Ὑπόμνημα εἰς Ἠσαΐαν τὸν προφήτην 4

{1ΛΟΓΟΣ Γʹ.}1 9Οὕτω λέγει

Κύριος ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν, οὗτος ὁ καταδείξας τὴν γῆν, καὶ ποιήσας αὐτὴν, οὗτος διώρισεν αὐτήν. Οὐκ εἰς κενὸν ἐποίησεν αὐτὴν, ἀλλὰ κατοικεῖσθαι. Ἐγώ εἰμι Κύριος, καὶ οὐκ ἔστιν ἔτι. Οὐκ ἐν κρυφῇ λελάληκα, οὐδὲ ἐν τόπῳ γῆς σκοτεινῷ. Οὐκ εἶπα τῷ σπέρματι Ἰακὼβ, Μάταιον ζητήσατε. Ἐγώ εἰμι Κύριος λαλῶν δικαιοσύνην, καὶ ἀναγγέλλων ἀλήθειαν.9 Προανακηρύξας τὴν ἄφιξιν τοῦ πάντων ἡμῶν Σω τῆρος Χριστοῦ, καὶ τὸν τῆς σωτηρίας κατασημάνας καιρὸν, καθ' ὃν ἅπαντες τὸν τῆς ἀρχαίας ἀμαθίας ἀφέντες σκότον, πρὸς τὸ τῆς ἀληθοῦς θεογνωσίας μεταχωρήσουσι φῶς, ἀναγκαίαν ἐν τούτοις ποιεῖται τὴν παραίνεσιν Ἰουδαίοις τε καὶ Ἕλλησι προστιθεὶς ἐναργῆ τὰ δι' ὧν εἴσονται καὶ μάλα σαφῶς, ὅτι τε αὐτὸς εἴη Θεὸς τῶν ὅλων καὶ δημιουργὸς, ἕτερος δὲ παρ' αὐτὸν οὐδείς. Ταύτῃ τοι φησίν· Οὕτω λέγει Κύ ριος, καὶ οὐχ ἁπλῶς Κύριος, πλεῖστοί τε γάρ εἰσιν ἔν τε οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς, ὡς ἐν καταχρήσει λαχόντες τοὔνομα· ἀλλ' ἐκεῖνος αὐτὸς ὁ φύσει τε καὶ ἀληθῶς τοῦτο ὑπάρχων ὅπερ εἶναι καὶ λέγεται, καὶ ὡς ἀπό γε τῶν κατωρθωμένων τὴν δόξαν ἔχων οὐ κατεψευσμένην. Οὗτος γὰρ, φησὶ, Κύριος ὁ ποιήσας τὸν οὐρανόν· πάμμεγα πρὸς ἀπόδειξιν εὐκλείας τῆς ἀνωτάτω, καὶ ὑπεροχῆς πανσθενοῦς, τὸ ποιῆσαι τὸν οὐρανὸν καὶ καταδεῖξαι τὴν γῆν, ἱδρῦσαί τε αὐτήν. Αὐτὸς γὰρ διώρισεν αὐτὴν, τοῦτ' ἔστι, κεκρυμμένην ἐν ἀβύσσοις ἀόρατόν τε καὶ ἀκατάσκευον οὖσαν πάλαι ἀπέφηνεν ὁρατὴν, καὶ εἰργασμένην. ∆ιώρισε γὰρ αὐτήν· ἔφη γὰρ κατά γε τὴν πίστιν τῶν Μωσέως βιβλίων· "6Συναχθήτω τὸ ὕδωρ εἰς συναγωγὴν μίαν, καὶ ὀφθήτω ἡ ξηρά."6 Ὤφθη δὴ οὖν ἐξ ὑδάτων, καὶ ὑποβρυχίαν οὖσαν ἀεργῆ τε εἰσάπαν διέστησεν ἀνὰ μέρος, κλεῖθρα καὶ πύλας ταῖς ἀβύσσοις ἐπιθεὶς, καὶ ἀποκρίνας εὖ μάλα τῶν ὑδάτων αὐτήν. Ὅτι δὲ παρ- ήγαγε χρησίμως εἰς τοῦτό τε καὶ ἀναγκαίως, οὐχ ἵνα ὁρῷτο μόνον, ἀλλ' ἵνα ἔχῃ τοὺς οἰκήτορας, δῆλον δὲ ὅτι τοὺς ἐξ αὐτῆς πεπλασμένους, καθάπερ ἀμέλει καὶ οὐρανὸν τοὺς ἁγίους ἀγγέλους προδιεσάφησεν εἰπών· Οὐκ εἰς κενὸν ἐποίησεν αὐτὴν, ἀλλὰ κατοι- κεῖσθαι. Ὄχημα δὴ οὖν καὶ ὥς τις οἶκος ἀνεδείχθη τοῖς πατοῦσιν αὐτὴν, τοῦτ' ἔστιν, ἡμῖν. Εἰ δὲ παρήχθη- μεν παρ' αὐτοῦ πρὸς ὕπαρξιν, πῶς οὐκ ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι πάντως που καὶ διὰ τοῦτο γεγόναμεν, ἵνα προσ- κυνῶμεν αὐτῷ τε καὶ μόνῳ, καὶ γενεσιουργὸν ὄντα τῶν ὅλων ἐπιγινώσκοντες χαριστηρίους ᾠδὰς ἀναφέ- ρωμεν; Ἐγὼ τοίνυν εἰμὶ, καὶ οὐκ ἔστιν ἔτι Εἰ γάρ ἐστιν αὐτὸς ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν, καὶ τὴν γῆν καταδείξας, καὶ μὴ εἰς κενὸν ποιήσας αὐτὴν, ἀλλὰ κατοικεῖσθαι· τίς ἂν ἕτερος νοοῖτο παρ' αὐτὸν ὑπάρ- χων Θεός; ἢ τίς κατ' ἰσχὺν καὶ δόξαν ἰσοστατήσειεν αὐτῷ; ἢ τίς ὅλως ἐγγὺς καὶ παρὰ βραχύ; πῶς δὲ οὐχ ἅπασα ἡττᾶται τῶν γενητῶν ἡ φύσις, τῆς οὕτω μεγάλης καὶ ὑπεραιρούσης τὰ πάντα, δόξης, ἀλκῆς καὶ σοφίας; Οὐκ ἔστιν οὐδείς. Μόνος οὖν ἄρα, καὶ ἕτερος ἐπ' αὐτῷ παντελῶς οὐδεὶς νοοῖτ' ἂν εἶναι Θεὸς φύσει τε καὶ ἀληθῶς. Ἀλλὰ ναὶ φαίη τις ἂν ἔσθ' ὅτε· Τίς ἔγνω τὸν ἐν αὐτῷ σκοπόν; ἢ τίς ὁ φράσαι δυνάμενος, πότερόν ποτε καὶ ἑτέρους τινὰς τῆς τοῦ Θεοῦ δόξης καὶ κλήσει στεφανοῦσθαι βούλε- ται, ἤγουν ἑαυτόν τε καὶ μόνον; Ἀπολογεῖται δὴ οὖν καί φησιν· Οὐκ ἐν κρυφῇ λελάληκα, οὐδὲ ἐν τόπῳ γῆς σκοτεινῷ· οὐκ εἶπα τῷ σπέρματι Ἰακὼβ, Μάταια ζητήσατε. Νόμους, φησὶ, διέταξα περὶ τούτων αὐτοῖς οὐκ ἐν παραβύστῳ λαλῶν, οὐδὲ λαθεῖν σπουδάσας, ἀλλ' ἐναργῶς, καὶ ἀναφανδόν. Κατέβη γὰρ Κύριος ἐπὶ τὸ ὄρος τὸ Σινᾶ ἐν εἴδει πυρός· ἐκεῖ γνόφος ἦν καὶ θύελλα καὶ καπνοὶ, καὶ σαλπίγγων ἠχὴ διαπρύ- σιος. Παρειστήκει γὰρ πᾶς ὁ λαὸς μεσιτεύοντος τοῦ Μωσέως, ἐξηγγέλλοντο δὲ παρὰ Θεοῦ νόμοι, οὐ παρ- εγγυῶντος τῷ Ἰσραὴλ ζητῆσαί τι μάταιον, τοῦτ' ἔστιν, εἴδωλον, ἤγουν ψευδώνυμον σέβας, ἀλλ' ἔκ γε τῶν ἐναντίων ἀπείργουσαι ἐντολαί. Εἴρηται γὰρ πρὸς αὐτόν· "6Κύριον τὸν Θεόν σου προσκυνήσεις, καὶ αὐτῷ μόνῳ λατρεύσεις, καὶ οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι πλὴν ἐμοῦ. Καὶ οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἴδωλον, οὐδὲ παντὸς ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω, καὶ ὅσα ἐν τῇ γῇ κάτω, καὶ ὅσα ἐν τοῖς ὕδασιν ὑποκάτω τῆς γῆς."6 Οὐκοῦν εἴρηται πρὸς αὐτόν· τὸ δὲ, Ἐγώ εἰμι Κύριος, ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι, καὶ οὐχ ἅπαξ, πλειστά- κις, τὸ ὅτι δὴ Μόνος εἰμὶ Θεὸς, καὶ τῶν ὅλων Κύριος, λαλῶν δικαιοσύνην καὶ ἀναγγέλλων ἀλήθειαν· καὶ δι- καιοσύνην μὲν, ὥς γε οἶμαι, φησὶ τὸν νόμον· ἔστι γὰρ δικαιοσύνης βραβευτὴς ὁ νόμος· ἀλήθειαν δὲ τὰ Χρι- στοῦ παιδεύματα. Ἔνεστι δὲ τῷ νόμῳ τῆς ἀληθείας ἡ μόρφωσις, καὶ ἐγκέκρυπται ταῖς σκιαῖς τὸ Χριστοῦ μυστήριον. Περὶ αὐτοῦ γὰρ γέγραφεν ὁ Μωσῆς. Οὐ- κοῦν ἐν τῷ λαλῆσαι τὴν δικαιοσύνην, ἀναγγέλλεται σὺν αὐτῇ καὶ τῆς ἀληθείας ἡ δύναμις, εἴπερ ἀληθές ἐστιν ὅτι σκιὰ μὲν ὁ νόμος ἦν, νῦν δὲ αὐτῷ τῆς ἀλη- θείας ἡ μόρφωσις. 9Συνάχθητε, καὶ ἥκετε, βουλεύσασθε ἅμα, οἱ σωζόμενοι ἀπὸ τῶν ἐθνῶν. Οὐκ ἔγνωσαν οἱ αἴ- ροντες τὸ ξύλον τὸ γλύμμα αὐτῶν, καὶ προσευ- χόμενοι ὡς θεοὺς, οἳ οὐ σώζουσιν.9 Ἀπεβουκόλησε μὲν τῆς πρὸς Θεὸν οἰκειότητος σχετικῆς τοὺς ὄντας ἐπὶ τῆς γῆς ὁ δράκων ὁ ἀπο- στάτης, καὶ τῆς ἀληθοῦς θεογνωσίας ἀποσκευάσας κατεσκέδασεν εἰς ἀπάτην, καὶ πολύθεον πλάνησιν, καὶ τοῖς τῆς φαυλότητος τρόποις ἐγκαθιεὶς, δυσδιά- φυκτόν τε καὶ ἀνεξίτητον ἀπέφηνεν αὐτοῖς τῆς ἑαυτοῦ δυστροπίας τὸ λῖνον. Ἀλλ' ἐπέφανεν ὁ Ἐμ-μανουὴλ ὁ ἐξάγων τοὺς πεπεδημένους ἐν ἀνδρείᾳ, ὑπέμεινέ τε δι' ἡμᾶς τὸν κατὰ σάρκα θάνατον, ἵνα, ὡς ὁ εὐαγγελιστής φησι, τὰ τέκνα τοῦ Θεοῦ τὰ δι- εσκορπισμένα συναγάγῃ εἰς ἕν. Ἃ γὰρ διεσκόρπισεν ὡς ὠμὸς καὶ ἄγριος λύκος ἐπιπηδήσας ὁ Σατανᾶς, ταῦτα συνεκόμισεν ὁ Χριστὸς ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς, ὁ τὴν ψυχὴν ἑαυτοῦ θεὶς ὑπὲρ τῶν προβάτων. Οὐκοῦν αὐτὸ δὴ τοῦτο κατασημαίνει, λέγων· Συνάχθητε, τοῦτ' ἔστι, συνδέθητε πίστει μιᾷ, καὶ ὁμοψυχίᾳ. Συνάχθητε τῷ πάντων κρατοῦντι Θεῷ δι' ἁγιασμοῦ καὶ δικαιοσύνης· ἥκετε πλησίον, οἱ μακρὰν ὄντες ἔτι καὶ ἀπεσχοινισμένοι διὰ τὴν ἁμαρτίαν, καὶ τὸ εἰς αἰσχροτάτην καὶ βδελυρωτάτην κατακομισθῆναι διάθεσιν τοῦ νοῦ. Ἀφεστάναι δέ φαμεν τοῦ Θεοῦ τοὺς πεπλανημένους, οἳ καὶ ἐγγὺς ἔσονται διὰ πίστεως τῆς εἰς Χριστόν. Προσπεφώνηκε γοῦν τοῖς εἰς τοῦτο δραμοῦσι ὁ πάνσοφος Παῦλος· "6Νυνὶ δὲ οἵ ποτε ὄντες μακρὰν ἐγενήθητε ἐγγὺς ἐν τῷ αἵματι τοῦ Χριστοῦ."6 Καὶ πάλιν περὶ αὐτοῦ, ὅτι "6Ἐλθὼν εὐ-ηγγελίσατο εἰρήνην ἡμῖν τοῖς μακρὰν, καὶ τοῖς ἐγ γύς."6 Ταύτῃτοι διὰ προφητῶν ἁγίων τοῖς ἔτι μα- κρὰν ἐλέγετο· "6Ἐγγίσατε τῷ Θεῷ, καὶ ἐγγιεῖ ὑμῖν."6 Ἥκετε δὴ οὖν, φησὶ, καὶ βουλεύσασθε ἅμα οἱ σωζόμενοι ἀπὸ τῶν ἐθνῶν. Τὸ δὲ, Βουλεύσασθε, φησὶν, ἀντὶ τοῦ, Πραττέσθωσαν παρ' ὑμῶν τὰ τῆς εἰς Θεὸν ἐπιστροφῆς, μὴ ἀβούλως, ἢ ἀκατασκέπτως, ἀλλ' ἐν φρονήσει τεθαυμασμένῃ. ∆ιὰ γὰρ τῆς πί- στεως προελάσαι σύνεσιν, εἴπερ οὐκ ἔστιν ἐνδοιαστὸν ὅτι τῆς ἐν τῷ πεπλανῆσθαι δυσβουλίας κατεγνωκότες, καὶ τῆς ἀρχαίας ἀπάτης ἀποστρεφόμενοι τὴν ζημίαν, ἄπιμεν δρομαῖοι πρὸς Θεὸν, τὸ τῆς ἀληθοῦς θεογνω- σίας δεχόμενοι φῶς, καὶ τοῖς ἀμείνοσιν ἀσυγκρίτως τὴν ἐξ ὀρθῆς διανοίας ψῆφον ἐπάγοντες. Βουλεύσασθε δὴ οὖν, τοῦτ' ἔστιν, φρονήσατε, οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν σωζόμενοι. Ὡς γὰρ ἀφροσύνης ὄντας μεστοὺς ἀπο- φοιτᾷν ἐπιτάττει πρὸς ἔμφρονα νοῦν, ἀξιάγαστόν τε καὶ ἀνεπίπληκτον σύνεσιν, δι' ἧς ἂν γένοιτο κατιδεῖν τὴν τοῦ πάντων κρατοῦντος Θεοῦ δύναμίν τε καὶ δόξαν. Ἀλλ' οὐκ ἔγνωσαν τοῦτο, φησὶ, τοῦτ' ἔστιν, ἀνούστατοι παντελῶς νοηθεῖεν ἂν ὄντες, καὶ ἀσυν- εσίας ἔμπλεῳ τῆς ἐσχάτης. Οἱ αἴροντες τὸ ξύλον γλύμμα αὐτῶν. Τὸ δὲ αἴροντες ἐν τούτοις, ἀντὶ τοῦ ὑψοῦντες νοήσεις, ὥστε καὶ τὴν τῷ Θεῷ πρέπουσαν δόξαν ἀνάπτειν αὐτῷ, καὶ τούτῳ ξύλῳ καὶ παρ' αὐ- τῶν ἐγγεγλυμμένῳ. Εἶτα προσευχόμενοι ὡς πρὸς θεοὺς, οἳ οὐ σώζουσιν. Ἀμαθεῖς οὖν ἄρα, καὶ οὐ μακρὰν τῶν προσκυνουμένων τό γε ἧκον εἰς ἀναι- σθησίαν, οἷ ταῖς ἑαυτῶν προσκυνοῦντες τέχναις, καὶ ἐξ ὕλης ἀναισθήτου ζητοῦντες ἐπικουρίαν, καὶ τὴν τοῦ Θεοῦ κλῆσιν προσνέμοντες τοῖς διὰ σφῶν αὐ- τῶν τεχνοποιουμένοις καὶ τεχνουργημένοις. Ἀκουέ- τωσαν τῆς τοῦ Ψάλλοντος λύρας ἐπιτωθαζούσης αὐτοῖς καὶ βοώσης· "6Ὅμοιον αὐτοῖς γένοιντο οἱ ποιοῦντες αὐτὰ, καὶ πάντες οἱ πεποιθότες ἐπ' αὐτοῖς."6 9Εἰ ἀναγγελοῦσιν, ἐγγισάτωσαν, ἵνα γνῶσιν ἅμα, τίς ἀκουστὰ ταῦτα ἐποίησεν ἀπ' ἀρχῆς. Τότε ἀνηγγέλη ὑμῖν· Ἐγὼ ὁ Θεὸς, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος πλὴν ἐμοῦ· δίκαιος καὶ σωτὴρ οὐκ ἔστι πάρεξ ἐμοῦ. Ἐπιστράφητε πρός με, καὶ σωθή σεσθε οἱ ἐπ' ἐσχάτου τῆς γῆς.9 Παγίδας ἱστάντες δεινάς τε καὶ πολυτρόπους τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ τοὺς τῆς ἀπωλείας ὀρύττοντες βό- θρους, οἱ ἀλιτήριοι δαίμονες, καὶ τὴν τῆς θεότητος δόξαν ἀνοσίως καταλῃστεύοντες, καὶ ταῖς σφῶν αὐ τῶν ἀνάπτοντες κεφαλαῖς, οἱ πάντολμοι τὰ τῆς ἑαυ- τῶν ἀπάτης ἐργαστήρια συγκροτεῖν ἐσπούδαζον. Ὑποκρινόμενοι δὲ τὸ εἰδέναι τὰ μέλλοντα, καὶ ἀπ αγγέλλειν αὐτὰ δύνασθαι τοῖς ἐθέλουσι μαθεῖν, μέχρι καιροῦ διατετελέκασι γοῦν ἁρπάζοντες. Χρηστήρια γοῦν κατὰ χώρας τε καὶ πόλεις, ψευδομαντεῖαί τε ἦσαν πανταχοῦ, καὶ κλῃδωνισμοὶ, καὶ φενάκων πλη- θὺς τὰ ἀπὸ καρδίας αὐτῶν λαλούντων, κατὰ τὸ γε- γραμμένον, χρησμῳδοὶ, καὶ νεκυομάντεις, καὶ οἱ φωνοῦντες ἐκ γῆς, ἐγγαστρίμυθοί τε καὶ ἀλφιτομάν- τεις, καὶ ἁπαξαπλῶς ψευστῶν, καὶ φενάκων ἡ ὑφήλιος πεπλήρωτο. Ἦν οὖν ἄρα παρ' αὐτοῖς οὐδε- μία μὲν ἀληθὴς τῶν ἐσομένων ἡ γνῶσις, ψευδηγορίαι δὲ, καὶ βωμολογίαι καὶ ἀπάτη, καὶ δόλος, καὶ ἕτερον οὐδέν. Ταύτῃ τοι φησὶν ὁ τῶν ὅλων Θεός· Εἰ ἀναγγε- λοῦσιν, ἐγγισάτωσαν, ἵνα γνῶσιν ἅμα. Εἰ γὰρ δύναν- ται, φησὶν, ἀπαγγέλλειν, ἡκέτωσαν ἵνα γνῶσιν ἅμα, ἵνα τι κατὰ πρόσωπον οἱ πάντες εἰς ἓν συναγη- γερμένοι (ἦσαν μὲν γὰρ, ὡς ἔφην, ἀνὰ μέρος πλεισταχοῦ χρηστήρια. Ἄλλοι δὲ ἄλλως ἐφοίτων, καὶ ψευδηγοροῦντας ἐτίμων τοὺς ἀκαθάρτους δαίμονας)· εἰ δὲ ἀληθῶς ἀναγγεῖλαι δύνανται, φησὶν, ἅμα καὶ κατὰ ταὐτὸν γενόμενοι πάντες, γνώτωσάν τι τῶν ἐσομένων, τίς ἀκουστὰ ἐποίησε ταῦτα ἀπ' ἀρχῆς. Τίς γὰρ τῶν δεισιδαιμόνων, ἢ τῶν παρ' ἐκείνοις προ φητῶν, ἢ τῶν τοῖς μαντείοις προσκαθημένων, ἔγνω ποτὲ καὶ ἀπήγγειλεν ὅτι κατὰ καιροὺς ἐπιλάμψει τῷ κόσμῳ Χριστὸς, καὶ ὅτι τὸ τῆς ἀπάτης οἰχήσεται νέφος, καὶ ἀποσκεδασθήσεται μὲν ὁ τῆς ψευδωνύμου γνώσεως σκότος, ἀναλάμψει δὲ τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς, ὡς νοητὸς ἑωσφόρος, ὡς αὐγὴ καὶ ἡμέρα, ὡς δικαιο- σύνης ἥλιος ὁ Χριστός; Ἀλλ' οὔτε, φησὶν, οἱ τὴν τῶν ἐσομένων γνῶσιν ἔχειν ὑποπλαττόμενοι δαίμονες ἀνήγγειλαν ταῦτα ἀπ' ἀρχῆς, οὔτε μὴν τῆς ἐκείνων ψευδοεπείας οἱ ὑπουργοί. Οὐδεὶς γὰρ τῶν παρ' Ἕλλησι ποιητῶν ἤτοι λογογράφων τῶν οὕτω λαμ- πρῶν ἐμνήσθη πραγμάτων. Τίς οὖν ταῦτα ἀκουστὰ πεποίηκεν ἀπ' ἀρχῆς; Τότε καὶ ἀνηγγέλη ὑμῖν, τοῦτ' ἔστιν, ἀπ' ἀρχῆς. Ἀνηγγέλη δὲ οὐ παρ' ἑτέρου τινὸς, παρ' ἐμοῦ δὲ μᾶλλον τοῦ πάντα εἰδότος, καὶ πρὶν γενέσθαι προαπηγγελκότος. Λελάληκα γὰρ ὑμῖν αὐτὰ διά τε Μωσέως, καὶ προφητῶν ἁγίων, οἳ τοὺς παρ' ἐμοῦ πρὸς ὑμᾶς διεπόρθμευσαν λόγους. Οὐκοῦν ἐγώ εἰμι, φησὶν, ὁ Θεὸς, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος πλὴν ἐμοῦ. Εἰμὶ δὲ δίκαιος, καὶ σωτήρ. Ἄδικοι μὲν γὰρ οἱ ἀλιτήριοι δαίμονες, καθὰ καὶ φθορεῖς, καὶ φιλαίμα- τοι, καὶ κατωθοῦντες εἰς ὄλεθρον τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς. ∆ίκαιος καὶ σωτὴρ ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, ἐπαμύνων τοῖς ἠδικημένοις, καὶ δεσμῶν ἀνιεὶς τοὺς διηρπασμέ- νους, καὶ σειραῖς ἁμαρτιῶν κατεσφιγμένους, καταφωτίζων δὲ τοὺς ἐσκοτισμένους, ἐνισχύων τὸ ἠσθενηκὸς, καὶ τὸ κείμενον ἀνιστὰς, καὶ τὸ πλανώ μενον ἐπιστρέφων. Ταύτῃ τοι φησίν· Ἐπιστράφητε πρός με, καὶ σωθήσεσθε οἱ ἐπ' ἐσχάτου τῆς γῆς. Ἐν τούτοις εὖ μάλα τῆς διὰ Χριστοῦ χάριτος κατίδοι τις ἂν τὸ μέγεθος εἰς πάντας διῆκον τοὺς ὄντας ἐπὶ τῆς γῆς. Συνεσταλμένη μὲν γὰρ ἡ διὰ Μωσέως χάρις, καὶ σωτηρία, ἡ ἐφ' ἓν ἔθνος ἰοῦσα τὸν Ἰσραήλ· μα- κρὰ δὲ ὥσπερ καὶ μέχρι τερμάτων τρέχουσα γῆς ἡ διὰ Χριστοῦ. Σεσαγήνευται γὰρ διὰ πίστεως τῆς εἰς αὐτὸν εἰς σωτηρίαν καὶ ζωὴν ἡ σύμπασα γῆ. 9Ἐγώ εἰμι ὁ Θεὸς, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος. Κατ' ἐμαυτοῦ ὀμνύω· εἰ μὴ ἐξελεύσεται ἐκ τοῦ στό- ματός μου δικαιοσύνη, οἱ λόγοι μου οὐκ ἀπο- στραφήσονται· ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ, καὶ ὀμεῖται πᾶσα γλῶσσα τὸν Θεὸν, λέγουσα· ∆ι- καιοσύνη καὶ δόξα πρὸς αὐτὸν ἥξουσιν.9 Ἔδει τῆς ψευδωνύμου λατρείας καθῃρημένης παρ- ελθεῖν εἰς μέσον τὴν ἀλήθειαν, καὶ οἷον ἀπεληλαμέ- νου τοῦ σκότους περιαστράψαι τὸ φῶς. Ταύτῃτοι, καὶ μάλα εἰκότως μετά γε μὴν ἐπωφελῆ, καὶ ὀνησιφόρον ταυτηνὶ παραίνεσιν, τὴν ἑαυτοῦ δόξαν καθίστησιν ἐμφανῆ. Ἐγὼ γάρ εἰμι Θεὸς, φησὶ, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος. Εἶτα τῶν ἔσεσθαι προσδοκωμένων διὰ Χριστοῦ προκαταμηνύει τὴν δύναμιν, ὅρκῳ πιστούμενος, ὅτι πάντη τε καὶ πάντως ἡ δι' αὐτοῦ λαλουμένη δικαιο- σύνη, τοῦτ' ἔστιν, ἡ ἐν Χριστῷ διὰ πίστεως τοῖς ἀνὰ πᾶσαν χαρισθεῖσα τὴν ὑπ' οὐρανὸν, καὶ οἱ αὐτοῦ λό- γοι, τὸ εὐαγγελικὸν δηλονότι καὶ σωτήριον κήρυγμα, πάντη τε καὶ πάντως ἀναλάμψει κατὰ καιρούς. Κα- ταδηλοῖ γὰρ, οἶμαι, τουτὶ τὸ, Οὐκ ἀποστραφήσονται. Θεοῦ γὰρ ὑπισχνουμένου, καὶ ὅτι πάντη τε καὶ πάν- τως ἔσται τι λέγοντος, τίς ὁ ἐγκόψαι δυνάμενος; Ὄμνυσι δὴ οὖν καθ' ἑαυτοῦ. Ἄνθρωποι μὲν γὰρ κατὰ τοῦ μείζονος ὀμνύουσι, καὶ πάσης αὐτοῖς ἀντιλογίας πέρας εἰς βεβαίωσιν ὁ ὅρκος. Θεὸς δὲ ὁ πάντων ἐπ- έκεινα, καὶ ἀσυγκρίτοις ὑπεροχαῖς τῶν ἄλλων ἠρμέ νος, ὄμνυσι καθ' ἑαυτοῦ. Οὐ γὰρ ἦν ὀμόσαι καθ' ἑτέρου αὐτὸς ὢν, ὡς ἔφην, τὸ πάντων ἀκρότατον, καὶ τὸ εἰς λῆξιν ἀνεστηκὸς, κατά τε φύσιν καὶ δόξαν. Τί οὗν ἄρα τὸ ἐπαγγελθέν; Σωτηρία, καὶ ἐπιστροφὴ παντὸς τοῦ ἐπὶ τῆς γῆς ἔθνους. Ἐμοὶ γὰρ κάμψει, φησὶ, πᾶν γόνυ, καὶ ὀμεῖται πᾶσα γλῶσσα τὸν Θεόν. Τὸ δὲ, Κάμψει θεῷ γόνυ, ὅρκιόν τε πρὸς ἁπάντων αὐ- τοῦ γίνεσθαι τὸ ὄνομα, τί ἂν ἕτερον εἶναι νοοῖτο πλὴν ὅτι πάντων ἐπιστροφὴ, καὶ ἐπίγνωσις, καὶ τῆς πρὸς αὐτὸν οἰκειότητος δήλωσις; Οἳ γὰρ ὅλως δι' ἐπιστρο- φῆς πρὸς Θεὸν ἐπιφοιτῶσι παντελῶς καὶ τοῦ κάμψαι γόνυ τοῖς ἀκαθάρτοις πνεύμασι, καὶ τοῦ διὰ γλώττης ἔχειν αὐτοὺς ὡς θεοὺς (οὐ γὰρ ὀμοῦνται κατά τινος ὡς περὶ Θεοῦ), ἀλλ' ἕνα τὸν φύσει, καὶ ἀληθῶς ὄντα γινώσκοντες, ταῖς αὐτοῦ ζεύγλαις ὑπέχουσι τὸν αὐ- χένα, καὶ κάμπτουσί τε τὸ γόνυ ποιούμενοι τὰς λιτὰς, κἂν εἰ εὐορκεῖν ἕλοιντό πως, αὐτοῦ καὶ μόνου διαμε μνήσονται λέγοντες, ὅτι Πᾶσα δικαιοσύνη καὶ πᾶσα δόξα πρὸς αὐτὸν ἥξουσι, τοῦτ' ἔστιν, αὐτῷ δὴ πρέπει καὶ μόνῳ. ∆εῖ γὰρ τὰ πάντων ἄριστα τῶν ἔργων, καὶ πᾶν ὅσον ἐστὶν ἐν ῥήμασι τελοῦν εἰς δόξαν Θεοῦ, τοῦτο αὐτῷ πρὸς ἡμῶν ἀνάπτεσθαι μόνῳ. 9Αἰσχυνθήσονται πάντες οἱ ἀφορίζοντες ἑαυ- τοὺς ἀπὸ Κυρίου· δικαιωθήσονται, καὶ ἐν τῷ Θεῷ δοξασθήσεται πᾶν τὸ σπέρμα τῶν υἱῶν Ἰσραήλ.9 Ἀληθὲς κατ' ἄμφω τὸ εἰρημένον, καὶ οὐκ ἂν ὁ θεῖος διαψεύσεται λόγος. Ἕψεται γὰρ πάντως τοῖς ἀποφοιτᾷν ἐθέλουσι τῆς πρὸς Θεὸν οἰκειότητος, δῆλον δὲ ὅτι πνευματικῆς, τὸ καταισχύνεσθαι δεῖν· προσ- ίεσθαί γε μὴν, τὸ ἐν αὐτῷ δοξάζεσθαι, καὶ διαπρέπειν ἐν δικαιοσύνῃ, τοῖς ἐκ καρδίας εἰλικρινοῦς ἀγαπῶσιν αὐτόν. Οὗτοι δ' ἂν εἶεν οὔτι που πάντως ὁ κατὰ σάρκα Ἰσραὴλ, τὸ σπέρμα δὲ μᾶλλον τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. Σαφεστέραν δὲ τὴν τῶν προκειμένων ἀποτελοῦντες διάνοιαν ἐκεῖνό φαμεν. Ἐπέλαμψε γὰρ τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς ὁ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Λόγος, ἐν εἴδει τῷ καθ' ἡμᾶς, ἤτοι γενόμενος σὰρξ, κατὰ τὰς Γραφάς· ἀφίκετο δὲ κηρύσσων αἰχμαλώτοις ἄφεσιν, καὶ τυφλοῖς ἀν- άβλεψιν, ἀποστέλλων τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, καὶ ἰώμενος τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν, καὶ κα- λῶν ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτόν. Ἀλλὰ καίτοι δέον Ἰου-δαίους μάλιστα τὴν εἰς αὐτὸν προσήκασθαι πίστιν, ἅτε δὴ καὶ παιδαγωγὸν λαχόντας τὸν νόμον, καὶ ἁγίους προφήτας μυσταγωγοὺς, τοῦτο μὲν οὐ πεπρά- χασιν, ἀπεπήδησαν δὲ ὥσπερ αὐτοῦ, καὶ γεγόνασιν ἐντροπῆς ἀνάμεστοι, τὴν καταισχύνουσαν αὐτοὺς ἁμαρτίαν ἀναπόβλητον, ἔχοντες. Ἀληθὲς οὖν, ὅτι Αἰ- σχυνθήσονται πάντες οἱ ἀφορίζοντες ἑαυτοὺς ἀπὸ Κυ- ρίου. Ἤκουον γὰρ λέγοντος αὐτοῦ· "6Ἀμὴν, ἀμὴν λέγω ὑμῖν, Ἐὰν μὴ πιστεύσητε ὅτι ἐγώ εἰμι, ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν ἀποθανεῖσθε."6 Οἵ γε μὴν ἐπεγνω- κότες τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ δεδικαίωνται μὲν διὰ πίστεως, κεκερδήκασι δὲ μακρὰν καὶ ἀτελεύτητον δόξαν, μέτοχοι μὲν ἁγίου Πνεύματος ἀναδεδειγμένοι, καταπλουτήσαντες δὲ τὸ λαμπρὸν τῆς υἱοθεσίας ἀξίωμα. ∆έδωκε γὰρ αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα γενέσθαι Θεοῦ, ἀξιόληπτόν τε πρὸς τούτοις καὶ ἀδιάβλητον ἐσχηκότες ἐλπίδα· κληρονομήσουσι γὰρ τὴν τῶν οὐ- ρανῶν βασιλείαν. Νοηθεῖεν δ' ἂν οὗτοι τὸ σπέρμα τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. Υἱοὺς δὲ Ἰσραὴλ ἐν τούτοις ὠνομάσθαι φαμὲν τοὺς ἁγίους ἀποστόλους, καὶ εὐαγγελιστάς· ἦσαν γὰρ κατὰ σάρκα ἐξ Ἰουδαίων. Υἱοὺς δὲ αὐτῶν τοὺς δι' αὐτῶν κεκλημένους εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ Χρι- στοῦ. Προσπεφώνηκε γοῦν ὁ θεσπέσιος Παῦλος τοῖς δι' αὐτοῦ πιστεύσασι· "6Κἂν γὰρ μυρίους ἔχητε παιδ- αγωγοὺς ἐν Κυρίῳ, ἀλλ' οὐ πολλοὺς πατέρας. Ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ Εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα."6 Εὑρίσκομεν δὲ πλεισταχοῦ καὶ ἑτέρους τῶν ἁγίων ἀποστόλων, τεκνία καλοῦντας τοὺς δι' αὐ- τῶν σεσαγηνευμένους εἰς σωτηρίαν τὴν ἐν Χριστῷ. 9Ἔπεσε Βὴλ, συνετρίβη ∆αγὼν, ἐγένετο τὰ γλυπτὰ αὐτῶν ὡς θηρία καὶ κτήνη.9 Ἀεί πως ἀκολουθεῖ ταῖς προῤῥήσεσιν, αἵπερ ἂν γένοιντο διὰ προφητῶν ἁγίων περὶ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ, προαγορεύσεις ἀναγκαῖαι τῶν δι' αὐτοῦ γενομένων, ἤγουν τῶν τῷ κόσμῳ κατωρθωμέ- νων. Κατόρθωμα δὲ τὸ πάντων ἐξαίρετον τὸ ἐκ μέσου γενέσθαι τὸν Σατανᾶν, καὶ τὴν βέβηλον δὲ, καὶ ἀν- δροκτόνον πληθύν. Ἐπιλάμψαντος τοίνυν αὐτοῦ τῷ κόσμῳ, λέλυται μὲν ἡ πάλαι πολλὴ καὶ ἐπάρατος τῆς ἁμαρτίας ἀχλὺς, ἣν ταῖς ἁπάντων διανοίαις ἐνῆκεν ὁ Σατανᾶς, ἵνα μὴ βλέπωσι τῆς ἀληθείας τὸ φῶς. Πέ- παυται δὲ καὶ τῶν δαιμονίων ἡ τυραννὶς, καὶ τὰ τῆς εἰδωλολατρείας παίγνια. Οὐκοῦν ἀναγκαίως, ὡς ἔφην, ὁ περί γε τούτων ἡμῖν εἰσεκομίσθη λόγος, καὶ πε- πτωκέναι φησὶ τὸν Βήλ. Εἴδωλον δὲ τοῦτο μάλιστα τῶν Βαβυλωνίων, τετιμημένον δὲ καὶ ἐν ἑτέραις πό- λεσι. Καί φασιν εἶναι τὸν Βὴλ τὸν παρ' Ἕλλησι τοῖς ἀθέοις μυθολογούμενον Κρόνον, ὃν καί φασιν ὠμὸν εἶναι καὶ φιλαίματον, καὶ ἀνδροκτασιῶν ἐραστήν. Ἀναγέγραπται γοῦν ἐν ἱστορίαις Ἑλληνικαῖς, ὡς ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ τριακοσίους τῶν ξένων ἔσφαζόν τινες αὐτῷ, μυσαρὰν καὶ στυγητὴν Θεῷ καὶ ἀνθρώποις ἐπιτελε- σθῆναι πανήγυριν. Καὶ γοῦν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, ἐπὶ ταῖς οὕτω δειναῖς ἀσεβείαις ἀγανακτῶν, δι' ἑνός πού φησι τῶν ἁγίων προφητῶν τοῖς τὰ τοιάδε δρᾷν εἰωθόσι· Θύσατε ἀνθρώπους· μόσχοι γὰρ ἐκλελοίπασιν. Εἰς τοῦτο γὰρ μισανθρωπίας τε καὶ ἀγριότητος καθικέσθαι φησὶ τοὺς ἀκαθάρτους δαίμονας, ὥστε καὶ ἀκορέστως διψῇν ἀνθρώπινον αἷμα, καὶ ταῖς τῶν ἁλισκομένων φθοραῖς ἐπιγάννυσθαι. Οὐ γὰρ ἂν ἴσως ἔοικεν αὐτοῖς ὁ κλάζων μόσχος ἐπὶ βωμῷ, λιβανωτοί τε καὶ πρό- βατα· γλίχονται δὲ μᾶλλον τῆς ἀνθρώπων σφαγῆς. Ἔπεσε τοίνυν, φησὶν, ἡ Βὴλ, τοῦτ' ἔστι, κατηνέχθη, καὶ ἔπεσεν ἡ τοῦ δαίμονος ἰσχύς· ἵνα λοιπὸν τὸν ἐκ τῆς ἐκείνων σκαιότητος ἀποβαλόντες ζυγὸν ἐλευθέρᾳ καὶ ἀβιάστῳ γνώμῃ τρέχωσι πρὸς Θεὸν οἵ ποτε ταῖς ἐκείνου δυστροπίαις ἐνισχημένοι. Συνετρίβη δὲ καὶ ὁ ∆αγών. Σέβασμα δὲ καὶ τοῦτο τῶν τὴν παραλίαν οἰκούντων, ἢ καὶ ὅμορός ἐστι τῆς Ἰουδαίας, Ἀσκα-λωνιτῶν τέ φημι καὶ Γαζανῶν, οὓς καὶ Φυλιστιεὶμ ἤγουν ἀλλοφύλους ἡ θεία πλεισταχοῦ κατονομάζει Γραφή. Εὖ δὲ δὴ σφόδρα τὸ, Συνετρίβη, φησὶν, ὡς ἀπό γε τοῦ συμβεβηκότος αὐτῷ κατὰ καιροὺς, καὶ νῦν ὁ προφήτης τὸν περὶ αὐτοῦ διεξάγων λόγον. Ἀν- έγνωμεν γὰρ ἐν ταῖς βίβλοις τῶν Βασιλειῶν, ὅτι τὴν θείαν ποτὲ κιβωτὸν λαβόντες οἱ ἀλλόφυλοι εἰσήγαγον εἰς τὸν οἶκον ∆αγών· εἶτα εἰσελθόντες οἱ τοῦ δαιμο- νίου θεραπευταὶ, τεθέανται πεπτωκὸς τὸ εἴδωλον ἔμ- προσθεν τῆς κιβωτοῦ, καὶ συντριβὴν ὑπομείναντος αὐτοῦ ὡς ἀποβαλεῖν χεῖράς τε καὶ πόδας, καὶ κεφα- λήν. Σφόδρα οὖν χαριέντως ὡς ἀπό γε τοῦ συμβάντος κατὰ καιροὺς τὸ, Συνετρίβη, φησί. Φαμὲν δὲ ὅτι τῆς εἰδωλολατρείας τὴν ἀναίρεσιν ὁ προφητικὸς ἡμῖν ὑπ- εμφαίνει λόγος, ὡς ἐκ μέρους τό τε Βὴλ, καὶ τὸν ∆αγὼν ὀνομάσας. Οὐ γὰρ ἦν ἁπάντων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς εἰδώλων ποιήσασθαι μνήμην, ἀλλ' ὡς ἐκ μέρους ἐπὶ τὸ πᾶν διατάττει πάλιν. 