπὸ τὴν καθοδήγηση ἑνὸς δούλου Σκύθη, ποὺ διαπρέπει γιὰ τὴν λογιότητά του (Phot. Bibl. Cod. 271). Πρὶν λάβει τὸ ἐπισκοπικὸ ἀξίωμα, ἦταν δικηγόρος. Ὁ Ἀ. ἐκοιμήθηκε σε βαθὺ γῆρας (Photius. Amphilochia. 312 // PG. 101. Col. 1161). Μέχρι σήμερα σώζονται 16 γνήσιες ὁμιλίες καὶ διαλέξεις τοῦ Ἀ. Ὁ Ἅγ. Φώτιος παραθέτει ἀποσπάσματα ἀπὸ 10 ὁμιλίες τοῦ Ἀ. (Bibl. Cod. 271), ἐνῶ πλήρεις κείμενα δύο ἀπὸ αὐτὲς ἀνακαλύφθηκαν σὲ ἀθωνικὰ χειρόγραφα ἀπὸ τὸν Μ. Μπάουερ καὶ ἐκδόθηκαν ἀπὸ τὸν Ἀ. Μπρέτζ. Στὴν χειρογραφικὴ παράδοση, λανθασμένα ἀποδίδονται στὸν Ἀστέριο μέρη ὁμιλιῶν ποὺ ἀνήκουν στὸν Ἀστέριο Σοφιστή.
Στὸ ὄνομα τοῦ Ἀ. ἐπιγράφεται ἡ Βίος τοῦ Ἁγίου Βασιλείου Ἀμασείας (BHG, N 240). Οἱ ὁμιλίες τοῦ Ἀ., ποὺ ἐπηρεάστηκαν ἰσχυρὰ ἀπὸ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη Χρυσόστομο, εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς καλύτερους παραδείγματα τοῦ κηρυκτικοῦ τέχνους τῆς ἐποχῆς του. Στὰ ῥητορικὰ του μέσα, ὁ Ἀ. προσανατολίστηκε καὶ στους λόγους τοῦ Δημοσθένους καὶ τοῦ Λιβανίου. Στὰ ἔργα τοῦ Ἀ. μποροῦν νὰ βρεθοῦν μαρτυρίες ποὺ ἐπιβεβαιώνουν τὴν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴν προσευχὴ πρὸς τοὺς ἁγίους, γιὰ τὰ θαύματα καὶ τὴν προσκύνηση τῶν λειψάνων καὶ τῶν εἰκόνων, γιὰ τὴν ἑορτὴ τῶν γενεθλίων καὶ τῆς κοίμησης τῶν ἁγίων. Ἡ «Διήγηση περὶ τοῦ μαρτυρίου τῆς Ἁγίας Εὐφημίας» τοῦ Ἀ. παρατίθεται στὰ πράξεις τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ὡς ἀπόδειξη τῆς λατρείας τῶν εἰκόνων στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία (Mansi. T. 13. P. 16-17, 308-309; ДВС. Т. 4. С. 422-424).