9Αἴρετε αὐτὰ καταδεδεμένα, ὡς φορτίον κοπιῶν- τι, καὶ πεινῶντι ἐκλελυμένῳ, οὐκ ἰσχύοντι ἅμα· οἳ οὐ δυνήσονται σωθῆναι ἀπὸ πολέμου· αὐτοὶ δὲ αἰχμάλωτοι ᾐσχύνθησαν.9 Τὸ τῶν χειροτμήτων ἀνωφελὲς, καὶ μάταιον κατα- δείκνυσι πάλιν ἡμῖν ὁ λόγος ἐν τούτοις, ὡς ἀπό γε τῶν ἐπ' αὐτοῖς τελουμένων παιγνίων, αἰσχύνης οὖσαν ἀνάπλεων τὴν τῶν πλανωμένων ἀποφαίνει λατρείαν. Ἐπετέλουν μὲν γὰρ τοῖς δαιμονίοις ψυχρὰς καὶ κα- ταγελάστους ἔσθ' ὅτε τὰς πανηγύρεις· εἶτα τῶν σηκῶν ἐκκομίζοντες τὰ ἀγάλματα, ἐπαναθέμενοί τε ταῦτα τῶν ἱερέων τινὲς περιῄεσαν ἐν πλατείαις κα- τασειόμενοί τε καὶ οἷον μεθύσκοντες ὡς ἀχθοφοροῦν τες ἄγαν, καὶ ἔνθαπερ ἂν ἐπιβαρήσειεν ὃ διακομίζειν ἤθελον, ἐκεῖ πως καὶ συνωθούμενοι, καὶ μὴ δύνασθαι φέρειν τὸ ἄχθος ὑποκρινόμενοι. Ὁ δὲ ἀσύνετός τε καὶ ἀγελαῖος δῆμος, γύναιά τε φρενῶν ἔρημα, κατεκρότει ταῖς εὐφημίαις, τὴν ἄψυχον ὕλην εἰδοποιηθεῖσαν ὁρῶντες εἰς ἄνδρα τυχὸν ἢ γυναῖκα, ᾤοντό τε κατὰ ἀλήθειαν καὶ ἀφόρητον ἐνιέναι βάρος τὸν διακομιζό- μενον τοῖς ἀναθεμένοις εἰς ὤμους αὐτόν. ∆ιαγελᾷ τοιγαροῦν ὁ θεῖος ἡμῖν ἐν τούτοις λόγος τῆς Ἑλληνι- κῆς ἀναισθησίας τὸ μέγεθος, καί φησι περὶ τῶν ἐν σηκοῖς ἀγαλμάτων, ἃ καὶ προσκυνεῖν ἀσυνέτως ἤθε- λον· Αἴρετε αὐτὰ καταδεδεμένα ὡς φορτίον κοπιῶντι, καὶ πεινῶντι ἐκλελυμένῳ, οὐκ ἰσχύοντι ἅμα. Ταῦτα γὰρ, ὡς ἔφην, ὑπεπλάττοντο τῶν ἱερέων τινὲς ἐν τῷ περικομίζειν τὰ χειροποίητα. Πῶς οὖν ἄρα τῶν προσ- κυνουμένων τὸ ἀδρανὲς γνωσθήσεται, ἐκ πολλῶν μὲν καὶ ἑτέρων κατίδοι τις ἂν αὐτό. Ξύλον γὰρ ἢ λίθος ἢ ἑτέρα τις ὕλη τῶν τοιούτων γένεσις. Ἐπειδὴ δὲ ἀναγ- καῖον ἐκ τῶν ὅτι μάλιστα χρησίμων καταδεῖξαι τοῦτο, πρὸς ἀνάμνησιν αὐτοὺς ἀποφέρει τῆς ἐσομένης αὐτῶν αἰχμαλωσίας, τῆς ὑπό γέ φημι τῶν Βαβυλωνίων, ἣν δὴ καὶ πεπόνθασιν, ἐπεί τοι μεθέντες τὸ χρῆναι πλη- ροῦν τὸν νόμον, καὶ τὸν ἕνα τε καὶ φύσει θεραπεύειν Θεὸν, κατῴχοντο πρὸς πᾶν ὁτιοῦν τῶν ἀπηχεστάτων, καὶ προσκεκυνήκασι τοῖς ἔργοις τῶν ἰδίων χειρῶν· τεθύκασί τε πρὸς τούτῳ, καὶ τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρανοῦ, καθὰ γέγραπται. Πόθεν οὖν ἄρα τὸ ἀδρανὲς τῶν ἐν ὑπολήψει θεῶν ὀφθήσεται; Οὐ δυνήσονται, φησὶ, δια- σωθῆναι ἀπὸ πολέμου, αὐτοὶ δὲ αἰχμάλωτοι ἤχθησαν. Ἁλούσης γὰρ πόλεως ἢ χώρας, εἰ δή τινες εἶεν παρ' αὐτοῖς περίχρυσοί τε καὶ περιάργυροι θεοὶ, πρῶτοι τῶν ἄλλων ἁπάντων παρὰ τῶν ᾑρηκότων λαμβάνον- ται, οἷς ἦν εἰκὸς, εἴπερ τινὲς ἦσαν θεοὶ, καὶ τοῖς ἰδίοις ἐπαμύναι προσκυνηταῖς, καὶ ἀμείνους αὐτοὺς ἀποφῆ- ναι τῆς τῶν πολεμίων χειρός. Τί τοίνυν ὠφελεῖ γλυ- πτὸν, ὅτι ἔγλυψαν αὐτὸ κατὰ τὸν τοῦ προφήτου λόγον, ἔπλασαν αὐτὸ χώνευμα φαντασίαν ψευδῆ, οἳ μήτε σφίσιν αὐτοῖς, μήτε μὴν ἑτέροις ἐπαμύνειν εἰσὶν οἷοί τε; Πῶς γὰρ ἂν γένοιτό τι τοιοῦτον παρά γε ξύλου, καὶ λίθου; 9Ἀκούσατέ μου, οἶκος τοῦ Ἰακὼβ, καὶ τὸ κατά-λοιπον τοῦ Ἰσραὴλ, οἱ αἰρόμενοι ἐκ κοιλίας, καὶ παιδευόμενοι ἐκ παιδίου ἕως γήρως. Ἐγώ εἰμι, ἕως ἂν καταγηράσητε. Ἐγώ εἰμι. Ἐγὼ ἀνέχομαι ὑμῶν. Ἐγὼ ἐποίησα, καὶ ἐγὼ ἀνήσω· ἐγὼ ἀναλή- ψομαι, καὶ σώσω ὑμᾶς.9 Εὐτεχνέστατα πάλιν ὁ λόγος ἔχει, καὶ πρόεισιν ἐν κόσμῳ τῷ δέοντι, καὶ οἰκονομικῶς. Ἐπειδὴ γὰρ πο- λέμου μνήμην ἐποιήσατο, καθ' ὃν συμβέβηκε πληθὺν ἀμέτρητον ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν ἀποθανεῖν, καὶ ὀλιγανδρῆσαι σφόδρα τῶν Ἰουδαίων τὴν χώραν, ταύ- τῃ τοι φησὶν ὡς πρὸς οἶκον ἕνα, ὡς πρὸς κατάλειμμα, καὶ βαρβαρικῆς ὠμότητος λείψανον· Ἀκούσατέ μου, ὁ οἶκος τοῦ Ἰακὼβ, καὶ πᾶν τὸ κατάλοιπον τοῦ Ἰσραήλ. Ὤνησε δ' ἂν οὐ μετρίως τοὺς ἀκροωμέ νους ὁ λόγος, εἴπερ τινὲς ἦσαν ἀγχίνοι, καὶ τῶν χρη- σίμων ἐξετασταί. Τὰ γάρτοι σκυθρωπὰ καὶ δυσφό- ρητα προαπηγγελμένα μὲν εὐκόλως ἄν τις καὶ παρελάσειε τὰς τῆς ἐφόδου φυγὼν αἰτίας· ἀφιγμένα δὲ καὶ οἷον ἐπιπηδήσαντα, πῶς ἂν διακρούσαιτο; Τὸ κατάλοιπον τοίνυν αὐτοὺς ἀποκαλεῖ μονονουχὶ κεκραγὼς, ὅτι δαπανηθήσονται τῷ πολέμῳ, καὶ βαρ- βαρικῆς ὠμότητος ἔσονται θήραμα, εἰ μὴ τῶν οὕτως ἐκτόπων ἀποπεπαύσοιντο σπουδασμάτων. Ὅτι δὲ τὸ δυσμαθὲς ταῖς τῶν Ἰουδαίων ἔνεστι ψυχαῖς, καὶ χρῆμα γέγονεν αὐτοῖς ἀνόνητον, ἡ τοῦ νόμου μελέτη, διαδείκνυσι λέγων· Οἱ αἰρόμενοι ἐκ κοιλίας, καὶ παιδευόμενοι ἐκ παιδίου ἕως γήρως. Ἐκ βρέφους γὰρ καὶ μέχρι τῆς πρεσβυτικῆς ἡλικίας τοῖς ἱεροῖς τε καὶ θείοις ἐμμελετῶντες Γράμμασιν ὠφέληνται μὲν οὐδέν· ὥσπερ δὲ οὐδεμιᾶς παράπαν νουθεσίας ἠξιωμένοι κατῴχοντο πρὸς ἀπόστασιν τὴν ἀπὸ Θεοῦ. Ἀλλὰ καὶ εἰ μακρὸς ὑμῖν, φησὶν, ἐδαπανήθη χρόνος, ἐν ἀνονήτοις μελέταις, καὶ ἀμαθεστάτους ὄντας ὁρῶν, τῆς ἐμφύτου γαληνότητος οὐ πεπαύσομαι· καθίστημι δὲ οὕτως ἐμαυτὸν ὑμῖν ἐναργῆ λέγων· Ἐγώ εἰμι, τοῦτ' ἔστι, ζῶ καὶ ὑπάρχω· οὐχ ὡς γενέσεως ἔχων ἀρχὴν ἢ καταλήγειν εἰς πέρας εἰδὼς, ἀλλ' ὁ αὐτὸς ἀεὶ καὶ ὡσαύτως ἔχων, καὶ ἕως ἂν καταγηράσητε πάλιν ὁ αὐτὸς ἔσομαι. Οὐ γάρ μοι καθ' ὑμᾶς ἔπεισι γῆρας, ἀλλ' εἰμὶ ζῶν τε καὶ παναλκής. Καὶ ἐγὼ μὲν ἐποίησα τὰς ἐπενεχθείσας ὑμῖν τοῦ πολέμου συμφο- ρὰς ὁσίᾳ ψήφῳ καλῶν εἰς δίκην τοὺς τὴν ἐμὴν ὑβρί- σαντας δόξαν. Πλὴν ἐγὼ ἀνήσω, τοῦτ' ἔστιν, ἀφήσω, καὶ ταῖς ἀμνησικακίαις πεπονηκότας ὑμᾶς ἀνακτή σομαι. Ἐγὼ ἀναλήψομαι καὶ σώσω ὑμᾶς. Ὁ γὰρ δοὺς εἰς χεῖρας ἐχθρῶν πάλιν ὑμᾶς οἰκειώσομαι, καὶ τῶν τῆς αἰχμαλωσίας ὑμᾶς ἀπολύσω δεσμῶν. Οὐκοῦν ὡς πολυειδεῖ φαρμάκῳ τὰς τῶν εἰς αὐτὸν πεπαρῳνη- κότων, καὶ ἐκ πολλῆς ἄγαν ἀμαθίας ὠλισθηκότων ἐφ' ἃ μὴ θέμις, θεραπεύει καρδίας, τοῦτο μὲν ἀπει- λαῖς, τοῦτο δὲ καὶ ὑποσχέσεσιν ἀγαθαῖς. Σκοπὸς γὰρ αὐτῷ σῶσαι τὸ ἀπολωλὸς, καὶ τῶν τοῦ διαβόλου χειρῶν ἁρπάσαι τὸ πλανώμενον. 9Τίνι με ὡμοιώσατε; Τεχνάσασθε, οἱ πλανώμε- νοι, οἱ συμβαλλόμενοι χρυσίον ἐκ μαρσίπου, καὶ ἀργύριον ἐν ζυγῷ· στήσουσιν ἐν σταθμῷ, καὶ μισθωσάμενοι χρυσοχόον ἐποίησαν χειροποίητα, καὶ κύψαντες προσεκύνησαν αὐτῷ. Αἴρουσιν αὐτὸ ἐπὶ τῶν ὤμων, καὶ πορεύσονται. Ἐὰν δὲ θῶσιν αὐτὸ ἐπὶ τοῦ τόπου, μενεῖ, οὐ μὴ κινηθῇ· καὶ ὃς ἂν βοήσει πρὸς αὐτὸ, οὐ μὴ εἰσακούσῃ, ἀπὸ κακῶν οὐ μὴ σώσῃ αὐτόν.9 Ὑβριστὰς ὄντας ἐλέγχει, καὶ ὀλιγογνώμονας τοὺς τῶν εἰδώλων προσκυνητὰς, καὶ εἰς αὐτὴν θείαν καὶ ἀνωτάτω πλημμελοῦντας φύσιν. Κατακομίζουσι γὰρ, τό γε ἧκον εἰς ἑαυτοὺς, τῆς ἐνούσης αὐτῇ δόξης τὸ ὑπερτενὲς, ἐφ' ἃ μὴ προσῆκε, καὶ εἰς ἄψυχον ὕλην κατακομίζουσι τοῖς ἰδίοις αὐτὴν τεχνουργήμασιν ἀπονέμοντες, εἶτα ποιναῖς ταῖς ἐσχάταις ἐνισχημένας ὁσίως τὰς ἑαυτῶν ἀποφαίνοντες κεφαλάς. Τίνι δὴ οὖν ὡμοιώσατέ με, φησὶ, τὸν τῇ φύσει τῶν ὅλων διεστη- κότα, καὶ ἀσυγκρίτοις ὑπεροχαῖς ὑψοῦ τε ἡρμένον, καὶ παντὸς ἐπέκεινα γενητοῦ, τὸν τῶν ὅλων δημιουρ- γὸν, βασιλέα τε ὁμοῦ καὶ Κύριον; Εἰκὸς δὲ δή που, καὶ ἕτερόν τι βούλεσθαι καταδηλοῦν λέγοντα τοῖς πεπλανημένοις τὸν Θεόν· Τίνι με ὡμοιώσατε; ἴδετε, τεχνάσασθε, οἱ πεπλανημένοι. Χρυσίον μὲν γὰρ, φησὶ, καὶ ἀργύριον συνεισφέροντες, εἶτα μισθωσάμενοι χρυσοχόον διαπλάττουσι μορφὴν ἢ ἀνδρὸς, ἢ γυναι- κὸς, ἤγουν θηρίου, φέρε εἰπεῖν, ἢ κτήνους, ὄνομά τε τῷ διαπεπλασμένῳ Θεὸς εὐθὺς δίδοται παρ' αὐτῶν. Κατανοήσατε τοίνυν, φησὶ, τίνι ὡμοιώσατέ με; Ἢ γὰρ ἀνδρὶ ἢ γυναικὶ, ἢ καὶ θηρίοις ἢ ζώοις ἀλόγοις. Εἶτα πῶς οὐχ ἁπάσης ἐπέκεινα δυσσεβείας τὸ χρῆμά ἐστι; Τεχνάσασθέ τι πρὸς ἀπολογίαν· ἀπολύσασθε τὰς ἁμαρτίας. Ἀλλ' οὐκ ἂν εὕρητε τὸν ἐπικουροῦντα λόγον πρὸς τοῦτο ὑμῖν. Τὴν γὰρ ὑπὲρ πάντα φύσιν εἰς θηρία, καὶ κτήνη κατακομίζοντες, ποίοις ἄρα κεχρήσεσθε λόγοις δυναμένοις ἐξαρκέσαι εἴς γε τὸ δύνασθαι τὰ ἐγκλήματα διαφεύγειν; Ὅτι δὲ χυδαιό- τητος ἐννοιῶν καὶ ἕτερον οὐδὲν ἢ εἰδώλων ποίησις πειρᾶται διδάσκειν· ταύτῃ τοι καὶ λίαν ἰσχνοεπεῖ. Συνάγουσι γὰρ ἐκ μαρσίπου, φησὶν, ἀργύριον καὶ χρυσίον, καὶ ἐν ζυγῷ θήσουσιν, ἐν σταθμῷ ἰσομέ- τρῳ, ἑκάστου τάχα συνεισκομίζοντος, ἵνα κατὰ τὸ εἰκὸς τῷ πλέον εἰσφέροντι προσκέοιτο μᾶλλον ὁ τεχνουργούμενος. Φαίη δ' ἂν, οἶμαι, τὶς ὡς εἴπερ ἦσαν χρημάτων ἐπιδεεῖς, οὐδ' ἂν ὅλως ἐσχήκασι Θεὸν, καὶ εἰ μὴ τεχνιτῶν ηὐπόρει ἡ ὑπ' οὐρανὸν, οὐδεὶς ἦν ὅλως ὁ πρὸς αὐτῶν προσκυνούμενος. Ἥκα- σι δὲ ἀμαθίας εἰς τοῦτο καὶ ἀσυνέτων ἐννοιῶν, ὥστε προϋφεστηκότες αὐτοὶ τῶν ἰδίων Θεῶν τιμῶσιν ὄντας ὀψιγενεῖς, καὶ οὓς χρὴ δήπου μᾶλλον ὁρᾶσθαι δημιουργοὺς, δημιουργοῦσιν αὐτοί· καὶ οἱ τῆς ὕλης κύριοι, καὶ εἰς κατάχρησιν ἀναγκαίαν λαβόντες αὐ- τὴν παρ' αὐτῆς αἰτοῦσι τὸ σώζεσθαι. Ἀχθοφορούσει τοὺς θεοὺς ἐπ' ὤμων αἴροντες αὐτούς· ἀκινήτους ὄντας ὁρῶσι, καὶ οἷπερ ἂν ἕλοιτό τις ἀποφερομένους, καὶ αὐτοῖς προσάγουσι τὰς λιτάς. Οὐκοῦν ὅταν ἴδῃς λαβόντας τὴν λιτὴν, τότε προσδόκησον ἔσεσθαι τὴν ἐπικουρίαν. Εἰ δὲ ἀναισθήτους τε ὁμοῦ καὶ ἀκινήτους ὄντας ὁρᾷς, εἶτα τίνα παρ' αὐτῶν ἐκδέχῃ τὴν ὄνησιν· Τὰ ἴσα νοσῶν οὐκ αἰσθάνῃ. Πέπτωκας γὰρ εἰς ἐσχά- την ἀναισθησίαν. 9Μνήσθητε ταῦτα, καὶ στενάξατε· μετανοήσατε, οἱ πεπλανημένοι. Ἐπιστρέψατε τῇ καρδίᾳ, καὶ μνήσθητε τὰ πρότερα ἀπὸ τοῦ αἰῶνος, ὅτι ἐγώ εἰμι ὁ Θεὸς, καὶ οὐκ ἔστιν πλὴν ἐμοῦ· ἀναγγέλ λων πρότερον τὰ ἔσχατα πρὶν αὐτὰ γενέσθαι, καὶ ἅμα συνετελέσθη. Καὶ εἶπα· Πᾶσά μου ἡ βουλὴ στήσεται, καὶ πάντα ὅσα βεβούλευμαι ποιήσω, καλῶν ἀπὸ ἀνατολῶν πετεινὸν, καὶ ἀπὸ γῆς πόῤ- ῥωθεν. Περὶ ὧν βεβούλευμαι, ἐλάλησα, καὶ ἤγα- γον, ἔκτισα, καὶ ἐποίησα. Ἤγαγον αὐτὸν, καὶ εὐώδωσα τὴν ὁδὸν αὐτοῦ.9 Ἀπάτῃ καὶ σκότῳ καὶ ἀμαθίᾳ δεινῇ κεκρατημέ- νους ὁρῶν κατοικτείρει πάλιν αὐτοὺς ὁ Θεὸς, καὶ ἀνόπιν ὥσπερ ἰέναι κελεύει, τῆς διανοίας τὸν ὀφθαλ- μὸν ἀκριβῆ τοῖς πράγμασιν ἐπιφέροντας, ἵνα καὶ ἵνα κακοῦ εἰσι μαθόντες μεθορμίσωνται πρὸς τὰ ἀμείνω, καὶ τῶν πρὸς αὐτοὺς γεγονότων λόγων ἀτε- λευτήτους ἔχοντες μνήμας, μετανοεῖν ἕλοιντο, καὶ οὐκ ἀπὸ γλώττης μόνον τοῦτο δρῶντας ἁπλῶς, ἀλλ' ἐξ αὐτῆς καρδίας. Ἀξιεπαινετώτατος γὰρ καὶ ἀληθὴς εἴη ἂν ὁ τῆς τοιᾶσδε μεταγνώσεως τρόπος. Ὅτι μὲν οὖν ἡ εἰδώλων ποίησις χρῆμά ἐστι καταγέλαστον, ἐξ ὧν ἤδη προεῖπε διειδέναι κελεύει. Ὅτι δὲ Θεὸς πάν- των ἐστὶν αὐτὸς, ἐκ τῶν ἐνόντων αὐτῷ κατὰ φύσιν θεοπρεπεστάτων ἀξιωμάτων ἐννοεῖν ἀναπείθει. Εἰμὶ γὰρ ἐγὼ, φησὶν, ὁ πάντων ἔχων τὴν γνῶσιν, καὶ πρὶν γενέσθαι τι καταμηνύων αὐτὸ, καὶ εἰς πέρας ἄγων τὸ ἐπηγγελμένον. ∆ιαβεβαιοῦμαι δὲ πρὸς τοῦτο, ὅτι πᾶν εἴ τι βεβούλευμαι συντετέλεσται, καὶ ἀπρακτή- σειεν ἂν παντελῶς οὐδὲν τῶν δοκούντων ἐμοί. Πάμμε- γα δὲ καὶ τοῦτο πρὸς ἀπόδειξιν ἰσχύος ἀμάχου καὶ θεοπρεποῦς. Ἄνθρωποι μὲν γὰρ, καίτοι τὰς ἀνωτάτω τιμὰς λαχόντες καὶ τὰς εἰς λῆξιν ἔχοντες δυναστείας, προτίθενταί τινα σκοπὸν, καὶ κατορθῶσαί τι βου λεύονται, ἀλλ' οὐ πάντη τε καὶ πάντως αὐτοῖς ἔρχεται κατὰ ῥοῦν τὰ διεσκεμμένα. Πλεῖστα γὰρ ὅσα παρεμ- πίπτει τὰ μεταξὺ, καὶ δυσάντητον ἔχει τὴν ἐκκοπήν· Θεός γε μὴν ὁ τῶν ὅλων, εἴπερ τι βούλοιτο δρᾷν, τί ἂν γένοιτο τὸ ἀντιστατοῦν, καὶ ἀντεξάγον αὐτό; Ἃ γὰρ Θεὸς ὁ ἅγιος βούλεται, τίς διασκεδάσει; καὶ τὴν χεῖρα τὴν ὑψηλὴν τίς ἀποστρέψει; Οὐκοῦν εἰς ἀπό- δειξιν τοῦ ὅτι Θεός ἐστι κατὰ φύσιν καὶ ἀληθῶς, λέγοιτο ἂν εἰκότως παρ' αὐτοῦ τὸ, Πᾶσα ἡ βουλή μου στήσεται, καὶ πάντα ὅσα βεβούλευμαι, ποιήσω. Εἶτα πρὸς τοῦτό φησι, Καλῶν ἀπὸ ἀνατολῶν πετει- νὸν, καὶ ἀπὸ γῆς πόῤῥωθεν περὶ ὧν βεβούλευμαι· καὶ ἀκολουθήσει καὶ τούτῳ τὸ, Ἐγώ εἰμι. Πετεινόν γε μὴν τὸ καλούμενον ἐξ ἀνατολῶν, καὶ ἐκ γῆς πόῤ- ῥωθεν τὸν Βαβυλώνιον εἶναί φαμεν, ὃς τὴν Ἰου- δαίων ἅπασαν κατεμπρήσας χώραν, εἷλε τὰ Ἱεροσό- λυμα καὶ τὸν ἐν αὐτοῖς κατέσεισε νεών· εἶτα πλείστους τῶν τε ἀγελαίων, καὶ ἐπιφανῶν ἐξαναστήσας ἀπεκό- μισε μὲν τῆς ἐνεγκούσης αὐτοὺς, ἐναπέθετο δὲ τῇ Περσῶν χώρᾳ τε καὶ γῇ, τὸν τῆς αἰχμαλωσίας σκλη- ρῶς τε καὶ ἀφορήτως αὐτοῖς ἐπιῤῥίψας ζυγόν. Ἔσται δέ σοι καὶ τοῦτο σαφὲς, ἐξ ὧν ἔφη Θεὸς πρὸς τὸν μακάριον προφήτην Ἰεζεχιήλ. Ἔχει δὲ οὕτως· "6Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με, λέγων· Υἱὲ ἀνθρώ- που, διήγησαι διήγημα, καὶ εἶπον παραβολὴν πρὸς τὸν οἶκον τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ ἐρεῖς· Τάδε λέγει Ἀδωναῒ Κύριος· Ὁ ἀετὸς ὁ μέγας ὁ μακρὸς τῇ ἐκτάσει, πλή-ρης ὀνύχων, ὃς ἔχει τὸ διήγημα εἰσελθεῖν εἰς τὸν Λί- βανον, καὶ ἔλαβε τὰ ἐπίλεκτα τῆς κέδρου, τὰ ἄκρα τῆς ἁπαλότητος ἀπέκνισε, καὶ ἤνεγκεν αὐτὰ εἰς γῆν Χανὰν, εἰς πόλιν τετειχισμένην ἔθετο αὐτὰ, καὶ ἔλαβεν ἀπὸ τοῦ σπέρματος τῆς γῆς, καὶ ἔδωκεν αὐτὸ εἰς τὸ πεδίον φυτὸν, ἐν ὕδατι πολλῷ, ἐπιβλεπόμενον ἔταξεν αὐτὸ, καὶ ἐγένετο εἰς ἄμπελον ἀσθενοῦσαν, καὶ μικρὰν τῷ μεγέθει τῷ ἐπιφαίνεσθαι αὐτῇ τὰ κλήματα αὐτῆς ἐπ' αὐτὸ, καὶ αἱ ῥίζαι αὐτῆς ὑπο- κάτω τῆς γῆς αὐτῆς ἦσαν. Καὶ ἐγένετο εἰς ἄμπελον καὶ ἐποίησεν ἀπωρυγὰς, καὶ ἐξέτεινε τὴν ἀναδενδρά- δα αὐτῆς."6 Ταυτὶ μὲν οὖν ἔφη Θεὸς πρὸς τὸν μα- κάριον προφήτην Ἰεζεχιήλ. Ἐπειδὴ δὲ δυσέφικτος ἦν ὁ λόγος, καὶ τῶν νοημάτων ἡ δύναμις οὐ σφόδρα σαφὴς τοῖς ἀκροωμένοις, αὐτὸς δὴ πάλιν αὐτὴν δια- τρανοῖ λέγων· "6Εἶπον δὲ πρὸς τὸν οἶκον τοῦ Ἰσραὴλ τὸν παραπικραίνοντα· Οὐκ ἐπίστασθε τί ἐστι ταῦτα ἃ εἶπον. Ὅταν ἔλθῃ βασιλεὺς Βαβυλῶνος ἐπὶ Ἱερου-σαλὴμ, καὶ λήψεται τὸν βασιλέα αὐτῆς, καὶ τοὺς ἄρχοντας αὐτῆς, καὶ ἄξει αὐτοὺς πρὸς αὐτὸν εἰς Βα- βυλῶνα. Καὶ λήψεται ἐκ τοῦ σπέρματος τῆς βασι- λείας, καὶ διαθήσεται πρὸς αὐτὸν διαθήκην, καὶ εἰσ- άξει αὐτὸν ἐν ἀρᾷ, καὶ τοὺς ἡγουμένους τῆς γῆς λήψεται τοῦ γενέσθαι βασιλείαν ἀσθενῆ, καὶ τὸ καθ- όλου μὴ ἐπαίρεσθαι τοῦ φυλάσσειν τὴν διαθήκην αὐ- τοῦ, καὶ ἱστάνειν αὐτήν. Ὡς γὰρ ἐν βίβλῳ τῶν Βασι- λειῶν ἀνέγνωμεν, μετὰ τὸ ἁλῶναι τὴν ἁγίαν πόλιν, τὸν Σεδεκίαν αἰχμάλωτον, καί τινας τῶν ἐπιφανῶν σὺν αὐτῷ δεδεμένους, ἀπεκόμισεν εἰς τὴν Χαλδαίων ὁ Βαβυλώνιος· καὶ ταῦτά ἐστι τὰ ἐκλεκτὰ τῆς κέδρου. Εἰμὶ τοίνυν ἐγὼ, φησὶν, ὁ καλῶν ἀπὸ ἀνατολῶν πε- τεινόν. Περὶ ὧν βεβούλευμαι, ἐλάλησα καὶ ἤγαγον, οὐ διέψευσμαι, φησί. Προαπήγγελκα μὲν γὰρ ὡς ἥξει κατὰ καιροὺς, ἀλλ' εἰς πέρας ἤχθη τὸ προειρημένον. Ἔκτισα, τοῦτ' ἔστι, κατεσκεύασα κακὰ, δηλονότι γοῦν τὰ κακωτικὰ, καὶ τὰς τοῦ πολέμου συμφορὰς τοῖς τὴν ἐμὴν ἀτιμάσασι δόξαν, καὶ εἰδώλοις ἀψύχοις προσνενευκόσι. Καὶ ἐποίησα, ἤγαγον αὐτὸν, καὶ εὐώδωσα τὴν ὁδὸν αὐτοῦ. Οὐ γὰρ τῆς ἐκείνου χειρὸς ἦν ἔργον τὸ κατισχύσαι τοῦ Ἰσραὴλ, εἴπερ ἦν ἐπίκουρος αὐτῷ Θεός. Ἀλλ' αὐτὸς σώζων καὶ προεστηκὼς, εὐώδωσα αὐτοῦ τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, ἵνα ὑπαγάγῃ ταῖς δίκαις τοὺς τῆς εἰς αὐτὸν εὐσεβείας ὀλίγα πεφροντικό- τας, μᾶλλον δὲ καὶ εἰσάπαν ἀποσκιρτήσαντας, ὥστε, καὶ ξύλοις, καὶ λίθοις τὴν αὐτῷ τε καὶ μόνῳ πρεπωδε- στάτην ἀναθεῖναι τιμήν τε καὶ δόξαν. 9Ἀκούσατέ μου, οἱ ἀπολωλεκότες τὴν καρδίαν, ὡς μακρὰν ἀπὸ τῆς δικαιοσύνης. Ἤγγισα τὴν δι- καιοσύνην μου, καὶ τὴν σωτηρίαν τὴν παρ' ἐμοῦ οὐ μὴ βραδύνω. ∆έδωκα ἐν Σιὼν σωτηρίαν τῷ Ἰσραὴλ εἰς δόξασμα.9 Ἰδοὺ δὴ πάλιν σωτηρίαν αὐτοῖς ἐπαγγέλλεται, καὶ ἀπογινώσκειν οὐκ ἐᾷ, μὴ ἄρα πως ταῖς ἐπέκεινα μέτρου δυσθυμίαις κεκρατημένοι, μακρὰν γένοιντο τῆς ἐλπίδος τοῦ ὅτι σωθήσονται, μετανοεῖν ᾑρημέ- νοι. Ἀκάρδιοι μὲν οὖν οἱ πλανώμενοι, καὶ ἀληθὴς ἐπ' αὐτοὺς ὁ λόγος. Ποίῳ γὰρ νῷ κεχρημένοι δη- μιουργοῦσιν αὐτοὶ τοὺς προσκυνουμένους, ξύλοις τε καὶ λίθοις ἀνατιθέντες τὸ σέβας, παρ' αὐτῶν αἰτοῦσι τὸ σώζεσθαι; Πλὴν καὶ οὕτως ἀνέχεται Θεὸς, καὶ κατοικτείρει μᾶλλον ἠπατημένους, καὶ πεσόντας ἐλεεῖ, καὶ ὑποσχέσεσιν ἀγαθαῖς ἀνακομίζει πρὸς σύνεσιν, καὶ ἀνανήφειν κελεύει, καὶ μακρὰν ὄντας διεσχοινισμένους τε τῆς δικαιοσύνης, τοῦτ' ἔστι, Θεοῦ, πρὸς αὐτὸν ἰέναι κελεύει. Ἔοικε δὲ ταῖς ὑποσχέσεσι τῆς μερικῆς σωτηρίας, καὶ τῆς καθόλου καὶ γενι- κωτάτης συναναπλέκειν τὴν δήλωσιν. Σέσωκε μὲν γὰρ ἐκ γῆς Χαλδαίων τοὺς ἐν τάξει δορυκτήτων εἰς αὐτὴν ἀπενηνεγμένους, καὶ μερικὸν ἐπικούρημα φαίη ἂν, οἶμαι, τὶς τουτὶ, γενικώτατον δὲ τὸ διὰ Χριστοῦ, ὃ καὶ ἀναδείξειν οὐκ εἰς μακρὰν τοῖς πάλαι κατεπηγγέλλετο. Ἤγγισα γὰρ, φησὶ, τὴν δικαιοσύ- νην μου, καὶ τὴν σωτηρίαν τὴν παρ' ἐμοῦ οὐ μὴ βραδύνω. Ἐοικέναι δὲ τοῦτό φαμεν τῷ, Ἔτι μικρὸν ὁ ἐρχόμενος ἥξει, καὶ οὐ χρονιεῖ. ∆έδοται δὲ ἐν Σιὼν ἡ σωτηρία τῷ Ἰσραὴλ εἰς δόξασμα. Καὶ Σιὼν ἐν τούτοις τὴν νοητὴν ὀνομάζει, τοῦτ' ἔστι, τὴν Ἐκ- κλησίαν Χριστοῦ, ἐν ᾗ τὴν αὐτοῦ σωτηρίαν ἐν δόξῃ δεχόμεθα πάντες ὅσοι τελοῦμεν εἰς τὸν νοητὸν Ἰσ- ραήλ. Ὥσπερ γὰρ Ἰουδαῖός ἐστιν οὐχ ὁ κατὰ σάρκα μόνον, ἀλλὰ γὰρ εἴ τις καὶ τῆς ἐν πνεύματι περιτο- μῆς ἠξίωται· οὕτως καὶ Ἰσραὴλ, οὐχ οἱ ἐξ αἵματος μόνον τοῦ Ἰσραὴλ γεγονότες, ἀλλὰ γὰρ καὶ ὅσοι νοῦν ἐσχήκασιν ὁρῶντα Θεὸν, οἳ καὶ εἰς τέκνα τέ- θεινται, καὶ κατ' ἐπαγγελίαν του Ἀβραὰμ, καὶ τούτους εἶναί φαμεν τὸν ἀληθέστερον Ἰσραήλ. 9Κατάβηθι, κάθισον ἐπὶ τὴν γῆν, παρθένος θυ- γάτηρ Βαβυλῶνος· κάθισον εἰς τὴν γῆν [οὐκ ἔστι θρόνος· εἴσελθε εἰς τὸ σκότος], θυγάτηρ Χαλδαίων, ὅτι οὐκέτι προστεθήσῃ κληθῆναι ἁπαλὴ, καὶ τρυφερά. Λάβε μύλον, ἄλεσον ἄλευ- ρον, ἀποκάλυψον τὸ κατακάλυμμά σου, ἀνακά- λυψαι τὰς πολιὰς, ἀνάσυρε τὰς κνήμας, διάβηθι ποταμούς. Ἀνακαλυφθήσεται ἡ αἰσχύνη σου· φανήσονται οἱ ὀνειδισμοί σου. Τὸ δίκαιον ἐκ σοῦ λήψομαι.9 Εἰπὼν ὅτι ∆έδωκα τῷ Ἰσραὴλ σωτηρίαν εἰς δό- ξασμα, καὶ τὴν ἐκ τῆς αἰχμαλωσίας αὐτοῖς ἐπαγγει- λάμενος λύτρωσιν, διαμνημονεύει λοιπὸν καὶ ἀφ ηγεῖται σαφῶς, τίνα τε ἥλω τρόπον καὶ πεπόρθηται, καὶ οἷον ἐν πίνακι καταγράφει τῶν ἁλόντων τὸ σχῆμα. Ὥσπερ γὰρ τῇ τῶν Ἰουδαίων χώρᾳ τὴν ἐκ τοῦ πολέμου τῶν Βαβυλωνίων προκαταμεμήνυκεν ἐξανάστασιν, λεπτῶς ἕκαστα διεξιὼν, καὶ λέγων· "6Ἀνθ' ὧν ὑψώθησαν αἱ θυγατέρες Σιὼν, καὶ ἐπορεύ- θησαν ὑψηλῷ τραχήλῳ, καὶ νεύμασιν ὀφθαλμῶν, καὶ τῇ πορείᾳ τῶν ποδῶν, ἅμα σύρουσαι τοὺς χιτῶνας, καὶ τοῖς ποσὶν ἅμα παίζουσαι, καὶ ταπεινώσει ὁ Θεὸς ἀρχούσας θυγατέρας Σιών· καὶ Κύριος ἀποκαλύψει τὸ σχῆμα αὐτῶν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, καὶ ἀφελεῖ Κύριος τὴν δόξαν τοῦ ἱματισμοῦ αὐτῶν, καὶ τοὺς κόσμους αὐτῶν, καὶ τὰ ἐμπλόκια, καὶ τοὺς κοσύμ- βους,"6 καὶ τὰ τούτων ἐφεξῆς· εἶτα προσεπάγει τούτοις· "6Καὶ ἔσται ἀντὶ ὀσμῆς ἡδείας κονιορτὸς, καὶ ἀντὶ ζώνης σχοινίῳ ζώσῃ, καὶ ἀντὶ τοῦ κόσμου τῆς κεφαλῆς τοῦ χρυσίου φαλακρώματα ἕξεις διὰ τὰ ἔργα σου· καὶ ἀντὶ τοῦ χιτῶνος τοῦ μεσοπορφύρου περιζώσῃ σάκκον·"6 οὕτω καὶ νῦν οἷα πείσονται τῶν Βαβυλωνίων αἱ θυγατέρες ἤγουν αἱ σύνοικοι, Περσῶν τε καὶ Μήδων περιελκόντων αὐτὰς, διαδείκνυσι λέ- γων· Κατάβηθι, κάθισον ἐπὶ τὴν γῆν, ὑπεμφήνειεν ἂν τὸ, ταπεινώθητι, καίτοι πάλαι νοσοῦσα δεινῶς τὴν ὑπεροψίαν. Κατάβηθι τοίνυν ἐξ ὄρους καὶ φρο- νήματος ὑψηλοῦ πρὸς ταπείνωσιν, ἐκ δόξης εἰς ἀτι- μίαν, ἐκ τρυφῆς εἰς ταλαιπωρίαν, ἐξ ἀμετρήτου πλούτου εἰς πτωχείαν ἐσχάτην, ἐξ ἐλευθερίας εἰς δου- λείαν, καὶ ἁπαξαπλῶς ἐξ ἁπάντων τῶν ἡδίστων ἐπὶ τὰ χείρω καὶ μοχθηρότατα. Κάθισον εἰς τὸ σκότος, τὸ ἐκ τῆς ἀνηκέστου συμφορᾶς δηλονότι. Καταδουλοῖ γὰρ τὸν νοῦν λύπη δριμεῖα καταχεομένη ψυχῆς, καὶ ἀδοκήτων ἔφοδος πόνων, καὶ φορτίου δίκην ἐπιπί- πτων φόβος. Ὅτι δὲ παρελήλακεν αὐτῆς ὁ τῆς ἀρ- χαίας εὐημερίας καιρὸς, δείκνυσι λέγων· Οὐκέτι μὴ προσθήσῃ κληθῆναι ἁπαλὴ, καὶ τρυφερά. Τὰ μὲν γὰρ τῶν Χαλδαίων γύναια, τὸ ἀπεικὸς οὐδὲν, ἁβρὰν ἐσχηκέναι τὴν δίαιταν, εἶναί τε φιλόκοσμα, καὶ κομ- μωτικὴν ἐπιστήμην οὐκ ἐν σμικρῷ ποιεῖσθαι λόγῳ· ὅτι καὶ αὐτούς φασι τοὺς τῶν τακτικῶν ἐπιστήμονας χρυσῷ καὶ λίθοις ἐπισεμνύνεσθαι, καὶ οὐκ ἀθαυμά- στῳ κόσμῳ διαπρέπειν ἐπείγεσθαι, καὶ ἐν αὐταῖς ταῖς μάχαις. Οὐ κεκλήσῃ τοίνυν ἔτι τρυφερὰ, φησὶν, ὑποστήσῃ δὲ μᾶλλον, καὶ οὐχ ἑκοῦσα, τὴν ἐν τῷ θη- τεύειν ταλαιπωρίαν· ἀλήσεις ἄλευρον, γυμνὴ τῶν τῆς κεφαλῆς ὀφθήσῃ καλυμμάτων· ἀτημελῶς δηλον- ότι τῆς τριχὸς διαῤῥεούσης πανταχοῦ, καίτοι πάλαι ποικίλως ἀνεσφιγμένης. Ἀνακάλυψαι τὰς πολιὰς, καὶ τοῦτο σημεῖον ἂν γένοιτο σαφὲς, τοῦ πρὸς τοσ- αύτην ὠμότητα τοὺς ᾑρηκότας ἐλθεῖν, ὡς μηδὲ πρε- σβύτιδος φείσεσθαι γυναικός. Ἀνάσυρε τὰς κνήμας, διάβηθι ποταμούς. Ἀνακαλυφθήσεται ἡ αἰσχύνη σου, φανήσονται οἱ ὀνειδισμοί σου. Τὰς γάρ τοι πε- σούσας ἅπαξ εἰς ἀπαγωγὴν, καὶ τῆς ἐνεγκούσης ἀπο- φερομένας, εἰς τὴν τῶν νενικηκότων, καὶ μεταξὺ παρεμπίπτοντας τῶν ποταμῶν διαπεραιοῦσθαι δεῖ ποδὶ, ἀνασυρομένας δηλονότι, καὶ τὴν θηλείαις πρέ- πουσαν αἰδῶ μηκέτι φερούσας ἐν ὀφθαλμοῖς· ἀλλ' ὡς ἐξ ἀνάγκης καὶ τὰ τοῦ σώματος ἀπόῤῥητα γυ μνούσας πολλοῖς. Φαίη δ' ἄν τις καὶ ἑτέρως αὐτῆς ὀφθῆναι τὴν αἰδῶ, καὶ φανῆναι τοὺς ὀνειδισμοὺς ὡς ἁλούσης ἅπαξ, καὶ ἐν τοῖς ἀπευκτοῖς γενομένης, καί- τοι πάλαι τρυφώσης, καὶ ταῖς εἰς λῆξιν εὐημερίαις ἐναβρυνομένης. Εἶτά φησιν, ὅτι Τὸ δίκαιον ἐκ σοῦ λήψομαι, τοῦτ' ἔστι, ὅπερ χρή σε παθεῖν, τοῦτο παρὰ σοῦ λήψομαι. Καὶ ποῖον τοῦτό ἐστι, δι' ἑτέρου τῶν ἁγίων προφητῶν προκαταμεμήνυκεν εἰπών· "6Καθὼς ἐποίησε, ποίησε, ποιήσω αὐτῇ."6 Καὶ πάλιν· "6Καθὼς ἐποίησας, ἔσται σοι οὕτως· τὸ ἀνταπόδομά σου ἀνταποδοθήσεταί σοι εἰς κεφαλήν σου."6 Εἴρηται δὲ καὶ ἑτέρωθί που περὶ παντὸς τοῦ πλημμελεῖν εἰωθότος· "6Οὐαὶ τῷ ἀνόμῳ, πονηρὰ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ συμβήσεται αὐτῷ."6 9Οὐκέτι μὴ παραδῶ σε ἀνθρώποις, εἶπεν ὁ ῥυ- σάμενός σε Κύριος Σαβαώθ· ὁ Ἅγιος Ἰσραὴλ ὄνομα αὐτῷ.9 Παρεισβέβληκε μεταξὺ λόγος ἕτερος, καὶ ὡς πρός γε τὸν Ἰσραὴλ, καὶ ὑπισχνεῖται Θεὸς τὰ κατ' οὐδένα καιρὸν ὑπὸ χεῖρα πεσεῖν ἐχθρῶν, ἐλεῆσαι γὰρ ὡς ἰσοστάθμους τῶν αὐτῷ πεπλημμελημένων ἐκτετικό- τας δίκας, μᾶλλον δὲ καὶ πέρα τούτου κεκολασμέ- νους. Ἔφη γάρ που περὶ αὐτοῦ· "6Ἱερεῖς, λαλήσατε εἰς τὴν καρδίαν Ἱερουσαλὴμ, παρακαλέσατε αὐτὴν, ὅτι ἐπλήσθη ἡ ταπείνωσις αὐτῆς, λέλυται αὐτῆς ἡ ἁμαρτία, ὅτι ἐδέξατο ἐκ χειρὸς Κυρίου τὰ ἁμαρτή- ματα αὐτῆς."6 Οὐκοῦν Ὁ ῥυσάμενός σε, φησὶ, Κύ- ριος Σαβαὼθ, ᾧ καὶ ὄνομα Ἅγιος Ἰσραὴλ, εἶπεν, Οὐκέτι παραδοθήσῃ πονηροῖς, καὶ ἀφιλοικτείρμοσιν ἀνθρώποις, δῆλον δὲ ὅτι τοῖς πάλαι νικήσασιν, ἐπεί- τοι Θεὸς ὠργίζετο, καὶ φειδοῦς καὶ ἀγάπης ἔρημον ἠφίει τὸν Ἰσραὴλ, τραπομένους ὁρῶν εἰς ἀπόστασιν καὶ ἀσχέτως ἰόντας ἐπὶ τὸ χρῆναι δρᾷν, ἃ τοῖς θείοις αὐτοῦ διαβέβληται νόμοις. 9Κάθισον, κατανενυγμένη, εἴσελθε εἰς τὸ σκότος, θυγάτηρ Χαλδαίων· οὐκέτι μὴ κληθήσῃ Ἰσχὺς βασιλείας. Παρωξύνθην ἐπὶ τῷ λαῷ μου, ἐμία- νας τὴν κληρονομίαν μου. Ἐγὼ δέδωκα αὐτοὺς εἰς τὰς χεῖράς σου, σὺ δὲ οὐκ ἔδωκας αὐτοῖς ἔλεος, τοῦ πρεσβυτέρου ἐβάρυνας τὸν ζυγὸν σφόδρα, καὶ εἶπας· Εἰς τὸν αἰῶνα ἔσομαι ἄρ- χουσα. Οὐκ ἐνόησας ταῦτα ἐν τῇ καρδίᾳ σου, οὐδὲ ἐμνήσθης τὰ ἔσχατά σου.9 ∆ικαίᾳ ψήφῳ πανταχοῦ κεχρημένον ἑαυτὸν δει- κνύει, καὶ δίκας ἐπάγοντά τισιν οἷς ἂν πλημμελεῖεν, τὰς ἰσοῤῥόπους. Πλεῖστα γὰρ ἦν ὅσα τὰ ἐγκλήματα τῶν Βαβυλωνίων, καὶ γράφεται μὲν αὐτοὺς ἐπὶ πολλῇ λίαν ὠμότητι καὶ ἀπανθρωπίᾳ, καταδείκνυσι δὲ καὶ ἀλαζόνα, καὶ ταῖς ἰδίαις δυνάμεσιν ἀσυνέτως ἐπιθαρ- σήσασαν, ὥστε καὶ οἴεσθαι τὴν ἐπὶ τὰ χείρω μετα- βολὴν κατ' οὐδένα τρόπον ὑποστήσεσθαί ποτε. Οὐκ- οῦν ὅταν, φησὶν, ὑπομείνῃς τὴν ἅλωσιν, τότε κατα νενυγμένη κάθισον. Τὸ δὲ, κατανενυγμένη, φησὶν, ἀντὶ τοῦ, νοήσασα, κἂν γοῦν ὀψέ ποτε, καὶ μάλιστα κατὰ σαυτήν· δέχου δὲ σκοτοδινίαν. Ἔφη γὰρ ὅτι τὰ ἀνήκεστα τῶν κακῶν σκότον ὥσπερ τινὰ καταχέει τοῦ νοῦ, καὶ οἷον κόνις ἐμπίπτει ταῖς ψυχαῖς. Οὐκέτι τοίνυν, φησὶ, κληθήσῃ Ἰσχὺς βασιλείας. Ὠνομάζετο γὰρ οὕτως ἡ Βαβυλὼν, ἅτε δὴ καὶ πληθὺν ἔχουσα τὴν ἀριθμοῦ κρείττονα, καὶ χεῖρα μαχιμωτάτην, καὶ ἀποχρῶσαν εἰς ἀντίστασιν, εἰ δή πού τινες εἶεν οἱ ἀνθιστάμενοι, καὶ ἀντεξάγοντες τοῖς τὸ κρατεῖν ἔχουσι παρ' αὐτοῖς. Εἶτα ποία τις ἦν ἡ πρόφασις τοῦ κατ- επαχθῆναι τῶν Βαβυλωνίων τὰ ἐκ θείας ὀργῆς ἐπ- ενηνεγμένα, διατρανοῖ λέγων· Παρωξύνθην ἐπὶ τῷ λαῷ μου, ἐμίανας τὴν κληρονομίαν μου. Ἐγὼ ἔδωκα αὐ- τοὺς εἰς τὰς χεῖράς σου, σὺ δὲ οὐκ ἔδωκας αὐτοῖς ἔλεος. Τοιοῦτόν τι καὶ διὰ φωνῆς Ζαχαρίου φαίνεται λέγων· "6Ἐζήλωκα τὴν Ἱερουσαλὴμ καὶ τὴν Σιὼν ζῆλον μέγαν, καὶ θυμῷ μεγάλῳ ὀργίζομαι ἐπὶ τὰ ἔθνη τὰ συνεπιτιθέμενα, ἀνθ' ὧν ἐγὼ μὲν ὠργίσθην ὀλίγα, αὐτοὶ δὲ συνεπέθεντο εἰς κακά."6 Παιδεύει μὲν γὰρ ἐξ ἀγάπης ἔσθ' ὅτε Θεὸς, καὶ ἀνουθετήτους τινὰς γεγονότας, καὶ γαῦρον αὐτῷ στήσαντας τὸν αὐχένα μεθίστησι διὰ πόνων εἰς εὐήνιον, ἢ χεῖρας ἐχθρῶν ἐπαγαγὼν αὐτοῖς, ἢ καὶ ἑτέραις πη λύπαις ἐνιεὶς αὐτούς. Ὥσπερ γὰρ τὰ δυσίατα τῶν τραυμά- των πῦρ ἢ σίδηρος ἐξιᾶται πολλάκις, ἅτε δὴ τῆς τῶν φαρμάκων συμμετρίας οὐκ ἀνεχόμενα, τὸν αὐ- τὸν δὴ τρόπον, οἶμαι, καὶ ὁ φιλάρετος ἡμῶν Θεὸς, ὅταν ἴδῃ ψυχὴν ἀσχέτοις ἰοῦσαν ὁρμαῖς κατὰ πετρῶν, καὶ τῶν τῆς φαυλότητος τρόπων ἀπρὶξ ἀντεχομένην, πικροῖς αὐτὴν ἐξιᾶται πόνοις. Εἰσὶ δὲ οἳ κολαστῶν ἐν τάξει παρειλημμένοι, δεινοῖς καὶ ἀκράτοις κέ- χρηνται θυμοῖς, καὶ πέρα φέρονται τοῦ εἰκότος, ἀφο- ρήτως καταφορτίζοντες τοὺς ὑπ' αὐτοὺς γεγονότας. Παγχάλεπον τοίνυν τὸ χρῆμά ἐστι, καὶ παροξύνεται Θεὸς ἐπὶ τοῖς τοῦτο δρᾷν εἰωθόσιν. Ἀφεκτέον δὴ οὖν τοῦ κακοῦ, κἂν εἴ πού τινες πράττοιντο δίκας, Θεοῦ παιδεύοντος, ἐπὶ τὸ ἥμερον βλέπωμεν, εὖ εἰδό- τες ὅτι παροξύνεται λίαν ὁ παιδευτὴς, εἰ παρὰ μέ- τρον τὰ τῆς δίκης αὐτοῖς ἐπιφέροιτο πρὸς ἡμῶν. Οὐκ ἠλέησας τοίνυν, φησὶ, πρεσβύτην, καὶ εἷλες μὲν αὐτοὺς οὐκ ἀπὸ τῆς σῆς ἰσχύος, δόντος δὲ μᾶλλον ἐμοῦ. Γέγονας δὲ σκληρός τε καὶ ἀγριόθυμος, καὶ τὸ ἔτι τούτου φορτικώτερον εἰς τοῦτο προῆλθες ἀλα- ζονείας, ὥστε οἴεσθαί τε καὶ λέγειν, ὡς ἀκατάληκτον ἕξεις τὴν ἀρχὴν, καὶ τὸ ἐν ἀκλονήτοις εἶναι δυνα- στείαις. Εἶτα ταῦτα συμβαίνοντά σοι, φησὶν, οὐδὲ εἰς νοῦν ἔχειν ἠξίου, οὐδὲ εἰς μνήμην ἐδέξω τὰ ἔσχατα. Ποῖα δὲ ἦν ταῦτα; Τὰ τῆς αἰχμαλωσίας δηλονότι, καὶ τῆς ἐπενεχθείσης αὐτῇ ταλαιπωρίας παρὰ Θεοῦ. 9Νυνὶ δὲ ἄκουσον ταῦτα, ἡ τρυφερὰ, ἡ καθη- μένη, ἡ πεποιθυῖα, ἡ λέγουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐ- τῆς· Ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν ἑτέρα· οὐ καθιῶ χήρα, οὐδὲ γνώσομαι ὀρφανίαν. Νῦν δὲ ἥξει ἐξαί- φνης τὰ δύο ταῦτα ἐπὶ σὲ ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ· χηρεία καὶ ἀτεκνία ἥξει ἐξαίφνης ἐπὶ σὲ, ἐν τῇ φαρμα- κείᾳ σου, ἐν τῇ ἰσχύϊ τῶν ἐπαοιδῶν σου σφόδρα, τῇ ἐλπίδι τῆς πονηρίας σου. Σὺ γὰρ εἶπας· Ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν ἑτέρα. Γνῶθι ὅτι ἡ σύνεσις καὶ ἡ πορνεία τούτων ἔσται σοι αἰσχύνη καὶ ἐντροπή.9 ∆ιαλέγεται μὲν ὡς βεβήλῳ καὶ μάχλῳ τινὶ γυναίῳ, θρυπτομένῳ τε καὶ ὡραΐζεσθαι μεμελετηκότι. Πλὴν ἐκεῖνό φαμεν· Πλεῖστοί τινες ἦσαν παρὰ τοῖς Χαλ- δαίοις οἱ μάγοι, οὓς δὴ καὶ σοφοὺς ὠνόμαζον, ὧν ταῖς ὑποθήκαις καὶ ψευδηγόροις μαντείαις πάντα ἔδρων οἱ Βαβυλώνιοι. Ὑποπλαττόμενοι γὰρ ἀκριβῆ τῶν μελλόντων εἴδησιν ἔχειν ἐμαντεύοντο τοῖς κρα- τοῦσι τῆς γῆς σκυθρωπὸν μὲν οὐδὲν, ἐκεῖνα δὲ μᾶλ- λον, οἷς ἦν εἰκὸς ἐπιγάννυσθαι τοὺς ἀκροωμένους. Χρὴ τοίνυν ἐννοεῖν, ὅτι, καὶ Κύρου τὴν ἔφοδον ἀπει- λοῦντος αὐτοῖς ἤδη τε ἐπάγοντος τὰς τῶν πολεμίων ἐμβολὰς, παρῆσάν που πάντως εἰς μέσον ἐκεῖνο ψευδ- ηγοροῦντες καὶ λέγοντες, ὡς αὐτίκα δὴ μάλα πε- ριέσονται μὲν αὐτοῦ, κρατήσουσι δὲ καὶ λίαν ἀμο- γητὶ, καὶ καταλλάξουσι τῶν ἐχθρῶν, ἐπορχήσονταί τε κειμένοις. Ἀλλ' ἐκεῖνοι μὲν ταῦτα. Νῦν δὲ ἄκου- σον, τρυφερά. ∆ιασύρει δὲ διὰ τούτων τῶν Βαβυλω- νίων τὴν δίαιταν, ὡς ὑδαρεστέραν καὶ ἀνειμένην. Ἁβροὶ γὰρ ἦσαν, μύροις μὲν τοῖς εὐωδεστάτοις κα- ταχριόμενοι, στολαῖς δὲ ποικίλαις χρώμενοι, καὶ τὴν ἐκ τοῦ κοσμεῖσθαι τιμῶντες φαιδρότητα, ὥστε καὶ ἐν λόγῳ κεῖσθαι παρ' αὐτοῖς τὴν κομμωτικὴν ἐπι- στήμην, εἶναί τε καὶ κάλλους ἅμιλλαν. Τρυφερὰ δὴ οὖν ὠνόμασται διὰ τοῦτο. Φησὶ δὲ αὐτὴν καὶ καθη μένην, ἀντὶ τοῦ, βασιλεύουσαν, τῶν προσοίκων δη- λονότι, μᾶλλον δὲ, καὶ τῶν ἔτι μακρὰν ἐθνῶν. Ἦν δὲ καὶ πεποιθυῖα, τοῦτ' ἔστιν, ἀμετρήτῳ πληθύϊ τῶν μαχίμων ἐπιθαρσήσασα, ὥστε καὶ λέγειν· Ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν ἑτέρα. Ὠήθη γὰρ ὅτι κατ' αὐτὴν οὐ- δεμία ἔσται παντελῶς ἑτέρα. Ἀλλ' ἐσφάλετο τῆς ἐλπίδος, καὶ διημάρτηκε τἀληθοῦς. Ἀντεγήγερται γὰρ ὁ Κῦρος, Πέρσας τε καὶ Μήδους ἐπάγων αὐτοῖς· καὶ μόλις ἔγνω παθοῦσα τὴν ἅλωσιν, ὡς ἦν ἑτέρα καὶ κρείττων αὐτῆς, ἡ Περσῶν δηλονότι καὶ Μήδων χώρα τε καὶ γῆ, ὑφ' ἧς γέγονε χήρα τε καὶ ἄτεκνος, καίτοι τὸ παθεῖν οὐ προσδοκῶσά ποτε. Κεχήρευται γὰρ τοῦ βασιλεύοντος ἐν αὐτῇ κατενηνεγμένου πρὸς θάνατον, ἠτεκνώθη δὲ τῆς τῶν μαχίμων πληθύος τοῖς ᾑρηκότων ξίφεσι δεδαπανημένης. Ἦλθεν οὖν ἐπ' αὐτῇ χηρεία τε καὶ ἀτεκνία. Καὶ ταῦτα συμβήσεταί σοι, φησὶν, ἐν τῇ φαρμακείᾳ σου, καὶ ἐν τῇ ἰσχύϊ τῶν ἐπ- αοιδῶν σου σφόδρα τῇ ἐλπίδι τῆς πονηρίας σου. Ἐπειδὴ γὰρ, φησὶ, πονηρὰν εἶχες ἐλπίδα ἐπί γε ταῖς αὑτῆς φαρ- μακείαις καὶ ταῖς ἐπαοιδαῖς, ταύτῃτοι γέγονας ἄτε- κνός τε καὶ χήρα· ὑψοῦ γὰρ αἴρουσα τὴν ὀφρὺν, καὶ ἀλαζονείας ἔμπλεων τὴν διάνοιαν ἔχουσα, σαυτὴν ἀμείνω τῶν ἄλλων πασῶν καὶ ἀλκιμωτέραν ᾠήθης εἶναι χωρῶν. Ἔφης γὰρ ὅτι οὐκ ἔστιν ἑτέρα. Γνῶθι δὴ οὖν ὅτι ἡ σύνεσις τούτων, καὶ ἡ πορνεία σου ἔσται σοι αἰσχύνη. Φθάσας ἔφην ὅτι σοφοὺς ἐκάλουν τοὺς μάγους, ἤτοι συνετούς. Ἴσθι δὴ οὖν, ὦ Βαβυλὼν, φησὶν, ὅτι ἡ σοφία τῶν μάγων, ἤγουν ψευδομάντεων, καὶ ἐπαοιδῶν, καὶ ἡ πορνεία σου πρὸς τούτοις ἔσται σοι αἰσχύνη Πέπτωκας γὰρ ὑπὸ χεῖρα τῶν ἐχθρῶν, ὡς τούτοις ἐπιθαρσήσασα, ὧν οὐδὲν ἀπόνασθαι δυνατὸν, πλὴν ὅτι καταισχυνθῆναι μόνον ὡς εἰκαίαν ἐπ' αὐτοῖς λαβοῦσαν ἐλπίδα. Πορνείαν γέ φησιν ἐν τούτοις τὴν Βαβυλωνίων, οὔτι που πάντως τὴν σωματικὴν, ἀλλὰ γὰρ τὴν ἀκρατῆ καὶ ἀχάλινον ἀπόστασιν τὴν ἀπὸ Θεοῦ. Γῆ γὰρ ἦν τῶν γλυπτῶν, καὶ ταῖς τῶν δαιμο- νίων ἀπάταις ὅλοις ὥσπερ ἀπεκομίζετο τοῖς ἱστίοις. 9Καὶ εἶπας τῇ καρδίᾳ σου· Ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν ἑτέρα· καὶ ἥξει ἐπὶ σὲ ἀπώλεια, καὶ οὐ μὴ γνῷς· βόθυνος, καὶ ἐμπεσῇ εἰς αὐτόν. Καὶ ἥξει ἐπὶ σὲ ταλαιπωρία, καὶ οὐ μὴ δυνήσῃ καθαρὰ γενέσθαι· καὶ ἥξει ἐπὶ σὲ ἐξαίφνης ἀπώλεια, καὶ οὐ μὴ γνῷς.9 Γράφεται πάλιν ἀλαζονείας αὐτὴν, καὶ ἀποστή- σασαν μὲν ὁλοτρόπως τὴν ἑαυτῆς καρδίαν τοῦ εἰδέναι φιλεῖν, ὡς ἐν ἀνθρώποις μὲν ἀραρὸς οὐδὲν, ἀπήρτη- ται δὲ τῶν θείων διανευμάτων τὸ εἶναι τυχὸν ἢ μὴ τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς· ἀλλ' οἵ γε τοῦτο εἰδέναι μὴ ἀνα- σχόμενοι, ταῖς σφῶν αὐτῶν ἀνάπτουσι κεφαλαῖς τὸ πάντα δύνασθαι κατορθοῦν, καὶ ὅσαπερ ἂν τελεῖν δύναται πρὸς εὐημερίαν αὐτοὺς, οἱ τοιοῦτοι θαυμά- ζουσι, καὶ ῥάβδον ὥσπερ ἑαυτοῖς ὑποστήσαντες κα- λαμίνην ἁλοῖεν ἂν, πίπτουσι γὰρ ἀδοκήτως, καὶ τὸν παρ' ἐλπίδα θρηνοῦσιν ὄλεθρον. Οὐκοῦν ἐπειδήπερ ἔφης ἐν τῇ καρδίᾳ σου· Ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν ἑτέρα, καταλήψεταί σε πικρὸν τῆς οὕτω δεινῆς ἀλα- ζονείας τὸ πέρας. Ἥξει γὰρ ἐπὶ σὲ ἀπώλεια, καὶ οὐ μὴ γνῷς, τοῦτ' ἔστιν, ἀνόνητός σοι καὶ ἡ μαντεία πρὸς τοῦτο γενήσεται. Πείσει γὰρ ἃ οὐκ ἔγνως, καὶ συμβήσεταί σοι πικρὰ καὶ ἀδόκητος συμφορά. Ἥξει βόθυνος, καὶ ἐμπέσῃ εἰς αὐτόν· ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι, δεινὸν καὶ δυσδιάφυκτον κακόν. Τοῖς γὰρ ἅπαξ εἰς βόθρον κατενεχθεῖσιν, εἴπερ τις εἴη βαθὺς, τὸ διαφυ- γεῖν δύνασθαι τῶν ἀνηνύτων ἔσθ' ὅτε. Ἥξει δὲ καὶ ταλαιπωρία, καὶ οὐ μὴ δυνήσῃ καθαρὰ γενέσθαι· ἤξει καὶ ἀπώλεια, καὶ οὐ μὴ γνῷς. Οὐ γὰρ ἦν εἰδέ- ναι τοὺς μάγους τὸ ἐσόμενον ἁπλῶς· μαντευόμενοι δὲ τὰ πρὸς χάριν, καὶ ἀπὸ καρδίας αὐτῶν λαλοῦντες, κατὰ τὸ γεγραμμένον, ἀσύμβατον ταῖς προαγορεύσεσιν ἑώρων συμβεβηκὸς τῶν ἐλπισθέντων τὸ πέρας. 9Στῆθι νῦν ἐν ταῖς ἐπαοιδαῖς σου, καὶ τῇ πολλῇ φαρμακείᾳ σου, ἃ ἐμάνθανες ἐκ νεότητός σου, εἰ δυνήσῃ ὠφεληθῆναι. Κεκοπίακας ἐν ταῖς βου- λαῖς σου. Στήτωσαν, καὶ σωσάτωσάν σε οἱ ἀστρολόγοι τοῦ οὐρανοῦ, οἱ ὁρῶντες τοὺς ἀστέ- ρας ἀναγγειλάτωσάν σοι τί μέλλει ἐπὶ σὲ ἔρχε- σθαι. Ἰδοὺ πάντες ὡς φρύγανα ἐπὶ πυρὶ κατα- καήσονται, καὶ οὐ μὴ ἐξέλωνται τὴν ψυχὴν αὐτῶν ἐκ φλογὸς, ὅτι ἔχεις ἄνθρακας πυρὸς, καθίσαι ἐπ' αὐτούς· οὖτοι ἔσονταί σοι βοήθεια, ἐκοπίασας ἐν τῇ μεταβολῇ ἐκ νεότητος· ἄνθρωπος καθ' ἑαυτὸν ἐπλανήθη, σοὶ δὲ οὐκ ἔσται σωτηρία.9 ∆ιαγελᾷ καὶ οἷον κατειρωνεύεται τῆς τῶν μάγων δεισιδαιμονίας, τὸ διάκενον ἄθυρμα, καὶ δὴ καὶ εἰσ- άπαν ἀνωφελὲς ἀποφαίνει τὸ ἐπιτήδευμα. Συναγηγερ- μένων γὰρ τῶν μαχίμων, φησὶ, Κύρου τε ὄντος κατὰ σοῦ, καὶ τῆς τῶν πολεμίων φάλαγγος κατευμεγε- θούσης τῶν παρὰ σοὶ τοξευμάτων, ἀσθενήσουσιν αἱ ἀσπίδες, καὶ τῆς τοξείας ἡ δύναμις ὠφελήσει μηδὲν, ὅταν ὁπλίταις ὁμοίως, καὶ τοῖς πεζομάχοις οἱ τῶν ἵππων πέσωσιν ἐμβάται. Στῆθι ἐν ταῖς ἐπαοιδαῖς σου, καὶ τῇ πολλῇ φαρμακείᾳ σου, ἃ ἐμάνθανες ἐκ νεότητός σου, εἰ δυνηθῇς ὠφεληθῆναι. Ἀνάστησον, φησὶ, τοῖς πολιορκοῦσι τοὺς μάγους, τοῖς εὖ εἰδόσι τὰ τακτικὰ τῶν ἐπαοιδῶν τὰς ψυχρολογίας· ἀλλ' οὐ δυνήσῃ, φησί. Κεκοπίακας ἐν ταῖς βουλαῖς σου. Ὤνησαν γάρ σε παντελῶς οὐδὲν τὰ δοκοῦντά πως εἶναι σοφὰ τῶν μάγων βουλεύματα. Εἰ δὲ οἴει τὸν ἐμὸν τῆς ἀληθείας ἐφαμαρτῆσαι λόγον, στήτωσαν καὶ σωσάτωσάν σε οἱ ἀστρολόγοι τοῦ οὐρανοῦ, οἱ ὁρῶντες τοὺς ἀστέρας ἀναγγειλάτωσάν σοι, τί μέλλει ἐπὶ σὲ ἔρχεσθαι. Ἕτερον τοῦτο βωμολόχων μὲν τάγμα τι, μετά γέ φημι τοὺς μάγους καὶ τοὺς ἐπαοιδούς. Προσεποιοῦντο γὰρ τῶν παρ' αὐτοῖς τινες, τάς γε ἀνατολὰς καὶ τὰς δύσεις τῶν ἄστρων εἰδέναι, καὶ τὴν ἑκάστου κίνησιν ἀναμετρεῖν ὅποι ποτέ εἰσι, καὶ πόθεν ἔρχονται, διετείνοντό τε διὰ τῆς εἰς τοῦτο ψευδοῦς ἀκριβείας τὴν τῶν ἐσομένων δέχεσθαι γνῶ- σιν. Οὐκοῦν εἴπερ εἰσὶν οὐ ψευδοεπεῖς, καὶ εἰς προφη- τῶν αὐτοῖς ἀποπληροῦσι τάξιν οἱ τὸ στερέωμα λα- χόντες ἀστέρες, λεγέτωσαν τὰ συμβησόμενα. Ἀλλ' οὐκ ἂν ἔχοιεν φράσαι, φησὶν, ἔσονται γὰρ ὁμοῦ τοῖς ἄλλοις, φρυγάνων δίκην, πυρὸς ἔργον καὶ τροφὴ, καὶ οὐκ ἄν τις αὐτῶν διαφύγοι. Εἶτα τρόπον τινὰ προσμειδιῶν τῇ Βαβυλωνίων, ὡς πεπλανημένῃ, ἐπι- φέρει καί φησιν, Ἔχεις ἄνθρακας πυρὸς, τοῦτ' ἔστι, θερμοὺς καὶ ζέοντας ἄνδρας τοὺς περὶ ὧν ὁ λόγος, ὅταν ἐπ' αὐτοῖς καθίσεις. Ἡ δὲ κάθισις καταση- μαίνειεν ἂν τὴν ἀνάπαυσιν. Οὗτοι ἔσονταί σοι βοή- θεια· εἰ γὰρ ἕλοιο, φησὶν, ἐπαναπαύεσθαι ταῖς μάγων ψευδοεπείαις, καὶ ταῖς τῶν ἑτέρων βωμολοχίαις, πολλὴν ἐντεῦθεν εὑρήσεις τὴν ἐπικουρίαν. Εἶτα πάλιν πρὸς αὐτήν· Ἐκοπίασας ἐν τῇ μεταβολῇ ἐκ νεότητος. Πάλιν τὸ, ἐκοπίασας, ἀντὶ τοῦ, ἠσθένησας, ἐκληπτέον. Ἀποστᾶσα γὰρ Θεοῦ καὶ μεταφοιτήσασα πρὸς ἐξιτη- λίαν, διὰ τοῦ προσνεῦσαι δαιμονίων ἀπάταις, καὶ τοῦτο ἐκ νεότητος, ἀσθενὴς γέγονας καὶ εὐάλωτος. Οὐ γὰρ ἐπλούτεις εἰς ἐπικουρίαν τὴν παρά γε μόνου τοῦ σώζειν εἰδότος, ὃς δὴ καὶ ἔστι τῶν δυνάμεων Κύριος. Προσεπάγει δὲ τούτοις, ὅτι Ἄνθρωπος καθ' ἑαυτὸν ἐπλανήθη, σοὶ δὲ οὐκ ἔσται σωτηρία· ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι· Πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων ἀνθρωπίνως ἐπλανήθησαν, συμμέτροις ἀποστάσεσι Θεῷ προσ κρούοντες, ἢ διὰ τοῦ καθικέσθαι πρὸς τὰ σαρκὸς, ἢ καὶ ἕτερόν τι τυχὸν ἀῤῥωστῆσαι τῶν παθῶν. Σὺ δὲ εἰς τοῦτο προὔβης ἀνοσιότητος, ὥστε μηδένα σοι σωτη- ρίας περιλειφθῆναι τρόπον· ταῖς γὰρ ἀσχέτοις ἐκκλίσεσιν ἕψεται ἡ δίκη. 9Ἀκούσατε ταῦτα, οἶκος Ἰακὼβ, οἱ κεκλημένοι τῷ ὀνόματι Ἰσραὴλ, καὶ οἱ ἐξ Ἰούδα ἐξελθόντες, οἱ ὀμνύοντες τῷ ὀνόματι Κυρίου Θεοῦ Ἰσραὴλ, μιμνησκόμενοι, οὐ μετὰ ἀληθείας, οὐδὲ μετὰ δικαιοσύνης, καὶ ἀντεχόμενοι τῷ ὀνόματι τῆς πόλεως τῆς ἁγίας, καὶ ἐπὶ τῷ Θεῷ τοῦ Ἰσραὴλ ἀντιστηριζόμενοι· Κύριος Σαβαὼθ ὄνομα αὐτῷ. Τὰ πρότερον ἔτι ἀνήγγειλα, καὶ ἐκ τοῦ στόματός μου ἐξῆλθε, καὶ ἀκουστὸν ἐγένετο. Ἐξάπινα ἐποίησα, καὶ ἐπῆλθε.9 ∆ιαπεράνας τὸν λόγον τὸν ἐπί γε τοῖς Βαβυλωνίοις, μεθίστησι πάλιν τῆς νουθεσίας τὴν δύναμιν ἐπὶ τοὺς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, κεκλικότας αὐτοὺς εἰσάπαν ὁρῶν, καὶ ὅλαις ὥσπερ ἡνίαις ἀπενηνεγμένους εἰς ἀπόστασιν. Μετὰ γάρ τοι τὴν Ἐζεχίου τελευτὴν τοὺς τῆς βασιλείας διέπων θρόνους ὁ ἐξ αὐτοῦ γεγονὼς Μανασσῆς, ἀνὴρ γέγονε δυσσεβέστατος, καὶ ταῖς τῶν δαιμονίων ἀπάταις ὁλοτρόπως συνηρπασμένος· προὔβη δὲ εἰς τοῦτο κακίας, φαυλότητός τε καὶ ἀν- οσίων ἐγχειρημάτων, ὥστε βωμῶν καὶ ἀγαλμάτων τὴν ἁγίαν πλῆσαι πόλιν, καὶ ἐν αὐτῷ δὲ τῷ θείῳ ναῷ καθιδρῦσαι βδέλυγμα, τοῦτ' ἔστιν, ἐν τάξει Θεοῦ πεποιημένον ἄγαλμα. Ἠτιᾶτο γοῦν ἐν τούτοις τὴν Ἱερουσαλὴμ ὁ Θεὸς τῶν ὅλων, οὕτω λέγων· "6Τί ἡ ἠγαπημένη ἐν τῷ οἴκῳ μου ἐποίησε βδέλυγμα; Μὴ εὐχαὶ καὶ κρέα ἁγίων ἀφελοῦσιν ἀπὸ σοῦ τὰς κακίας σου, ἢ τούτοις διαφεύξῃ;"6 Ποτὲ δὲ πάλιν. ὅτι "6Κατὰ ἀριθμὸν πόλεών σου ἦσαν θεοί σου, Ἰούδα, καὶ κατὰ ἀριθμὸν διόδων τῆς Ἱερουσαλὴμ ἐτάξατε βωμοὺς θυμιᾷν τῷ Βαάλ. Ἵνα τί λαλεῖτε πρὸς μέ; Πάντος ὑμεῖς ἠνομήσατε, καὶ πάντες ὑμεῖς ἠσεβήσατε πρὸς ἐμὲ, λέγει Κύριος."6 Ἱερεμίου γε μὴν προσπί- πτοντος καὶ λιτὰς ἀνατείνοντος τὰς ὑπέρ γε τοῦ Ἰσραήλ, ἔφη Θεός·"6 Καὶ σὺ μὴ προσεύχου περὶ τοῦ λαοῦ τούτου, καὶ μὴ ἀξίου τοῦ ἐλεηθῆναι αὐτοὺς, καὶ μὴ προσέλθῃς μοι περὶ αὐτῶν ἐν δεήσει τε καὶ προσευχῇ, ὅτι οὐκ εἰσακούσομαι. Οὐχ ὁρᾷς τί οὗτοι ποιοῦσιν ἐν ταῖς πόλεσιν Ἰούδα, καὶ ἐν ταῖς ὁδοῖς Ἱερουσαλήμ; Οἱ υἱοὶ αὐτῶν συλλέγουσι ξύλα, καὶ οἱ πατέρες αὐτῶν καίουσι πῦρ, καὶ αἱ γυναῖκες αὐτῶν τρίβουσι σταῖς τοῦ ποιῆσαι χαμῶνας τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρανοῦ· καὶ ἔσπεισαν σπονδὰς θεοῖς ἀλλοτρίοις, ἵνα παροργίσωσί με."6 Ὡς γὰρ ἔφην φθάσας, ὁ Ἐζεχίου παῖς Μανασσῆς λελάτρευκε μὲν τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρα- νοῦ, λόγου δὲ παντὸς ἀξιοῦν ἤθελε γόητάς τε καὶ ψευδομάντεις, ἐπῳδοὺς καὶ οἰωνοσκόπους, τέθυκέ τε τοῖς εἰδώλοις καί τινα τῶν αὐτοῦ τέκνων. Οὐκοῦν εἰς τοῦτο φαυλότητος καὶ δυσσεβείας ὠλισθηκότα τὸν Ἰσραὴλ συχναῖς νουθεσίαις εἰς τὸ τῆς ἀληθείας φῶς ἀνακομίζειν ἤθελεν ὁ τῶν ὅλων Θεός. Ταύτῃ τοι καὶ μάλα συχνὸν τὸν τῆς παρακλήσεως αὐτοῖς ἐχαρί- ζετο λόγον, ἵνα τὸν τῆς ἑαυτῶν διανοίας ἀνευρύνοντες ὀφθαλμὸν, καὶ δαιμονιώδους αὐτὸν ἀχλύος ἀπαλλάτ- τοντες, κἂν γοῦν ὀψέ τε καὶ μόλις ἰδεῖν ἰσχύσωσι, τίς ἐστιν ὁ τῶν ὅλων Γενεσιουργὸς καὶ ∆εσπότης. Ταύτῃ τοί φησιν· Ἀκούσατε ταῦτα, ὁ οἶκος Ἰακὼβ, οἱκεκλημένοι τῷ ὀνόματι Ἰσραὴλ, καὶ οἱ ἐξ Ἰούδα ἐξελθόντες. Οἰκονομικώτατα λίαν τῆς τῶν πατέρων εὐγενείας, τῆς ὡς ἐν ἤθει, φημὶ, καὶ τρόποις ποιεῖται μνήμην πρὸς ἐντροπὴν τῶν ἐκκεκλικότων. Ἦσαν γὰρ, ἦσαν ἐξ αὐτῶν μὲν κατὰ τὴν σάρκα, πλὴν ἀλλό τριοι, καὶ μακρὰν τῆς ἐκείνων ἐπιεικίας, ἑτερότρο- ποί τε καὶ ἑτερογνώμονες, καὶ ψιλὴν ἔχοντες τὴν ἀπ' ἐκείνων κλῆσιν, ἀσύμβατοι δὲ τὴν γνώμην ἐκεί- νοις ὄντες ὧν αὐχοῦσι τὴν εὐγένειαν. Ὅτι δὲ εἰκαῖον τοῦτο πρὸς ὄνησιν αὐτοῖς, διέδειξεν ἐναργῶς ὁ Κύ- ριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Ἰουδαῖοι μὲν γὰρ ἐπὶ τῇ τῶν πατέρων λαμπρότητι φρονοῦντες μέγα, καύ- χημά τε ποιούμενοι τὰς ἐκείνων ἀρετὰς, ἀσυνέτως ἔφασκον· "6Ἡμεῖς πατέρα ἔχομεν τὸν Ἀβραάμ."6 Ὁδὲ πρὸς αὐτούς· "6Εἰ τέκνα τοῦ Ἀβραὰμ ἦτε, τὰ ἔργα τοῦ Ἀβραὰμ ἐποιεῖτε ἄν."6 Οὐκοῦν οὐκ ἀπόχρη τοὔνομα πρὸς εὐκλείας δύναμιν τοῖς ἐκ πατέρων οὖσι λαμπρῶν, εἰ μὴ τῆς ἐνούσης αὐτοῖς φαιδρότητος γένοιντο μιμηταί. Ἐντρέπει τοίνυν αὐτοὺς, κεκλῆ- σθαι μὲν λέγων τῷ ὀνόματι Ἰσραὴλ, ἐξελθεῖν δὲ καὶ ἐξ Ἰούδα, τοῦτ' ἔστι, καὶ ἐκ τῆς Ἰούδα σπορᾶς ἀναφῦναι, μὴ μὴν ἐοικέναι κατά τι γοῦν αὐτοῖς ὅλως. Αἰτιᾶται δὲ πρὸς τούτοις ὡς ὀμνύοντας μὲν τῷ ὀνόματι Κυρίου τοῦ Θεοῦ Ἰσραὴλ, καὶ νομικὴν μὲν ἀποπεραίνοντας ἐντολήν· "6Τῷ γὰρ ὀνόματι, φησὶν, αὐτοῦ ὀμνύειν δεχόμενος τὰς τῶν ὅρκων χρείας,"6 οὐκ ἐπ' ἀληθέσι μᾶλλον καὶ δικαίοις πράγμασιν, ἀλλ' ἐπὶ τοῖς ἐκ νόμου κατεψευσμένοις· εἶτα καὶ ἀντεχομένους τῆς πόλεως τῆς ἁγίας, καὶ ἐπὶ τῷ Θεῷ τοῦ Ἰσραὴλ ἀντιστηριζομένους. Ὑψηλὴν γὰρἤθελον ἀνατείνειν τὴν ὀφρὺν ὡς ἁγίαν οἰκοῦντες πόλιν, καὶ ὀνομαζομένην Θεοῦ. Ἤκουον γὰρ ἐν τῷ θείῳ ναῷ ψαλλόντων ἱερουργῶν περὶ τῆς Ἱερου- σαλήμ· "6∆εδοξασμένα ἐλαλήθη περὶ σοῦ, ἡ πόλις τοῦ Θεοῦ."6 ∆ιαμέμνηται καὶ τούτου καὶ αὐτὸς ὁ Κύριος λέγων, μὴ χρῆναί τινας ὀμνύειν κατὰ τῆς ἑαυτῶν κεφαλῆς, ὅτι οὐ δύνανται μίαν τρίχα λευκὴν ἢ μέλαιναν ποιῆσαι· μήτε μὴν εἰς Ἱεροσόλυμα, ὅτι πόλις ἐστὶ τοῦ μεγάλου βασιλέως. Ὤμνυον γὰρ κατὰ τῶν Ἱεροσολύμων, πόλιν αὐτὴν, ὡς ἔφην, ὀνομάζον- τες Θεοῦ. Ἀντεστηρίζοντο δὲ καὶ ἐπ' αὐτῷ, ἰσχὺν ἑαυτῶν εἶναι λέγοντες τὸν τῶν δυνάμεων Κύριον. Ἀλλ' ἦν ἀναγκαῖον τοὺς ὧδε τότ' ἔχειν ὑπειληφότας μὴ τὴν τοῦ Θεοῦ βεβηλῶσαι πόλιν βωμοῖς, καὶ θυσίαις, καὶ ταῖς τῶν δαιμονίων ἀπάταις ἐνισχημέ νους, μήτε μὴν κατερεθίζειν ἐφ' ἑαυτοῖς τὸν ἐφ' ᾧ τεθαρσήκασι, κατευφραίνειν δὲ μᾶλλον σπουδάσμασιν ἀγαθοῖς, καὶ καθάπερ τινὰ θυσίαν αὐτῷ προσκομί- ζοντες τὸ ἀραρὸς εἰς εὐσέβειαν. Πλὴν ἀκούσατε ταῦτα, φησί· καὶ ποῖα ταῦτα; Τὰ πρότερα ἔτι ἀπήγ- γειλα, ἐκ τοῦ στόματός μου ἐξῆλθε, καὶ ἀκουστὸν ἐγένετο. Ἐξάπινα ἐποίησα, καὶ ἐπῆλθεν. Ἐπειδὴ γὰρ, ὡς ἔφην, ἐν ἀρχαῖς τούς τε καλουμένους γνώ- στας καὶ οἰωνοσκόπους πανταχόθεν συναγαγὼν ὁ θεομισὴς Μανασσῆς ἀεὶ τὸ μέλλον περιειργάζετο, καὶ ταῖς ἐκείνων βωμολοχίαις συνηρπασμένος, ᾠήθη τάχα που καὶ εἰδέναι σαφῶς αὐτό· ταύτῃ τοί φησιν ὁ τῶν ὅλων Θεός· Ἐγώ σοι καὶ τὰ πρῶτα ἀπήγ γειλα, καὶ οὐ παρ' ἑτέρου τινὸς τῶν ψευδωνύμων θεῶν ἐλαλήθη ταῦτα πρὸς ὑμᾶς, ἀλλ' ἐκ τοῦ στόμα- τός μου ἐξῆλθε· καὶ ἀκουστόν σοι γέγονε, καὶ ἐξά- πινα ἐποίησα, καὶ ἐπῆλθε, τοῦτ' ἔστιν, εἰ καὶ μὴ προσεδόκησας εἰς πέρας ἥξειν αὐτὰ, ἀλλ' οὖν ἔγνως διὰ πραγμάτων αὐτῶν, καὶ πείρας αὐτῆς, ὅτι καὶ ἐποίησα, καὶ ἐπῆλθεν. Ἔοικε δὲ προτέραν λέγειν τὴν ἐπενεχθεῖσαν αὐτοῖς ἐκ τοῦ πολέμου ταλαιπω- ρίαν, ὅτε καὶ τῆς ἐνεγκούσης αὐτοὺς ἀπενηνεγμένοι, καὶ πικρᾶς δουλείας λαβόντες ζυγὸν, εἰς τὴν Περσῶν καὶ Μήδων ἀπεκομίζοντο χώραν. ∆εύτερα γὰρ μετ' ἐκεῖνα συμβέβηκε τοῖς Βαβυλωνίοις τὰ ἐκ θείας ὀργῆς ἐπενεχθέντα αὐτοῖς, ἃ καὶ ἤδη διὰ πλείστων ὅσων ἡμῖν εἴρηται λόγων. 9Γινώσκω ἐγὼ ὅτι σκληρὸς εἶ, καὶ νεῦρον σιδη- ροῦν ὁ τράχηλός σου, καὶ τὸ μέτωπόν σου χαλ- κοῦν. Καὶ ἀνήγγελκά σοι τὰ πάλαι πρὶν ἐλθεῖν ἐπὶ σὲ, ἀκουστόν σοι ἐποίησα.9 ∆ιαδείκνυσιν ἐν τούτοις τῆς ἀνωτάτω φύσεως τὴν ἀπαράβλητον ἡμερότητα, καὶ ὅσον εἰς ἀνθρώπους ποιεῖται τὸν ἔλεον, καὶ εἴ τινα εἶεν τῶν καταλυπεῖν αὐτὸν εἰωθότων. Ἰσοπαλῆ γὰρ ἔχει τὴν γαληνότητα τῇ οἰκείᾳ δόξῃ. Καὶ ὥσπερ ἀμέτροις ὑπεροχαῖς τὸ τῶν γενητῶν ὑπερνήχεται μέτρον, οὕτως ἐστὶ καὶ ἀσυγκρίτως φιλάνθρωπος. Ἄθρει γὰρ ὅπως, καίτοι σκληρὸν ὄντα τὸν Ἰσραὴλ γινώσκων, γαῦρόν τε καὶ ἀπερίθραυστον ἔχοντα τὸν αὐχένα, ὥστε καὶ δοκεῖν νεῦρον εἶναι σιδηροῦν, σκληρὸν δὲ δηλονότι καὶ ἀκαμπὲς, μέτωπόν τε χαλκοῦν, τοῦτ' ἔστι, πάλιν ἀπηρυθριακὸς, καὶ ἀνάτρεπτον, καὶ αἰδοῦς ἁπάσης ἐστερημένον, προαπήγγειλεν αὐτῷ τὰ ἐσόμενα, καὶ πρὶν ἐλθεῖν ἐποίησεν ἀκουστά. Ἔδρα δὲ τοῦτο οὐ μά- την, ἀλλ' ἐπείπερ ἀνουθέτητον εἶχον τὴν καρδίαν, τὰς τῶν σκυθρωπῶν ἐποιεῖτο προαγορεύσεις, ἵνα τάχα πως βραχὺ περιθραυσθέντες τοῖς δείμασιν ἀπο- φοιτήσειεν μὲν τῆς ἐκτόπου καὶ βδελυρωτάτης ζωῆς, μεθαρμόσαιντο δὲ πρός γε τὸ δεῖν τὰ ἀμείνω ζητεῖν, καὶ τὴν ἐπάρατον καὶ βδελυρωτάτην ἀφέντες ψευ- δολατρίαν, ἣν τοῖς ψευδωνύμοις προσῆγον θεοῖς, προσ- κυνεῖν ἕλοιντο τὸν ἕνα καὶ φύσει καὶ ἀληθῶς ὄντα Θεόν. Οὓς γὰρ οὐ μεθίστησι λόγος ἐκ τῶν ἀτόπων ἐγχειρημάτων, τούτους ἔσθ' ὅτε καὶ οὐχ ἑκόντας ἐξ- ίστησι φόβος Καίτοι τοιοῦτον ἡμῖν ὑποδηλοῦν ἔοικεν ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ, ψάλλων τε καὶ λέγων πρὸς τὸν τῶν ὅλων Σωτῆρα Θεόν· "6Ἐν χαλινῷ καὶ κημῷ τὰς σιαγόνας αὐτῶν ἄγξεις, τῶν μὴ ἐγγιζόντων πρὸς σέ."6 9Μὴ εἴπῃς ὅτι Τὰ εἴδωλά μοι ἐποίησαν, καὶ μὴ εἴπῃς ὅτι Τὰ γλυπτὰ καὶ χωνευτὰ ἐνετείλαντό μοι. Ἠκούσατε ταῦτα, καὶ ὑμεῖς οὐκ ἔγνωτε, ἀλλὰ καὶ ἀκουστά σοι ἐποίησα τὰ καινὰ ἀπὸ τοῦ νῦν, ἃ μέλλει γίνεσθαι. Καὶ οὐκ εἶπας· Νῦν γίνεται, καὶ οὐ πάλαι, καὶ οὐ προτέραις ἡμέραις ἤκουσας αὐτά. Μὴ εἴπῃς, ὅτι Γινώσκω αὐτά. Οὔτε ἔγνως, οὔτε ἠπίστω, οὔτε ἀπ' ἀρχῆς ἤνοιξά σου τὰ ὦτα. Ἔγνων γὰρ ὅτι ἀθετῶν ἀθετήσεις, καὶ ἄνομος ἔτι ἐκ κοιλίας κληθήσῃ. Ἕνεκεν τοῦ ἐμοῦ ὀνόματος δείξω σοι τὸν θυμόν μου, καὶ τὰ ἔνδοξά μου ἐπάξω ἐπὶ σοὶ, ἵνα μὴ ἐξολοθρεύσω σε. Ἰδοὺ πέ- πρακά σε οὐχ ἕνεκεν ἀργυρίου· ἐξειλάμην δέ σε ἐκ καμίνου πτωχείας. Ἕνεκεν ἐμοῦ ποιήσω σοι, ὅτι τὸ ἐμὸν ὄνομα βεβηλοῦται, καὶ τὴν δόξαν μου ἑτέρῳ οὐ δώσω.9 Ἐν τοῖς Ἱερεμίου τοῦ προφήτου λόγοις εὑρίσκομεν ὅτι τῶν ἐκ Βαβυλῶνος ᾑρηκότων ποτὲ τὴν ἁγίαν πό λιν, καταδῃωσάντων καὶ πᾶσαν τὴν Ἰουδαίαν, ἀπο- κομισάντων δὲ καὶ τὸν Ἰσραὴλ αἰχμάλωτον, αἱ περι- λειφθεῖσαι γυναῖκες ἐβούλοντο μὲν ἅμα τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ ἀνασεσωσμένοις κατελθεῖν εἰς Αἴγυπτον, ἀντανιστα- μένου γε μὴν τοῦ προφήτου, οἴκαδε τὸ μένειν αὐτὸς ἀναπείθοντος, καὶ τὴν αἰτίαν καταλευκαίνοντος, αἳ κατὰ ταῦτα αὐτοῖς ἀντανέκραγον λέγουσαι· "6Ἐπειδὴ διελείπομεν θύουσαι τῇ βασιλίσσῃ τοῦ οὐρανοῦ, ἐπ- ῆλθεν ἐφ' ἡμᾶς πάντα τὰ κακὰ ταῦτα."6 Ὤοντο γὰρ, καίτοι παθόντες τὴν ἅλωσιν, ὅτι τοῖς ψευδωνύμοις θεοῖς προσκρούσαντες, καὶ τῆς ἐπικουρίας ἐστερημέ- νοι πεπτώκασιν ὑπὸ πόδας ἐχθρῶν. Ταύτῃ τοι καὶ ὁ προφήτης Ἱερεμίας ἔφη πρὸς Θεόν· "6Κύριε, οἱ ὀφθαλμοί σου εἰς πίστιν· ἐμαστίγωσας αὐτοὺς, καὶ οὐκ ἐπόνεσαν, συνετέλεσας αὐτοὺς, καὶ οὐκ ἠθέλησαν δέξασθαι παιδείαν."6 Ἐμοῦ τοίνυν, φησὶν, ἀκουστά σοι ποιήσαντος πρὶν ἐλθεῖν τὰ συμβεβηκότα, μὴ πά λιν εἴπῃς, Τὰ εἴδωλά μοι ἐποίησαν. Τί ἐποίησαν; Τὸ ἁλῶναι δηλονότι ταῖς ἐκ τοῦ πολέμου συμφοραῖς· οὐκ ἐκ τῆς ἐκείνων ὀργῆς ἀπήχθης αἰχμάλωτος, οὐδὲ ἀπο στήσαντι τὴν ἐπικουρίαν τὴν παρά γε σφῶν αὐτῶν δυσδιάφυκτόν σοι τὴν δίκην ἐπήγαγον. Γλυπτὰ γάρ εἰσι καὶ χωνευτά. Μήτε μὴν ἐκεῖνο, φησὶν, εἴπῃς κατὰ σαυτὸν, ὅτι Τὰ εἴδωλά μοι ἐνετείλαντο, ἀντὶ τοῦ, ἠπείλησαν, ἤγουν προαπήγγειλαν ὅτι πείσομαι τὰ τοιάδε τῶν κακῶν. Ἠκούσατε ταῦτα παρ' ἐμοῦ, καὶ ὑμεῖς οὐκ ἔγνωτε, τοῦτ' ἔστιν, οὐ συνήκατε, οὔτε μὴν γεγόνατε σοφοί. Τοῦτο γὰρ εἶναί φαμεν τὸ συνιέναι κατὰ ἀλήθειαν. Ἔργον γὰρ ἦν συνετὸν, καὶ φρονήσεως τῆς ἀξιαγάστου καρπὸς τὸ ἀπονεῦσαι τῶν προηγο- ρευμένων, καὶ τῶν σκυθρωπῶν μὴ περιμεῖναι τὸ πέ- ρας, ἀλλ' ἔξω γενέσθαι πάσης ὀργῆς τε καὶ δίκης. Οὐκοῦν ἀκουστά σοι ἐποίησα καινὰ ἀπὸ τοῦ νῦν ἃ μέλλει γίνεσθαι. Οὔπω γὰρ γενομένων οὔτε μὲν συμ βεβηκότων αἱ προαγορεύσεις ἐγένοντο παρὰ Θεοῦ. Μὴ τοίνυν εἴπῃς, ὅτι οὐ πάλαι καὶ οὐ προτέραις ἡμέ- ραις ἤκουσας αὐτὰ, προηγόρευσα γὰρ ἐξ ἀρχῆς. Μὴ εἴπῃς, ὅτι Γινώσκω αὐτὰ, διὰ τῶν ψευδομάντεων δη- λονότι καὶ ψευδηγόρων. Οὔτε γὰρ ἔγνως αὐτὰ οὔτε ἠπίστω, οὔτε μὴν ἀπὸ ἀρχῆς ἤνοιξά σου τὰ ὦτα. τοῦτ' ἔστιν, οὐ, πρὶν τοὺς ἐμοὺς λόγους γενέσθαι, πε- ποίηκά σοι τοῦτο παρ' ἑτέρου γνωστόν· ἐπήγαγον δὲ τῶν προηγορευμένων τὸ πέρας. Ἔγνων γὰρ ὅτι ἀθε- τῶν ἀθετήσεις, καὶ ἄνομος ἔτι ἐκ κοιλίας κληθήσῃ. Ἔδει δὲ τοῖς ἀθετοῦσι καὶ ἀνομεῖν ᾑρημένοις, καὶ τοῦτο ἀπὸ γαστρός· ἐδιδάσκοντο γὰρ ἐκ νηπίου τὸ λατρεύειν θεοῖς ἀλλοτρίοις· τὰς αὐτοῖς πρεπούσας ἐπαρτηθῆναι δίκας. Ἔδειξά σοι τὸν θυμόν μου, ἕνεκεν τοῦ ὀνόματός μου, ἐπάξω δὲ καὶ τὰ ἔνδοξά μου ἐπὶ σὲ, ἵνα μὴ ἐξ- ολοθρεύσω σε. Ἦν γὰρ ἀναγκαῖον καταφρονήσαντι μὲν τῷ Ἰσραὴλ, καὶ ἁπάσης φαυλότητος ἐς λῆξιν ἐληλα- κότι, καὶ οὐδενὸς λόγου παντελῶς τὴν εἰς Θεὸν ἀξιοῦντι τιμὴν δειχθῆναι τὸν θυμὸν, ὑπὲρ δὲ τοῦ πάλιν ἰδεῖν τῆς ἐνούσης αὐτῷ φιλανθρωπίας τὸ μέγεθος, προσ- ενεχθῆναι τοῖς σκυθρωποῖς καὶ τὰ παράδοξα, ἵνα μὴ ἐξολοθρευθῶσι. Σέσωκε γὰρ αὐτοὺς ἐκ χειρὸς ἐχθρῶν, καὶ πεσόντας εἰς τὸ τῆς δίκης λίνον πάλιν ἐξείλετο, καὶ τῶν τῆς αἰχμαλωσίας ἀπέλυσε βρόχων, ἵνα μὴ εἰσάπαν ἐξολοθρεύσῃ τὸν Ἰσραήλ. Ἰδοὺ δὴ οὖν πέπρα- κά σε, φησὶν, οὐχ ἕνεκεν ἀργυρίου, τοῦτ' ἔστιν, οὐ χρημάτων ἕνεκα. Οὐ γὰρ ἐξήτησά τι τῶν τοιούτων παρὰ σοῦ, οὔτε μὴν ἐν χρείᾳ γέγονα τῶν ἐπιγείων τινὸς, ἢ μόσχων, ἢ προβάτων, ἢ τράγων σφαγῆς· ἀλλ' ἐπείπερ ἡμάρτανες, καὶ ῥᾴθυμος ἦσθα περὶ τὴν ὀφειλομένην ἐμοὶ παρὰ σοῦ τιμήν τε καὶ δόξαν. Πλὴν καὶ οὕτως ἐξειλάμην σε, φησὶν, ἐκ καμίνου πτωχείας· δεδούλευκε γὰρ τοῖς Βαβυλωνίοις. Ἕπεται δὲ πάντως τοῖς ἐκ δουλείας κακοῖς καὶ τὸ ἐν ἐνδείᾳ κεῖσθαι παν- τὸς ἀγαθοῦ. Ἕνεκεν ἐμοῦ ποιήσω σοι, ὅτι τὸ ὄνομά μου βεβηλοῦται. Ὤοντο γὰρ οἱ ᾑρηκότες ὅτι, καίτοι Θεοῦ σώζειν ἐθέλοντος αὐτοὺς καὶ προεστηκότος, ἔτι νενικήκασι, καὶ οὐχ ἑκόντος αὐτοῦ πλεονεκτήσαντες τὸν ἐπικουρούμενον. Βεβηλοῦται τοίνυν, φησὶ, τὸ ὄνομά μου, τοιαύτας ἐκείνων τὰς δόξας περὶ ἐμοῦ ἐχόντων. ∆ώσω δὲ ἐγὼ οὐδενὶ τῶν ἄλλων τὴν δόξαν μου. ∆όξα δὲ Θεοῦ τὸ σώζειν ἐστὶ, καὶ ἐλεεῖν, καὶ τὸ πάντων δύνασθαι κρατεῖν, καὶ τὸ ἀκονιτὶ δύνασθαι πληροῦν, ἅπερ ἕλοιτο κατορθοῦν. 9Ἄκουέ μου, Ἰακὼβ, καὶ Ἰσραὴλ ὃν ἐγὼ καλῶ.Ἐγώ εἰμι πρῶτος, καὶ ἐγώ εἰμι εἰς τὸν αἰῶνα· καὶ ἡ χείρ μου ἐθεμελίωσε τὴν γῆν, καὶ ἡ δεξιά μου ἐστερέωσε τὸν οὐρανόν.9 Εἰς ἀνάμνησιν αὐτοὺς ἀναφέρει πάλιν τῆς δοθείσης αὐτοῖς τιμῆς τε καὶ δόξης, καὶ προσέτι φειδοῦς τε καὶ ἀγάπης. Ἠξίωνται γὰρ τῶν ἀνωτάτω γερῶν, οἳ καὶ ἐκ πάντων τῶν ἐθνῶν κέκληνται μόνοι πρὸς οἰ- κειότητα τὴν πρὸς αὐτὸν, μερίς τε καὶ κλῆρος γε- γόνασιν αὐτοῦ. Καὶ γοῦν ὁ θεσπέσιος Μωϋσῆς προσ- εφώνει ποτὲ τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ οὕτω λέγων· "6Ἰδοὺ Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου ὁ οὐρανὸς τοῦ οὐρανοῦ, καί σε ἐξελέξατο ὁ Κύριος ἐκ πάντων τῶν ἐθνῶν εἶναι αὐτοῦ λαόν·"6 καὶ πάλιν, "6Ὅτε διεμέριζεν ὁ Ὕψιστος ἔθνη, ὡς δὲ ἔσπειρεν υἱοὺς Ἀδὰμ, ἔστησε ὅρια ἐθνῶν κατὰ ἀριθμὸν ἀγγέλων Θεοῦ, καὶ ἐγενήθη μερὶς Κυρίου λαὸς αὐτοῦ Ἰακὼβ, σχοίνισμα κληρονομίας αὐτοῦ Ἰσραήλ."6 Ἔδει οὖν, ἔδει τοὺς οὕτω τετιμημένους, τοὺς εὐκλεὲς καὶ ἀπόλεκτον λαχόντας ὄνομα, τοὺς εἰς κλῆ- ρον Θεοῦ τεταγμένους, καὶ τὸ ἐν ἀπολέκτοις εἶναι πλουτήσαντας, μὴ ἀπονεῦσαί τι πρὸς ἃ μὴ θέμις, μηδὲ ταῖς ἐξιτήλοις ἐπαναστάσεσι καταλυπεῖν ἑλέσθαι τὸν εὐεργέτην, τὸν ἁπάσης αὐτοῖς δοτῆρα τιμῆς, καὶ χορηγὸν ὄντα τῶν οὕτως ἐξῃρημένων καὶ τριποθήτων ἀγαθῶν. Ἀλλ' οὐδὲν τῶν τοιούτων εἰς νοῦν ἑλόντες οἱ δείλαιοι τοῖς τῆς εἰδωλολατρίας ἐνεπάγησαν τέλμασι, καὶ Θεὸν ἀφέντες τὸν ἀληθινὸν τοῖς τοῦ κόσμου στοι- χείοις λελατρεύκασι. Πλὴν καὶ οὕτως κατοικτείρει πάλιν αὐτούς· καλεῖ γὰρ πρὸς εὐπάθειαν τὸ, Ἀκού- σατέ μου βοῶν, καὶ ὅπερ ἦν ἄμεινον ἐν ἀρχαῖς ἑλέ- σθαι πληροῦν ἵνα καὶ ἀκράδαντον ἔχωσι τὴν εὐημε- ρίαν, τοῦτο κἂν γοῦν ὀψὲ διαπεράναι προστέταχεν, ἵνα ἔξω πόδα θεῖεν τῆς δίκης, καὶ τῆς ἐπενηνεγμέ- νης αὐτοῖς θητείας ἀπολύσαιντο τὰ δεσμά. Ἐπειδὴ δὲ προσεκύνησαν τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τὸν Κτί- στην ἀφέντες τοῖς παρ' αὐτοῦ πρὸς τὸ εἶναι παρεν- ηνεγμένοις ἀνήπτοντο σέβας, μυσταγωγεῖ πάλιν αὐ- τούς. Ὡς γὰρ ὁ μακάριος ἔφη Παῦλος· "6Ὀφείλοντες εἶναι διδάσκαλοι διὰ τὸν χρόνον, πάλιν ἐσχήκασι χρείαν τοῦ διδάσκοντος αὐτοὺς, τίνα τὰ στοιχεῖα τῆς ἀρχῆς τῶν λογίων τοῦ Θεοῦ, καὶ γεγόνασι χρείαν ἔχοντες γάλακτος, καὶ οὐ στερεᾶς τροφῆς."6 Ὅτι τοί- νυν αὐτός ἐστιν "6ὁ ὢν,"6 καὶ ἔστι πρὸ πάντων, καὶ ἀκατάληκτον ἔχει τὸ εἶναι Θεὸς ὢν κατὰ φύσιν, δια- δείκνυσι λέγων· Ἐγώ εἰμι πρῶτος, καὶ ἐγώ εἰμι εἰς τὸν αἰῶνα. Τοῦ δὲ πρώτου τίς ἂν νοοῖτο πρότερος; Ὤσπερ γὰρ τῆς ὄντως τε καὶ πρώτης ἀρχῆς οὐκ ἂν προτέρα νοοῖτο παρ' ἐκείνην ἀρχήν· οὕτως οὐκ ἂν νοοῖτο τοῦ πρώτου πρῶτός τις ἕτερος. Οὐκοῦν ἀεὶ καὶ πρὸ πάντων καὶ εἰς ἀπεράντους αἰῶνάς ἐστιν ὁ τῶν ὅλων Θεός. Ὁ γὰρ μὴ ἔχων ἀρχὴν εἰς ποῖόν ποτε καταλήξει τέλος; Καὶ τὰ μὲν τῆς θείας δόξης ἐν τούτοις. Ὁ δέ γε τῶν ψευδωνύμων θεῶν ἐσμὸς, ἤγουν τὰ τοῦ κόσμου στοιχεῖα, οὔτε πρῶτα νοηθεῖεν ἂν, οὔτε κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχειν εἰς αἰῶνα δύ- νανται. Ἄστρα μὲν γὰρ, ἥλιος καὶ σελήνη, καὶ αὐτὸς δὲ πρὸς τούτοις ὁ οὐρανὸς, παρεκομίσθησαν εἰς τὸ εἶναι, καὶ ἀρχὴν λαβόντα καὶ γένεσιν, καὶ εἰς τὸ πέ- ρας τοῦ εἶναι δραμοῦνταί ποτε· καὶ οὐδὲν ἐν αὐτοῖς καταθρήσαι τις ἂν, ὃ μὴ πάντη τε καὶ πάντως τὴν θείας καὶ ἀκηράτου φύσεως ὑποκάθηται δόξαν. Ὅτι δὲ οὐκ ἂν ἁμάρτοι τἀληθοῦς ὁ ἐπὶ τῷδε λόγος, διέδειξεν εὐθὺς λέγων· Ἡ χείρ μου ἐθεμελίωσε τὴν γῆν, καὶ ἡ δεξιά μου ἐστερέωσε τὸν οὐρανόν. Εἶτα πῶς τὸ ποιηθὲν, περὶ τῶν ἴσων ἁμιλλήσεται τῷ τεκτηναμένῳ, καὶ τῇ τοῦ δημιουργήσαντος αὐτὸ φιλονεικήσει δόξῃ; Ἀποφαίνει δὴ οὖν ἀτοπώτατον, μᾶλλον δὲ καὶ δυσσεβείας ἁπάσης ἔχον γραφὴν, τὸ ἑλέσθαι τῇ κτίσει παρὰ τὸν Κτίσαντα προσκυνεῖν, καὶ τὸν ἀεὶ καὶ πρῶτον ὄντα ἀφέντα, τοῖς ἐν χρόνῳ πεποιημένοις τὸ τῆς ἀληθοῦς Θεότητος ὄνομά τε καὶ χρῆμα προσνέμειν, καὶ ταῖς ἑαυτῶν εὐτεχνίαις χα- ρίζεσθαι τοῦτο. Προσεκύνησαν γὰρ ἃ ἐποίησαν οἱ δάκτυλοι αὐτῶν, κατὰ τὸ γεγραμμένον. Χεῖρα δὲ καὶ δεξιὰν ἰδίαν ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ὀνομάζει τὸν Υἱόν. Οὕτω γὰρ πλεισταχοῦ παρὰ τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς κεκλη- μένον εὑρήσομεν. Καὶ γοῦν ὁ θεσπέσιος ἔφη Μωσῆς· "6Ἡ δεξιά σου, Κύριε, δεδόξασται ἐν ἰσχύϊ, ἡ δεξιά σου χεὶρ, Κύριε, ἔθραυσεν ἐχθρούς."6 Ὁ δὲ μακάριος ∆αβίδ· "6Κραταιωθήτω ἡ χείρ σου, ὑψωθήτω ἡ δεξιά σου."6 9Καλέσω αὐτοὺς, καὶ στήσονται ἅμα, καὶ συν- αχθήσονται πάντες, καὶ ἀκούσονται. Τίς αὐτοῖς ἀνήγγειλε ταῦτα;9 Ἐβουλόμην γὰρ, φησὶ, συναγηγερμένοις αὐτοῖς προσθεῖναι πεῦσιν, καὶ δὴ καὶ ἐρεῖσθαι σαφῶς, τίνα προγνώστην, ἤγουν προαγορευτὴν οἴονται γενέσθαι κατὰ ἀλήθειαν, τῶν ἀδοκήτως αὐτοῖς ἐπενηνεγμένων, δῆλον δὲ ὅτι τῆς ἐκ τοῦ πολέμου συμφορᾶς. Τῶν μὲν γὰρ ψευδομάντεων οὐδεὶς προαπαγγείλας ὁρᾶται. Θεοκλητεῖν μὲν γὰρ ἐσκήπτοντο, καὶ εἶναί τινες ἐπί- πονοι καὶ δαιμονίων κάτοχοι. Πλὴν οὐδεμία γὰρ ἐν ἀκαθάρτοις πνεύμασιν ἡ πρόγνωσις τῶν ἐσομένων, οὔτε μὴν ἐν ἀψύχοις ὕλαις μεμορφωμέναις εἰς θεούς. Οὐκοῦν τῶν μὲν ἐν δόξῃ θεῶν παντελῶς οὐδεὶς ὁ παρ- αγγείλας ἐστίν. Ἐγὼ δὲ μεμήνυκα διὰ προφητῶν ἁγίων ἕκαστα λεπτῶς· εἶτα ἐξὸν ὑπεκνεῦσαι τοῦ κακοῦ, καὶ ἔξω φέρεσθαι παγίδος, ἐνυστάξατε, μαρ- τυροῦσαν τοῖς ἐμοῖς λόγοις τἀληθὲς τὴν τῶν κακῶν περιμείναντες πεῖραν. Ποία τοίνυν ὑμῖν τῶν γοήτων ἡ χρεία; ποία τῶν ψευδοπροφητῶν ἡ ὄνησις; τί δὲ τῶν οἰωνοσκοπεῖν εἰωθότων εἰδεῖεν ἂν ἐργαστήρια; οἳ τὰ τῶν εἰδώλων τεμένη καταλαμβάνοντες, καὶ τοῖς ἀκαθάρτοις βωμοῖς προσιζήσαντες, ὀβολῶν εὐτελεστά- των πωλοῦσι τὸ ψεῦδος τὸ ἀπὸ καρδίας αὐτῶν ὡς παρὰ Θεοῦ, καὶ τοῖς προσιοῦσιν αὐτοῖς ἀνερευγόμε- νοι τὸ δοκοῦν ἕνεκεν δρακὸς κριθῆς καὶ κλάσμα- τος ἄρτου, κατὰ τὸ εἰρημένον διὰ φωνῆς Ἰεζε- κιήλ. 9Ἀγαπῶν σε ἐποίησα τὸ θέλημά σου ἐπὶ Βαβυλῶνος, τοῦ ἆραι σπέρμα Χαλδαίων. Ἐγὼ ἐλάλησα, ἐγὼ ἐκάλεσα, ἤγαγον αὐτὸν, καὶ εὐώδωσα τὴν ὁδὸν αὐτοῦ. Προσαγάγετε πρὸς μὲ, καὶ ἀκούσατε ταῦτα· οὐκ ἀπ' ἀρχῆς ἐν κρυφῇ ἐλάλησα· ἡνίκα ἐγένετο, ἐκεῖ ἤμην, καὶ νῦν Κύριος ἀπέσταλκέ με, καὶ τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ.9 Οὐκ ἐᾷ πάλιν ἀποκομίζεσθαι πρὸς ὑπονοίας οὐκ ἀληθεῖς. Ἦν μὲν γὰρ καὶ σφόδρα εἰκὸς, ἅτε δὴ καὶ ἀπαιδαγώγητον ἔχοντας νοῦν, καὶ πολὺ λίαν εὐπαρα κόμιστον πρὸς ἀπόστασιν, καὶ τοῖς τῆς ἀπάτης βρό- χοις εὐάλωτον, οἴεσθαί τε καὶ λέγειν τὰ ἐκ τοῦ πο- λέμου συμβῆναι παθεῖν αὐτοὺς ἐξ ὀργῆς τάχα που τῶν ψευδωνύμων θεῶν, παρεωραμένης μὲν τῆς αὐτοῖς πρεπούσης καὶ ὀφειλομένης θεραπείας, προσ- κεκομισμένων δὲ οὐκέτι τῶν θυσιῶν αὐτῶν, κατ- οικτεῖραι δὲ πάλιν καὶ τοῖς ἐκεῖνα παθοῦσιν ἐπιμε- τρῆσαι τὰ ἐξ ὀργῆς, καὶ τὸ ἀπεικὸς οὐδὲν ὁ λόγος ἔχει. Προαπεδείξαμεν γὰρ ὅτι, πεπορθημένης τῆς Ἱερουσαλὴμ, καὶ κατεμπρησθείσης ὁμοῦ τῷ ναῷ τῆς Ἰουδαίας ἁπάσης, αἱ περιλειφθεῖσαι γυναῖκες ἔφα- σκον συμβῆναι ταῦτα αὐταῖς, ὅτι διαλελοίπασι θύου- σαι τῇ βασιλίσσῃ τῶν. Ἵνα τοίνυν εἰδεῖεν τὸν Λυτρωτὴν, μὴ ἑτέροις θεοῖς, αὐτῷ δὲ μᾶλλον τὴν ἐπὶ τῷ σώζεσθαι προσνέμοντες χάριν, ἐναργέστατά φησιν, ὡς τῇ περὶ αὐτοῦ φειδοῖ καὶ ἀγάπῃ κεκινημέ- νος, ὅπερ ἦν αὐτοῖς τριπόθητον καὶ πολύευκτον, τοῦτο καὶ εἰς πέρας ἐλθεῖν παρεσκεύασε, τὸ ἐξαρθῆ- ναι δηλονότι τὸ σπέρμα τῶν Χαλδαίων, ἅτε δὴ καὶ ᾑρηκότων αὐτοὺς, καὶ πάντα τρόπον ἀπανθρωπίας ἐνδειξαμένων, καὶ τοῖς εἰς λῆξιν αὐτοὺς περιβεβλη- κότων κακοῖς. Ἀγάπῃ τοίνυν τῇ πρὸς σὲ παρωρμή- θην εἰς τὸ δεῖν συμπερᾶναι τὸ σοὶ δοκοῦν ἐπὶ τῇ τῶν Βαβυλωνίων, ὥστε καὶ ἐξᾶραι τὸ σπέρμα τῶν Χαλδαίων. Εἶτα περὶ Κύρου φησὶν, ὡς τοῖς αὐτοῦ νεύμασιν ἤχθη τε καὶ κέκληται πρός γε τὸ δεῖν κατα- δῃῶσαι τὴν γῆν, καὶ κατὰ κράτος ἑλεῖν αὐτήν. Ἐγὼ ἤγαγον, καὶ εὐώδωσα τὴν ὁδὸν αὐτοῦ. Λελάληκα δὲ ταῦτα ἀπ' ἀρχῆς, φησὶ, καὶ οὐκ ἐν κρυφῇ, προαπ- ήγγελκα ἐναργῶς διὰ προφητῶν ἁγίων· Οὕτω λέγει Κύριος τῷ χριστῷ μου Κύρῳ, οὗ ἐκράτησα τῆς δε- ξιᾶς ἐπακοῦσαι ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἔθνη, καὶ ἰσχὺν βα- σιλέων διαῤῥήξω. Οὐκοῦν οὐ λαθραῖον οὔτε μὴν ἐν παραβύστῳ τὸν περὶ αὐτοῦ πεποίημαι λόγον, ἀλλ' ἤγαγον αὐτὸν, καὶ ἐκάλεσα, καὶ εὐώδωσα τὴν ὁδὸν αὐτοῦ· καὶ οὐ λελάληκα μόνον, ἀλλὰ γὰρ καὶ δρῶντι τὰ σοὶ φίλα, καὶ κατ' εὐχὴν συμπαρήμην ἐγὼ, κατα- στρέφων μὲν τὴν τῶν Χαλδαίων ἰσχὺν, παναλκῆ δὲ τιθεὶς καὶ δυσάντητον, τὸν καταδῃοῦντα αὐτούς· ὥστε μὴ μᾶλλον τῆς Κύρου χειρὸς εἶναι τὰ δρώμενα, ἀλλὰ τῆς ἐμῆς πανσθενεστάτης δεξιᾶς, δίκας αὐτοῖς ἐπάγοντος τῆς εἰς σὲ παροινίας ἕνεκα, μᾶλλον δὲ τῆς ἀμετρήτου μισανθρωπίας, καὶ ἀκρατοῦς ὠμότητος. Ἔφη γὰρ, ὅτι Ἐγὼ δέδωκα αὐτοὺς εἰς χεῖράς σου, σὺ δὲ οὐκ ἔδωκας αὐτοῖς ἔλεος. Εἶτα μεταξὺ τῶν τοιῶνδε λόγων αὐτοῦ τοῦ Κύρου τίθησι φωνὰς, ὁμο λογοῦντος ὅτι Θεὸς ἦν ὁ καταθήγων αὐτὸν, καὶ δυσμαχώτατον ἀποφαίνων, καὶ τῆς Βαβυλωνίων ἰσχύος κρείττονα. Καὶ νῦν γὰρ, φησὶ, Κύριος ἀπέσταλκέ με, καὶ τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ. Τὸ δὲ, Καὶ νῦν, τίθησιν ἀντὶ τοῦ, εἰ καὶ μή τι τῶν συμβεβηκότων προαπηγγέλθη παρὰ Θεοῦ, ἀλλ' ἰδοὺ νῦν διωμολόγηκεν ὁ Κῦρος ὅτι Θεὸς ἦν ὁ ἀναστήσας, καὶ ταῖς εἰς λῆξιν εὐκλείαις στεφανῶν, διὰ δὴ τοῦ κατευμεγεθῆσαι Βαβυλωνίων. Πυθόμενος γὰρ ὁ Κῦρος παρὰ τῶν τὴν Βαβυλῶνα κατοικούντων Ἰουδαίων, ὅτι Θεὸς περὶ αὐτοῦ λελά- ληκεν ἐν προφήταις ἁγίοις, ὡς ἥξει κατὰ καιροὺς, καὶ κατὰ κράτος αἱρήσει τὴν Χαλδαίων, καὶ αὐτὸς ἀνήσει τὸν Ἰσραήλ· εἶτα, καθά φησι, καὶ τὰς βί- βλους αὐτὰς ἐπιδειξάντων αὐτῷ, παρεσκεύασαν εἰς τοῦτο γνώμης ἐλθεῖν, ὥστε καὶ κηρύγμασιν ἰδίοις Κύριόν τε καὶ Ὕψιστον ὀνομάσαι τὸν Θεὸν Ἰσραήλ. Γέγραπται δὲ οὕτως ἐν βιβλίῳ πρώτῳ τοῦ Ἔσδρα· "6Βασιλεύοντος Κύρου Περσῶν ἔτους πρώτου, εἰς συν- τέλειαν ῥήματος Κυρίου ἐν στόματι Ἱερεμίου, ἤγειρε Κύριος τὸ πνεῦμα Κύρου τοῦ βασιλέως Περσῶν, καὶ ἐκήρυξεν ἐν ὅλῃ τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ, καὶ ἅμα διὰ γρα- πτῶν λέγων· Τάδε λέγει ὁ βασιλεὺς Περσῶν Κῦρος· Ἐμὲ ἀνέδειξε βασιλέα τῆς οἰκουμένης ὁ Κύριος τοῦ Ἰσραὴλ ὕψιστος, καὶ ἐσήμηνέ μοι οἰκοδομῆσαι αὐτῷ οἶκον ἐν Ἱερουσαλὴμ ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ. Εἴ τίς ἐστιν οὖν ὑμῶν ἐκ τοῦ ἔθνους αὐτοῦ, ἔστω ὁ Κύριος αὐτοῦ μετ' αὐτοῦ, καὶ ἀναβὰς εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐν τῇ Ἰου-δαίᾳ, οἰκοδομείτω τὸν οἶκον Κυρίου τοῦ Θεοῦ Ἰσραήλ. Οὗτος ὁ Κύριος ὁ σκηνώσας τὴν Ἱερουσαλήμ."6 Οὐκοῦν ὅταν ἐπιστῆτε, φησὶν, ὡς οὐ διὰ τῶν ψευδωνύμων θεῶν, δι' ἐμοῦ δὲ μᾶλλον γνωστὰ γέγονεν ἐν ὑμῖν πρὶν γενέσθαι τὰ συμβεβηκότα, ἀκούσατε Κύρου λέγοντος ὅτι "6Κύριος ἀπέσταλκέ με, καὶ τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ."6 9Οὕτω λέγει Κύριος, ὁ ῥυσάμενός σε, ὁ Ἅγιος Ἰσραήλ· Ἐγώ εἰμι ὁ Θεός σου, δέδειχά σοι τοῦ εὑρεῖν σε τὴν ὁδὸν, ἐν ᾖ πορεύσῃ ἐν αὐτῇ. Καὶ εἰ ἤκουσας τῶν ἐντολῶν μου, ἐγένετο ἂν ὡσεὶ ποταμὸς ἡ εἰρήνη σου, καὶ ἡ δικαιοσύνη σου ὡσεὶ κῦμα θαλάσσης· καὶ ἐγένετο ἂν ὡσεὶ ἄμ- μος τὸ σπέρμα σου, καὶ τὰ ἔκγονα τῆς κοιλίας σου ὡς ὁ χοῦς τῆς γῆς· οὐδὲ νῦν οὐ μὴ ἐξολο- θρευθῇς, οὐδὲ ἀπολεῖται τὸ ὄνομά σου ἐνώπιόν μου. Ἔξελθε ἐκ Βαβυλῶνος φεύγων ἀπὸ τῶν Χαλδαίων.9 Ἀραρὸς δὴ πάλιν αὐτοῖς ἐργάζεται φρόνημα, καὶ εὖ βεβηκότα νοῦν, εἴς γε τὸ δεῖν εἰδέναι τὸν φύσει τε καὶ ἀληθῶς ὄντα Θεόν· καὶ τὴν ἰδίαν αὐτοῖς ἐκ- καλύπτει δόξαν, ἵνα μὴ ταῖς τῶν πλανώντων φωναῖς ἀποφέρωνταί ποι πρὸς τὸ ἐξίτηλον, ἤγουν πρός γε τὸ οἴεσθαι καὶ φρονεῖν, τοὺς ψευδωνύμους αὐτοῖς ἐπαμύναι θεοὺς, τοὺς οὐκ ὄντας ὅλως. ∆ιὰ γάρ τοι τοῦτο, καθάπερ ἐγᾦμαι, τὸ Ἐγώ εἰμι ὁ Θεός σου, φησὶ, τοῦ, εἰμὶ, σημαίνοντος τὸ, ὑπάρχω. Τοῦτο καὶ τῷ πανσόφῳ Μωσῇ διηγόρευσε λέγων· "6Ἐγώ εἰμι ὁ ὤν."6 Ὢν γάρ ἐστι κυρίως τε καὶ ἀληθῶς ὁ τῶν ὅλων Θεός. Τὰ δέ γε παρ' αὐτοῦ πρὸς τὸ εἶναι παρενηνεγ- μένα ὄντα μὲν καὶ αὐτὰ λέγοιντ' ἂν, πλὴν ὅτι γε- γόνασι, καὶ ἀρχὴν τοῦ εἶναι διεκληρώσαντο. Οὕτω τοίνυν φησὶ Κύριος ὁ ῥυσάμενός σε, Ἅγιος Ἰσραήλ· Ἐγώ εἰμι ὁ Θεός σου. Ἀλλ', ὦ ∆έσποτα, φαίη ἂν, οἶμαι, τὶς τῶν ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, ἐλυτρώσω καὶ σέ- σωκας, ἐξείλου πυρὸς καὶ δίκης, ζυγοῦ καὶ δουλείας, βαρβάρου χειρὸς, ὡς παναλκὴς δηλονότι, καὶ ψιλοῖς νεύμασιν ἅπερ ἂν ἕλοιο κατορθῶν. Εἶτα πῶς οἱ ὑπὸ σὴν ὄντες φειδῶ καὶ ἀγάπην εἰς σὲ τὸν ἐπίκουρον αὐχοῦντες ἀεὶ, πρὸς τοῦτο ταλαιπωρίας κατενηνέγ- μεθα, ὥστε καὶ ὑπὸ πόδας πεσεῖν ἐχθρῶν, καὶ θη- τεῦσαι παρὰ τὸ εἰκὸς τοὺς ἐλευθέρους ἐξ ἐλευθέρων; Τί οὖν πρὸς ταῦτα Θεός; ∆έδειχά σοι τοῦ εὑρεῖν σε τὴν ὁδὸν, ἐν ᾗ πορεύσῃ ἐν αὐτῇ. Νόμον σοι τέθεικα, φησὶ, τῶν πρακτέων τὸν ὁριστὴν, τὸν ἀπευθύνειν εἰδότα πρὸς πᾶν ὁτιοῦν τῶν ἡδίστων ἐμοὶ, ποδηγὸν εἰς δικαιοσύνην, διδάσκαλον εὐσεβείας, εἰς εὐθείαν ὁδὸν ἀποφέροντα, δι' ἧς εἰ πράττειν ἤθελες, κατήν- τησας εἴς γε τὸ εἶναι γνήσιος καὶ λάτρις ἀληθὴς, καὶ τοῖς ἐξ ἀρετῶν αὐχήμασιν εὖ μάλα κατεστεμ- μένος. Ἀλλ' ἔξω τρίβου γέγονας τῆς ἐπ' εὐθὺ, καὶ ἁμαξητὸν ἀφεὶς, ὥσπερ παρετράπης ἐφ' ἃ μὴ θέμις· λελάτρευκας τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρανοῦ, τέθυκας εἰδώ- λοις, προσκεκύνηκας τοῖς οὐκ οὖσι θεοῖς, ἐπελάθου τοῦ Κτίσαντος, παρ' οὐδὲν ἡγήσω τὸν δοθέντα νόμον. Εἰ γὰρ ἦσθα γεγονὼς τῶν ἐμῶν ὑπάκοος ἐντολῶν, ἐγένετο ἂν ὡσεὶ ποταμὸς ἡ εἰρήνη σου, καὶ ἡ δι- καιοσύνη ὡσεὶ κῦμα θαλάσσης. Καὶ ὃ βούλεται δηλοῦν, ἔστι τοιοῦτον· Τοὺς χειμάῤῥους φασὶν, ὑετοῦ τοῖς ὄρεσιν ἐνσκήψαντος λάβρου, καταφέρεσθαι δεινῶς τε καὶ ἀφορήτως, ὡς ἀντισχεῖν δύνασθαι παντελῶς οὐ- δὲν ταῖς ἐκείνων ὁρμαῖς. Εὔδηλον δὲ κἀκεῖνο, οἶμαί που. Αἱ γάρ που τῶν θαλάσσης κυμάτων ἐμβολαὶ δειναὶ καὶ δυσάντητοι, καὶ οὐ πλωτῆρσι μόνοις, ἤγουν ταῖς ὁλκάσιν, ἀλλὰ καὶ αὐταῖς ἔσθ' ὅτε ταῖς πέτραις. Ἀποῤῥήγνυνται γὰρ αὗται, κρουνηδὸν αὐ- ταῖς τῶν ὑδάτων ἐῤῥηγνυμένων. Οὐκοῦν εἰ τῶν ἐμῶν, φησὶ, κατήκοος ἦσθα λόγων, εἰ τὸν νοῦν ἐπήγαγες εὐπειθῆ, ἐγένετο ἂν ἡ εἰρήνη σου ποτα- μοῦ καὶ ὑδάτων δίκην, ἀκαταμάχητος τοῖς ἐχθροῖς, ἤγουν τοῖς ἐθέλουσιν ὑπαντᾷν. Ἢ τάχα που, καὶ καθ' ἕτερον τρόπον, ἵνα τὸ τῆς εἰρήνης ἄφθονόν τε αὐτοῖς καὶ διηνεκὲς ἀποφήνῃ χρῆμα, ποταμῷ παρεικάζει καὶ κύμασι, ποταμῷ μὲν ἀεὶ καὶ ἀμφιλαφῶς ῥέοντί τε καὶ φερομένῳ, κύμασί τε κυρτουμένοις ἀεὶ, καὶ οἷον διηνεκῶς τῇ χέρσῳ προστρέχουσιν. Ἐγένετο δ' ἂν καὶ τὸ σπέρμα σου ὡσεὶ ἄμμος, καὶ τὰ ἔκγονα τῆς κοιλίας σου ὡς ὁ χοῦς τῆς γῆς. Ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι. Οὐδενὸς οὐ ξίφος ἐπανατείνοντος, οὐ τῆς τῶν πολεμίων χειρὸς ὀλοθρευούσης τινὰς, πολύχους ἦσθα καὶ ἀναρίθμητος, ὥστε ψάμμῳ καὶ χοῒ παρεικάζε σθαί σου τὰ τέκνα. Ἐπειδὴ δὲ πεπαρῴνηκας εἰς Θεὸν, καὶ προσκέκρουκας οὐ μετρίως πρὸς πᾶν ὁτιοῦν τῶν ἐκτόπων ἐκβεβηκὼς, συνεστάλης εἰς βραχὺ, καὶ τὴν τοῦ γένους εἰς πληθὺν ἐπίδοσιν εὐρυνομένην οὐκ ἔχεις, πλὴν οὐδὲ νῦν οὐ μὴ ἐξολοθρευθῇς. Τετήρηται γὰρ πανταχοῦ τὸ κατάλειμμα τοῦ Ἰσραήλ. Ἔφη δὲ Θεὸς οὐδαμοῦ πεσεῖν ὁλόῤῥιζον αὐτὸν διὰ τὴν τοῖς πατράσιν δοθεῖσαν ἐπαγγελίαν. Εἶτά φησιν, ὅτι Ἔξελθε ἐκ Βαβυλῶνος φεύγων ἀπὸ τῶν Χαλδαίων. Νεῦμα τοῦτο βασιλικὸν ἀπαλλάττον τῆς αἰχμαλω- σίας τὸν Ἰσραήλ. Ὥσπερ γὰρ οἱ τῶν ἐπὶ γῆς κρα-τοῦντες πραγμάτων, καὶ τοὺς τῆς βασιλείας διέπον- τες θρόνους τοῖς ὑπὸ γῆν οὖσι φυγῆς κατανεύουσιν ἔσθ' ὅτε τὴν ἄφεσιν, φιλανθρώπῳ νεύματι καὶ φωνῇ σημαίνοντες τὸ χρῆμα· οὕτω καὶ ὁ τῶν ὅλων Θεὸς νεῦμα φιλάνθρωπον τοῖς πεπονηκόσιν ἐχαρίζετο, καὶ τὸ, Ἔξελθε, φησὶν ἐναργῶς, ἵν' εἰδεῖεν τὸν Λυτρω- τὴν καὶ ἁπάσης αὐτοῖς εὐθυμίας τὸν χορηγόν. 9Φωνὴν εὐφροσύνης ἀναγγείλατε, καὶ ἀκου- στὸν γενέσθω τοῦτο. Ἀναγγείλατε ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. Λέγετε· Ἐῤῥύσατο Κύριος τὸν δοῦλον αὐτοῦ Ἰακὼβ, καὶ ἐὰν διψήσωσι, δι' ἐρήμου ἄξει αὐτοὺς, σχισθήσονται πέτραι καὶ ῥυήσονται ὕδατα, καὶ πίεται ὁ λαός μου. Οὐκ ἔστι χαίρειν τοῖς ἀσεβέσι, λέγει Κύριος.9 Ἀξιοθαύμαστα μὲν πάντα ἐστὶν ὁμολογουμένως ἅπερ δρῴῃ Θεός. Τά γε μὴν τῶν ἄλλων ὑπερκεί- μενα, καὶ δόξαν λαχόντα τὴν ἀνωτάτω τῶν ἔργων αὐτοῦ, λανθάνοντα μὲν ἀδικεῖ τοὺς τοῦ εἰδέναι τυ- χὸν ἀπεστερημένους, γνωσθέντα γε μὴν ὀνίνησιν οὐ μικρῶς. Ἔνεστι γὰρ ἐντεῦθεν ἰδεῖν τήν τε ἄφραστον αὐτοῦ δόξαν, καὶ τὴν κατὰ πάντων ὑπεροχὴν, καὶ τὴν ὑπέρτονον χεῖρα, καὶ πανσθενῆ δόξαν. Ἐλυτροῦτο μὲν γὰρ ἐξ Αἰγύπτου τὸν Ἰσραήλ. Ἀλλ' ἵνα ὁρῷτο με γαλουργὸς, ὥστε καὶ τοῖς ἀνὰ πᾶσαν οὖσι τὴν γῆν ἐμφανῆ γενέσθαι τὴν δόξαν αὐτοῦ, παρελήφθη μέσος ὁ Φαραὼ καθάπερ τι σκεῦος, ἵνα τοῖς διὰ Μωσέως ἀντανιστάμενος λόγοις, καλέσῃ Θεὸν εἴς γε τὸ χρῆ- ναι λοιπὸν τὴν ἰδίαν ἅπασιν ἐμφανίσαι δόξαν, καὶ τῆς ἀμετρήτου δυνάμεως καταδεῖξαι τὸ μέγεθος. Εἴ- ρηται γὰρ πρὸς αὐτόν· "6Εἰς αὐτὸ τοῦτο ἐξήγειρά σε, ὅπως ἐκδείξωμαι ἐν σοὶ τὴν δύναμίν μου, καὶ ὅπως διαγγελῇ τὸ ὄνομά μου ἐν πάσῃ τῇ γῇ."6 Καὶ συμβέβηκε μὲν ἐκεῖνα τοῖς πάλαι, γεγόνασι δὲ πρὸς νουθεσίαν ἡμῶν, εἰς οὓς τὰ τέλη τῶν αἰώνων κατήν- τηκε. Ἔδει δὴ οὖν, ἔδει τὴν ἐκ Βαβυλῶνος λύτρωσιν τῶν ἐξ Ἰσραὴλ μὴ σιγᾶσθαι μᾶλλον, ἀλλ' οἷον ἀνα- κηρύττεσθαι τοῖς ἁπανταχοῦ. Ταύτῃ τοι καί φησι· Φωνὴν εὐφροσύνης ἀναγγείλατε. Εὐφροσύνης δὲ φω- νὴν εἶναί φαμεν τὴν δοξολογίαν, ἣν ἂν ποιήσαιτό τις ὑμνῶν αὐτὸν ἐπὶ τοῖς οὕτω μεγάλοις καὶ λαμπροῖς κατορθώμασιν. Αὕτη κυρίως τε καὶ ἀληθῶς εὐφρο- σύνη, φωνὴ πρέπουσα δικαίοις, οἷς ἁρμόσαι καὶ τὸ χρῆναι δοξολογεῖν. Ψάλλει γοῦν καὶ ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ, καί φησι· "6Φωνὴ ἀγαλλιάσεως· καὶ σωτηρίας ἐν σκηναῖς δικαίων."6 Βούλεται δὲ τὴν φωνὴν, ἀφή γησιν ἔχειν τῆς λυτρώσεως τῶν ἐξ Ἰσραὴλ, ὁποία τις ἦν ἡ ἐν βίβλῳ Ψαλμῶν. Ἔχει δὲ οὕτως· "6Εὐδό- κησας, Κύριε, τὴν γῆν σου· ἀπέστρεψας τὴν αἰχμα λωσίαν Ἰακὼβ, ἀφῆκας τὰς ἀνομίας τῷ λαῷ σου, ἐκάλυψας πάσας τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν."6 Ταυτὶ γὰρ εἰ καὶ πραγμάτων πνευματικῶν ἐμπεριέχει τὴν δή- λωσιν, ἀλλ' οὖν εἰσι καὶ τῇ ἱστορίᾳ χρήσιμα. Ὑπ- ισχνεῖται δὲ ὅτι, ἐὰν διψήσωσι δι' ἐρήμου βαδίζοντες, ὕδωρ ἐκ πέτρας ἄξει αὐτοῖς. Σχισθήσεται πέτρα, καὶ ῥυήσεται ὕδωρ, καὶ πίεται ὁ λαός μου. Καί φα- μεν ὅτι δείκνυσιν ἐν τούτοις, ὡς οὐχ ἕτερός τις Θεὸς ἦν ὁ τῆς Αἰγυπτίων σκαιότητος ἐλευθερώσας τὸν Ἰσραὴλ, καὶ διαγαγὼν διὰ θαλάσσης μέσης, καὶ τρο- φὰς ἐν ἐρήμῳ διδοὺς, καὶ ὕδωρ ἐκ πέτρας ἐξ- ενεγκών· ἀλλ' ὁ αὐτὸς ἀεὶ κατὰ αὐτὰ, καὶ ὡσαύτως ἔχων, καὶ τὰ ἴσα τοῖς πάλαι τερατουργεῖν δυνάμενος. Εἰ γὰρ ἔλθοιεν δι' ἐρήμου, φησὶ, εἶτα γένοιντο ποτοῦ, καὶ ὑδάτων ἐν σπάνει, τὸ ἀρχαῖον ἐκεῖνο δειχθήσεται σημεῖον αὐτοῖς· ἐκκομισθήσεται γὰρ ὕδωρ ἐκ πέ- τρας· καὶ τοῦτο μὲν γεγονὸς, οὐχ εὕροι τις ἂν ἀνα- βαινόντων εἰς τὴν Ἰουδαίαν ἐκ τῆς Βαβυλῶνος τῶν ἐξ Ἰσραήλ. Εἴρηται δὲ, ὡς ἔφην, οἰκονομικῶς, ἵνα εἰδοῖεν ὅτι Θεὸς ὁ πάλαι, καὶ νῦν ἐστιν, ἴσῃ τε δυ- νάμει, καὶ ἰσαμίλλοις θαύμασι χρῆσθαι δυνάμενος, καὶ ἀμετάπτωτον ἔχων ἰσχὺν, ἐπιβοᾷ τε ὥσπερ καὶ νόμον ἐκφέρει γενικόν. Οὐ γὰρ ἔστι χαίρειν τοῖς ἀσεβέσι, λέγει Κύριος. Ἀληθὲς καὶ τοῦτο. Κατηφὲς γάρ πως ἀεὶ τῶν δυσσεβῶν τὸ πρόσωπον πληττομέ- νης κατὰ τὸ εἰκὸς τῆς καρδίας, καὶ τοῖς τοῦ συνει δότος ἐλέγχοις ἀχθοφοροῦντος τοῦ νοῦ. Προσδοκᾷ γὰρ οὐ στεφάνους, οὐκ ἐπαίνου τιμὴν, πῦρ δὲ μᾶλ- λον, καὶ δίκην, ἃ τοῖς πλημμελοῦσιν ηὐτρέπισται. Ἢ τάχα που καὶ ἁρμόσειεν ἂν τοῖς Βαβυλωνίοις ἡ φωνή. Ἔχαιρον μὲν γὰρ ὡς τὸν τοῦ Θεοῦ λαὸν ᾑρηκότες, ᾤοντο δ' ὅτι καὶ τῆς αὐτοῦ κατευμεγεθή- σαντες δεξιᾶς τῆς Ἰουδαίας κεκρατήκασιν. Ἀλλ' ἐσφάλοντο τἀληθοῦς. Οἱ μὲν γὰρ ὅτι πλημμελοῦντες πεφώρανται φειδοῦς ἔξω γεγόνασι τῆς παρ' αὐτοῦ, οἱ δὲ ὅτι σκληροί τε ἦσαν, καὶ ἀτεράμονες καὶ τὸ ἐλεεῖν οὐκ εἰδότες τὰς αὐτοῖς πρεπούσας ἐξῄτηνται δίκας, ἐστέρηνται δὲ, καὶ τοῦ χαίρειν, ἔτι κεκολα- σμένην ἔχοντες τὴν ὀφρὺν, κεκολασμένον ἤδη τὸ φρόνημα. Οὐ γὰρ ὅτι νενικήκασί ποτε τοὺς ἐξ Ἰσραὴλ μετῆν ἔτι τὸ χαίρειν αὐτοῖς, ἀλλ' ὅτι κακοὶ κακῶς διολώλασιν ὠλοθρευμένης αὐτοῖς τῆς χώρας τὸ δριμὺ τῆς λύπης ἐδέχοντο.

{1ΛΟΓΟΣ ∆ʹ.}1

9Ἀκούσατέ μου, νῆσοι, καὶ προσέχετε, ἔθνη, διὰ χρόνου πολλοῦ στήσεται,

λέγει Κύριος. Ἐκ κοι- λίας μητρός μου ἐκάλεσε τὸ ὄνομά μου, ἔθηκέ τε στόμα μου

ὡσεὶ μάχαιραν ὀξεῖαν, καὶ ὑπὸ τὴν σκέπην χειρὸς αὐτοῦ ἔκρυψέ με. Ἔθηκέ με ὡς βέλος ἐκλεκτὸν, καὶ τῇ φαρέτρᾳ αὐτοῦ ἐσκέπασέ με, καὶ εἶπέ μοι· ∆οῦλός μου εἶ σὺ,

Ἰσραὴλ, καὶ ἐν σοὶ δοξασθήσομαι.9

∆ιὰ πλείστων ὅσων παραινέσεων, καὶ ὑποθημοσυ- νῶν ὄνησι τὸν Ἰσραὴλ, μεθίστησι τὴν μυσταγωγίαν ἐπὶ τὰς τῶν ἐθνῶν ἀγέλας, καὶ δὴ τὸ μυστήριον τοῦ Χριστοῦ αὐταῖς καταλευκαίνει πάλιν, δι' οὗπερ ἔμελ- λον τὸν κτηνοπρεπῆ, καὶ ἐπάρατον μεθέντες βίον εἰς τὴν αὐτῷ φιλαιτάτην ἀνακομίζεσθαι πολιτείαν, καὶ φῶς εἰς νοῦν δέχεσθαι τὸ ἀληθινόν· ὥστε σαφῶς εἰ- δέναι τίς ὁ φύσει καὶ ἀληθῶς Θεός ἐστι, καὶ ἡ τῶν ὅλων κατακρατοῦσα φύσις. Προσφωνεῖ δὲ ταῖς νήσοις, ἃς δὴ καὶ εἶναί φαμεν τὰς Ἐκκλησίας Χριστοῦ, καθάπερ ἐν θαλάττῃ κειμένας, τῷ κλύδωνι δηλονότι τοῦ παρόντος βίου, καὶ ἀφορήτοις κυμάτων περιεχο- μένας ἐμβολαῖς, διωγμοῖς, δηλονότι, καὶ περιστάσε- σιν, ἃς ἐπιφέρουσιν αὐταῖς οἱ τῆς ἀληθείας ἐχθροὶ, καὶ τῇ Θεοῦ κλήσει μαχόμενοι. Περὶ τῶν τοιούτων νήσων, εἴρηται μὲν πλεισταχοῦ παρὰ τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ. Ψάλλει δέ που καὶ ὁ μακάριος ∆αβὶδ, καί φησιν· "6Ὁ Κύριος ἐβασίλευσεν, ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ, εὐφραινέσθωσαν νῆσοι πολλαί."6 Ὅτε γὰρ βεβασί- λευκε τῆς ὑπ' οὐρανὸν ὁ Χριστὸς πᾶσαν ὑπὸ χεῖρα λαβὼν, καὶ τῆς τῶν δαιμόνων τυραννίδος ἐκσπάσας· τότε καὶ ἠγαλλιάσαντο, τοῦτ' ἔστιν, εὐφροσύνης με- σταὶ γεγόνασιν, αἱ κατὰ πᾶσαν τὴν γῆν Ἐκκλησίαι. Ὅτι γὰρ ὁ προφήτης ἐν τούτοις νήσους ὀνομάσας τὰς ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησίας δηλοῖ, σαφὲς ἂν γένοιτο διὰ τῶν ἑξῆς. Προσεπήνεγκε γὰρ εὐθὺς τὸ, Ἀκούσατέ μου, νῆσοι, τὸ, Προσέχετε, ἔθνη. Εἶτά φησιν, ὅτι ∆ιὰ χρόνου πολλοῦ στήσεται, λέγει Κύριος. Ὑπισχνεῖται μὲν, ὡς ἔφην, τὴν τοῦ Σωτῆρος πάντων ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀνάδειξιν, καὶ ὅτι Θεὸς ὢν ὁ Λόγος, συν- αναστρέφεται τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς ἐν εἴδει τῷ καθ' ἡμᾶς. Πλὴν ὅτι προφητείας ἦν ὁ καιρὸς τὸ τηνικάδε, οὔπω δὲ καὶ αὐτῆς τῆς τῶν πραγμάτων ἐμφανείας, δια- δείκνυσι λέγων, ὅτι ∆ιὰ χρόνου πολλοῦ στήσεται τὸ ἐπαγγελθὲν δηλονότι, ἤγουν τὸ προφητευόμενον. Τί δὴ τοῦτό ἐστιν, αὐτὸ τοῦ Σωτῆρος τὸ πρόσωπον εἰσ- εκομίσθη λέγον· Ἐκ κοιλίας μητρός μου ἐκάλεσε τὸ ὄνομά μου. Συνέβαλεν ἐν τούτοις εὐθὺς τὸ μυστήριον τὸ βαθὺ καὶ μέγα, καὶ τῆς ἄνωθεν μυσταγωγίας δεόμενον. Ἐξεκαλύφθη γὰρ οὕτω τῷ θεσπεσίῳ Πέ- τρῳ. Ἦν μὲν γὰρ καὶ ἔστι Θεὸς ὁ Λόγος, ἰσοκλεὴς, καὶ ὁμόθρονος τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ, συνυπάρχων δὲ, καὶ συναΐδιος. Ὀνόματα δὲ τὰ πρὸ τῆς ἐνανθρωπή- σεως οἰκείως πως ἔχοντα τῇ αὐτοῦ φύσει, Θεὸς, καὶ σοφία, καὶ φῶς, ζωὴ, καὶ δύναμις· ἕτερα δὲ πρὸς τούτοις ἃ παρὰ τοῖς ἱεροῖς εὑρίσκεται Γράμμασιν. Ἐπειδὴ δὲ καθῆκεν ἑαυτὸν εἰς κένωσιν ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπου γενόμενος, καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄν θρωπος, ὄνομα δέχεται τὸ κοινὸν, τοῦτ' ἔστι, τὸ Χριστός τε καὶ Ἰησοῦς, ἤτοι τὸ, Μεθ' ἡμῶν ὁ Θεός. Τοῦ μεθ' ἡμῶν σημαίνοντος τὸ ἐν τοῖς καθ' ἡμᾶς. Γέγραπται γὰρ, ὅτι "6Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται υἱὸν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐ- τοῦ Ἐμμανουήλ·"6 ὅτι μακάριος Γαβριὴλ ἐκκαλύ- πτων τῇ ἁγίᾳ καὶ Θεοτόκῳ παρθένῳ τὸ μυστήριον· "6Μὴ φοβοῦ,"6 φησὶν, "6ἡ Μαριάμ. Εὗρες γὰρ χάριν παρὰ Θεῷ, καὶ ἰδοὺ συλλήψῃ ἐν γαστρὶ, καὶ τέξῃ υἱὸν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ, ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐ- τῶν."6 Ἆρ' οὖν ἀσυμβάτους ἀλλήλαις εἰρήκασι φω- νὰς, ὅ τε μακάριος ἄγγελος, καὶ ὁ προφήτης; Οὐ μὲν οὖν. Ὁ μὲν γὰρ θεσπέσιος προφήτης πνεύματι λα- λῶν μυστήρια, μεθ' ἡμῶν γεγονότα Θεὸν προκατα- μεμήνυκεν, ἀπό τε τῆς φύσεως, καὶ τῆς οἰκονομίας τῆς μετὰ σαρκὸς οὕτως ὀνομάσας αὐτόν. Ὁ δέ γε μακάριος ἄγγελος ἐκ τῆς ἐνεργείας αὐτῷ τοὔνομα θείς· σέσωκε γὰρ τὸν ἴδιον λαόν. Σωτὴρ οὖν ἄρα κέ κληται διὰ τοῦτο. Καὶ γοῦν ὅτε τὴν κατὰ σάρκα γέννησιν ὑπέμεινε δι' ἡμᾶς αἱ τῶν ἀγγέλων στρατιαὶ τοῖς ποιμέσι τὸν τόκον εὐηγγελίζοντο, λέγουσαι· "6Μὴ φοβεῖσθε ὑμεῖς· ἰδοὺ γὰρ εὐαγγελιζόμεθα ὑμῖν σήμερον χαρὰν μεγάλην, ἥτις ἐστὶ παντὶ τῷ λαῷ, ὅτι ἐτέχθη σήμερον Σωτὴρ, ὅς ἐστι Χριστὸς Κύριος, ἐν πόλει ∆αβίδ."6 Οὐκοῦν Ἐμμανουὴλ μὲν, ὅτι Θεὸς ὢν φύσει γέγονε μεθ' ἡμῶν, τοῦτ' ἔστιν, ἄνθρωπος. Ἰησοῦς γε μὴν, ὅτι σώζειν ἔδει τὴν ὑπ' οὐρανὸν, Θεὸν ὄντα αὐτὸν, καὶ γενόμενον ἄνθρωπον. Ὅτε τοί-νυν προῆλθεν ἐκ κοιλίας τῆς ἑαυτοῦ μητρὸς, γεγέν- νηται γὰρ ἐξ αὐτῆς τὸ κατὰ σάρκα, τότε καὶ ἐκλήθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ. Ἀνάρμοστον οὖν ἄρα τῷ Θεῷ Λόγῳ πρὸ τῆς γεννήσεως τῆς κατὰ σάρκα φημὶ τὸ Χρι- στοῦ ὄνομα. Κεχρισμένος γὰρ οὔπω, πῶς ἂν λέγοιτο Χριστός; Ὅτε γὰρ προῆλθεν ἐκ κοιλίας μητρὸς ἄν-θρωπος, τότε σύνδρομον τῇ κατὰ σάρκα γεννήσει δέχεται τὴν κλῆσιν. Τεθῆναι δέ φησι τὸ στόμα αὐτοῦ ὡσεὶ μάχαιραν ὀξεῖαν. Ἀληθὲς καὶ τοῦτο. Γέγρα πται γάρ που περὶ αὐτοῦ, μᾶλλον δέ φησιν αὐτὸς ὁ προφήτης Ἡσαΐας· "6Καὶ ἔσται δικαιοσύνῃ ἐζωσμέ- νος τὴν ὀσφὺν, καὶ ἀληθείᾳ εἰλημμένος τὰς πλευρὰς, καὶ ἐν πνεύματι διὰ χειλέων ἀνελεῖ ἀσεβῆ."6 Τὸ γάρ τοι θεῖον καὶ οὐράνιον κήρυγμα, τοῦτ' ἔστι, τὸ εὐ- αγγελικὸν, τὸ διὰ στόματος λαληθὲν τοῦ Χριστοῦ, μάχαιρα γέγονεν ὀξεῖά τε καὶ τομωτάτη κατὰ τῆς τοῦ διαβόλου τυραννίδος, ἀναιροῦσα τοὺς κοσμοκρά- τορας τοῦ σκότους τούτου, καὶ τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας. Ἀπεσκέδασε γὰρ τὴν τῆς ἀπάτης ἀχλὺν, καὶ ταῖς ἁπάντων καρδίαις τὴν τῆς ἀληθοῦς θεο γνωσίας ἐνῆκεν αὐγήν· μετεσκεύασε γὰρ τὴν ὑπ' οὐρανὸν εἰς εὐσεβῆ πολιτείαν, καὶ εὐαγῶν ἐπιτη- δευμάτων πάντας ἀπέφηνεν ἐραστὰς, ἀπεθέρισε τοῦ κόσμου τὴν ἁμαρτίαν, δικαιῶν τῇ πίστει τὸν ἀσεβῆ, καὶ Πνεύματος ἁγίου τοὺς προσιόντας ἀναπιμπλὰς, καὶ υἱοὺς αὐτοὺς ἀποφαίνων Θεοῦ, εὐσθενὲς αὐτοῖς, καὶ μαχιμώτατον ἐντιθεὶς τὸ φρόνημα, καὶ δοὺς αὐ- τοῖς τὴν μάχαιραν τοῦ Πνεύματος, ὅ ἐστι ῥῆμα Θεοῦ, ἵνα τοῖς ποτε κεκρατηκόσιν ἀντανιστάμενοι πρὸς τὸ βραβεῖον τῆς ἄνω κλήσεως τρέχωσι, παρεμποδίζον- τος οὐδενός. Ὅτι δὲ τῆς τοῦ διαβόλου τυραννίδος ἀναιρετικὴ γέγονε τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς, ἡ διὰ Χριστοῦ παίδευσίς τε καὶ μυσταγωγία, σαφηνιεῖ λέγων ὁ προφήτης Ἡσαΐας· Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐπάξει ὁ Θεὸς τὴν μάχαιραν τὴν ἁγίαν τὴν μεγάλην ἐπὶ τὸν δράκοντα τὸν ὄφιν σκολιὸν, καὶ ἀνελεῖ τὸν δράκοντα. Προσεπάγει δὲ, ὅτι Καὶ ὑπὸ τὴν σκέπην τῆς χειρὸς αὐτοῦ ἔκρυψέ με. Καί φησι μὲν ἀνθρωποπρεπῶς, πλὴν τοῖς ἀρτίφροσι χαλεπὸν οὐδὲν, καὶ διὰ τούτων ἰδεῖν ἀχώριστον ὄντα τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς τὸν Υἱὸν, καὶ ὅτι γέγονεν ἄνθρωπος. Ὑπὸ σκέπην γὰρ εἶναί φησι τῆς δεξιᾶς αὐτοῦ, ἵνα τὸ ἄληπτον, καὶ ἀκατ αγώνιστον τῆς ἑαυτοῦ φύσεως ὑπεμφαίνῃ σωζόμενον αὐτῷ, καὶ εἰ γέγονεν ἐν τοῖς καθ' ἡμᾶς. Κατισχύσει γὰρ τῆς πανσθενοῦς δεξιᾶς οὐδεὶς, κεχώρισται δὲ, ὡς ἔφην, ὁ Λόγος τοῖς τῆς ἀνθρωπότητος μέτροις. Ἔτι μὲν γὰρ παναλκὴς ὁ ἐκ Θεοῦ Πατρὸς Λόγος, καὶ αὐ- τός ἐστιν ὁ τῶν δυνάμεων Κύριος. Ἐπειδὴ γέγονεν ἄνθρωπος, οὐκ ἀτιμάζων ὁ Πατὴρ τοῦ μυστηρίου τὴν δύναμιν, συγκαθίσταται τῇ οἰκονομίᾳ, καί φησι πρὸς αὐτοῦ διὰ τῆς τοῦ Ψάλλοντος λύρας· "6Οὐκ ὠφελήσει ἐχθρὸς ἐν αὐτῷ, καὶ υἱὸς ἀνομίας οὐ προσ- θήσει τοῦ κακῶσαι αὐτὸν, καὶ συγκόψω ἀπὸ προσ- ώπου τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ. Καὶ τοὺς μισοῦντας αὐ- τὸν τροπώσομαι. Καὶ ἡ ἀλήθειά μου καὶ τὸ ἔλεός μου μετ' αὐτοῦ."6 Ἄθρει δὴ οὖν, ἄθρει, καὶ διὰ τῆς τοῦ προφήτου φωνῆς, ἀνθρωποπρεπῶς λέγοντα τὸν δι' ἡμᾶς, καθ' ἡμᾶς· Ὑπὸ τὴν σκέπην τῆς χειρὸς αὐτοῦ ἔκρυψέ με. Ἔθηκέ με, φησὶν, ὡς βέλος ἐκλεκτὸν, καὶ ἐν τῇ φαρέτρᾳ αὐτοῦ ἐσκέπασέ με. Πλεῖστα μὲν γὰρ τὰ τοῦ Θεοῦ βέλη γεγόνασι, κατὰ καιροὺς καθάπερ ἐν φαρέτρᾳ κρυπτόμενα τῇ προ- γνώσει αὐτοῦ, προκομισθέντα δὲ κατὰ τὸν ἑκάστῳ πρέποντα καιρὸν, ἐκλεκτὸν δὲ βέλος καὶ ὑπὲρ πάντα, Χριστὸν κρυπτόμενον μὲν, ὡς ἔφην, ὡς ἐν φαρέτρᾳ τῇ προγνώσει τοῦ Πατρός. Προεγνώσθη γὰρ πρὸ καταβολῆς κόσμου, παρενεχθὲν δὲ εἰς μέσον, ὅτε καὶ ἐχρῆν ὅλην ἐπισκέψασθαι τὴν γῆν, πεσοῦσαν εἰς ὄλεθρον, καὶ ἀπώλειαν διὰ τοῦ λατρεύειν τῇ κτίσει, παρὰ τὸν κτίσαντα, καὶ τοῖς ἀκαθάρτοις ὑποκεῖσθαι πνεύμασι, καὶ τοῖς τῆς ἁμαρτίας ἐνδεδέσθαι βρό- χοις. Τοῦτο τὸ ἐκλεκτὸν βέλος, ἀναιρεῖ μὲν, ὡς ἔφην, τὸν Σατανᾶν αὐτὸν, καὶ τὰς σὺν αὐτῷ δυνά- μεις πονηράς. Ἀναιρεῖ δὲ ὁμοίως τοὺς τῆς ἀληθείας ἐχθροὺς, καὶ τοῖς ἱεροῖς αὐτοῦ κηρύγμασιν ἀνοσίως ἀνθεστηκότας. Τιτρώσκει δὲ καὶ ἑτέρως εἰς ὄνησίν τε καὶ σωτηρίαν. Οὕτω γάρ φησιν ἐν τῷ Ἄσματι τῶν ᾀσμάτων πληττομένη νύμφη, ὅτι "6Τετρωμένη ἀγάπης ἐγώ εἰμι."6 Εἶπε δέ μοι, φησὶν, ὁ Πατὴρ, δῆλον δὲ ὅτι ∆οῦλός μου εἶ σὺ, Ἰσραὴλ, καὶ ἐν σοὶ δοξασθήσομαι. Ὢ βάθος πλούτου τε καὶ σοφίας, καὶ γνώσεως Θεοῦ! κατὰ τὸ γεγραμμένον. Ἦν μὲν γὰρ, καὶ ἔστιν ἐλεύθερος ὁ Υἱὸς, ὡς ἐκ τῆς βασιλευούσης πάντων οὐσίας ἀναφὺς ἀποῤῥήτως. Ἀλλ' ἤκουσε τοῦ Πατρὸς λέγοντος· ∆οῦλός μου εἶ σύ. Οὐκοῦν ὁ ἐλεύ- θερος κατὰ φύσιν Λόγος πράττεται δοῦλος δι' οἰκο- νομίας σαρκικῆς, ἤγουν τῆς κατὰ σάρκα νοουμένης, ἵνα πάλιν ἐννοῇς τὴν ἐκ γυναικὸς ἐν χρόνῳ κατὰ σάρκα γέννησιν αὐτοῦ. Ἰσραὴλ δὲ αὐτὸν γενέσθαι ὀνομάζει, διά τοι τὸ ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ γενέσθαι κατὰ σάρκα· ἀλλὰ Καὶ ἐν σοὶ, φησὶ, δοξασθήσομαι. Ἐδοξάσθη μὲν γὰρ ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, καὶ διὰ προ- φητῶν ἁγίων, πλὴν οὐκ ἐν αὐτοῖς. Ἐν Χριστῷ δὲ ξένως, καὶ ἀσυνήθως. Ἐδοξάζετο γὰρ ἐν αὐτῷ. ∆οξαζομένου δὲ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ ἐν αὐτῷ δοξάζεται. Ὁρῶμεν αὐτὸν ἐν αὐτῷ διαπρέποντα, διὰ τῶν θεο- πρεπῶν ἀξιωμάτων καὶ τῆς κατὰ πᾶν ὁτιοῦν δυνά- μεώς τε καὶ ἐνεργείας, ἁγιασμοῦ καὶ δικαιοσύνης, καὶ ἡμερότητος τῆς εἰσάπαν. Εἰδοποιεῖται γὰρ νοη- τῶς τὸ Θεῖον οὕτως. Καὶ γοῦν ἔφη Χριστός· "6Ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ, ἑώρακε τὸν Πατέρα μου."6 Ἔφη δὲ καὶ ὁ πάνσοφος Παῦλος ἐν προσώπῳ Χριστοῦ δοξάζεσθαι τὸν γεννήσαντα. Οὐκοῦν ἐν σοὶ, φησὶ, δοξασθήσομαι. Κάμψει γὰρ τῷ Υἱῷ, καὶ ἐν σαρκὶ πεφηνότι, πᾶν γόνυ, καθὰ γέγραπται, ἐπουρανίων τε καὶ ἐπι- γείων, καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσεται ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός. 9Καὶ ἐγὼ εἶπα· Κενῶς ἐκοπίασα, καὶ εἰς μάτην, καὶ εἰς οὐδὲν ἔδωκα τὴν ἰσχύν μου. ∆ιὰ τοῦτο ἡ κρίσις μου παρὰ Κυρίῳ, καὶ ὁ πόνος μου ἐναν- τίον τοῦ Θεοῦ μου.9 Ἐπέφανεν ὁ τῶν ὅλων μὲν Σωτὴρ, ἵνα πᾶσαν ἀπαλλάξῃ τὴν ὑπ' οὐρανὸν, τῆς τοῦ διαβόλου σκαιό τητος, καὶ θανάτου, καὶ ἁμαρτίας, καὶ χαρίσμασιν ἱεροῖς λελαμπρυσμένους τοὺς προσιόντας αὐτῷ διὰ τῆς πίστεως. Κέκληνται δὲ πρὸς τοῦτο καὶ πρό γε τῶν ἄλλων οἱ ἐξ αἵματος Ἰσραήλ· προτετίμηντο δὲ οὕτως τῶν ἐθνῶν ὥστε φάναι τὸν Ἰησοῦν· "6Οὐκ ἀπεστάλην, εἰ μὴ εἰς τὰ ἀπολωλότα πρόβατα οἴκου Ἰσραήλ."6 Οἱ δὲ τὴν οὕτως εὐκλεᾶ καὶ ἐξαίρετον λαχόντες τιμὴν, ἄπιστοι γεγόνασι, καὶ ἀποστάται θρασεῖς, καὶ ἀτιμαγέλαι δεινοὶ καὶ ἀγέρωχοι. Καί τοι δέον ἀσμενέστατα προσελθεῖν τῇ χάριτι, καὶ κα- τακερδάναι τὴν πίστιν, καὶ τὰ ἐξ αὐτῆς ἀγαθὰ, τοῦτο μὲν οὐκ ἔδρων, πόθεν; ἀντανίσταντο δὲ, κα- λοῦντι πρὸς σωτηρίαν δυσφημοῦντες ἀφυλάκτως, ἀκαθέκτως λοιδοροῦντες· καὶ τί γὰρ οὐ τῶν δεινῶν ἀποφθεγγόμενοι ἀνέδην, καὶ τελευταῖον ἐσταύρωσαν. Οὐκοῦν τό γε ἧκον εἰς τὸ τῶν ἀπειθούντων ἀπηνὲς, καὶ τὴν ἐκτόπως αὐτοῖς μελετηθεῖσαν ἀντιλογίαν, κενῶς κεκοπίακεν ὁ Σωτὴρ, καὶ εἰς μάταιον, καὶ εἰς οὐδὲν ἔδωκε τὴν ἰσχὺν αὐτοῦ. Οὐ γὰρ ἠνέσχετο, καθ άπερ ἔφην ἀρτίως, τῶν ἱερῶν αὐτοῦ κηρυγμάτων ὁ ἀπόπληκτος Ἰσραήλ· οὐ τετίμηκεν αὐτοῦ τὸν κόπον. Κόπος γὰρ ἦν τῷ Λόγῳ τὸ γενέσθαι καθ' ἡμᾶς, καὶ τῆς ἀνθρωπίνης ἀνασχέσθαι μικροπρεπείας. Ἀλλ' ἡ κρίσις μου, φησὶν, ὁ Πατὴρ, οὓς δεδαπάνηκα πό- νους ὑπέρ γε τῆς αὐτῶν σωτηρίας. ∆ιὰ τοῦτο, καὶ ἡ κρίσις ἐξενήνεκται παρ' αὐτοῦ. Ποία δὲ ἡ κρίσις ἦν; Ἐκβέβληνται τῆς πρὸς αὐτὸν οἰκειότητος, ἐξ- ώσθησαν τοῦ εἶναι λαὸς Θεοῦ, ἀμέτοχοι γεγόνασι τῆς παρ' αὐτοῦ σωτηρίας, ἄγευστοι μεμενήκασι τῆς τῶν ἁγίων ἐλπίδος, εἰσκέκληνται δὲ ἀντ' ἐκείνων τῶν ἐθνῶν ἡ πληθύς. Καὶ ἀντὶ τῶν παρ' αὐτοῖς ποιμένων, ἕτεροι κεχειροτόνηνται δίκαιοι, καὶ θεοφιλεῖς, καὶ σπουδασμάτων εὐαγῶν ἐπιμεληταὶ, καὶ λαῶν ἡγεῖ- σθαι δυνάμενοι φωστῆρες ἐν κόσμῳ λόγον ἐπέχοντες ζωῆς, καθά φησιν ὁ πάνσοφος Παῦλος. Βούλει τὴν κρίσιν ἰδεῖν τοῦ Πατρὸς, ἤτοι τὴν ἐπ' ἐκείνοις ψῆφον, ἄκουε τοῦ Σωτῆρος λέγοντος τοῖς τῶν Ἰουδαίων καθ- ηγηταῖς· "6Ἄνθρωπός τις ἦν οἰκοδεσπότης, ὅστις ἐφύτευσεν ἀμπελῶνα, καὶ φραγμὸν αὐτῷ περιέθηκε, καὶ ὤρυξεν ἐν αὐτῷ ληνὸν, καὶ ᾠκοδόμησε πύργον, καὶ ἐξέδοτο αὐτὸν γεωργοῖς, καὶ ἀπεδήμησεν."6 Εἶτά φησιν· "6Πέπομφε δούλους ἀποληψομένους τοὺς καρ- ποὺς, καὶ πάντες κεκινδυνεύκασιν. Ἐπειδὴ δὲ ὕστε- ρον ἀπέστειλε τὸν υἱὸν, καὶ αὐτὸν ἑωρακότες, φησιν, εἶπον· Οὗτός ἐστιν ὁ κληρονόμος ἐν ἑαυτοῖς, δεῦτε, ἀποκτείνωμεν αὐτὸν, καὶ σχῶμεν ἑαυτοῖς τὴν κλη- ρονομίαν αὐτοῦ. Καὶ δὴ καὶ ἀπεκτόνασι."6 Ταύτης ῥηθείσης αὐτοῖς τῆς παραβολῆς, εἴρηται πάλιν ὁ Κύριος λέγων· "6Ὅταν οὖν ἔλθῃ ὁ κύριος τοῦ ἀμπε-λῶνος, τί ποιήσει τοῖς γεωργοῖς ἐκείνοις; Οἱ δὲ πρὸς αὐτόν· Κακῶς κακοὺς ἀπολέσει αὐτοὺς, καὶ τὸν ἀμπελῶνα ἐκδώσει ἑτέροις, οἵτινες ἀποδώσουσιν αὐτῷ τοὺς καρποὺς ἐν τοῖς καιροῖς αὐτῶν. Καὶ πρός γε ταῦτά φησιν ὁ Χριστός· ∆ιὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, ἀρθή- σεται ἀφ' ὑμῶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, καὶ δοθή- σεται ἔθνει ἑτέρῳ ποιοῦντι τοὺς καρποὺς αὐτῆς."6 Ὃ δὴ καὶ εἰς πέρας ἐνήνεκται. Τέθεινται γὰρ ἕτε- ροι τῶν ἀμπελώνων μελεδωνοὶ, καὶ σοφοὶ γηπόνοι, τοῦτ' ἔστιν, οἱ θεσπέσιοι μαθηταί. Ἐπὶ τούτων ὑε- τοὺς ἡμῖν αἱ νεφέλαι καθῆκαν, καίτοι τὸν Ἰουδαϊκὸν ἀμπελῶνα μηκέτι κατάρδειν κεκελευσμέναι. Ἐπὶ τούτων οὐκ ἀκάνθας μᾶλλον, ἀλλὰ σταφυλὴν τετρύ- γηκεν ὁ Χριστός. ∆εδιδάγμεθα γὰρ λέγειν, ὅτι "6Ὁ Κύριος δώσει χρηστότητα, καὶ ἡ γῆ ἡμῶν δώσει τὸν καρπὸν αὐτῆς."6 Φαίη δ' ἄν τις, καὶ ἑτέρως, ὅτι γέγονεν ἐν ὀφθαλμοῖς τοῦ Πατρὸς ὁ πόνος τοῦ Υἱοῦ, καὶ κρίσις ἐκβέβηκεν ὀρθή. Καί μοι πάλιν ἄθρει τοῦ λόγου τὴν δύναμιν, ἐννοήσας τὴν οἰκονομίαν, ἣν καὶ αὐτὸς ἡμῖν ὁ πάνσοφος Παῦλος διατρανοῖ λέ- γων· "6Ἐν μορφῇ καὶ ἰσότητι τοῦ Πατρὸς ὄντα τὸν Υἱὸν, οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσασθαι τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, ἑαυτὸν δὲ κενῶσαι, καὶ ὑπήκοον γενέσθαι τῷ Πατρὶ μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ· ταύτης τε ἕνεκα τῆς αἰτίας ὑπερυψοῦσθαί τε καὶ τὸ ὄνομα αὐτῷ χαρισθῆναι τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα, ἵνα ἐν τῷ ὀνό ματι αὐτοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ,"6 Ἦν μὲν γὰρ, καὶ ἔστι Θεὸς Λόγος. Ἐπειδὴ δὲ κεχρημάτικεν ἄνθρωπος, καὶ γέγονε τοῦτο κατὰ ἀλήθειαν, εἰς τὴν ἑαυτοῦ δόξαν ἀναβέβηκε μετὰ σαρκός. Ἐγνώσθη γὰρ ὅτι Θεός ἐστι, καὶ πεπόνηκεν οὐκ εἰκῆ. Γέγονε γὰρ εἰς δόξαν αὐτῷ τῆς οἰκονομίας ὁ τρόπος, οὐκ εἰς εὔηθές τι, καὶ ξένον ἀνατιθεὶς αὐτὸν, ἀλλὰ Σωτῆρα, καὶ Λυτρω- τὴν ἀποφήνας τῆς ὑπ' οὐρανὸν, ὃ δὴ καὶ γνωσθὲν προσπεσεῖν αὐτῷ παρεσκεύασεν οὐρανόν τε καὶ γῆν, καὶ τὰ ἔτι κατώτερα. 9Καὶ νῦν οὕτω λέγει Κύριος, ὁ πλάσας με ἐκ κοιλίας δοῦλον ἑαυτῷ, τοῦ συναγαγεῖν τὸν Ἰακὼβ καὶ τὸν Ἰσραήλ· Πρὸς αὐτὸν συναχθή-σομαι, καὶ δοξασθήσομαι ἐναντίον Κυρίου, καὶ ὁ Θεός μου ἔσται μοι ἰσχύς. Καὶ εἶπέ μοι, Μέγα σοί ἐστι τὸ κληθῆναί σε παῖδά μου, τοῦ στῆσαι τὰς φυλὰς Ἰακὼβ, καὶ τὴν διασπορὰν τοῦ Ἰσραὴλ ἐπιστρέψαι.9 Οὐδὲν ἧττον ἐν τούτοις εἶναί φαμεν αὐτὸν τὸν Κύριον Ἰησοῦν τὸν Χριστὸν τὸν οὕτως ἀνθρωπο-πρεπέσι κεχρημένον φωναῖς, εἰ καὶ ὅτι μάλιστα τὸ μέγα τῆς εὐσεβείας διατρανοῖ μυστήριον, καὶ τὸν τῆς κενώσεως τρόπον καθίστησιν ἐναργῆ. Ἄθρει γὰρ ὅπως τὸν φύσει καὶ ἀληθῶς ἑαυτοῦ πλάσαι φησὶν αὐτὸν εἰς δοῦλον ἑαυτῷ, πλὴν ἐκ κοιλίας. Οὐ γάρ τοι γυμνὸν ὄντα, καὶ ἄσαρκον ἔτι Λόγον, εἰς τὴν τῆς δουλείας διάπλασιν ἐνεχθῆναί φησιν ἑαυτὸν, εὐδοκήσαντος τοῦτο τοῦ Θεοῦ, καὶ Πατρός· ἐκ κοι- λίας δὲ μᾶλλον, τοῦτ' ἔστιν, ὅτε κατὰ σάρκα ἐγεννήθη ἐκ γυναικός. Τότε γὰρ Θεὸς φύσει, καὶ ἐλεύθερος, ὡς ἐκ Θεοῦ τε καὶ ἐλευθέρου Πατρὸς, τὴν τοῦ δού- λου δέχεται μορφὴν, ἤτοι πλάσιν. Οὐ γάρ τοι φαίη τις ἂν, εἴ γε νοῦν ἔχοι, ὡς τὸ δοῦλον φύσει εἰς δου- λείαν πλάττεται μᾶλλον, ἀλλ' ὁ δουλείας ἐπέκεινα, καὶ ζυγοῦ, καὶ τοῖς τῆς φυσικῆς ἐλευθερίας ἐμπρέ- πων αὐχήμασι δέχοιτο ἂν εἰκότως τὴν τοῦ δούλου πλάσιν, ἤτοι μορφήν. Ὅτι γὰρ ἐλεύθερος ὢν ὁ υἱὸς καθῆκεν ἑαυτὸν εἰς τοῦτο ἑκὼν, πῶς ἂν ἐνδοιάσειέ τις Παύλου λέγοντος, ἐν μορφῇ μὲν εἶναι αὐτὸν τοῦ Θεοῦ, ἡγεῖσθαι δὲ οὐχ ἁρπαγμὸν τὸ ἴσα εἶναι Θεῷ, ἀλλ' ἐκ τῆς κατὰ πᾶν ὁτιοῦν ἰσότητός τε καὶ ὁμοιό- τητος, καθικέσθαι μὲν οὐκ ἀβουλήτως εἰς δούλου μορφὴν, ἐν ὁμοιώματι δὲ ἀνθρώπων γενέσθαι. Θεὸς γὰρ ἦν μετὰ τούτου, διέδειξε δὲ οὐδὲν ἧττον ἡμῖν τὸ φύσει τε καὶ ἀληθῶς ἐλεύθερον, καὶ οὐκ ἀνεθε- λήτως τὸ δοῦλον, ἐν τῇ τῶν διδράχμων συνεισφορᾷ. Ἤροντο μὲν γὰρ τὸν θεσπέσιον Πέτρον οἱ δασμολό- γοι, πότερόν ποτε συνεισκομίζει τοῖς ἄλλοις Χριστὸς τὸ δίδραχμον, ἤγουν ἀπόβλητον ποιεῖται τὴν κατά- θεσιν. Εἶτα πρὸς αὐτὸν ὁ Κύριος· "6Οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς ἀπὸ τίνος λαμβάνουσι τέλη, ἢ κῆνσον; ἀπὸ τῶν υἱῶν ἑαυτῶν, ἢ ἀπὸ τῶν ἀλλοτρίων;"6 ∆ιέποντος δὲ τοῦ μαθητοῦ τἀληθὲς, ἀπὸ γάρ τοι τῶν ἀλλοτρίων κομίζονται οἱ βασιλεῖς τὸ ταχθέν· "6Ἄρα γε, φησὶν, ἐλεύθεροι οἱ υἱοί εἰσιν. Ἵνα δὲ μὴ σκανδαλίσωμεν αὐτοὺς, πορευθεὶς εἰς τὴν θάλασσαν, βάλε ἄγκιστρον, καὶ τὸν ἀναβάντα πρῶτον ἰχθὺν ἆρον, καὶ ἀνοίξας τὸ στόμα αὐτοῦ, εὑρήσεις στατῆρα· ἐκεῖνον λαβὼν δὸς αὐτοῖς ἀντὶ ἐμοῦ καὶ σοῦ."6 Πλάττεται τοίνυν ὁ ἐλεύθερος κατὰ φύσιν εἰς δοῦλον οἰκονομικῶς, ὅτε καὶ ἐκ κοιλίας ἐγεννήθη τῆς κατὰ σάρκα μητρός. Καιρὸς γὰρ οὗτος ὁ πρέπων τοῖς τῆς κενώσεως μέ- τροις. Ὅτι δὲ διακονικῶς ἐπλάττετο, πεπληροφόρη- κεν εἰπὼν, τοῦ συναγαγεῖν τὸν Ἰακὼβ, καὶ τὸν Ἰσραήλ. Καθίκετο γὰρ ἐν τοῖς καθ' ἡμᾶς Θεὸς ὢν ὁ Λόγος, οὐχ ἑτέρου του χάριν, πλὴν ὅτι τοῦ διασῶσαι τὸν Ἰσραὴλ, καὶ συναγαγεῖν τὸν Ἰακώβ. Κατεσκέ-δασε μὲν γὰρ ἅπαντας τοὺς ὄντας ἐπὶ τῆς γῆς ὁ φαυλότητος ἁπάσης εὑρετὴς εἰς πολυειδῆ, καὶ πολύ- μορφον ἁμαρτίαν. Τοὺς μὲν γὰρ ἀπέστησεν ὁλοτρό- πως τοῦ κτίσαντος, ἑαυτῷ τε καὶ τοῖς ἀκαθάρτοις δαίμοσιν ὑποκεῖσθαι παρασκευάσας, καὶ δυσδιά- φυκτον αὐτοῖς τὸν τῆς ἁμαρτίας ἐπιῤῥίψας ζυγὸν, καὶ ἀποστήσας εἰς ἅπαν τοῦ, καὶ εἰδέναι τίς ὁ φύσει τῶν ὅλων ἐστὶ Θεὸς Κύριος. Τοὺς δὲ τὸν Μωσέως νόμον ἔχοντας βραβευτὴν τῶν πρακτέων, ῥᾳθύμους, καὶ ἀναπεπτωκότας ἀπέφηνε, πρὸς πᾶν ὁτιοῦν τῶν ἐκτόπων ἀπενεγκὼν, ὡς ὀλίγον μὲν τοῦ νόμου ποιεῖ- σθαι λόγον κομιδῆ, πράττεσθαι δὲ μᾶλλον εἴς γε τὸ ἑκάστῳ δοκοῦν, καὶ διδάσκει διδασκαλίας ἐντάλματα ἀνθρώπων. Ἐπειδὴ δὲ ἐπέφανε τῷ κόσμῳ Χριστὸς συνήχθη διὰ πίστεως εἰς μίαν καὶ ὀρθὴν, καὶ ἀνεπί πληκτον γνώμην, ἃ κατεσκέδασεν ὁ Σατανᾶς, καὶ οἱ πάλαι τῆς πρὸς Θεὸν ἀγάπης ἀποφοιτήσαντες προσ- δεδραμήκασιν αὐτῷ, καὶ τὴν ἐχθροποιὸν ἁμαρτίαν σπούδασμα τῶν ἀγαθῶν ῥιπτοῦντες κατόπιν, εἰρη- νεύουσι πρὸς Χριστόν. Προὔτρεπον μὲν γὰρ αὐτοὺς, καὶ οἱ θεσπέσιοι προφῆται γοργῶς ἰέναι πρὸς τοῦτο. Ἡσαΐας γοῦν, Ποιήσωμεν εἰρήνην αὐτῷ, φησὶ, ποιή- σωμεν εἰρήνην οἱ ἐρχόμενοι. Ἐκέκραγον δὲ καὶ οἱ θεσπέσιοι μαθηταί· "6Ὑπὲρ Χριστοῦ οὖν πρεσβεύο- μεν ὡς τοῦ Θεοῦ παρακαλοῦντος δι' ἡμῶν, δεόμεθα ὑπὲρ Χριστοῦ, καταλλάγητε τῷ Θεῷ."6 Πρὸς Θεὸν δὲ ποιούμεθα τὰς καταλλαγὰς, ὅτε προσίεμεν τῷ Χριστῷ διὰ πίστεως. Ὡς γὰρ αὐτός που πάλιν φη-σὶν ὁ ἱερώτατος Παῦλος· "6Θεὸς ἦν ἐν Χριστῷ, κόσμον καταλλάσσων ἑαυτῷ."6 Ἐν γὰρ Χριστῷ κόσμος τῷ Θεῷ καταλλάττεται. Οὐκοῦν ἐναργῆ τῆς ἐνανθρωπήσεως τὴν διακονίαν καθίστησι λέγων, εἰς δοῦλον πεπλᾶσθαι παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐκ κοιλίας, ἵνα συναγάγῃ τὸν Ἰσραὴλ, καὶ τὸν Ἰακώβ. Κἂν εἰ μέν τις λέγοι τὸ τῶν Ἰουδαίων ἔθνος διὰ τούτων σημαί- νεσθαι, οὐκ ἂν ἔξω διάττοι σκοποῦ. Ἔφη γάρ που Χριστός· "6Οὐκ ἀπεστάλην, εἰ μὴ εἰς τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ."6 Εἰ δὲ δὴ βούλοιτο τοὺς διὰ πίστεως σεσωσμένους ἅπαντας, Ἰσραήλ τε καὶ Ἰακὼβ ὀνο-μάζειν, εὖ ἂν ἔχοι, καὶ οὕτως. Εἴπερ ἐστὶν ἀληθὲς ὡς οὐ μόνον ἐστὶν ὁ Ἰουδαῖος ὁ ἐν τῷ φανερῷ, οὔτε μὴν ἐν σαρκὶ περιτομὴ, λέγοιτ' ἂν οὕτως περιτομή· Ἰουδαῖος δὲ μᾶλλον ὁ ἐν κρυπτῷ, καὶ περιτομὴν ἔχων καρδίας ἐν πνεύματι, οὐ γράμματι, οὗ ὁ ἔπαι- νος, οὐκ ἐξ ἀνθρώπων, ἀλλ' ἐκ τοῦ Θεοῦ. Εἴγε τοίνυν Ἰουδαῖός ἐστιν ὁ πνεύματι περιτομὴν ἔχων, ἀπρὶξ εἶεν ἂν οὐδενὶ τῶν γε τοιούτων Ἰσραήλ τε καὶ Ἰα-κὼβ ὀνομάζεσθαι. Παρεμβέβληται δὲ μεταξὺ τοῦ λόγου ὑπὸ τῶν διὰ πίστεως κεκλημένων, φωνῇ κατα- τιθεμένων, ὅτι καὶ πρὸς αὐτὸν συναχθήσομαι, καὶ δοξασθήσομαι ἐναντίον Κυρίου, καὶ ὁ Θεός μου ἔσται μοι ἰσχύς. Ἅμα γάρ τοι προστάττει γενέσθαι Θεὸς, καὶ μονονουχὶ τῶν κατὰ πόδας εἰρημένων τόπων προσταχθέντων ἔρχεται πέρας. Σέσωσται μὲν γὰρ οὐχ ἅπαξ ὁ Ἰσραὴλ, ἀλλ' ἠπίστησάν τινες διά γε τὴν σφῶν αὐτῶν μοχθηρίαν, τὴν τῶν εὐαγγελικῶν παι δευμάτων οὐ προσηκάμενοι χάριν. Συνεισκέκληται δὲ τῷ καταλείμματι τῶν ἐθνῶν ἡ πληθύς· οἳ καὶ εἰς τέκνα τέθεινται τοῦ Ἀβραὰμ, ὥστε πανταχόθεν τό γε ἧκον εἰς οἰκονομίαν, μὴ ἀφαμαρτάνειν τῆς ἐπι- δημίας τὸν σκοπόν· συνήχθη γὰρ ἅπας εἴ τίς ἐστιν Ἰσραὴλ, καὶ μέν τοί γε, καὶ Ἰακὼβ, κατὰ τοὺς ἀρ-τίως ἡμῖν προαποδοθέντας λόγους. Ὑπισχνεῖται τοί- νυν ὁ ἐν Χριστῷ κεκλημένος λαὸς, ὅτι καὶ συναχθή- σεται πρὸς Θεὸν δηλονότι διὰ τῆς πίστεως, καὶ ὅτι δοξασθήσεται ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, τὸ λαμπρὸν τῆς υἱο- θεσίας ἀποκερδαίνων καύχημα, καὶ θείας φύσεως μέτοχος γεγονὼς, καὶ ἁγίῳ Πνεύματι κατηγλαϊσμέ- νος, καὶ ἀρίστων ἐπιτηδευμάτων ἐπιμελητὴς ἀναδε- δειγμένος, καὶ ὅτι Θεὸν ἡγήσεται τὴν ἑαυτοῦ ἰσχύν. Οὕτω γὰρ διακεῖσθαι πρέπει, τοὺς τῆς παρ' αὐτοῦ σωτηρίας, καὶ δόξης ἐφιεμένους. Προσεπάγει τούτοις. Καὶ εἶπέ μοι· Μέγα σοί ἐστι τὸ κληθῆναί σε παῖδά μου, τοῦ στῆσαι τὰς φυλὰς Ἰακὼβ, καὶ τὴν διασπο- ρὰν τοῦ Ἰσραὴλ ἐπιστρέψαι. Εἰ χρή τι καὶ ἀνθρωπί- νως εἰπεῖν, οὐκ ἐᾷ τὸν Υἱὸν ὁ Πατὴρ κατοκνῆσαι τὴν οἰκονομίαν, οὔτε μὴν ἄμισθον τὸ μικροπρεπὲς τῆς τοῦ δούλου μορφῆς, ἀλλ' οἷον ἔγκαρπον ἀποφαίνει τὸ χρῆμα, καὶ οὐκ ἄμισθον τὴν ταπείνωσιν, καὶ τὸ τῆς οἰκονομίας φορτικὸν οὐκ ἐσόμενον ἔξω θαύματος, εὐκλεές τε πρὸς τοῦτο, καὶ τὸ ἀδοξῆσαι δοκεῖν. Ἦν μὲν γὰρ σμικρὸν ὁμολογουμένως, τῷ ἐκ τοῦ Θεοῦ φύντι Λόγῳ, τὸ κληθῆναι παῖδα, τοῦτ' ἔστιν, οἰκέ- την. ∆ηλοῖ γὰρ τοὔνομα ποτὲ μὲν τὸν Υἱὸν, ποτὲ δὲ, ὡς ἔφην, τὸν οἰκέτην. Ἡ δέ γε τῶν ἐννοιῶν χρεία τοῦτό τε κἀκεῖνο, κατὰ τὸν ἑκατέρῳ πρέποντα καιρὸν εἰσκομίζεσθαι ποιεῖ. Ἐπειδὴ δὲ περὶ τῆς μετὰ σαρ- κὸς οἰκονομίας ὁ λόγος ἐστὶ, πρέποι ἂν εἰκότως τὸν παῖδα νοεῖσθαι δοῦλον. Οὐκοῦν, κἂν εἰς μικρὸν, ὡς ἔφην, τῷ Υἱῷ τῆς δουλείας τὸ δυσκλεὲς, ἀλλ' ἦν ἑτέρως. Καὶ δὴ καὶ γέγονεν οὐ μικρὸν αὐτῷ· ∆οξά- ζεται γὰρ παρὰ πάντων, ὡς ἁρπαγμὸν μὲν οὐχ ἡγη- σάμενος τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, καὶ τοῖς τῆς δουλείας ἐνομιλήσας τρόποις, καὶ καθιγμένος εἰς κένωσιν, ὑπο- μείνας τε σταυρὸν, καὶ τὰ ἐν αὐτῷ καὶ τῆς ἁπάντων ζωῆς ἀντάλλαγμα τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν καταθεὶς, ἵνα καταλύσῃ τυραννίδα διαβολικὴν, καὶ τὰ τῶν δαιμονίων διελάσῃ στίφη τῆς καθ' ἡμῶν ἀφορήτου πλεον- εξίας, ἵνα ἐκ μέσου ποιήσῃ τὴν ὀλεθροποιὸν ἁμαρτίαν, ἵνα καταργήσῃ θάνατον, καὶ τὴν τοῦ ἀνθρώπου φύσιν ἀναμορφώσῃ πρὸς τὸ ἀπ' ἀρχῆς, καὶ παραδῷ τῷ Θεῷ τὴν αὐτοῦ τε καὶ ἑαυτοῦ βασιλείαν, ὑπ' οὐδενὸς ἔτι τυραννουμένην, ἀποβάλλουσαν δὲ μᾶλλον τῆς ἑτέρων πλεονεξίας τὸν ζυγόν. 9Ἰδοὺ τέθεικά σε εἰς φῶς ἐθνῶν, τοῦ εἶναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς.9 Οὐκ ἠγνόησεν ὁ Πατὴρ τὸ τῶν Ἰουδαίων ἀπεσκλη- κὸς, καὶ ἀνουθέτητον φρόνημα, καὶ ὁλοτρόπως ἐκ- τετραμμένον εἰς τὸ ἐξήνιον. Προσήκαντο γὰρ οὐδαμῶς τὴν διὰ Χριστοῦ παίδευσιν, καίτοι δέον ἄγασθαι μὲν τῆς ἡμερότητος, καὶ ἀσυγκρίτου φιλανθρωπίας τὸν Λυτρωτὴν, ὑπτίαις δὲ ὥσπερ χερσὶ παραδέξασθαι τὴν φιλοτιμίαν. Ἵνα τοίνυν μὴ ἐν ἀποτεύξει σκοποῦ γενέσθαι δοκῇ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν οἰκονομίαν, ἅτε δὴ, καὶ ἀπολακτίσαντος τοῦ ἡγησαμένου λαοῦ, καὶ οὐ προσιεμένου, καθάπερ ἔφην, τὴν αὐτοῦ λύτρωσιν, προσεπήνεγκεν ὁ Πατὴρ, ὅτι σωτηρίας καταδείξει τρίβον, καὶ τὸ τῆς ἀληθοῦς θεογνωσίας ἐνήσει φῶς τοῖς ἐν ἀχλύϊ καὶ σκότῳ. Ἐκαλεῖτο γὰρ ὁ Ἰσραὴλ εἰς τοῦτο, Χριστοῦ λέγοντος ἐναργῶς· "6Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου."6 Καί· "6Ἕως τὸ φῶς ἔχετε, περιπατεῖτε ἐν τῷ φωτὶ, ἵνα μὴ ἡ σκοτία ὑμᾶς καταλάβῃ."6 Ἐπειδὴ δὲ μᾶλλον ἠγάπησαν τὸ σκότος, ἢ τὸ φῶς, κατελείφθησαν ὑπ' αὐτοῦ, καίτοι τῶν ἁγίων προφητῶν τὴν ἐν Χριστῷ χάριν αὐτοῖς προηγορευκότων. Ὁ μὲν γάρ τις ἔφη· "6Φωτίζου, φωτίζου, Ἱερουσαλήμ· ἥκει γάρ σου τὸ φῶς, καὶ ἡ δόξα ἐπὶ σὲ ἀνατέταλκεν. Ἰδοὺ σκότος, καὶ γνόφος καλύψει γῆν ἐπ' ἔθνη. Ἐπὶ δὲ σὲ φανήσεται Κύριος, καὶ ἡ δόξα αὐτοῦ ἐπὶ σὲ ὀφθήσεται."6 Ὁ δέ τις ἕτερος· "6Καὶ ἀνατελεῖ ὑμῖν τοῖς φοβουμένοις τὸ ὄνομά μου, ἥλιος δικαιοσύνης, καὶ ἴασις ἐν ταῖς πτέρυξιν αὐτοῦ."6 Ἐπειδὴ δὲ, καθά φησι τὸ Γράμμα τὸ ἱερὸν, τὰ ὦτα αὐτῶν ἐβάρυναν τοῦ μὴ εἰσακοῦσαι, τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν· ἐπέλαμψε τοῖς ἔθνεσιν ὁ Χριστὸς, καὶ φωτὸς τοῦ θείου μεμεστωμένην ἀπέφηνε τὴν ὑπ' οὐρανὸν, ὥστε τοὺς ἐξ ἠοῦς εἰς δύσιν, καὶ μέχρι τῶν περάτων τῆς γῆς ἀπόνασθαι τῆς φιλοτιμίας, καὶ καθαροῖς διανοίας ὄμ- μασι τὴν θείαν τε, καὶ ἀνωτάτω περιαθρῆσαι φύσιν, καὶ τοὺς τῆς πνευματικῆς λατρείας, αὐτῇ τε καὶ μόνῃ καθιερῶσαι τρόπους. 9Οὕτως λέγει Κύριος, ὁ ῥυσάμενός σε Θεὸς Ἰσ- ραήλ· Ἁγιάσατε τὸν φαυλίζοντα τὴν ψυχὴν αὐ- τοῦ, τὸν βδελυσσόμενον ὑπὸ τῶν ἐθνῶν, τῶν δούλων τῶν ἀρχόντων. Βασιλεῖς ὄψονται αὐτὸν, καὶ ἀναστήσονται ἄρχοντες, καὶ προσκυνήσουσιν αὐτῷ ἕνεκεν Κυρίου, ὅτι πιστός ἐστιν ὁ ἅγιος Ἰσραὴλ, καὶ ἐξελεξάμην σε. Οὕτως λέγει Κύριος· Καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσά σου, καὶ ἐν ἡμέρᾳ σω- τηρίας ἐβοήθησά σοι.9 Ὅσης ἠξίωσε φειδοῦς τοὺς διὰ Χριστοῦ κεκλημέ νους ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ, κἀντεῦθεν ἂν μάθοις. Μυστ- αγωγεῖ γὰρ αὐτοὺς, καὶ τὸ βαθὺ, καὶ μέγα τῆς ἐνανθρωπήσεως ἐκκαλύπτει μυστήριον, οὐκ ἐῶν πε- ριθραύεσθαί τινας τῷ λίθῳ τοῦ προσκόμματος, καὶ προσπταίειν ἐξ ἀβουλίας τῇ πέτρᾳ τοῦ σκανδάλου. Συνετρίβη γὰρ οὕτως ὁ ἀπόπληκτος Ἰσραήλ. Τί δὴ οὖν ἄρα φησίν; Ἐγὼ ὁ ῥυσάμενός σε Θεὸς, οὕτω φημὶ πρὸς σέ· Ἁγιάσατε τὸν φαυλίζοντα τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, τοῦτ' ἔστι, σεπτὸν, καὶ ἅγιον ἡγήσασθε, καὶ ποιεῖσθαι σπουδάσατε τὸν τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἐκφαυλίσαντα, τοῦτ' ἔστιν, ἐξευτελίσαντα. Γεγονὼς γὰρ ἄνθρωπος ὁ Θεὸς, καὶ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Λόγος, τέθεικεν ὑπὲρ ἡμῶν τὴν ἰδίαν ψυχὴν, εἵλετό τε παθεῖν δι' ἡμᾶς τὸν κατὰ σάρκα θάνατον, οὐδὲν ὑπομείνας εἰς ἰδίαν φύσιν. Αὐτὸς γὰρ ὡς ἐπέκεινα τοῦ παθεῖν ὑπάρχων ὡς Θεὸς, πλὴν οὕτως εἴπω παρέῤῥιψεν αὐτὴν, καὶ τοῦτο ὑπὲρ ἁμαρτωλῶν. Ὃ δὴ καὶ τεθαύμακεν ὁ πάνσοφος Παῦ- λος. Ἔφη γὰρ, ὅτι "6Συνίστησι τὴν ἑαυτοῦ ἀγάπην ὁ Θεὸς εἰς ἡμᾶς· ἔτι γὰρ ὄντων ἡμῶν ἁμαρτωλῶν κατὰ καιρὸν ὑπὲρ ἀσεβῶν ἀπέθανεν."6 Αὐτὸς δέ που ὁ Χρι- στός φησί που· "6Ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς τὴν ψυχὴν ἑαυτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβάτων."6 Τέθεικε τοίνυν αὐτὴν ὑπὲρ ἡμῶν, τῷ γὰρ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν, καὶ αὐτὸς ἐμαλακίσθη διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν, καὶ διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν παρεδόθη. Ἁγιαζέσθω οὖν, φησὶ, τοῦτ' ἔστιν, ἅγιος ἡγείσθω, ἤτουν ὁμολογείσθω. Θεῷ δ' ἂν πρέποι τοῦτο, καὶ μόνῳ κυρίως τε καὶ ἰδικῶς. Εἰ γὰρ καὶ εἰσὶν ἅγιοι πολλοὶ δυνάμεις τε λογικαὶ, καὶ μὴν, καὶ ἐπὶ γῆς ἄνθρωποι, ἀλλ' οὖν ἐκ μετοχῆς τοῦ κατὰ φύσιν ἁγίου, καὶ μόνου τοῦτο ὑπάρχοντος ἀληθῶς, ἅγιοι χρηματίζουσιν. Ὥσπερ γὰρ φῶς μέν ἐστι τὸ ἀληθινὸν αὐτὸς, δέδωκε δὲ τὸ ἀξίωμα, καὶ ἑτέροις· "6Ὑμεῖς γάρ ἐστε,"6 φησὶ, "6τὸ φῶς τοῦ κό- σμου."6 Οὕτω καὶ μόνος ὢν ἅγιος ὁμοῦ τῷ Θεῷ, καὶ Πα- τρὶ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι δίδωσιν ὡς ἐξ ἰδίου πληρώ- ματος, καὶ τοῖς μετόχοις αὐτοῦ τὸν ἁγιασμόν. Οὕτω φαμὲν, καὶ ἐν προσευχαῖς· "6Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου."6 Καὶ οὔτι πού φαμεν, ὡς προσθήκην ἁγιασμοῦ τῷ ὀνόματι τοῦ Πα- τρὸς γενέσθαι παρακαλοῦμεν· εὔηθες γὰρ κομιδῆ τὸ χρῆμά ἐστιν· εἶναι δὲ μᾶλλον παρὰ πᾶσιν ὅπερ ἐστὶν ἀληθῶς εὐχόμεθα, τοῦτ' ἔστιν, ἅγιον, καὶ φοβερόν· οὕτω κἀνθάδε τὸ, Ἁγιάσατε, νοητέον, κἂν εἰ πεφαύ- λικε, φησὶ, τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, τοῦτ' ἔστι, κἂν εἴ τι τῶν ἀνθρωπίνων παθεῖν λέγεται, καὶ τὴν ἰδίαν σάρκα θανάτου γεύσασθαι παρεσκεύασε, τέθεικε δὲ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ὑπὲρ πολλῶν. Ἐπιτρέχει δὲ ὁ λόγος, καὶ διαμέμνηται καὶ ἑτέρων, ἃ δὲ γένοιτ' ἂν ἔσθ' ὅτε καὶ ἐμποδὼν τοῦ χρῆναι πιστεύειν αὐτῷ τοὺς τῆς οἰκονομίας οὐχ ὁρῶντας βάθος τοῖς γε μὴν ἀρτίφροσιν οὐδὲν ἂν ἐμποιήσαι βλάβος. Παραδοθέντα μὲν γὰρ Πιλάτῳ τὸν Ἰησοῦν, κατεβδελύττοντο τῶν στρατιωτῶν τινες, τοῦτο μὲν καταπαίοντες ἀνοσίως, τοῦτο δὲ, καὶ ἐμπτύσμασιν ἀτιμάζοντες, καὶ στεφάνῳ τῷ ἐξ ἀκαν- θῶν ὑβρίσαντες, κατακερτομοῦντές τε καὶ λέγοντες· "6Χαῖρε, ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων."6 ∆ιὰ τοῦτό φησι τὸν βδελυσσόμενον ὑπὸ τῶν ἐθνῶν, τῶν δούλων, τῶν ἀρχόντων. Ἕψεται δὲ πάντως καὶ τούτῳ τὸ, Ἁγιά-σατε, ἀλλ' ὅτι πέπονθε μὲν οἰκονομικῶς τὰ παρὰ τῶν ἐθνῶν ἐμπαίγματα· ἀναλάμψει δὲ μετὰ τοῦτο, καὶ δοξασθήσεται παρὰ πάντων ἐν ὑπεροχαῖς ταῖς ἀνω- τάτω, καὶ τῶν ἐν ταῖς ὑποκαθημέναις ὄντων τιμαῖς, προαγορεύει λέγων· Βασιλεῖς αὐτὸν ὄψονται, καὶ ἀναστήσονται, ἐκ τῶν τῆς βασιλείας δηλονότι θώκων. Ἄρχοντες καὶ προσκυνήσουσιν αὐτῷ. Ὄψονται δὲ οὐ τοῖς τοῦ σώματος ὀφθαλμοῖς, ἀλλὰ γὰρ ὡς ἐν περιαθρήσει νοῦ καὶ καρδίας. Ὁρῶμεν γὰρ οὕτω τὴν δόξαν Χριστοῦ. Προσκυνήσουσι δὲ αὐτῷ ἕνεκεν Κυ- ρίου, τοῦτ' ἔστιν, ἕνεκεν ἐμοῦ. ∆οξάζεται γὰρ ὡς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, καὶ ὅτι πιστός ἐστιν ὁ ἅγιος Ἰσραήλ. Τὸ δὲ πιστὸς ἐν τούτοις τὸν ἀεὶ μέ- νοντα δηλοῖ. Ἀκλόνητος γὰρ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, καὶ Πατρός· ὁμοίως δὲ, καὶ ἡ τοῦ Υἱοῦ· οὐκ ὄντων πι- στῶν τῶν ψευδωνύμων θεῶν. Εἰσὶ γὰρ ἀρτιγενεῖς, καὶ ἀπολλύμενοι, καὶ οὐ μένοντες. Ὁ δὲ τῶν ὅλων Σωτὴρ, καὶ Κύριος πιστὸς ἀληθῶς, τοῦτ' ἔστιν, εὖ βεβηκὼς ἐν ταῖς ἰδίαις ὑπεροχαῖς, καὶ ἀκλονήτως ἔχων, καὶ αὐτὸς, ἐξελέξατο τοὺς διὰ Χριστοῦ κε κλημένους. "6Οὓς γὰρ ἔγνω,"6 φησὶ, "6καὶ προώρισε συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, τούτους καὶ ἐκάλεσεν, ἡγίασέ τε πρὸς τούτῳ, καὶ ἐδόξασεν. Ἔδει δὴ οὖν, ἔδει τοὺς ἐξειλεγμένους ἁγιάσαι τὸν φαυλί- ζοντα τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, καὶ μὴ τοῖς τῆς ἀνθρωπότη- τος ἐνορῶντας ἀποσφαλῆναι τοῦ πρέποντος, καὶ τῆς ἐπ' αὐτῷ γνώσεως ἀκριβοῦς ἀποφέρεσθαι, συνιέντας δὲ μᾶλλον τῆς οἰκονομίας τὸ σοφὸν προσκυνεῖν αὐτῷ, διακεῖσθαι δὲ, καὶ ἀραρότως, ὅτι τοῦ πιστοῦ Κυρίου φύσει τε καὶ ἀληθῶς Υἱός ἐστι, καὶ εἰ πέφηνεν οἰ- κονομικῶς ἐν εἴδει τῷ καθ' ἡμᾶς, καὶ τὸ τῆς κενώ- σεως ὑπέδυ μέτρον. Προσδιαλέγεται δὲ τοῖς ἐξειλε- γμένοις, καί φησιν, ὅτι Καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσά σου, καὶ ἐν ἡμέρᾳ σωτηρίας ἐβοήθησά σοι. Προέγνωστο μὲν πρὸ καταβολῆς κόσμου Χριστὸς, καὶ τὸ αὐτοῦ μυστήριον· ἐπέλαμψε δὲ κατὰ καιροὺς οὓς ἤθελεν ὁ ∆υνάστης, καθ' οὓς ἡμῖν βεβοήθηκε, καὶ τὸν τῆς ἐν- ανθρωπήσεως καιρὸν, σωτηρίας ἡμέραν εἶναί φησιν. Οὕτω γάρ που καὶ ὁ θεσπέσιος Παῦλος· "6Ἰδοὺ νῦν,"6 φησὶ, "6καιρὸς εὐπρόσδεκτος, ἰδοὺ νῦν ἡμέρα σωτη- ρίας."6 Ψάλλει δὲ καὶ ὁ προφήτης ∆αβὶδ, καί φησιν· "6Αὕτη ἡ ἡμέρα ἢν ἐποίησεν ὁ Κύριος, ἀγαλλιασώμεθα, καὶ εὐφρανθῶμεν ἐν αὐτῇ."6 9Καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην ἐθνῶν, τοῦ κατα- στῆσαι τὴν γῆν, καὶ κληρονομῆσαι κληρονομίαν ἐρήμου, λέγοντα τοῖς ἐν δεσμοῖς· Ἐξέλθετε· καὶ τοῖς ἐν τῷ σκότει, Ἀνακαλύφθητε. Καὶ ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν βοσκηθήσονται, καὶ ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς ἡ νομὴ αὐτῶν. Οὐ πεινάσουσιν, οὐδὲ διψήσουσιν, οὐδὲ πατάξει αὐτοὺς καύσων, οὐδὲ ὁ ἥλιος· ἀλλ' ὁ ἐλεῶν αὐτοὺς παρακαλέσει, καὶ διὰ πηγῶν ὑδάτων ἄξει αὐτούς. Καὶ θήσω πᾶν ὄρος εἰς ὁδὸν, καὶ πᾶσαν τρίβον εἰς βόσκημα αὐτοῖς. Ἰδοὺ οὗτοι πόῤῥωθεν ἔρχονται. Οὗτοι ἀπὸ βοῤῥᾶ, καὶ οὗτοι ἀπὸ θαλάσσης, ἄλλοι δὲ ἐκ γῆς Περσῶν.9 Ἔδοξέ τισι τῶν προλαβόντων ἐξηγητῶν ἀρχὴν τοῦ προκειμένου κεφαλαίου ποιήσασθαι. Οὕτω λέγει Κύ- ριος· Καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσά σου, καὶ ἐν ἡμέρᾳ σω- τηρίας ἐβοήθησά σοι. Καί φασιν εἰρῆσθαι ταυτὶ παρὰ Θεοῦ καὶ Πατρὸς τῷ πάντων ἡμῶν Σωτῆρι Χριστῷ. Προσεξυφαίνουσι δὲ, καὶ τοιόνδε τινὰ νοῦν. Ηὔξατο μὲν γὰρ, φησὶ, πρὸ τοῦ τιμίου σταυροῦ, λέγων· "6Πάτερ, εἰ δυνατὸν, παρελθέτω ἀπ' ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο·"6 καὶ οὐκ ἠκούσθη, πέπωκε γὰρ αὐτό. Ἐπειδὴ δὲ πεπάτηκε τὸν θάνατον ἀντιλαμβανομένου τοῦ Πα- τρὸς, εἴρηται πρὸς αὐτὸν ἀναγκαίως τὸ, Καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσά σου, καὶ ἐν ἡμέρᾳ σωτηρίας ἐβοη- θησά σοι. ∆οκεῖ δέ μοι πολὺ τὸ εὐπίθανον ἀῤῥωστεῖν ὁ λόγος. Καίτοι γὰρ εἰδὼς ὅτι χρὴ πιεῖν τὸ ποτήριον, καὶ οὐκ ἂν ἐξέλθοι τὸ διασωθῆναι δύνασθαι τὴν ὑπ' οὐρανὸν, πλὴν ὅτι διὰ τοῦ θανάτου τῆς σαρκὸς αὐ- τοῦ, καὶ τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως οἰκονομικώτατα λίαν τὸ τῆς προσευχῆς ἐπράττετο σχῆμα, ἵνα τοῦ πάθους ἡ παραίτησις τῆς τῶν Ἰουδαίων μιαιφονίας κατηγορῇ· ἐπεὶ τίνα τρόπον τοῖς τῆς εἰς αὐτὸν δυσ- σεβείας ἐγκλήμασιν ἔνοχος γέγονεν ὁ Ἰσραὴλ, εἰ μὴ ἀβούλητον ἦν αὐτῷ τὸ παθεῖν διά τοι τὸ δυσκλεές; πλὴν, καὶ οὕτω γέγονε θελητὸν, καὶ ἀποστῆσαι τοῦ κόσμου τὴν ἁμαρτίαν, καὶ ἀναμορφῶσαι τὰ καθ' ἡμᾶς, εἰς καινότητα ζωῆς ἁγίας. Συνιεὶς γὰρ οὕτω καὶ τὸ εἰρημένον παρ' αὐτοῦ, ὅτι "6Καταβέβηκα ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, οὐχ ἵνα ποιῶ τὸ θέλημα τὸ ἐμὸν, ἀλλὰ τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με, τοῦτ' ἔστι, τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με Πατρὸς, ἵνα πᾶν ὃ δέδωκέ μοι, μὴ ἀπολέσω αὐτὸ ἐξ αὐτοῦ, ἀλλὰ ἀναστήσω αὐτὸ ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ."6 Ἐπέφανε γὰρ τῷ κόσμῳ Χριστὸς, καὶ τῶν ἱερῶν ἀπήρτητο κηρυγμάτων παρὰ τοῖς ἐξ Ἰσραήλ. Ἐπειδὴ δὲ ἦσαν ἀπειθεῖς, καὶ κατεσκληκό-τες, ἐξήνιοι, καὶ θρασεῖς, οὐ προσήκαντο τὴν πίστιν, ἀλλ' ἡμάρτανον μὲν εἰς αὐτὴν πολυτρόπως, εἶτα τε- λευταῖον ἐσταύρωσαν. Ἐνταῦθα βλέπε μοι τῆς ἀποῤ- ῥήτου σοφίας τὴν δύναμιν. Ἀπὸ γὰρ τῆς Ἰουδαίων σκαιότητος ἐπενηνεγμένον αὐτῷ, φημὶ δὴ τὸν θά- νατον. ∆ῆλον δὲ ὅτι τὴν τῆς σαρκὸς σωτηρίας πρό- φασιν ἐποιήσατο τοῖς ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν, κατηργήθη δὲ θάνατος διὰ τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ, καὶ πεπάτη- ται φθορᾷ [γρ. φθορὰ], καὶ ἀνεθάλλομεν εἰς ζωὴν, οἱ διὰ τῆς ἐν Ἀδὰμ παραβάσεως κατενηνεγμένοι πρὸς τὸ ἐναντίον. Οὐκοῦν οὐκ ἀπότευξιν γενέσθαι φαμὲν ἐν τῇ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ προσευχῇ, μὴ γέ- νοιτο, οἰκονομίαν δὲ μᾶλλον, ᾗπερ ἂν ἕποιτο τὸ θαυ- μάζεσθαι δεῖν. Καὶ καθ' ἕτερον δὲ τρόπον σοφὴν γε νέσθαι φαμὲν τὴν ἔντευξιν τὴν πρό γέ φημι τοῦ τιμίου σταυροῦ. Γέγονε γὰρ ἡμῖν ὑποτύπωσις, καὶ ὑπογραμμὸς ἀναγκαίου πράγματος· πειρασμοῦ γὰρ ἐπηρτημένου, καὶ φόβου παραχειμάζοντος, οὐ ῥᾳθύ- μους εἶναι χρὴ, καὶ ἀναπεπτωκότας, ἐγρηγορότας δὲ μᾶλλον, εἶτα συντείνεσθαι εἰς προσευχὰς, καὶ Θεοῦ δεῖσθαι τοῦ σώζοντος, ἵν' εἴπερ εἴη φίλον αὐτῷ βρόχων ἔξω καὶ παγίδος ἀποφέροιμεν πόδα. Εἰ δὲ δὴ τὸ χρῆναι παθεῖν ὡς ἔσται μᾶλλον ἡμῖν ὀνησιφόρον ἐπίσταται, καὶ τοῦτο ἥκειν ἐς πέρας, αὐτοῦ νέμοντος τὴν ὑπομονήν. Ἀπιθάνου τοιγαροῦν τῆς τινων δόξης ἀποδεδειγμένης, φέρε τῶν ἐν χερσὶν ἁπτώμεθα πάλιν. ∆εδωκέναι γὰρ αὐτόν φησιν εἰς διαθήκην ἐθνῶν τοῦ καταστῆσαι τὴν γῆν, καὶ κληρονομῆσαι κληρονομίαν ἐρήμου, λέγοντα τοῖς ἐν δεσμοῖς· Ἐξέλθετε, καὶ τοῖς ἐν τῷ σκότει, Ἀνακαλύφθητε. Ἀπολακτίσαντος γὰρ τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ τῆς εἰς αὐτὸν ἀγάπης διὰ τῆς ἀπιστίας ἀποφοιτήσαντος, νενομοθέτηκε τοῖς ἔθνεσιν ὁ Χριστὸς, καὶ τὴν Καινὴν αὐτοῖς ∆ιαθήκην ὡρίσατο, τοῦτ' ἔστι, τὸ εὐαγγελικὸν καὶ σωτήριον κήρυγμα, καὶ κατέστησε τὴν γῆν τεθορυβημένην δηλονότι, καὶ οὐκ ἐν καλῷ συνέσεως οὖσαν. Πεπλάνητο γὰρ τῇ κτίσει λατρεύουσα, καὶ ταῖς τῶν ἀκαθάρτων πνευμά- των ἀγέλαις ὑποθητεύουσα. Ἔδρα γὰρ μόνον τὸ ἐκείνοις δοκοῦν. Οἱ δὲ κατεκόμιζον εἰς ἅπαν εἶδος ἀκαθαρσίας αὐτὴν, καὶ κτηνοπρεπῆ διαβιοῦν ἐκέλευον βίον. Τεθορύβητο τοίνυν οὐ μετρίως ἡ γῆ καὶ τετά- ρακτο· πλὴν κατέστη διὰ Χριστοῦ, καὶ οἷον ἐκ χει- μῶνος, καὶ ζάλης μετακεχώρηκεν εἰς εὐδίαν. Γέγονε γὰρ αὐτοῦ μερίς τε καὶ κλῆρος. Καὶ τοῦτο ἦν ἄρα, τὸ ἐν δευτέρῳ ψαλμῷ πρὸς αὐτὸν εἰρημένον, ὡς ἐκ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρός· "6Αἴτησαι παρ' ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι ἔθνη τὴν κληρονομίαν σου, καὶ τὴν κατάσχεσίν σου τὰ πέρατα τῆς γῆς."6 Ἔρημον δὲ ὀνομάζει τῶν ἐθνῶν τὴν πληθὺν, ἀκάρπῳ καὶ ἀνύδρῳ γῇ παρεικά- ζων αὐτήν. Πλὴν, ὡς ἔφην, κλῆρος γέγονε Χριστοῦ. Πῶς δὲ, καὶ τίνα τρόπον; Ἐν δεσμοῖς γὰρ οὖσι, καὶ σειραῖς τῶν ἰδίων ἁμαρτημάτων κατεσφιγμένοις ἐπεφώνησε τό· Ἐξέλθετε. Οὖσι δὲ καὶ ἐν σκότει, καὶ ἐν ἀχλύϊ τῇ νοητῇ, καὶ μονονουχὶ βαθείᾳ νυκτὶ κατα- κεχωρισμένοις, ἀνακαλυφθῆναι προστέταχε, καὶ εἰς φῶς ἐλθεῖν, ἀνευρῦναι τῆς διανοίας τοὺς ὀφθαλμοὺς, καὶ τὸ παρ' αὐτοῦ καὶ θεῖον εἰσοικίσασθαι φῶς. Οἱ δὲ δὴ τούτων ἀξιωθέντες, φησὶν, ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν βοσκηθήσονται, καὶ ἐν πάσαις ταῖς τρίβοις ἡ νομὴ αὐτῶν. Πλεῖσται μὲν γὰρ αἱ τῆς ἐπιεικείας ὁδοὶ, ἀλλ' ἦν τοῖς ἔθνεσι βάσιμος μὲν οὐδεμία, τρα- χεῖα δὲ καὶ ἀνάντης. κεκράτηντο δὲ καὶ ταῖς τῶν ἰδίων παθῶν ἐμβολαῖς, καὶ ταῖς τοῦ διαβόλου πλεονεξίαις, ἄβατον αὐτοῖς τιθέντος τὸ ἀγαθόν. Ἐπειδὴ δὲ ἐπέλαμψε τοῦ Σωτῆρος ἡ χάρις, ἔλυσεν αὐτῶν τὰ δεσμὰ, κατ- εφώτισε τὴν καρδίαν, ἴσχυσαν ἐνταῦθα διὰ πάσης τρέχειν ὁδοῦ, καὶ τὴν νοητὴν εὐτροφίαν συλλέγειν· τοῦτο γὰρ, τὸ βοσκηθήσονται δηλοῖ, καὶ εἰς πᾶσαν τρίβον ἀγαθουργίας ἰέναι γοργῶς. Εἴργει δὲ οὐδὲν κἀκεῖνο εἰπεῖν, ὅτι τρίβοι καὶ ὁδοὶ τὰς ἡμετέρας διανοίας ἀποφέρουσι πρὸς Θεὸν, ἤγουν πρὸς εὐαγῆ, καὶ ἐξαίρετον πολιτείαν αἱ θεόπνευστοι Γραφαί· αὗ- ται δὲ ἦσαν γνώριμαι μὲν ἥκιστα τοῖς πεπλανημένοις. Ἐπειδὴ δὲ πρὸς τὸ τῆς ἀληθείας κέκληνται φῶς, νομαὶ γεγόνασιν αὐταῖς, καὶ βοσκήματα τρέφοντα πρὸς εὐανδρίαν τὴν πνευματικὴν, καὶ εἰς ἔφεσιν ἀγα- θοῦ παντός. Ὑπισχνεῖται δὲ Θεὸς αὐτοῖς τὸ ἀμ- φιλαφὲς τῆς παρ' ἑαυτοῦ χάριτος, καὶ ἐπικουρίας, καὶ πνευματικῆς παρακλήσεως. Οὐ γὰρ πεινάσου σιν, οὐδὲ διψήσουσι, φησί. Πάλαι μὲν γὰρ ἦσαν ἐν ἐνδείᾳ παρακλήσεως πνευματικῆς, οὐ γὰρ ἦν παρ' αὐτοῖς θεῖος νόμος, οὐ προφήτης, οὐ παιδαγωγὸς, οὐ καθηγητὴς, οὐ διδάσκαλος, οὐ νοητῶν ὑδάτων πηγή. Ἐπειδὴ δὲ ἠλέηνται παρὰ Θεοῦ, δαψιλεστάτη λοιπὸν αὐτοῖς ἡ τῶν πνευματικῶν ἀγαθῶν χορηγία γέγονε τροφὴν ἐσχηκόσι τὴν ψυχωφελῆ. Ἔφαγον γὰρ ἄρτον ἐξ οὐρανοῦ, ὕδωρ ζῶν ἔπιον, περὶ οὗ καὶ αὐτὸς ἔφη Χριστὸς πρὸς τὴν ἐν Σαμαρείᾳ γυναῖκα τοὺς λόγους ποιούμενος· "6Πᾶς ὁ πίνων ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου δι- ψήσει πάλιν. Ὃς δ' ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος, οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, γενήσεται αὐτῷ πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον."6 Ἔφη δέ που καὶ ὁ προφήτης Ἡσαΐας περὶ τῶν ἐν πίστει δεδικαιωμένων, καὶ τοῖς εὐαγγελικοῖς θεσπίσμασιν ὑπαγόντων τὸν τῆς διανοίας αὐχένα· "6Οὗτος οἰκήσει ἐν ὑψηλῷ σπηλαίῳ πέτρας ἰσχυρᾶς· ἄρτος αὐτῷ δοθήσεται, καὶ τὸ ὕδωρ αὐτοῦ πιστόν."6 Ἀλλ' οὐδὲ πατάξει αὐτοὺς καύσων, οὐδὲ ὁ ἥλιος. Γέγονε γὰρ αὐτοῖς σκεπαστὴς ὁ Χριστός. Ὃ καὶ πάλαι τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ ἐπαρτήσας μὲν ἐν ἡμέρᾳ νεφέλην, ἡγούμενος δὲ ἐν στύλῳ πυρὸς τὴν νύκτα. Ἔξω δὴ οὖν ἡλίου, καὶ καύσωνος ἔσονται, φησὶ, τοῦτ' ἔστι, τεύξονται τῆς παρὰ Θεοῦ σκέπης, ὡς μηδὲν αὐτοῖς συμβῆναι φορτίον, ἤγουν ἀποφέρων εἰς ὀλιγο- ψυχίαν. Τοιοῦτόν τι καὶ ὁ θεσπέσιος ἔφη Παῦλος· "6∆υνατὸς ὁ Θεὸς, ὃς οὐκ ἐάσει ἡμᾶς πειρασθῆναι ὑπὲρ ὃ δύνασθε, ἀλλὰ ποιήσει σὺν τῷ πειρασμῷ, καὶ τὴν ἔκβασιν τοῦ δύνασθαι ὑπενεγκεῖν."6 Τοῦτο οἶμαι δηλοῦν τὸ παρακαλεῖν αὐτοὺς τὸν ἐλεοῦντα αὐτοῖς. Ἄξει γὰρ διὰ πηγῶν ὑδάτων, καὶ θήσει πᾶν ὄρος εἰς ὁδὸν, καὶ πᾶσαν τρίβον εἰς βόσκημα αὐτοῖς. Πηγὰς δέ φαμεν ἐν τούτοις τοὺς ἁγίους προφήτας, ἀποστό- λους τε καὶ εὐαγγελιστὰς, οἷς ἐνομιλοῦντες σοφῶς τε καὶ ἐντέχνως ἀρυόμεθα παρ' αὐτῶν ζωοποιόν τε καὶ θεῖον λόγον, ἀποχρώντως ἔχοντα πρὸς τὸ δύνα- σθαι διανευροῦν εἰς εὐσέβειαν τὰς ἡμετέρας ψυχὰς, καὶ τρυφὴν ἡμῖν ἐργάσασθαι τὴν πνευματικήν. Οὕτω γὰρ γέγραπται· "6Καὶ ἀντλήσετε ὕδωρ μετ' εὐφροσύνης, ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου."6 Ὅτι δὲ ἄναντες, ἢ δύσβατον οὐδὲν τῶν ἐξαιρέτων ἀνδραγαθη- μάτων τοῖς διὰ Χριστοῦ σεσωσμένοις, ὑπεμφήνειεν ἃν τὸ πᾶν ὄρος εἰς ὁδὸν τεθεῖσθαι λέγειν. ∆οκεῖ μὲν γάρ πως ἦρθαί τε καὶ ὑψοῦ, καὶ ἀπρόσιτον εἶναι πολλοῖς τὸ ἐναργῆ γενέσθαι τινὰ, οἷον ἐγκρατείᾳ, σωφροσύνῃ, μακροθυμίᾳ, ἀνεξικακίᾳ, πρᾳότητι, ἀγάπῃ καὶ τοῖς λοιποῖς· ἀλλὰ λείαν καὶ εὐήλατον πᾶ- σαν ἡμῖν ὁδὸν ἀπέφηνεν ὁ Σωτὴρ, ὥστε καὶ τὸ δυσ- πόρευτον, καὶ δυσήλατον εἶναι δοκοῦν ἐψιλωμένον προσκεῖσθαι τοῖς δι' αὐτοῦ βαδίζειν ἐθέλουσι. Καὶ τοῦτο, οἶμαι, ἔστι τὸ δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφητῶν σαφῶς εἰρημένον· "6Πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται, καὶ ἔσται πάντα τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν, καὶ ἡ τραχεῖα εἰς ὁδοὺς λείας."6 Καὶ πάλιν· "6Ὁδὸς εὐσεβῶν εὐθεῖα ἐγένετο, καὶ παρεσκευασμένη ἡ ὁδὸς τῶν εὐσεβῶν."6 Ὄτι δὲ ἀριθμοῦ κρείττονες οἱ κεκλημένοι γεγόνασι, καὶ ἐκ παντὸς μέρους τῆς ὑπ' οὐρανὸν συναγηγερμέ- νοι, διαμεμήνυκεν εἰπών· Ἰδοὺ οὗτοι πόῤῥωθεν ἔρχονται, καὶ οὗτοι ἀπὸ βοῤῥᾶ καὶ θαλάσσης, ἄλλοι δὲ ἐκ γῆς Περσῶν. Τὸ γὰρ πόῤῥωθεν ἔοικεν ὑποδη- λοῦν τὰ μέρη τὰ νότια, ὁ δὲ βοῤῥᾶς τὰ βόρεια, θάλασσα δὲ τὰς πρὸς δυσμὰς χώρας. Οὕτω γὰρ καὶ αὐτῶν ὁ Ψαλμῳδὸς διαμνημονεύει λέγων· "6Τὸν βοῤ ῥᾶν, καὶ τὴν θάλασσαν σὺ ἔκτισας."6 Οἱ δὲ ἐκ γῆς Περσῶν εἶεν ἂν, οἱ ἐξ ἠοῦς σεσαγηνευμένοι. Πρὸς ἀκτῖνα γὰρ ἡ Περσῶν γῆ ἐστιν. Ἢ τάχα που, καὶ τοὺς προσκυνήσαντας αὐτῷ μάγους νοεῖσθαι πρέπει. Ἧκον γὰρ εἰς τὴν Ἰουδαίαν πυνθανόμενοί τε καὶ λέγοντες· "6Ποῦ ἔστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; εἴδομεν γὰρ αὐτοῦ τὸν ἀστέρα ἐν τῇ Ἀνατολῇ, καὶ ἤλθομεν προσκυνῆσαι αὐτῷ."6 Προσκυνήσαντες γὰρ, καὶ δώροις ἐτίμων, λιβάνῳ τε φημὶ, καὶ χρυσῷ, καὶ σμύρνῃ. ∆ιαμέμνηται δὲ τοῦτο λέγων ὁ Ψαλμῳδὸς, περὶ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ· "6Καὶ ζήσεται, καὶ δοθήσεται αὐτῷ, ἐκ τοῦ χρυσίου τῆς Ἀρα- βίας."6 Ἀραβίαν γὰρ ἐν τούτοις τὴν τῶν Περσῶν ὀνομάζει χώραν. 9Εὐφράνθητε, οὐρανοὶ, καὶ ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ. Ῥηξάτωσαν τὰ ὄρη εὐφροσύνην, ὅτι ἠλέησεν ὁ Θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ, καὶ τοὺς ταπεινοὺς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ παρεκάλεσεν.9 Εἰς ἕνα συγκαλεῖ θίασον, οὐρανὸν καὶ γῆν καὶ τὴν ἐπὶ τοῖς παρ' αὐτοῦ σεσωσμένοις ἀποπληροῦν ἑορτὴν εὖ μάλα διακελεύεται. Νοηθεῖεν δ' ἂν οὐρανοὶ μὲν οὐκ αὐτὸ τὸ στοιχεῖον, ἀλλ' οἱ ταῖς ἄνω μοναῖς ἐν- διαιτώμενοι, καὶ ἐναύλισμα πλουτοῦντες τὸν οὐρανὸν, ἅγιαί τε ∆υνάμεις, Ἀρχαὶ, καὶ Θρόνοι, καὶ Ἐξουσίαι, καὶ τὰ ἔτι ἐπέκεινα Σεραφίμ. Γῆ δὲ ὁμοίως οἱ παρ' αὐτοῖς προσδοκῶντες ἔσεσθαι τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ, καὶ παρεσόμενον εἰδότες αὐτὸν ἐπὶ λυτρώσει τῶν ἐξ Ἰσραὴλ, καὶ ἁπάντων δὲ τῶν ἐθνῶν τῶν ἀνὰ πᾶσαν ὄντων τὴν γῆν· καθάπερ ἀμέλει, καὶ Συμεὼν ὁ δίκαιος, βρέφος ἔτι βραχὺ τὸν Ἰησοῦν ἐν ἀγκάλαις ἔχων ἐδοξολόγει Θεὸν, οὕτω λέγων· "6Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, ∆έσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρήνῃ, ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου, ὃ ἡτοίμα- σας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν ἐθνῶν,"6 καὶ τὰ ἑξῆς. Εἰ τάχα που, καὶ αὐτοὺς νοητέον τοὺς σεσωσμένους, ἐπί γε σφίσιν αὐτοῖς τελοῦντας τὴν ἑορτὴν, καὶ ταῖς καθηκούσαις δοξολογίαις στεφανοῦντας τὸν Λυτρωτήν· ὄρη γε μὴν παραῤῥηγνύντα τὴν εὐφροσύνην, ὑποτο πητέον εἶναι, καθάπερ ἔφην ἀρτίως, τὰς ἠρμένας ὑψοῦ κατ' ἀρετὴν δυνάμεις λογικὰς, ἤγουν τοὺς τῶν εὐαγγελικῶν κηρυγμάτων ἱερουργοὺς, οἱ Χριστὸν λα λοῦντες, καὶ τὰ αὐτοῦ νοητῆς εὐφροσύνης πιμπλᾶσι τὴν γῆν. Ἀπαγγέλλουσι γὰρ ὅτι ἠλέησεν ὁ Θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ, καὶ τοὺς ταπεινοὺς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ παρ εκάλεσεν. Ἠλέησε γὰρ ἅπαντας ἐπιλάμψας αὐτοῖς ὁ Χριστός· εἴπερ ἐστὶν ἀληθὲς, ἐξῄρηνται χειρὸς δια- βολικῆς, καὶ δαιμονίων σκαιότητος. Ἀπηλλάχθησαν δὲ, καὶ τῆς πάλαι τυραννούσης κατ' αὐτῶν ἁμαρτίας, καὶ προσέτι τῶν τοῦ θανάτου δεσμῶν· ἠξίωνται δὲ χάριτος, καὶ ὑπερκοσμίου δωρεᾶς, μέτοχοι γεγονότες ἁγίου Πνεύματος, καὶ τῇ τῆς υἱοθεσίας δόξῃ κατ- ηγλαϊσμένοι, καὶ τὴν ὑπὲρ νοῦν ἐλπίδα πλουτήσαντες. Πλὴν ἄθρει τὴν ἐπιτήρησιν τῶν τοῦ προφήτου λόγων· Τοὺς γὰρ ταπεινοὺς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, φησὶ, παρεκά- λεσε. Ταπεινοὺς δὲ εἶναί φαμεν τοὺς εὐήνιον ὑφέντας τῷ Χριστῷ τὸν αὐχένα, καὶ τῆς ὑπ' αὐτῷ βασιλείας, οὐκ ἀτιμάσαντας τὸν ζυγὸν, διά τοι τὸ προσήκασθαι τὴν πίστιν, ηὐτρεπίσθαι δὲ καὶ τὴν ἐν πνεύματί τε καὶ ἀληθείᾳ προσκύνησιν αὐτῷ, καὶ λατρείαν ἐπι- τελεῖν τῶν τὴν πίστιν οὐ προσηκαμένων, οὐκ ὄντων ταπεινῶν, ἀλλ' ὑψοῦ τὸ κέρας ἰόντων [γρ. ἱέντων], καὶ λαλούντων ἀδικίαν κατ' αὐτοῦ, καὶ τοῖς ἱεροῖς αὐ- τοῦ θεσπίσμασι, γαῦρον ὥσπερ ἀνατεινόντων τὸν τῆς διανοίας αὐχένα. Οὗτοι τῆς πνευματικῆς οὐκ ἠξίωνται παρακλήσεως. Οὐ γὰρ ἦσαν ἄξιοι. Τίς γὰρ μερὶς πιστῶν μετὰ ἀπίστων, κατὰ τὸ γεγραμμένον; 9Εἶπε γὰρ Σιὼν, Ἐγκατέλιπέ με Κύριος, καὶ ὁ Κύριος ἐπελάθετό μου. Μὴ ἐπιλήσεται μήτηρ τοῦ παιδὸς αὐτῆς, τοῦ ἐλεῆσαι, καὶ ἔκγονα τῆς κοι- λίας αὐτῆς; Εἰ δὲ καὶ ἐπιλάθοιτο ταῦτα γυνὴ, ἀλλ' ἐγὼ οὐκ ἐπιλήσομαί σου.9 Προὔθηκε μὲν γὰρ ὁ τῶν ὅλων Σωτὴρ Κύριος, καὶ πρό γε τῶν ἄλλων τοῖς τῆς Σιὼν τέκνοις, ἤτοι τοῖς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ τὴν διὰ πίστεως χάριν, καὶ διὰ μυρίων ὅσων αὐτοὺς ἀνέπειθε, λέγων, Ἐπιδράξασθε τοῦ καιροῦ, καθ' ὃν ἦν δύνασθαι πιστεύσασιν εἰς αὐ- τὸν τὰς τοῖς πατράσιν ἐπηγγελμένας καταπλουτῆσαι φιλοτιμίας. Οἱ δὲ ἦσαν ἄτεγκτοι, καὶ ἀπειθεῖς, καὶ γοῦν τῶν διὰ τοῦ πανσόφου Μωσέως ὑπερορῶντες νόμων, καὶ προφητικῶν κηρυγμάτων ὀλίγα πεφρον- τικότες, καὶ τοῦ πιστεύειν ἐξώλισθον, καὶ τοῖς τῆς κυριοκτονίας ἥλωσαν βρόχοις. Οὐκοῦν ἐξώθησαν ταύ- της ἕνεκα τῆς αἰτίας, καὶ τῆς πρὸς αὐτὸν οἰκειότητος τέθεινται μακρὰν, πλὴν σέσωσται τὸ κατάλειμμα, καὶ οὐχ ὁλόῤῥιζος ἀπώλετο ὁ Ἰσραήλ. Βραχεῖς δὲ λίαν οἱ σεσωσμένοι γεγόνασι, καὶ εὐαρίθμητοι παντελῶς ὡς πρός γε τὴν τῶν ἀπειθούντων πληθύν. Ἀστειότατα τοίνυν ἡ Σιὼν τὸ τῆς Ἰουδαίας μητρὸς ἐπέχουσα πρόσωπον εἰσφέρεται νυνὶ μονονουχὶ, καὶ κλαιούσης ὡς παρεωραμένης παρὰ τοῦ συγκροτοῦντος Θεοῦ. Ταύτῃ τοι, καὶ ὀλιγοστῶν αὐτῇ περιλειφθέντων τέ- κνων. Ἔφη γὰρ, φησὶν, ὅτι Ἐγκατέλιπέ με Κύριος, καὶ ὁ Κύριος ἐπελάθετό μου. Καὶ τί πρὸς ταῦτα Θεός; Ἀπαράβλητον ἀποφαίνει τὴν εἰς ἀνθρώπους ἀγάπην, καὶ τῇ νοητῇ Θεὸς Σιὼν ἐπαγγέλλεται, τὰ ἐξ οἰκτιρ- μῶν ἀγαθὰ, καὶ ὡς οὐκ ἂν ἐπιλάθοιτό ποτε τῶν ἑαυ- τοῦ κτισμάτων πειρᾶται πληροφορεῖν. Ὥσπερ γὰρ οὐκ ἂν ἐπιλάθοιτο τεκοῦσα γυνὴ τῶν ἑαυτῆς τέκνων βραβευτὴν ἔχουσα τῆς ἀνωτάτω φιλανθρωπίας, ἤτουν φιλοστοργίας, τὸν τῆς φύσεως νόμον· οὕτως οὐδ' ἂν ἐγὼ ἐπιλαθοίμην, φησὶ, τῶν ἐμῶν· εἰ τάχα που καὶ τῆς ἐν μητράσι φιλοστοργίας ὑπερνήχεται τὰ τοῦ Θεοῦ ἐκεῖνα. Ὁ μὲν γὰρ οὐδὲν ἀπεικὸς, καὶ εἰς λήθην πε- σεῖν δύνασθαι. Ἐμὲ δὲ τοῦτο παθεῖν οὐ θέμις. Οὐκοῦν ὁ μὲν λόγος ὡς ἀπό γε τῆς ἐπὶ γῆς Σιὼν, ἤγουν τῆς τῶν Ἰουδαίων μητρὸς παθούσης τὴν ἀπαιδίαν, ἤγουν ὀλιγοπαιδίαν· ἡ δέ γε ὑπόσχεσις ὡς πρός γε τὴν νοη- τήν ἐστι Σιών· ᾗ καὶ πάνσοφος Παῦλος προσεληλυ- θέναι φησὶ τοὺς πιστεύσαντας· ἵνα τὴν ἐξ ἐθνῶν, καὶ Ἰουδαίων συναγηγερμένην Ἐκκλησίαν ἐννοῇς, τύπον ἐπέχουσαν τῆς ἄνω, ἧς καὶ ὁ πάνσοφος Παῦλος δια- μνημονεύει λέγων· "6Ἡ δὲ ἄνω Ἱερουσαλὴμ ἐλευθέρα ἐστὶν, ἥτις ἐστὶ μήτηρ πάντων ἡμῶν."6 Πόλις γάρ ἐστι Θεοῦ ζῶντος, καὶ πρωτοτόκων τροφὸς, καὶ μήτηρ ἁγίων ἀπογεγραμμένων ἐν οὐρανοῖς, ἧς οὐκ ἂν ἐπι- λάθοιτό ποτε Χριστός. Ἀγαπᾷ γὰρ τὴν Ἐκκλησίαν, ἣν αὐτὸς ἑαυτῷ παρέστησε, κτήσας τοὺς δύο λαοὺς εἰς ἕνα καινὸν ἄνθρωπον, καὶ ἀποκαταλλάξας ἀμφο- τέρους ἐν ἑνὶ σώματι πρὸς τὸν Πατέρα. Πῶς οὖν ἂν ἐπιλάθοιτο τοῦ ἰδίου σώματος; τοῦτ' ἔστι, τῆς Ἐκκλη- σίας, ἧς ἐστι κεφαλή. 9Ἰδοὺ ἐπὶ τῶν χειρῶν μου ἐζωγράφησά σου τὰ τείχη, καὶ ἐνώπιόν μου εἶ διὰ παντὸς, καὶ ταχὺ οἰκοδομηθήσῃ ὑφ' ὧν καθῃρέθης, καὶ οἱ ἐρημώ- σαντές σε ἐξελεύσονται ἐκ σοῦ.9 ∆υσεύρητος κομιδῇ τῶν προκειμένων ὁ νοῦς. Ποίας γὰρ εἶναι τὰς τοῦ Θεοῦ χεῖρας ὑποτοπήσαι τις ἂν, ἐφ' ὧν καὶ γεγράφθαι τὰ τείχη Σιὼν, ἐννοεῖσθαι θέ- μις; Πλεισταχοῦ μὲν τὸ Γράμμα τὸ ἱερὸν χεῖρας ὀνο- μάζει Θεοῦ, τὰς δραστηρίους αὐτοῦ δυνάμεις, δι' ὧν εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα παρήνεγκεν, εἰ καὶ ἐνεργεῖ τι τῶν κατὰ γνώμην αὐτῷ· οἶον τὴν εἰς τὸ εἶναι πάροδον ἀνθρώπου παντὸς διατρανοῖ λέγων ὁ Μελῳδός· "6Αἱ χεῖρές σου ἔπλασάν με, καὶ ἐποίησάν με, ὅτι αὐτοῦ ἐστιν ἡ θάλασσα, καὶ αὐτὸς ἐποίησεν αὐτὴν, καὶ τὴν ξηρὰν αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἔπλασαν."6 Καὶ πάλιν· "6Καὶ σὺ κατ' ἀρχὰς, Κύριε, τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, καὶ ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί."6 Εἶτα πῶς ἄν τις ὑπονοήσειε ταῖς δραστηρίοις δυνάμεσι τοῦ Θεοῦ, κα- θάπερ ἐν πίνακι γεγράφθαι τὰ τείχη Σιὼν τῆς ἐνθάδε νοουμένης; ἢ καὶ ποίων ὅλως διαμνημονεύει τειχῶν ὁ λόγος; Τί οὖν ἄρα φαμέν; Ἀπείρξειεν ἂν οὐδὲν, ὥς γε οἶμαι, τὸν Χριστοῦ μαθητὴν, τοιοῦτόν τινα τοῖς προκειμένοις ἐφαρμόσαι νοῦν. Ἠτιᾶτο τὸν Κύριον ἡ Σιὼν, ὡς ἐπιλαθόμενον αὐτῆς. Ἀλλ' ὅτι μὴ τοῦτό ἐστιν ἀληθὲς πειρᾶται δεικνύειν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰη- σοῦς Χριστὸς, ὡς ἀπό γε τῶν τῆς ἐνανθρωπήσεως, καὶ ὧν ὑπέμεινε δι' ἡμᾶς, γενόμενος καθ' ἡμᾶς. Καί- τοι γὰρ ἐξὸν ἐν μορφῇ καὶ ἰσότητι τοῦ Πατρὸς ὑπάρ- χειν αὐτὸν, οὐχ ἁρπαγμὸν ἐποιήσατο τοῦτο, καθίκετο δὲ μᾶλλον εἰς κένωσιν. Ἔλαβε δούλου μορφὴν, καὶ γέγονεν ὑπήκοος τῷ Πατρὶ μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ. Ἐκρεμάθη γὰρ ἐπὶ ξύλου, προσηλωθει- σῶν αὐτοῦ τῶν χειρῶν. Πλὴν τὸ σωτήριον πάθος καθ- εῖλεν ἀρχὰς, τεθριάμβευκε κοσμοκράτορας τοῦ αἰῶ- νος τούτου, ἠλευθέρωσεν ἅπαντας τῆς τοῦ διαβόλου τυραννίδος, προσεκόμισεν ἡμᾶς τῷ Θεῷ. Τῷ γὰρ μώ λωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν, καὶ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἀνήνεγκεν ἐν τῷ σώματι αὐτοῦ ἐπὶ τὸ ξύλον, καὶ ἐμα- λακίσθη μὲν αὐτὸς, σεσώσμεθα δὲ ἡμεῖς, καὶ γέγονεν ἡμῖν τὸ αὐτοῦ πάθος ἀσφάλειά τε καὶ τεῖχος· ἠγό- ρασε γὰρ ἡμᾶς ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου, γενόμε- νος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα, καὶ ἐν ᾧ πέπονθεν αὐτὸς πει- ρασθεὶς βεβοήθηκε τοῖς πειραζομένοις, ἔξω τε τῆς πόλεως ἔπαθεν, ἵνα ἁγιάσῃ τῷ ἰδίῳ αἵματι τὸν λαόν. Οὐκοῦν, ἐρῶ γὰρ καὶ αὖθις, τὸ Χριστοῦ πάθος, καὶ ὁ τίμιος σταυρὸς, καὶ ἡ προσήλωσις τῶν αὐτοῦ χει- ρῶν, ἀσφάλεια γέγονε, καὶ τεῖχος ἀπρόσιτόν τε καὶ ἀῤῥαγὲς τοῖς εἰς αὐτὸν πιστεύσασιν. Οὐκοῦν φαίη ἂν εἰκότως, τὸ, Ἰδοὺ ἐπὶ τῶν χειρῶν μου ἐζωγράφησά σου τὰ τείχη. Νοήσεις τὴν διάτρησιν τῶν χειρῶν ἤτοι τὸ πάθος, ὡς δι' ἑνὸς τούτου καταδηλούμενον. Τὸ δὲ Ἐζωγράφησα, ἀντὶ τοῦ ἐνετύπωσα, φησί. Καὶ ἐνώπιόν μου εἶ διὰ παντός. Εἰ γὰρ πέπονθεν ὑπὲρ ἡμῶν, πῶς ἂν ἡμῶν ἐπιλάθοιτο; ἢ πῶς οὐκ ἂν εἶεν ἐν ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ δι' οὓς προσηλώθη τῷ ξύλῳ; Εἰ δὲ δή τις βού- λοιτο καὶ καθ' ἕτερον τρόπον τῇ τῶν προκειμένων ἐννοίᾳ προσβαλεῖν, οὐδὲν οἶμαι τὸ ἀπεικὸς νοῆσαί τι τοιοῦτον· ἐν ταῖς τοῦ Θεοῦ Πατρὸς χερσὶ πάντας εἶναι τοὺς εἰς Χριστὸν πιστεύσαντας, φαίη ἂν οἶμαί τις, καὶ οὐκ ἂν ἁμάρτοι τἀληθοῦς. Ἔφη γὰρ αὐτός· "6Τὰ πρόβατα τὰ ἐμὰ τῆς φωνῆς μου ἀκούουσι, καὶ ἀκολουθοῦσί μοι. Κἀγὼ δίδωμι αὐτοῖς ζωὴν αἰώνιον."6 Προσέτι καὶ τούτοις, ὡς "6Οὐδεὶς ἁρπάσει αὐτὰ ἐκ τῆς χειρὸς τοῦ Πατρός μου,"6 ἅτε δὴ καὶ ὑπὸ σκέπην ὄντα τὴν ἄνω, καὶ ταῖς ἄνωθεν ἐπικουρίαις εὖ μάλα πε- πυργωμένα. Ὅτε τοίνυν ἅπαντας μὲν ἐν χερσὶ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, οἷον ἀνέχοντος ἡμᾶς, σώζοντός τε καὶ παρ' ἑαυτῷ, καὶ οὐκ ἐφιέντος ἀποκομίζεσθαί πη πρὸς ἃ μὴ θέμις, οὔτε μὴν ταῖς τῶν ἐπιβουλευόντων ὑποφέρεσθαι δυστροπίαις, ἤγουν διαβολικῆς σκαιότη- τος γενέσθαι θήραμα, τὸ ἀπεῖργον οὐδὲν, νοεῖν, καὶ τὰ τῆς Σιὼν τείχη, οἷον ἐζωγραφῆσθαι ταῖς ἑαυτοῦ χερ- σὶ, τοῦτ' ἔστιν, ἐξησκημένα πρὸς ἀστειότητα τὴν πνευματικὴν, καὶ ὡραϊσμὸν ἔχοντα τὸ ἐξ ἁπάσης ἀρετῆς εὖ μάλα διαγινώσκεσθαι. Τείχη δέ γε τῆς νοη- τῆς Σιὼν γενέσθαι φαμὲν τοὺς ἁγίους ἀποστόλους καὶ εὐαγγελιστὰς, τεθειμένους εἰς τοῦτο παρὰ Θεοῦ, καὶ ἀδιάληπτον ἔχοντας παρ' αὐτῷ τὴν γνώμην. Ἐγέ- γραπτο γὰρ αὐτοῖς ἐν οὐρανοῖς τὰ ὀνόματα, τέθεινται δὲ καὶ ἐν βίβλῳ ζώντων. Καὶ μή τοι θαυμάσῃς, εἰ περιβόλους καὶ τείχη τῆς Ἐκκλησίας τοὺς ἁγίους εἶναί φησιν. Ἔστι μὲν γὰρ αὐτὸς τὸ τεῖχος, καὶ πε- ριτεῖχος· Ὥσπερ δὲ ... ὑπάρχων, καὶ ἀσφάλεια πᾶσα τῶν πιστευσάντων εἰς αὐτὸν, δέδωκε τοῖς ἁγίοις μυ σταγωγοῖς ὡς ἐν ἀξιώματος τάξει λαμπροῦ, τὸ κα- λεῖσθαι τείχη τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ. Ταχὺ δὲ, φησὶν, οἰκοδομηθήσῃ ὑφ' ὧν καθῃρέθης. Ἰουδαῖοι μὲν γὰρ, ἤγουν τῶν Ἰουδαίων, καθηγηταὶ, τὴν ἐπίγειον Σιὼν, ἤτοι τὴν ἑαυτῶν μητέρα καθεῖλον, ἀποφέροντες αὐτὴν τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἀπαράδεκτον ποιεῖσθαι τὴν πίστιν διδάσκοντες. Ἔφασκον γάρ· "6Ἡμεῖς οἴδαμεν ὅτι Μωσεῖ λελάληκεν ὁ Θεὸς, τοῦτον δὲ οὐκ οἴδαμεν πόθεν ἐστί."6 ∆ιελάσαντες δὲ εἰς λῆξιν τοῦ παντὸς κακοῦ, καὶ ἀνελόντες τὸν κληρονόμον, παραίτιοι γεγόνασι τοῦ πεσεῖν αὐτήν. Ἀλλ' ὥσπερ Ἰουδαῖοι καθεῖλον, οὕτω πάλιν Ἰουδαῖοι ὄντες οἱ θεσπέσιοι μαθηταὶ, ἤγειραν αὐτὴν μεταβαλοῦσαν δηλονότι, οὐ μείνασαν ὅπερ ἦν, τοῦτ' ἔστιν, ἀπειθῆ, καὶ Κυριοκτόνον, ἀλλ' ἐν πίστει διαπρέπουσαν, δῆλον δὲ ὅτι τῇ ἐν Χριστῷ. Οἱ δὲ ἐρημώσαντες αὐτὴν ἐξῆλθον ἀπ' αὐτῆς. Ἐκβέβληντο γὰρ οἱ πρῶτοι καθηγηταὶ, καὶ ἀντέστησαν ἕτεροι, ὧν καὶ ἀρτίως διεμνημονεύσαμεν· οὐ γὰρ ἦν ἑτέρως μεταβαλεῖν αὐτὴν, καὶ ἀγαπῆσαι Χριστὸν, καὶ τῆς τοῦ νόμου σκιᾶς ἀνθελέσθαι σκιὰν, εἰ μὴ τοῦ καθ- ηγεῖσθαι παρανόμως αὐτῆς ἐξώσθησαν μὲν οἱ πρῶτοι, ἀντεγήγερται δὲ τῶν ἁγίων μυσταγωγῶν ὁ χορὸς, ὧν καὶ ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ ἀρίστην ποιεῖται μνήμην, ψάλλων που, καὶ λέγων πρὸς τὸν τῶν ὅλων Σωτῆρα Χριστόν· "6Καταστήσεις αὐτοὺς ἄρχοντας ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν, καὶ μνησθήσονται τοῦ ὀνόματός σου ἐν πάσῃ γενεᾷ καὶ γενεᾷ."6 9Ἆρον κύκλῳ τοὺς ὀφθαλμούς σου, καὶ ἴδε πάν- τας. Ἰδοὺ συνήλθοσαν, καὶ ἤλθοσαν πρὸς σέ. Ζῶ ἐγὼ, λέγει Κύριος, ὅτι πάντας αὐτοὺς ἐνδύσῃ, καὶ περιθήσῃ αὐτοὺς ὡς κόσμον νύμφης.9 ∆ιὰ πάσης ἁγίας καὶ θεοπνεύστου Γραφῆς διηγό- ρευται σαφῶς, ὅτι μερὶς καὶ κλῆρός ἐστι Χριστοῦ τοῖς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, ἢ τοῖς τέκνοις τῆς ἐπιγείου Σιὼν, ἐν ἐσχάτοις τοῦ αἰῶνος καιροῖς. "6Ἐπιστρέ-ψουσι γὰρ,"6 φησὶ, "6πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν αὐτῶν, καὶ ∆αβὶδ τὸν βασιλέα αὐτῶν."6 Καὶ ἐκστήσονται ἐπὶ τῷ Κυρίῳ καὶ ἐπὶ τοῖς ἀγαθοῖς αὐτοῦ ἐπ' ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν. Παρεισβέβληκε μὲν γὰρ, ἀπειθησάντων αὐ- τῶν, ἡ ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησία, ἣν καὶ νοητὴν Σιὼν εἶναί φαμεν. Κεκλήσονται δὲ κἀκεῖνοι, ἔσονται μία ποίμνη, εἷς ποιμὴν, ὥστε μηκέτι δύο Σιὼν ὀνομάζεσθαι, ἄμφω δὲ εἰς μίαν Ἐκκλησίαν τελεῖν, ἑνὸς τοῦ πάντων ἀρ- χιποίμενος ὑπὸ χεῖρα γεγενημένους. Ὅτι δὲ πάντη τε καὶ πάντως ἔσται ταῦτα, πληροφορεῖ λέγων πρὸς τὴν τῶν Ἰουδαίων μητέρα· Ἆρον κύκλῳ τοὺς ὀφθαλ-μούς σου, καὶ ἴδε πάντας. Ἰδοὺ συνήχθησαν, καὶ ἤλθοσαν πρὸς σέ. Ζῶ ἐγὼ, λέγει Κύριος, ὅτι πάντας αὐτοὺς ἐνδύσῃ, καὶ περιθήσῃ ὡς κόσμον νύμφης. Κατεσκεδάσθησαν μὲν γὰρ ὡς οὐκέτι ποιμένος ὑφ- εστηκότος αὐτοῖς. Εἴρηται γάρ που δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφητῶν, ὡς ἐκ προσώπου Χριστοῦ· Καὶ εἶπα, Οὐ ποιμανῶ ὑμᾶς· τὸ ἀποθνῆσκον ἀποθνησκέτω, καὶ τὸ ἐκλεῖπον ἐκλειπέτω, καὶ τὰ κατάλοιπα. Ἐσθιέτω ἕκαστος τὴν σάρκα τοῦ πλησίον αὐτοῦ. Τὸ γὰρ ὅλως ἐκπεπτωκὸς τῆς παρὰ Θεοῦ φειδοῦς καὶ ἀγάπης, ὁποῖον ἂν οὐ πάθοι τὸ βλάβος; Προσκείσονται γὰρ τοῖς ἐθέλουσι διασπᾷν, καὶ ἀποφέρειν αὐτοὺς οἷπερ ἂν ἑκάστῳ τῶν ἀδικούντων δοκεῖ. Ἀποκομίζουσι δὲ Θεοῦ, καὶ πονηροὶ, καὶ ἀλητήριοι δαίμονες. Γέγρα- πται γὰρ, ὅτι "6Μερίδες ἀλωπέκων ἔσονται."6 ∆ρῶσι δὲ τοῦτο, καὶ τὰ πολύτροπά τε καὶ ἐν ἡμῖν ὄντα πάθη. ∆εδόσθαι γάρ φησιν ὁ πάνσοφος Παῦλός τινας εἰς πάθη ἀτιμίας, καὶ εἰς ἀδόκιμον νοῦν. Τί οὖν ἐν τούτοις ὁ θεῖος ὑπισχνεῖται λόγος; Κλῆσιν καὶ συγ- κομιδὴν τῶν κατεσκεδασμένων, καὶ τὴν ἐν πνεύματι τῶν ἀπολωλότων ἐπιστροφὴν, καὶ τὴν τῶν δραπετευ- σάντων ἐπάνοδον, ἐπιστροφήν τε καὶ ἐγρηγόρησιν, καὶ τῆς εἰς Χριστὸν ἀγάπης τὰ γέρα. Περίβλεψαι γὰρ, φησὶ, καὶ ἄθρει τοὺς ἅπαντας. Ἰδοὺ συνήχθη- σαν πρὸς σέ. Ἵνα δὲ πιστὴν ἀποφανῇ τὴν ὑπόσχεσιν, ὅρκῳ βεβαιοῖ τὸ ῥηθὲν, καί φησι· Ζῶ ἐγὼ, λέγει Κύ- ριος, ὅτι πάντας αὐτοὺς ἐνδύσω εἰς κόσμον νύμφης. Κόσμημα γὰρ ἐκκλησιῶν τὸ σύστημα. ∆ιὰ γάρ τοι τοῦτο τὴν Ἐκκλησίαν ἱματισμῷ διαχρύσῳ καὶ πε- ποικιλμένῳ κατακοσμεῖν ἔθος τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ· ὅνπερ γὰρ αἱ πολυειδεῖς καὶ πολυτελέστατοι τῶν λίθων, φημὶ δὴ τῶν Ἰνδικῶν, χρυσοῖς κανόσιν ἐνισχημέναι, θαυμαστόν τι καὶ ἀξιοθέατον ἐπιτελοῦσι κόσμημα· οὕτω καὶ αἱ τῶν ἁγίων ψυχαὶ τοῖς ἐξ ἀρετῶν αὐχήμασιν ἐξωραϊσμέναι, φαιδρὸν ἀποστίλ- βουσι κάλλος τοῖς τῆς Θεότητος ὀφθαλμοῖς, ὥστε καὶ ἕκαστον εὐχαριστοῦντα τῷ Χριστῷ λέγειν· Ἀγαλλιά σθω ἡ ψυχή μου ἐπὶ τῷ Κυρίῳ. Ἐνέδυσε γάρ με ἱμά- τιον σωτηρίου, καὶ χιτῶνα εὐφροσύνης ὡς νυμφίῳ περιέθηκέ μοι κόσμον, καὶ ὡς νύμφῃ περιέθηκέ μοι μίτραν. 9Ὅτι τὰ ἔρημά σου, καὶ τὰ διεστραμμένα, καὶ τὰ πεπτωκότα, νῦν στενοχωρήσει ἀπὸ τῶν κατ- οικούντων, καὶ μακρυνθήσονται ἀπὸ σοῦ οἱ κατα- πίνοντές σε. Ἐροῦσι γὰρ εἰς ὦτά σου οἱ υἱοί σου, οὓς ἀπολώλεκας· Στενός μοι ὁ τόπος, ποίησόν μοι τόπον, ἵνα κατοικήσω. Καὶ ἐρεῖς ἐν τῇ καρδίᾳ σου· Τίς ἐγέννησέ μοι τούτους; Ἐγὼ δὲ ἄτεκνος, καὶ χήρα. Τούτους δὲ τίς ἐξέθρεψέ μοι; Ἐγὼ δὲ κατελείφθην μόνη. Οὗτοι δέ μοι ποῦ ἦσαν;9 Ὡς ἐκ τῶν ἐν ὄψει καὶ ἐμφανεστέρων πραγμάτων ἐξυφαίνει καὶ νῦν τοῦ λόγου τὸ σχῆμα· ἀπιστήσαν- τος μὲν τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ αὐτῷ τὰς χεῖρας ἐπενεγ- κόντος Χριστῷ, πεπόρθηται πᾶσα τῶν Ἰουδαίων ἡ χώρα, ἐνεπρήσθη δὲ τοῖς Ἱεροσολύμοις ὁμοῦ, καὶ αὐτὸς ὁ νεὼς, καὶ τοσαύτη λειψανδρία κατέσχε τὴν Ἰουδαίαν, ὥστε τὸν μακάριον προφήτην Ἡσαΐαν αἰ-νιγματωδῶς αὐτὸ δὴ τουτὶ καταμηνῦσαι πλεισταχοῦ. Ἔφη γὰρ, ὅτι "6Καὶ ἐπιλήψονται ἑπτὰ γυναῖκες ἀν θρώπου ἑνὸς, λέγουσαι, Τὸν ἄρτον ἡμῶν φαγώμεθα, καὶ τὰ ἱμάτια ἡμῶν περιβαλλώμεθα, πλὴν τὸ ὄνομα τὸ σὸν κεκλήσθω ἐφ' ἡμᾶς. Ἄφελε τὸν ὀνειδισμὸν ἡμῶν."6 Εἴρηται μὲν γὰρ διὰ τοῦ νόμου, τὸ "6Οὐκ ἔσται ἄγονος, οὐδὲ στεῖρα ἐν υἱοῖς Ἰσραήλ."6 Οἱ δὲ τῆς ἀπαιδίας οὐ φορητὸν ἐποιοῦντο τὸν ὀνειδισμόν. Ὡς οὖν τοῦ πολέμου δαπανήσαντος ἅπαν τὸ ἄρσεν γένος, καὶ εὐαριθμήτων παντελῶς ὑπολελειμμένων, ἑπτὰ γυναῖκας ἔφη δεχθήσεσθαι ἑνὸς ἀνδρὸς, ὥστε ἀφελεῖν αὐτῶν τὸν ὀνειδισμὸν, τοῦτ' ἔστι, τὴν ἀπαι- δίαν. Ἐπειδὴ δὲ φορτικὸν ἀρέσαι γυναιξὶν ἑπτὰ τὸν ἔνα, τὸν ἑαυτῶν ἄρτον ἐσθίειν ἐπαγγέλλονται, καὶ τὰ ἑαυτῶν ἱμάτια περιβάλλεσθαι, ὡς οὐδενὸς ὅλως δεη- θησόμεναι τῶν παρ' αὐτοῦ. ∆εδιέναι γὰρ μόνον δι- εβεβαιοῦντο τὸν τῆς ἀπαιδίας ὀνειδισμὸν, ὡς ἔφην. Ὡς οὖν εἰς ἐρημίαν παντελῆ καταστάσης αὐτῶν τῆς χώρας, λύσιν ὑπισχνεῖται τοῦ συμβεβηκότος, καὶ τὰ ἔρημα, καὶ τὰ πεπτωκότα στενοχωρήσεσθαί φησιν ἀπὸ τῶν κατοικούντων. Μακρυνθέντων δηλονότι τῶν καταπιόντων αὐτὴν, δῆλον δὲ ὅτι τῶν καθηγεῖσθαι λαχόντων· οἳ μονονουχὶ καθάπερ τινὲς θῆρες ὠλόθρευ- σαν, καὶ κατέπιον αὐτήν. ∆ιαδείκνυσι δὲ τὴν τῶν κληθησομένων πληθὺν, ὡς πολλή τε εἴη, καὶ ἀναρί- θμητος. Οἱ γὰρ υἱοί σου, φησὶν, οὓς ἀπολώλεκας, ἐροῦσιν εἰς τὰ ὦτά σου, Ποίησόν μοι τόπον. Εἴρηται δέ που καὶ πρὸς τὴν νοητὴν Σιών· "6Πλάτυνον τὸν τόπον τῆς σκηνῆς σου καὶ τῶν αὐλαίων σου πῆξον. Μὴ φείσῃ, ἔτι εἰς τὰ δεξιὰ καὶ τὰ ἀριστερὰ ἐκπέτα- σον."6 Ἀνέγνωμεν δὲ καὶ ἐν τοῖς Μωσέως βίβλοις, ὅτι περὶ τὴν ἐν τῇ ἐρήμῳ σκηνὴν, διά γέ φημι τῶν δέῤῥεων ἀποτελεσθεῖσαν, εὐρεῖαι καὶ εὐμήκεις ἐτά- χθησαν αὐλαὶ, τοῦτο μὲν εἰς ἠῶ καὶ ἀκτῖνα βλέπου- σαι, τοῦτο δὲ καὶ εἰς δύσιν κατόπιν τῆς σκηνῆς, ναὶ μὴν εἰς βοῤῥᾶν καὶ νότον, ὑπεμφαίνοντος τοῦ τύπου τὸ ἐσόμενον κατὰ καιροὺς τῶν ἱερῶν αὐλῶν, ἤτοι τῶν ἐκκλησιῶν, πλάτος τε καὶ μῆκος. Πλὴν καὶ οὕτως πλεοναζούσης ἀεὶ τῆς χάριτος τῆς παρὰ Χριστοῦ, στενοὶ τοῖς πιστεύσασιν οἱ τόποι πανταχοῦ, ὥστε καὶ χαίρουσαν τὴν Ἐκκλησίαν, ἥτις ἐστὶ νοητὴ Σιὼν, ἀναλογίσασθαι, καὶ καθ' ἑαυτὴν βοᾷν· Τίς ἐγέννησέ μοι τούτους; Ἐγὼ δὲ φαίην ἂν, ὅτι πίστις ἡ ἐν Χρι- στῷ. ∆ι' αὐτῆς γὰρ ἄτεκνος οὖσα καὶ χήρα, πολλὴ γέγονας ἐν τέκνοις· αὕτη σοι τοὺς σοὺς ἐξέθρεψε λαοὺς, καὶ ἡ πάλαι καταληφθεῖσα μόνη, πεπλούτηκας ἀδοκή- τως, καὶ πολύπαις ὤφθης, ἡ πάλαι γυμνὴ καὶ μόνη. 9Οὔτω λέγει Κύριος· Ἰδοὺ αἴρω εἰς τὰ ἔθνη τὴν χεῖρά μου, καὶ εἰς τὰς νήσους ἀρῶ σύσσημόν μου, καὶ ἄξουσι τοὺς υἱούς σου ἐν κόλπῳ, τὰς δὲ θυγατέρας σου ἐπ' ὤμων ἀροῦσι. Καὶ ἔσονται βα- σιλεῖς τιθηνοί σου, αἱ δὲ ἄρχουσαι τροφοί σου ἐπὶ πρόσωπον τῆς γῆς. Καὶ προσκυνήσουσί σοι, καὶ τὸν χοῦν τῶν ποδῶν σου λείξουσι. Καὶ γνώσῃ ὅτι ἐγώ εἰμι Κύριος, καὶ οὐκ αἰσχυνθήσῃ οὔτε μὴν ἐντραπήσῃ.9 Ἐπαγγειλάμενος τῇ Σιὼν ὡς πολύπαις ἕσται καὶ εὔπαις, καὶ εἰς τοῦτο πληθύος ἥξουσι τὰ τέκνα αὐ- τῆς, ὥστε καὶ εὐρυτέρων ἢ πάλαι δεῖσθαι τόπων, καὶ ἐκπλατύνεσθαι παρακαλεῖν τὴν σκηνὴν, κατα- δείκνυσιν εὐθὺς ὅτι μὴ μᾶλλον ἐξ Ἰσραὴλ, ἀλλ' ἐκ τῆς τῶν ἐθνῶν ἀγέλης ἡ τῶν ἐπηγγελμένων αὐτῇ τέκνων ἀναφαίνεται πληθύς. Ἀληθὲς δὲ τὸ χρῆμα, καὶ δι' αὐτῶν ἕστιν ἰδεῖν τῶν πραγμάτων. Σέσωσται μὲν γὰρ τὸ κατάλειμμα τῶν ἐξ Ἰσραήλ· βραχὺ δὲ τοῦτο, καὶ εὐαρίθμητον· σεσαγήνευται δὲ διὰ πίστεως τῆς ἐν Χριστῷ ἡ ὑπ' οὐρανὸν, καὶ τῶν ἀποστολικῶν τε καὶ εὐαγγελικῶν κηρυγμάτων ἡ δύναμις προσ- εκόμισεν αὐτῷ τοὺς ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν. Ὅτι τοίνυν ἔσται τοῦτο, διαδείκνυσιν εἰπών· Ἰδοὺ ἐγὼ αἴρω εἰς τὰ ἔθνη τὴν χεῖρά μου. Σημαίνει δὲ τὸ Αἴρω, τὸ ὑψῶ, καὶ ἐπαίρω. Ἡ δέ γε χεὶρ τὴν ἰσχὺν ἤτοι τὴν δύνα- μιν ὑπεμφήνειεν ἄν. Ὅτε γὰρ τοῖς ἔθνεσιν ἐγνωρίσθη Χριστὸς διὰ τῶν εὐαγγελικῶν κηρυγμάτων, ὑψηλός τε γέγονε καὶ διαπρεπὴς δι' ὧν εἴργασται θαυ- μάτων, καὶ διὰ τῆς ἀναστάσεως τῆς ἐκ νεκρῶν, ὅτε τὸ σύσσημον τοῦ τιμίου σταυροῦ παρεδείχθη, καὶ παρὰ τοῖς οὐκ εἰδόσι ποτὲ τὸν φύσει καὶ ἀληθῶς ὄντα Θεὸν, τότε πεπλούτηκε Σιὼν τὴν πολυπαιδίαν, τότε δρομαῖοι πανταχόθεν ἀφίκοντο πρὸς αὐτὴν προτροπά δην, ἀλλήλοις ἐπιφωνοῦντες, καὶ λέγοντες· "6∆εῦτε, ἀναβῶμεν εἰς τὸ ὄρος Κυρίου, καὶ εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ Ἰακὼβ, καὶ ἀναγγελοῦσιν ἡμῖν τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, καὶ πορευσόμεθα ἐν αὐτῇ."6 Ὅτι δὲ τοῖς εἰς τὸν οἶκον ἰοῦσι τὸν θεῖον, ἄναντες ἢ τραχὺ ἤγουν ἐμποδὼν ἔσται παντελῶς οὐδὲν, διαδείκνυσι λέγων· Ἄξουσι τοὺς υἱούς σου ἐν κόλπῳ, τὰς δὲ θυγατέρας σου ἐπ' ὤμων ἀροῦσι. Παιδοκόμοι γὰρ ὥσπερ τοῖς ἐξ ἐθνῶν γεγόνασιν οἱ μακάριοι μαθηταὶ, καὶ οἱ μετ' ἐκείνους ἔτι τὸν τῆς ἱερᾶς μυσταγωγίας προϊσχόμενοι λόγον, καὶ προεστῶτες Ἐκκλησιῶν. Τοὺς γάρ τοι προσιόντας τῇ πίστει μονονουχὶ, καὶ ἐν κόλποις αἴρουσι, καὶ εἰς ὤμους ἀνατιθέμενοι φέρουσι, μοχθηρὸν οὐδὲν ἐπι- τάττοντες, ἀλλ' οἷον γάλακτι τρέφοντες νηπιοπρεπῶς, καὶ τὸν ἁπλοῦν αὐτοῖς καὶ εὐσύνοπτον κομιδῆ τῆς κατηχήσεως παρατιθέντες λόγον. Τοῦτο πάλιν αὐτὸς ἡμᾶς ὁ προφήτης Ἡσαΐας ἐδίδαξεν εἰπὼν ἑτέ- ρωθί που· "6Ὁδὸς εὐσεβῶν εὐθεῖα ἐγένετο, καὶ παρεσκευασμένη ἡ ὁδὸς εὐσεβῶν."6 Ἡ γὰρ ὁδὸς Κυρίου κρίσις. Εἰσκεκόμικε δὲ καὶ τὸν θεσπέσιον, καὶ Βαπτιστὴν βοῶντα, καὶ λέγοντα· "6Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται, καὶ πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται, καὶ ἔσται τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν, καὶ ἡ τραχεῖα εἰς ὁδοὺς λείας."6 Ὅτι τοίνυν ἱδρῶτος δίχα παντὸς, ὡς ἐπὶ μητέρα τὴν Σιὼν ἰέναι προθυμουμένοις, ἡ διὰ πίστεως ἄφιξις ἔσται, τὸ εἰς κόλπους ἀναλαμβάνεσθαι, καὶ ἐπ' ὤμων αἴρεσθαι τούς τε υἱοὺς αὐτῆς καὶ μέντοι τὰς θυγα- τέρας, ὑπεμφήνειεν ἄν. Ὅτι δὲ καὶ τιμῆς τῆς ἀνω- τάτω, δόξης τε καὶ εὐπαθείας ἔσονται μεστοὶ, προσ- αποφαίνει λέγων ὡς Ἔσονται μὲν βασιλεῖς αὐτῶν τιθηνοὶ, αἱ δὲ ἄρχουσαι τροφοί. Ἔστι γὰρ, ἔστιν ἰδεῖν καὶ διὰ τῆς τῶν κρατούντων εὐσεβείας θερα- πευομένους διὰ τιμῆς τοὺς εἰς Χριστὸν πιστεύσαντας, καὶ φειδοῦς ἁπάσης ἠξιωμένους, ὥστε καὶ δοκεῖν τροφέας αὐτῶν εἶναι μᾶλλον, καὶ ἕτερον οὐδέν. Εἰ γὰρ πίπτουσιν ἐπὶ πρόσωπον, καὶ προσκυνήσουσι τὴν Σιὼν, τοῦτ' ἔστι, τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ οἷον ἀποτετα-μέναις χερσὶν εἰς γῆν ἐῤῥιμμένοι, μονονουχὶ καὶ λεί- χουσι τὸν χοῦν τῶν ποδῶν αὐτῆς· πῶς οὐκ ἂν ἀμ φίβολον εἴη ἂν, ὅτι γνώμης εἰς τοῦτο προβεβηκότες, καὶ τῇ τῆς εὐσεβείας χάριτι κατηγλαϊσμένοι, προσθεῖεν ἂν τοῖς ἑαυτῶν ἐπιτηδεύμασι καὶ τὸ χρῆναι τιμᾷν τοὺς ἐξειλεγμένους, καὶ οἵπερ ἂν εἰς Χριστὸν πιστεύ- σειαν, τούτους ἐν τάξει καταλογιοῦνται τέκνων; Οὗ δὴ γεγονότος οὐχ ὡς ἄτεκνος ἔτι καὶ χήρα καται σχυνθήσεται ἡ τό γε ἧκον εἰς Ἰουδαίους ἀτεκνωθεῖσα Σιὼν, ἀλλ' ἔσται δόξῃ κατεστεμμένη. 9Μὴ λήψεταί τις παρὰ γίγαντος σκῦλα; Καὶ ἐὰν αἰχμαλωτεύσῃ ἀδίκως τις, σωθήσεται;9 Ἐρώτησιν μὲν ὑποπλάττεται τὸ σχῆμα τοῦ λόγου, πλὴν ἀπαιτεῖ τὴν σύνεσιν. Ὁ δέ γε τῶν προκειμένων νοῦς τοιοῦτός ἐστί τις· Κατείληπτο μὲν γὰρ ἡ ὑπ' οὐρανὸν ὑπό τε τοῦ διαβόλου καὶ τῆς τῶν δαιμονίων ἀγέλης· οὐκ ἦν ἐπὶ τῆς γῆς ὁ τῆς ἐκείνων σκαιότη- τος τὴν τυραννίδα διαφυγών. Οὐ γὰρ ἦν ὁ ποιῶν χρηστότητα, οὐκ ἦν ἕως ἑνὸς, ἀλλ' ἓν κατὰ πάντων τὸ τῆς ἁμαρτίας τετάνυστο λῖνον, σκότος δὲ καὶ ἀχλὺς ταῖς ἁπάντων καρδίαις ἐνσκήψασα, ἀπεκόμισέ τε τοῦ εἰδέναι τὸν φύσει καὶ ἀληθῶς ὄντα Θεὸν, προσνενέμη- κε δὲ τοῖς κεκρατηκόσι. Προσεκύνουν γοῦν, οἱ μὲν τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα, καὶ τοῖς τοῦ κόσμου στοι- χείοις, οἱ δὲ καὶ αὐτοῖς λελατρεύκασι τοῖς τὴν ἀφό- ρητον ἐπιτιθεῖσι πλεονεξίαν. Γεγόνασι τοίνυν ὡς ὑπὸ τυράννῳ σκληρῷ δορύληπτοι, καὶ αἰχμάλωτοι, καὶ τό γε ἧκον εἰς τὸν ἐνόντα νοῦν, τῷ χειρωσαμένῳ. Ἀλλ' οὐδεὶς ἦν ὅλως ὁ ἐπαμῦναι δυνάμενος τοῖς ἠδι- κημένοις. Ἔφη γοῦν εἰς ἀσχέτους ὑποψίας ἀναφυσώ μενος, ὅτι Τὴν οἰκουμένην ὅλην καταλήψομαι τῇ χειρὶ, ὡς νοσσιὰν, καὶ ὡς ὠὰ καταλελειμμένα ἀρῶ, καὶ οὐκ ἔστι ὃς διαφεύξεταί με, ἢ ἀντείπῃ μοι. Τοιαύτην ἔχοντος τοῦ διαβόλου κατὰ τῶν ἐπὶ γῆς τὴν ὀφρῦν, διαπυνθάνεται, καί φησιν ὁ Σωτὴρ, Μὴ λήψεταί τις παρὰ γίγαντος σκύλα; ὃ δυσχερές φησι, καὶ δυσήνυτον, νικῆσαι τὸν ἰσχυρὸν, γίγαντα γὰρ ἐν τούτοις τὸν ἰσχυρὸν ὀνομάζει, καὶ σκύλα λαβεῖν παρ' αὐτοῦ. Εἶτα πῶς τοῦτο ἀμφίβολον; ∆υσάντητοι γὰρ οἱ τοιοίδε λίαν, καὶ οὐ τοῖς ἐθέλουσιν εὐκαταγώνι- στοι, μόνοις δὲ μᾶλλον ἁλώσιμοι τοῖς ὑπερτενῆ καὶ ἄμαχον αἴρειν κατ' αὐτῶν ἰσχύουσι χεῖρα. Ἀλλ' ἐγὼ, φησὶ, λήψομαι, καὶ ἀπαλλάξω τοὺς ἠδικημένους, καὶ τὸν τῆς δουλείας αὐτῶν ἀποῤῥήξας ζυγὸν, τῇ τῆς ἐλευθερίας χάριτι λαμπροὺς ἀποφανῶ. Πλὴν ὅτι δι- καία ψῆφος τοῦ Θεοῦ σκυλεύσει τὸν Σατανᾶν, καὶ τῶν εἰς ἡμᾶς πεπλημμελημένων ἐξαιτήσειε δίκας τὸν ἀλιτήριον, πιστώσεται προσεπενεγκὼν, Καὶ ἐὰν αἰχμαλωτεύσῃ τις ἀδίκως, σωθήσεται. Ὡς ἐν ἐρωτή- σει πάλιν καὶ ὑποστιγμῇ τὸν στίχον ἐκδεξόμεθα. Ὁ γὰρ ἀδίκως ἐπιπηδῶν τοῖς ἠδικηκόσιν οὐδὲν, εἶτα τούτους αἰχμαλώτους ἑλὼν, καὶ ταλαιπωρίαις ἀφύκτοις ἐμβαλὼν, οὐ σωθήσεται, εἰσπραχθήσεται δὲ μᾶλλον τῶν αὐτῷ τετολμημένων τὰς δίκας. Οὐκ- οῦν ἀνήσει μὲν τοὺς ἐν τάξει σκύλων, ἤγουν δορυ κτήτων ὑπ' αὐτῶν γεγονότας, προσοφλήσει δὲ καὶ τῶν ὑπ' αὐτοὺς οὐκ ἐν δίκῃ γεγονότων τοὺς λόγους. Τοιοῦτον καὶ ἑτέρωθί πού φησιν· Ὃν τρόπον ἱμάτιον πεφυρμένον ἐν αἵματι οὐκ ἔσται καθαρὸν, οὕτως οὐδὲ σὺ ἔσῃ καθαρὸς, διότι τὴν γῆν μου ἀπώλεσας, καὶ τὸν λαόν μου ἀπέκτεινας, οὐ μὴ μείνῃς εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον. Προσαναμνήσει δέ τις τοὺς ἐντευξομέ- νους τῇδε τῇ συγγραφῇ, ὡς καὶ αὐτὸς ὁ Σωτὴρ εὑρί- σκεταί τι τοιοῦτον εἰπὼν ἐν τοῖς εὐαγγελικοῖς θεσπί- σμασιν· "6Ἢ πῶς δύναταί τις,"6 φησὶν, "6εἰσελθεῖν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἰσχυροῦ, καὶ τὰ σκεύη αὐτοῦ διαρπά- σαι, ἐὰν μὴ πρῶτον δήσῃ τὸν ἰσχυρὸν, καὶ τότε διαρπάσει σκεύη αὐτοῦ;"6 Οἶκον μὲν γὰρ ἰσχυροῦ, τοῦτ' ἔστι, τοῦ Σατανᾶ, τὸν περίγειον χῶρον ἔφη, καὶ οὐχ ὡς ὅντα αὐτοῦ κατὰ ἀλήθειαν, ἀλλ' ὅτι κατεί- ληπτο παρ' αὐτοῦ. Ἐπειδὴ δὲ εἰσῆλθεν εἰς αὐτὸν σαρκωθεὶς ὁ Λόγος, ἀφράστῳ δυνάμει καταδήσας τὸν ἰσχυρὸν, μετέθηκεν εἰς ἑαυτὸν τὰ σκεύη αὐτοῦ, τοῦτ' ἔστι, τοὺς τὰ αὐτοῦ φρονοῦντάς ποτε. Ὥσπερ ἐκλογῆς σκεύη, τοὺς ἁγίους εἶναί φαμεν, οὕτω καὶ σκεύη διαβολικὰ, τοὺς ὑπ' αὐτῷ γεγονότας, καὶ τὰ αὐτοῦ φρο- νεῖν ἑλομένους, ἤγουν κατηναγκασμένους. 9Οὔτω λέγει Κύριος· Ἐάν τις αἰχμαλωτεύσῃ γίγαντα, λήψεται σκύλα· λαμβάνων δὲ παρὰ ἰσχύοντος, σωθήσεται.9 Ἔφην ἀρτίως ὅτι δυνάμεσι ταῖς ἀῤῥήτοις καὶ θεοπρεπέσι χρώμενος ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χρι- στὸς εἰσῆλθεν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἰσχυροῦ, τοῦτ' ἔστιν, εἰς τόνδε τὸν κόσμον ἀφῖκται μετὰ σαρκὸς, καὶ τὸν πάλαι πλεονεκτοῦντα, καὶ βιαζόμενον τοὺς ἀνὰ πᾶ- σαν τὴν γῆν, καὶ τοῖς τῆς ἁμαρτίας αὐτοὺς ὑπο- φέροντα ζυγοῖς, καὶ ἐν δορυκτήτων τάξει πεποιη- μένον, ἐσκύλευσέ τε καὶ οἶον δεσμοῖς ἀῤῥήκτοις ἐμβαλὼν, σειραῖς ζόφου ταρταρώσας, παρέδωκεν εἰς κρίσιν μεγάλης ἡμέρας τηρεῖσθαι κολασθησόμενον, ἐσκύλευσέ τε καὶ μετὰ τοῦτο αὐτὸν, παλινδρομεῖν ἀναπείσας τοὺς ὑπ' αὐτῷ γεγονότας, εἴς γε τὸ θέλειν τῷ κατ' ἀλήθειαν ὑποκεῖσθαι Θεῷ, καὶ τῶν αὐτοῦ νευμάτων ἀντέχεσθαι, καὶ ἀποπεραίνειν ἐπείγεσθαι τὸ τελοῦν αὐτοῖς εἰς σωτηρίας εὕρεσιν. Ἐπειδὴ δὲ καὶ κεκράτηκεν ὁ Χριστὸς, παρέπεμψε τὸ νικᾷν καὶ εἰς ἡμᾶς αὐτοὺς, πλὴν οὐ δίχα αὐτοῦ· τὸ γὰρ καύ- χημα τῆς δυνάμεως τῶν ἁγίων αὐτός ἐστι, κατὰ τὴν τοῦ Ψάλλοντος φωνήν. Καὶ γοῦν ὁ πάνσοφος Παῦλος· "6Πάντα ἰσχύω, φησὶν, ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με Χρι- στῷ."6 Οὐκοῦν ἱππήλατον καὶ ἡμῖν ἀποφαίνων τὸ δύνασθαι σκυλεύειν τὸν ἰσχυρὸν, ἤτοι τὸν γίγαντα, φημὶ δὴ τὸν Σατανᾶν. Ἐάν τις αἰχμαλωτεύσῃ γί- γαντα, φησὶ, λήψεται σκύλα. Ὅτε γὰρ διαβολικῆς ἰσχύος περιγιγνόμεθα, καὶ τὰς τῶν ἐχθρῶν ἐφόδους διαδιδράσκομεν γενικῶς ὅπλον εὐδοκίας αὐτὸν ἔχον- τες τὸν Χριστὸν, τότε σκυλεύομεν τὸν πονηρὸν, καὶ τὴν νικῶσαν ψῆφον ἀποφερόμενοι, καὶ κρείττους ἀναδεδειγμένοι τῆς ἐνούσης αὐτῷ σκαιότητός τε καὶ πονηρίας. Πλὴν ὅτι παρὰ Χριστοῦ τὸ δύνασθαι νικᾷν τοῖς ἀνδριζομένοις προσγένοιτ' ἂν, καὶ οὐκ ἂν ἑτέ- ρως εἰς τοῦτο εὐκλείας διελάσειέ τις, διαδείκνυσιν εὖ μάλα προστιθείς· Λαμβάνων δὲ παρ' ἰσχύοντος σωθήσεται. ∆ιδόντος γὰρ ἡμῖν τὸ δύνασθαι κατευμε- γεθεῖν τοῦ μιαιφόνου δράκοντος, σκυλεύσομεν αὐτὸν, σωθησόμεθα δὲ πρὸς τούτῳ παραπέμποντος ἡμᾶς τοῦ νικᾷν εἰς ἀμύρητον ζωὴν, εἰς δόξαν, εἰς καύ- χημα, καὶ εἰς βασιλείαν οὐρανῶν. Ἔφη δέ που καὶ αὐτὸς ὁ Χριστὸς, σκυλεύσας τὸν Σατανᾶν, καὶ τὴν ὁδὸν δύνασθαι κρατεῖν ψιλὴν, καὶ εὐήλατον τοῖς εἰς αὐτὸν πιστεύσασιν ἀποφήνας· "6Ἰδοὺ δέδωκα πατεῖν ἐπάνω ὄφεων ὑμῖν, καὶ σκορπίων, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδι- κήσῃ."6 Ἀληθὲς οὖν, ὅτι λαβόντες παρ' ἰσχύοντος, τοῦτ' ἔστιν, αὐτοῦ, καὶ γάρ ἐστιν αὐτὸς ὁ τῶν δυνά- μεων Κύριος, σεσώσμεθά τε καὶ νενικήκαμεν. Σκυ- λεύσειε δ' ἄν τις καὶ ἑτέρως τὸν Σατανᾶν, τοὺς ὑπ' αὐτῷ γενομένους καὶ πεπλανημένους εἰς τὸ τῆς ἀληθοῦς θεογνωσίας φῶς ἀποκομίζων εὐτέ- χνως, καὶ μεθιστὰς ἐκ φαυλότητος εἰς εὐζωΐαν ἁγιοπρεπῆ. 9Ἐγὼ δὲ τὴν κρίσιν σου κρινῶ, καὶ ἐγὼ τοὺς υἱούς σου ῥύσομαι, καὶ φάγονται οἱ θλίψαντές σε τὰς σάρκας αὐτῶν, καὶ πίονται ὡς οἶνον νέον τὸ αἷμα αὐτῶν, καὶ μεθυσθήσονται, καὶ αἰσθανθή- σεται πᾶσα σὰρξ, ὅτι ἐγὼ ὁ ῥυσάμενός σε, καὶ ἀντιλαμβανόμενος ἰσχύος Ἰακώβ.9 Ποιεῖται μὲν τοὺς λόγους ὡς πρός γε φημὶ τὴν Σιών. Υἱοὺς δὲ αὐτῆς ὀνομάζειν ἔοικεν ἐν τούτοις τοὺς ἁγίους ἀποστόλους καὶ εὐαγγελιστὰς, καὶ τοὺς μετ' ἐκείνους ἔτι κεκλημένους εἰς ἱερουργίαν· οἳ καὶ φωστῆρες ἐν κόσμῳ γεγόνασι λόγον ἐπέχοντες ζωῆς, καὶ διακηρύττοντες πανταχοῦ τὴν δόξαν Χριστοῦ, καὶ τῆς παρ' αὐτοῦ σωτηρίας τὴν δύναμιν ἐμφανῆ καθιστῶντες τοῖς ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν, οἷς δὴ καὶ ὑπῆν οἷά τις θὴρ ὠμός τε καὶ ἀπηνὴς, καὶ ἀρχέ κακος δράκων, θλίψεις καὶ διωγμοὺς ἐπισωρεύων αὐτοῖς, καὶ καταθήγων ἀφορήτως τοὺς τῆς ἐνούσης αὐτῷ μοχθηρίας ὑπασπιστάς. Ἐπεχειρήθησαν γοῦν διωγμοὶ πλειστάκις, κατὰ τῶν ἁγίων Ἐκκλησιῶν, καὶ τυράννων ἀγρίως ὠμότης ἐπιπηδήσασα, παρεκό- μισε πολλοὺς εἰς τοὺς ἐπὶ τοῖς μαρτυρίοις ἀγῶνας. Ἀλλ' ἐγὼ, φησὶν, ὦ Σιών· φαμὲν δὲ εἶναι τὴν Ἐκ-κλησίαν, ἣν δὴ καὶ Σιὼν ἀποκαλεῖ· τὴν κρίσιν σου κρινῶ, καὶ ἐγὼ τοὺς υἱούς σου ῥύσομαι. Ἀδικήσαν- τες γὰρ οὐδὲν οἱ Θεῷ προσκείμενοι, καὶ ἐπ' οὐδενὶ τὸ σύμπαν ἀτόπῳ κατεγνωσμένοι, εἶτα τοὺς μέχρι ψυχῆς καὶ αἵματος διενεγκόντες ἀγῶνας μετὰ λαμ- πρῶν ἀνδραγαθημάτων εἰς τὰς ἄνω τρέχουσι μονάς· πλὴν τό γε ἧκον εἰς τὸν τῶν ἐπιβουλευσάντων σκο- πὸν, τεθνήκασί τε καὶ ἀπολώλασιν. Οὐκοῦν ἡ ἐπὶ τούτοις κρίσις, ἤτοι δικαιοκρισία πάντη τε καὶ πάν- τως ἔσται παρὰ Θεοῦ. Οἱ μὲν γὰρ δι' εὐσέβειαν τοὺς εὐκλεεστάτους ἀγῶνας διανηξάμενοι, καὶ εἰς τὸ βραβεῖον τῆς ἄνω κλήσεως καταντήσαντες, τὸν τῆς ἀφθαρσίας ἀναδήσονται στέφανον. Οἱ δέ γε τὴν δίω- ξιν ἐπενεγκόντες αὐτοῖς, καὶ ἀπεκτονότες ἀδίκως, οὓς ἦν ἄμεινον ἐπείγεσθαι ζηλοῦν, τὰς ἑαυτῶν ἔδον- ται σάρκας, καὶ οὐ τὸ τῶν πεπονθότων μᾶλλον, ἀλλὰ τὸ οἰκεῖον ὥσπερ ἐκροφήσουσιν αἷμα. Ἃ γὰρ ἑτέροις ἐπήγαγον, οὐκ ἐν δίκῃ πείσονται μᾶλλον ψήφῳ δικαίᾳ Θεοῦ, στεφανοῦντος μὲν τοὺς πεπονθό- τας, ὑποφέροντος δὲ μακρᾷ καὶ ἀτελευτήτῳ κολάσει τοὺς ἀδικήσαντας. Ἔσται δὲ ἡ τοιαύτη δικαιοκρισία γνωριμωτάτη πάσῃ σαρκὶ, τοῦτ' ἔστιν, ἀνθρώπῳ παντί. Ἔσονται γὰρ ἐν τοῖς δι' εὐσέβειαν κινδυνεύου σιν. Ὡς ἀντιλήψεται πάντη τε καὶ πάντως ἡ παρ' ἐμοῦ βοήθεια τοῦ καὶ ἐνισχύοντός σε τὸν Ἰακὼβ, τοῦτ' ἔστι, τὸν ἐκ σπέρματος Ἰακώβ. Ἔφην δὲ, ὅτι γέγραπταί πως ὁ προφητικὸς ἐν τούτοις λόγος, εἰς πρόσωπον τῶν ἁγίων ἀποστόλων τε καὶ εὐαγγελι στῶν, οἵπερ ἦσαν ἐξ Ἰακὼβ, κατά γέ φημι, τὴν σάρκα. Οὐκ ἀπίθανον δὲ καὶ Ἰακὼβ ὀνομάζεσθαι πτερνιστὴν ἅπαντα, τοῦτ' ἔστι, τὸν πτερνίζοντα τὸν Σατανᾶν, καὶ τοὺς τῆς ἁμαρτίας παρελαύνοντα βρό- χους εὐτέχνως τε ἅμα καὶ νεανικῶς. Πτερνιστὴς γὰρ ὁ Ἰακὼβ ἑρμηνεύεται. 9Οὕτως λέγει Κύριος· Ποῖον βιβλίον τοῦ ἀπο- στασίου τῆς μητρὸς ὑμῶν· ἐν ᾧ ἐξαπέστειλα αὐτήν; ἢ τίνι ὑπόχρεως πέπρακα ὑμᾶς; ἰδοὺ ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν ἐξαπέστειλα τὴν μητέρα ὑμῶν.9 Ἀσώματόν τε τὸ Θεῖον, ἄϋλόν τε καὶ ἀφανὲς, καὶ ἁπλοῦν. Καὶ οὐκ ἄν τις ἐπ' αὐτῷ τὰ εἰκότα δρῶν φαντασίαν τινὰ λάβῃ σωματικήν. Πλὴν τὸ Γράμμα τὸ ἱερὸν ἀνθρωπίνως ἡμῖν τὰ περὶ αὐτοῦ διαλέγε- ται. Οὐ γὰρ ἦν ἑτέρως νοεῖν δύνασθαι τοὺς ἐν ἁπλοῖς καὶ παχέσιν ὄντας σώμασιν. Εἰ μὴ καθάπερ ἐν τάξει παραδειγμάτων παρεκομίσθη τὰ καθ' ἡμᾶς, ἵνα ἐκ τῶν ἐν αἰσθήσει καὶ ὁρατῶν πραγμάτων, κἂν γοῦν ἐκ μέρους νοεῖν ἰσχύσωμεν, τὰ περὶ τῆς θείας τε καὶ ὑπερτάτης οὐσίας, ἣ καὶ πάσης ἐστὶν ἐπέκεινα φαντασίας σωματικῆς. Ἄθρει δὴ ἐν τούτοις ἀνθρω- ποπρεπῆ γεγονότα τῷ προφήτῃ τὸν λόγον. Οἷα γάρ τις ἀνὴρ γυναικὶ σύνοικος, καὶ συνηρμοσμένος, τοῖς Ἰουδαίων δήμοις διαλέγεται, καί φησι περὶ τῆς αὐ- τῶν μητρός· φημὶ δὴ τῆς ἐπιγείου, καὶ αἰσθητῆς Ἱερουσαλήμ· ἵνα δὴ πάλιν δι' αὐτοῦ, καὶ ὡς ἐν προσώπῳ μιᾶς γυναικὸς τὸ αὐτῶν νοῆται σύστημα. Ὥσπερ γὰρ Ἐκκλησίαν λέγοντες, οὐ ταῖς τῶν τει-χῶν περιβολαῖς τὴν τῆς λέξεως δύναμιν ἐπάγειν εἰθίσμεθα, καταδηλοῦμεν δὲ μᾶλλον τῶν ἐν αὐτῇ θεοσεβεῖν ᾑρημένων τὴν εὐαγεστάτην πληθύν· οὕτω κἂν εἴ τις λέγοι τὴν Ἰουδαίων μητέρα, πάλιν οὐδὲν ἧττον αὐτοὺς κατασημαίνει. Οὐκοῦν οὐκ ἐγὼ, φησὶν, ἀποβέβληκα τὴν μητέρα ὑμῶν, καίτοι γεγονὼς αὐτῇ καθάπερ ἐν τάξει νυμφίου, καὶ τὰ τῆς ἐπιεικείας σπέρματα καταβαλὼν διά τε νόμου καὶ προφητῶν· ἀπεφοίτησε δὲ μᾶλλον αὐτὴ τῶν εἰς ἐμὲ δικαίων ὀλιγωρήσασα, καὶ μικροῦ παντελῶς ἀξιώσασα λόγου τὸ εἶναι μετὰ Θεοῦ. Ἐπεὶ ποῖον αὐτῇ δέδοται παρ' ἐμοῦ τῆς ἀποστασίας βιβλίον; Ἐκπέμπει μὲν γὰρ οὐδένα Θεὸς τῆς πρὸς αὐτὸν οἰκειότητος· ἀποσείεται δὲ τῶν ὀρθοποδεῖν εἰωθότων οὐδένα· ἀλλ' οἵπερ ἂν εἶεν γνήσιοί τε πρὸς πίστιν, καὶ ἀγαθουργίας ἁπάσης ἐπιστήμονες, τούτοις ἐφίησι τὸ ἐξεῖναι διὰ παντὸς τὴν πρὸς αὐτὸν οἰκειότητα καταπλουτεῖν ἀραρότως. Ἔξω γε μὴν τῆς τοιαύτης ἔρχεται δόξης ὅ γε τοῖς θείοις αὐτοῦ θεσπίσμασιν ἀσυμφυῆ καὶ ἀσύμβατον τὴν διάνοιαν ἔχων, καὶ φιλήδονος ὢν μᾶλλον, ἢ φιλό- θεος. Οὐκοῦν ὡς ἐν ἀνδρὸς τάξει, τῇ τῶν Ἰουδαίων συν- οικίσας μητρί· Ποῖον, φησὶ, τὸ βιβλίον τοῦ ἀπο- στασίου τῆς μητρὸς ὑμῶν, ἐν ᾧ ἐξαπέστειλα αὐτήν; Οὐ γὰρ ἄν τις ἐπιδείξειε, φησὶν, ἐμὲ μᾶλλον αὐτὴν ἐξώσαντα, καὶ μεμισηκότα, καταγνώσεται δὲ μᾶλλον αὐτῆς, ὡς αὐτόκλητον ἑλομένης τὴν ἀπόστασιν. Τίνι δὲ ὑπόχρεως ὢν πέπρακα ὑμᾶς; Ἕτερον ἐν τούτοις τὸ σχῆμα τοῦ λόγου. Ὡς γὰρ οἰκέταις δεσπότης διαλέγεται. Ἆρα γὰρ, ὡς ἄνθρωπος, φησὶν, ἐν ἐν- δείᾳ χρημάτων πεπιεσμένος, καὶ χρεώσταις περι- πεσὼν ἀπεδόμην δεσπόταις ἑτέροις οἰκέτας ὄντας ἐμούς; Καίτοι πῶς τοῦτο οὐκ εὔηθες παντελῶς, ἢ νοεῖν, ἢ φράσαι; Πέρα γὰρ ἀνάγκης τὸ Θεῖον, καὶ οὐδὲν ἐπέκεινα τὸ σύμπαν αὐτοῦ. Οὐκοῦν οὐ πέπρακα, φησὶν, οὐδ' ἂν ἐξεδόμην ἑτέροις δεσπόταις, ἀγαπῶν- τας ἐμὲ, καὶ τῶν ἐμῶν θεσπισμάτων ἀπηρτημέ- νους. Πῶς οὖν ἄρα τὸν τῆς ἑτέρων δουλείας ὑπεμεί- νατε ζυγόν; Πρόφασις ὑμῖν τοῦ κακοῦ γέγονεν ἡ ἁμαρτία. Ταύτης γὰρ ἕνεκα κατεκτήσατο πάντας. ὑμᾶς ὁ τῆς ἁμαρτίας πατὴρ, καὶ φαυλότητος πάσης εὑρετής· καὶ τοὺς τῆς πρὸς Θεὸν οἰκειότητος ἀπο πίπτοντας ἁρπάζων εἰς ἑαυτὸν, καὶ τοῖς τῶν κακῶν βόθροις ἐγκαθιεὶς, καὶ εἰς πέταυρον ᾅδου κατακομί- ζων αὐτούς. Ἕψεται γὰρ πάντως τοῖς ὠλισθηκόσι τῆς πρὸς Θεὸν οἰκειότητος τὸ δεῖν ἀφύκτοις ἐγκατα- πείρεσθαι βρόχοις. ∆εινὸς γὰρ εἰς πλεονεξίαν ὁ Σατανᾶς, καὶ οὕσπερ ἂν ἴδοι τῶν ἐπὶ γῆς ὀλιγωρεῖν ἑλομένους τοῦ εἶναι μετὰ Θεοῦ τούτους τοῖς ἰδίοις ὑποφέρει ζυγοῖς, καὶ ἐν τοῖς ἐσχάτοις κατακομίζει κακοῖς, δούλους αὐτοὺς ἀποφαίνων, ἀντ' ἐλευ- θέρων, καὶ ἐξ ἐνδόξων ἀτίμους. Τοιαῦτα γὰρ ἀεὶ τῆς ἐκείνου σκαιότητος τὰ ὀψώνια. 9Τί ὅτι ἦλθον, καὶ οὐκ ἦν ἄνθρωπος; Ἐκάλεσα, καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων; Μὴ οὐκ ἰσχύει ἡ χείρ μου τοῦ ῥύσασθαι; Ἰδοὺ τῇ ἀπειλῇ μου ἐξερη- μώσω τὴν θάλασσαν, καὶ θήσω ποταμοὺς ἐρή μους, καὶ ξηρανθήσονται οἱ ἰχθύες αὐτῶν ἀπὸ τοῦ μὴ εἶναι ὕδωρ, καὶ ἀποθανοῦνται ἐν δίψει. Καὶ ἐνδύσω τὸν οὐρανὸν σκότον, καὶ ὡς σάκκον τὸ περιβόλαιον αὐτοῦ.9 Τὰ τῆς Σιὼν τέκνα, τοῦτ' ἔστι, τοὺς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, καὶ αὐτὴν δὲ τὴν Σιὼν, τὴν ἐπίγειον Ἱερουσα-λὴμ δηλονότι, ταῖς σφῶν αὐτῶν ἁμαρτίαις καταπεπρά- σθαι τε καὶ ἐκβεβλῆσθαι τῆς πρὸς αὐτὸν οἰκειότητος εὖ μάλα διειρηκὼς, ὑπὸ μῶμον ἄγει, καὶ γραφὴν τῆς εἰς λῆξιν ἀπονοίας τε ὁμοῦ καὶ ἀμαθίας. Ἐπιλάμ- ψαντος γὰρ τοῦ Μονογενοῦς μετὰ σαρκὸς τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ἐν εἴδει τῷ καθ' ἡμᾶς πεφηνότος, ἀμνη- μονήσαντες ἀνοσίως, καὶ νόμου, καὶ προφητῶν, σκληροὶ καὶ ἄτεγκτοι μεμενήκασι, καὶ ἀσχέτως νο- σοῦντες τὸ ἐξήνιον. Οὐ γὰρ ἤθελον εἰδέναι τὸν Λυτρω τὴν, τῆς σωτηρίας τὸν πρύτανιν, τὸν δικαιοῦντα τὸν ἀσεβῆ, καὶ ἁπάσης αἰτίας ἀπαλλάξαι δυνάμενον τοὺς ταῖς ἀνθρωπίναις ἀσθενείαις ἐνειλημμένους. Ἦλθον τοίνυν, φησὶ, τοῦτ' ἔστιν, ἐνηνθρώπησά τε καὶ ἐπ- έφανα τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ, καὶ οὐκ ἦν ἄνθρωπος ἐν αὐτοῖς, νουνεχὴς δηλονότι, καὶ τὸν τῆς λυτρώσεως καιρὸν εἰδέναι δυνάμενος. Ἐκάλεσα, καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων. Ὡς γὰρ αὐτός που πάλιν φησὶν ὁ προφήτης Ἡσαΐας ἐκ προσώπου τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ· "6Εὑρέθην τοῖς ἐμὲ ζητοῦσιν, ἐμφανὴς ἐγενόμην τοῖς ἐμὲ μὴ ἐπερωτῶσιν. Εἶπα, Ἰδοὺ εἰμὶ, τῷ ἔθνει, οἳ οὐκ ἠπίσταντό με. Ὅλην τὴν ἡμέραν ἐξεπέτασα τὰς χεῖ- ράς μου πρὸς λαὸν ἀπειθοῦντα, καὶ ἀντιλέγοντα."6 Ἐν δέ γε τοῖς εὐαγγελικοῖς συγγράμμασι πλεισταχοῦ τὸν Κύριον εὑρήσομεν καλοῦντα πρὸς πίστιν τοὺς ἰδίους [ηυμφρεδ. λεγιτ Ἰουδαίους]· "6∆εῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες, καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀνα- παύσω ὑμᾶς. Ἄρατε τὸν ζυγόν μου ἐφ' ὑμᾶς."6 Ποτὲ δὲ πάλιν· "6Ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ' ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς."6 Ναὶ μὴν καὶ τὸ πιστεύειν αὐτοῖς ἔγκαρπόν τε καὶ ἐπωφελὲς ἀποφαί- νων· "6Ἀμὴν λέγω, φησὶν, ὑμῖν, ὅτι ὁ πιστεύων ἔχει ζωὴν αἰώνιον."6 Πλείστας δ' ἂν καὶ ἑτέρας φωνὰς ἐπισωρεύσειέ τις τὴν ἴσην ἐχούσας δύναμιν, εἴπερ ἕλοιτο μακρηγορεῖν. Οὐκοῦν ἐκάλεσα, καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων, φησίν. Ἀλλ' ἴσως ἐκεῖνο ἐροῦσιν οἱ διὰ μακρᾶς οὕτω ἀπονοίας προσκεκρουκότες, οἱ σκλη- ρὰν καὶ ἄθραυστον τὴν διάνοιαν ἔχοντες, ὡς οὐκ ἂν ἰσχύσειεν ἡ ἐμὴ χεὶρ ῥύσασθαι τὴν ἐπ' οὐρανόν. Πεφρονήκασι δὲ κἀν τούτῳ τῶν ἀληθῶν οὐδέν. Ἦν μὲν γὰρ, ὡς ἔφην, ἐν εἴδει τῷ καθ' ἡμᾶς, καίτοι Θεὸς ὢν ὁ Λόγος. Ἐνηνθρώπησε δὲ τὴν κατὰ σάρκα ὑπο- μείνας γέννησιν ἐκ γυναικός. Ἀλλ' οἱ μὲν τοῦτο εἰ- δότες, καὶ τῶν θείων αὐτοῦ μυστηρίων οὐκ ἀγνοοῦντες τὸ βάθος, ᾔδεσαν ὅτι πάντα δύναται Θεὸς ὢν φύσει, καὶ ἦν ἱκανὸς εἰς λύτρωσιν τῆς ὑπ' οὐρανόν. Οἵ γε μὴν ἄπιστοί τε καὶ ἀμαθεῖς ὡς ἀνθρώπῳ προσ ῄεσαν κοινῷ, ὥστε καὶ ἐπιπηδῶντάς τε καὶ λέγοντας· "6Περὶ καλοῦ ἔργου οὐ λιθάζομέν σε, ἀλλὰ περὶ βλασ- φημίας, ὅτι σὺ ἄνθρωπος ὢν ποιεῖς σεαυτὸν Θεόν."6 Τούτοις ἂν πρέποι καὶ τὸ οἴεσθαί τε, καὶ λέγειν, ὡς κἂν ἰσχύσειεν ἡ αὐτοῦ χεὶρ ἐπαμῦναι τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ῥύσασθαι τοὺς κεκρατημένους ὑπό τε τοῦ διαβόλου, καὶ τῆς ἁμαρτίας. Ἀλλ' ὅταν ταῦτα λογι- σθήσεσθε, φησὶ, προσενθυμήθητέ τι τῶν ἀμεινόνων· οὐ γάρ εἰμι καθ' ὑμᾶς ἄνθρωπος ἁπλῶς, Θεὸς δὲ μᾶλλον ἐν εἴδει τῷ καθ' ὑμᾶς γεγονὼς οἰκονομικῶς, ἵνα ὑμᾶς ἐξέλωμαι, καὶ θανάτου, καὶ ἁμαρτίας. Αὐτὸς γὰρ ὁ λαλῶν, πάρειμι ὁ πάλαι θαυματουργήσας διὰ Μωσέως, καὶ ἀφράστῳ δυνάμει διελὼν τὴν θάλασσαν, δῆλον δὲ ὅτι τὴν Ἐρυθράν. Ἐπάγη γὰρ ὡς τοῖχος τὰ ὕδατα, καὶ διέβησαν οἱ λελυτρωμένοι, καὶ τῆς ἐν Αἰγύπτῳ θητείας ἀποδυσάμενοι τὸν ζυγόν. Τὸ ἐξερη- μώσω τὴν θάλασσαν, ἐνθάδε φησὶν, ἀντὶ τοῦ ξηρὰν αὐτὴν ἀπέφηνα. Θήσω δὲ καὶ ποταμοὺς ἐρήμους. Τὸ δέ γε Θήσω πάλιν ἀντὶ τοῦ Τέθεικα νοητέον. Ἔστησε γὰρ τὸν Ἰορδάνην, καὶ ὑδάτων ἔρημον ἀπέφηνεν αὐτὸν διαβιβάζοντος τοῦ Ἰησοῦ τὸν Ἰσραὴλ, καὶ εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας εἰσκομίζοντος. Εἰ δὲ δή φησιν ἀποξηρανθήσεσθαι ἐν τοῖς ὕδασιν ὄντας ἰχθύας, σύνες, ὅτι πρὸς δήλωσιν τοῦ εἰσάπαν κατεξηράνθαι τὸν Ἰορδάνην, παρελήφθη καὶ τοῦτο, τῆς οὕτω λαμπρᾶς, καὶ μεγάλης θαυματουργίας διαμνημονεύει λέγων καὶ ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ ποτὲ μέν· "6Τί ἐστί σοι, θά- λασσα, ὅτι ἔφυγες, καὶ σὺ, Ἰορδάνη, ὅτι ἐστράφης εἰς τὰ ὀπίσω;"6 ποτὲ δὲ πάλιν· "6Εἴδοσάν σε ὕδατα ὁ Θεὸς, εἴδοσάν σε ὕδατα, καὶ ἐφοβήθησαν. Ἐταράχθησαν ἄβυσσοι, πλῆθος ἤχου ὑδάτων."6 Περὶ δὲ τοῦ Ἰορδάνου πάλιν ὧδέ φησι· Σὺ ἐξήρανας ποταμοὺς Ἡθὰμ, τοῦτ' ἔστι, τοὺς ἐν τῷ νότῳ. ∆ιαμέμνηται καὶ ἑτέρας θαυ- ματουργίας, καί φησιν, ὅτι Ἐνδύσω τὸν οὐρανὸν σκότος, καὶ θήσω ὡς σάκκον τὸ περιβόλαιον αὐτοῦ· καὶ τὸ Ἐνδύσω πάλιν ἀντὶ τοῦ, ἐνέδυσα, νοητέον. ∆ιαμεμνήμεθα γὰρ γεγραφότος τοῦ Μωσέως τοῦ πανσόφου, ὅτι τριήμερος, καὶ βαθὺς τῆς Αἰγυ- πτίων χώρας κατεσκεδάσθη σκότος, ἠδίκησε δὲ παντελῶς οὐδὲν τοὺς ἐξ Ἰσραήλ. Ἦν γὰρ αὐτοῖς, καὶ ἡμέρα, καὶ φῶς. Παράδοξον δὲ καὶ τοῦτο, καὶ πέρα λόγου παντός. Ὅτε τοίνυν αὐτὸς, φησὶν, ἐκεῖνός εἰμι, καὶ ἐν σαρκὶ πεφηνὼς, ὁ πάλαι τὴν θάλασσαν ἐρημώσας, ἤτοι ξηρὰν ἀποφήνας, ἐργασάμενος δὲ τοῦτο καὶ εἰς ποταμοὺς, καὶ σκότῳ περιβαλὼν τὸν παμμεγέθη τοῦτον οὐρανὸν, καὶ διὰ πείρας αὐτῆς καταστήσας ἐμφανὲς ὅτι τῶν ὅλων εἰμὶ ∆εσπότης, ἀνήνυτον δὲ ταῖς δυνάμεσι ταῖς ἐμαῖς παντελῶς οὐδέν, πῶς οὐκ ἂν ὀφείλει γέλωτα, μᾶλλον δὲ δυσσεβείας ὑπομεῖναι γραφὴν, εἴπερ τις ἕλοιτο φρονεῖν τε καὶ λέγειν, οὐκ ἰσχύει ἡ χείρ μου τοῦ ῥύσασθαι; 9Κύριος δίδωσί μοι γλῶσσαν παιδείας, τοῦ γνῶναι ἡνίκα δεῖ εἰπεῖν λόγον. Ἔθηκέ με πρωΐ· προσέθηκέ μοι ὠτίον ἀκούειν, καὶ ἡ παιδεία Κυ- ρίου ἀνοίγει μου τὰ ὦτα.9 Οὐκ ἀπίθανον εἴη ἂν, μᾶλλον δὲ τοῖς τῆς ὀρθότη- τος λόγοις οὐκ ἀπεοικὸς, τὸ ἐφαρμῶσαι τῷ χορῷ τῶν ἁγίων ἀποστόλων τὰς προκειμένας φωνὰς, ἤγουν ἄπασι τοῖς πιστεύσασιν εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν τὸν Χριστὸν, καὶ σεσοφισμένοις διὰ τοῦ πνεύματος, καὶ τὸν παρ' αὐτοῦ φωτισμὸν εἰς νοῦν, καὶ διάνοιαν ἐσχηκόσιν ἀμφιλαφῶς, οἳ καὶ ἐν μεθέξει γεγόνασι θείων χαρισμάτων, καὶ τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς τὸ βάθος, καθαροῖς διανοίας ὄμμασιν ἴσχυσαν κατιδεῖν, εἴσω τε γεγόνασιν εὐζωΐας εὐαγγελικῆς εὐτεχνίας, καὶ συνέσεως ἁγιοπρεποῦς. Οὗτοι δὴ οὖν χαριστη- ρίους ᾠδὰς ἀνατείνοντες δεδόσθαι φασὶν ἐν ἑαυτοῖς γλῶσσαν παιδείας, τοῦτ' ἔστι, τὸ εὐπαιδεύτως δύνα- σθαι λαλεῖν, καὶ ἀνεπιπλήκτως τὰ θεῖα διατρανοῦν μυστήρια, πηνίκα τε καὶ ὅπως προσήκει κεχρῆσθαι τοῖς τῆς παρακλήσεως λόγοις. Ὃ δὴ καὶ ἔπραττον οἱ θεσπέσιοι μαθηταὶ κατασωρεύσαντες μὲν εἰς νοῦν, καὶ καρδίαν, ὑγιᾶ καὶ ἀμώμητον τὴν τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως γνῶσιν, ἑκάστῳ γε μὴν τῶν προσιόντων τοῖς θείοις κηρύγμασι τὸν αὐτῷ πρέποντα καὶ κατάλληλον προϊσχόμενοι λόγον. Τοῖς μὲν γὰρ ἔτι νηπίοις οἷον ἐν τάξει γάλακτος τὸν τῆς ἁπλῆς κατηχήσεως εὖ μάλα προσάγονται λόγον, τοῖς γε μὴν εἰς ἄνδρα τέλειον καταντήσασιν, ἀφιγμένοις δὲ καὶ εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ τὸν στερεὸν καὶ τροφι- μώτατον. Γλῶσσα δὴ οὖν αὕτη παιδείας, καὶ χάρι- σμα τοῦ γνῶναι, ἡνίκα δεῖ εἰπεῖν λόγον. Τεθεῖσθαι δὲ αὐτούς φασιν καὶ πρωΐ, τοῦτ' ἔστιν, εἰς νοῦν, καὶ καρδίαν ἡμέρας διαύγασμα, ἔλλαμψιν θείου καὶ νοητοῦ φωτὸς ἀνατολὴν ἑωσφόρου. Καὶ τοῦτο πάλιν εἰσόμεθα τοῦ μακαρίου Παύλου γεγραφότος ὡδί· "6Εὐχαριστοῦντες τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ, ὃς ἐῤῥύσατο ἡμᾶς ἐκ τῆς ἐξουσίας τοῦ σκότους, καὶ μετέστησεν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Υἱοῦ τῆς ἀγάπης αὐτοῦ ἐν τῷ φωτί."6 Ο μὲν γὰρ Θεὸς τοῦ αἰῶνος τούτου ἐτύφλωσε τὰ νοήματα τῶν ἀπίστων εἰς τὸ μὴ διαυγάσαι τὸν φωτι- σμὸν ἐν αὐτοῖς τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ. Ἡμῖν δὲ ὁ τῆς δικαιοσύνης ἀνέσχεν ἥλιος, φωτὶ τῷ θείῳ περιαστράπτων τὸ νοῦν, ὥστε καὶ υἱοὺς ἡμᾶς φωτὸς καὶ ἡμέρας εἶναί τε καὶ ὀνομάζεσθαι. Εἶτά φησι, Προσ- έθηκέ μοι ὠτίον τοῦ ἀκούειν, καὶ ἡ παιδεία Κυρίου ἀνοίγει μου τὰ ὦτα. Προσηκάμενοι γὰρ τὴν πίστιν τὴν εἰς Χριστὸν, καὶ τὸν παρ' αὐτοῦ πλουτήσαντες φωτι- σμὸν, ἐσχήκαμεν ὠτίου προσθήκην, τοῦτ' ἔστιν, ἀκοῆς δύναμιν ἀσυνήθους, ἢ πάλαι. Ἰουδαῖοι μὲν γὰρ τὸν νόμον ἀναγινώσκοντες, οὐχ ὑπερτρέχουσι τὴν σκιὰν, ἀλλ' ἐνιζάνουσι τοῖς τύποις ψιλοῖς τε καὶ μό- νοις. Ψυχικὸς γὰρ ἄνθρωπος οὐ δέχεται τὰ τοῦ πνεύ- ματος τοῦ Θεοῦ, καθὰ γέγραπται. Ἡμεῖς γὰρ τὸν νόμον παιδαγωγὸν εἶναι πιστεύοντες, ἡνίκα ἂν τὰ διὰ Μωσέως εἰς οὖς δεξώμεθα, συνίεμεν ἑτέραις ἀκοαῖς αὐτὰ, μεθιστάντες τοὺς τύπους εἰς ἀλήθειαν, καὶ πνευματικῆς θεωρίας πρόφασιν ποιούμενοι τὴν σκιάν. Ἐσχήκαμεν οὖν ὠτίων προσθήκην. Ἡ γὰρ διὰ Χριστοῦ παιδεία, τοῦτ' ἔστι, τὸ κήρυγμα τὸ εὐ αγγελικὸν, καὶ ἡ δι' αὐτοῦ μυσταγωγία, πνευματι- κῶς ἀναπείθει νοεῖν τὸν νόμον. Ἀνευρύνει ὥσπερ τὰ ὦτα τῶν πιστευσάντων εἰς αὐτὸν, οὐκ ἐχόντων τοῦτο τῶν ἐξ Ἰσραήλ. Ἔφη γοῦν ὁ μὲν Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς πρὸς αὐτούς· "6Ἐρευνᾶτε τὰς Γρα-φὰς, ὅτι ἐν αὐταῖς δοκεῖτε ὑμεῖς ζωὴν αἰώνιον ἔχειν, καὶ αὗταί εἰσιν αἱ μαρτυροῦσαι περὶ ἐμοῦ, καὶ οὐ θέλετε ἐλθεῖν πρός με ἵνα ζωὴν ἔχητε."6 Γράφει δὲ περὶ αὐτῶν ὁ πάνσοφός τε καὶ θεσπέσιος Παῦλος, ὅτι "6Ἡνίκα ἀναγινώσκηται Μωσῆς, κάλυμμα ἐπὶ τὴν καρ- δίαν αὐτῶν κεῖται, μὴ ἀνακαλυπτόμενον, ὅτι ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ Κυρίῳ ἡμῶν καὶ Λυτρωτῇ καταργεῖται."6

{1ΛΟΓΟΣ Εʹ.}1 9Ἐγὼ δὲ οὐκ ἀπειθῶ, οὐδ' ἀντιλέγω. Τὸν νῶτόν μου δέδωκα εἰς μάστιγας, τὰς δὲ σιαγόνας μου εἰς ῥαπίσματα, τὸ δὲ πρόσωπόν μου οὐκ ἀπέστρεψα ἀπὸ αἰσχύνης ἐμπτυσμάτων, καὶ ὁ Κύριος ἐγε- νήθη βοηθός μου. ∆ιὰ τοῦτο οὐκ ἐνετράπην, ἀλλ' ἔθηκα τὸ πρόσωπόν μου ὡς στερεὰν πέτραν, καὶ ἔγνων ὅτι οὐ μὴ αἰσχυνθῶ, ὅτι ἐγγίζει ὁ δικαιώ- σας με.9

∆ιὰ τῶν ἤδη προανεγνωσμένων, ἤτουν προεξητα- σμένων, πλείστην ὅσην πεποίηται τῆς Ἰουδαίων ἀπειθείας τὴν καταβοήν. Ἔφη γὰρ ὅτι Ἦλθον καὶ οὐκ ἦν ἄνθρωπος, ἐκάλεσα, καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων, παρεισβεβληκότος δὲ μεταξὺ τοῦ προσώπου τῶν προσ- ηκαμένων τὴν πίστιν, καὶ λέγοντος· Κύριος δίδωσί μοι γλῶσσαν παιδείας τοῦ γνῶναι ἡνίκα δεῖ εἰπεῖν λόγον, καὶ τὰ τούτοις ἐπενηνεγμένα, καὶ χαριστη- ρίους ἀνατεινάντων φωνάς. Εἰστρέχει πάλιν τὸ αὐτοῦ πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ, τὴν ἰδίαν ὑπακοὴν ταῖς Ἰου- δαίων ἀπονοίαις ἀντιπαρατιθέναι σπουδάζοντος, ἵν' ὁλοτρόπως αὐτοὺς θεομισεῖς ὄντας ἐλέγξῃ, γαῦρόν τε καὶ ἀπηνῆ τῷ καλοῦντι πρὸς σωτηρίαν ὑψοῦντας αὐ χένα. Ἐγὼ μὲν γὰρ κέκληκα, φησὶ, καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων. Ὀκνηροὶ γεγόνασι πρὸς εὐπείθειαν, βρα- δεῖς καὶ ἀσύνετοι παντελῶς εἴς γε τὸ χρῆναι νοεῖν τὸ τελοῦν εἰς ὄνησιν αὐτοῖς, καὶ τὰ δι' ὧν ἦν εἰκὸς δια- δρᾶναι δύνασθαι, καὶ λίαν ἀμογητὶ, καὶ τῆς ἁμαρ- τίας τὴν τυραννίδα, καὶ τῆς διαβολικῆς σκαιότητος τὰς ἐπιβουλάς. Ἀλλ' αὐτοὶ μὲν ἠπείθησαν, ἐγὼ δὲ οὐκ ἀπειθῶ. Ἐθελήσαντος γὰρ τοῦ Θεοῦ, καὶ Πατρὸς ἀνακεφαλαιώσασθαι τὰ πάντα ἐν ἐμοὶ, τά τε ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς, καθῆκα πρὸς κένωσιν ἐμαυ- τὸν, καὶ ἐν τοῖς τῆς ἀνθρωπίνης πτωχείας καταπε- φοίτηκα μέτροις, ἄνθρωπος πεφηνὼς ἵνα ὑπήκοος γένωμαι, καὶ μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ. ∆έδωκα τοίνυν τὸν νῶτόν μου εἰς μάστιγας, τὰς δὲ σιαγόνας μου εἰς ῥαπίσματα. Τὸ δὲ πρόσωπόν μου οὐκ ἀπέστρεψα ἀπὸ αἰσχύνης ἐμπτυσμάτων. Ταυτὶ γὰρ αὐτῷ συνέβη παθεῖν, τῆς Ἰουδαίων ἀπαιδευσίας ἐμπαροινούσης αὐτῷ, καὶ Πιλάτου μὲν μάστιξι κατα ξαίνοντος, ἑνὸς δὲ τῶν ἀνοσίων ὑπηρετῶν ὑβρίσαντος, καὶ ῥαπίσαντος, καὶ κατεμπτυόντων ἑτέρων. Ἀλλ' ἦν εἷς ὁ σκοπὸς τῷ πάσχοντι τὸ εἰς πέρας διεξαγαγεῖν τὸ ἀγαθὸν θέλημα τοῦ Πατρός. Καὶ γοῦν ἔφη που Χριστὸς, ὅτι "6Καταβέβηκα ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, οὐχ ἵνα ποιῶ τὸ θέλημα τὸ ἐμὸν, ἀλλὰ τὸ θέλημα τοῦ πέμ- ψαντός με Πατρός."6 Τοῦτο δὲ τὸ θέλημά ἐστι τοῦ πέμψαντός με, "6Ἵνα πᾶν ὃ δέδωκέ μοι, μὴ ἀπωλέσω ἐξ αὐτοῦ, ἀλλὰ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέ ρᾳ."6 Οὐκοῦν ὑπέρ γε τοῦ κατορθῶσαι τοῖς εἰς αὐτὸν πιστεύουσι τὴν ζωὴν, οὐχ ὕβρεις, οὐ μάστιγας, οὐκ ἐμπτυσμάτων πεῖραν ἀπόβλητον ἐποιήσατο, καίτοι Θεὸς ὢν φύσει, καὶ Κύριος ἀληθινός. Εἶτά φησιν ὡς ἄνθρωπος, Καὶ Κύριος βοηθός μου ἐγενήθη, διὰ τοῦτο οὐκ ἐνετράπην, ἀλλ' ἔθηκα τὸ πρόσωπόν μου ὡς στερεὰν πέτραν, καὶ ἔγνων ὅτι οὐ μὴ αἰσχυνθῶ ὅτι ἐγγίζει ὁ δικαιώσας με. ∆ιαλέγεται μὲν οὖν ἀνθρω- πίνως, ὡς ἔφην, καὶ κατ' οὐδένα τρόπον ἀπεοικότως τοῖς τῆς κενώσεως μέτροις. Πλὴν ἔοικεν ὑπαινίττε- σθαι διὰ τούτων τῶν λόγων τὴν τοῖς λόγοις ἐγκατα- σκήψασαν δίκην, τῆς εἰς αὐτὸν δυσσεβείας ἕνεκα. Γέγονε γὰρ, φησὶ, Κύριος βοηθός μου. Ὅμοιον, ὡς εἰ λέγοι ∆όντος μου τὸν νῶτον εἰς μάστιγας, τὰς δὲ σιαγόνας μου εἰς ῥαπίσματα, πεπονθότος δὲ καὶ τὰ ἐπὶ τῷ σταυρῷ πάθη, γέγονε βοηθὸς ὁ Πατήρ. Ἐπ- ήμυνε γὰρ, καὶ οὐ συγκεχώρηκεν εἰς τὸ παντελὲς ἐντραπῆναι τὸν ἴδιον Υἱὸν, οὔτε μὴν καὶ καταισχυν- θῆναι. Τετιμώρηνται γὰρ, καὶ τῶν εἰς ἐμὲ πλημμε- λημάτων ἐκτετίκασι δίκας οἱ θεομαχῆσαι τολμήσαν- τες. Ἐπενεγκὼν δὲ ὅτι Ἐγγίζει ὁ δικαιώσας με, πάλιν ὑπέφηνεν ἀστείως, οὐκ εἰς μακρὰν, οὐδ' εἰς ἀνάβλησιν τὰ τῆς δίκης δραμεῖται τῶν εἰς αὐτὸν πε- παρῳνηκότων, ἀλλ' οἷον ἐγγὺς, καὶ κατὰ πόδας βα- διεῖται τῶν ἐγχειρημάτων. ∆εδικαιῶσθαι δέ φαμεν τὸν Υἱὸν κατὰ τοιόνδε τινὰ τρόπον. Ἐπειδὴ γὰρ ὄντα δί-καιον, καὶ κατ' οὐδένα τρόπον, ὡς ἔνοχον γεγονότα πταίσμασιν ἀποκτεῖναι τετολμήκασι, τετιμώρηνται, καθάπερ ἔφην, καὶ ἡ τῶν πεπονθότων κόλασις τὸ ἀνεύ- θυνον παντελῶς μεμαρτύρηκε τῷ παρ' αὐτῶν ἀνοσίως ἐξυβρισμένῳ. Ἔφη τι τοιοῦτον ὁ Θεὸς καὶ Πατήρ "6Καὶ δώσω τοὺς πονηροὺς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ, καὶ τοὺς πλουσίους ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ."6 Πλου- σίους δὲ καὶ πονηροὺς, τοὺς τῶν Ἰουδαίων καθηγη- τὰς ὀνομάζει. Φιλοχρηματίαν γὰρ νοσοῦντες ἐσχάτην, κατεκομίσθησαν δι' αὐτῆς, εἰς τὴν ἐπ' αὐτῷ πονηρίαν. Καίτοι γὰρ ἐπεγνωκότες αὐτὸν ἔφασκον· "6Οὗτός ἐστιν ὁ κληρονόμος· ∆εῦτε, ἀποκτείνωμεν, καὶ σχῶμεν ἑαυτοῖς τὴν κληρονομίαν αὐτοῦ."6 9Τίς ὁ κρινόμενός μοι; ἀντιστήτω ἅμα. Τίς ὁ κρινόμενός μοι; ἐγγισάτω μοι.9 Ὅτι μὲν δίκαιος, καὶ ἀθῶος ὢν παντελῶς· οὐ γὰρ ἐποίησεν ἁμαρτίας· τὰς ἐκ τῶν Ἰουδαίων ὑπέστη παροινίας, πιστώσεται λέγων καὶ αὐτὸς ὁ θεσπέσιος προφήτης περὶ αὐτοῦ· "6Ἴδετε ὡς ὁ δίκαιος ἀπώλετο, καὶ οὐδεὶς ἐκδέχεται τῇ καρδίᾳ."6 Καὶ πάλιν ὡς ἐκ προσώπου τῶν Ἰουδαίων περὶ αὐτοῦ· "6∆ήσωμεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστι."6 Καὶ αὐτὸ δὲ τὸ χρῆμα διαβοήσειεν ἄν. Τὴν γάρ τοι θείαν, καὶ ἀκήρατον τοῦ λόγου φύσιν, πῶς ἦν ἐφικτὸν ἁμαρ- τῆσαι τοῦ πρέποντός τε καὶ ἐοικότος αὐτῇ, καὶ μῶ- μον ὑποστῆναι πλημμελήματος; Εἴρηται γοῦν περὶ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ, ὅτι "6Ἁμαρ- τίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ."6 Οὐκοῦν ἐπειδήπερ ἀθῶον ἑαυτὸν ὄντα, καὶ δίκαιόν φησιν, ὑπομεῖναι τὰς ἐκ τῆς Ἰουδαίων Συν- αγωγῆς ἐπιβουλὰς, ἀναγκαίως τούτοις οὐκ εἰδόσιν αὐτοῦ τὸ εἰσάπαν εἰλικρινὲς ἢ τάχα που, καὶ οἰηθεῖ- σιν, ὅτι πέπρακταί τι τῶν ἀτόπων αὐτῷ, πέπονθε δὲ, καὶ ἐν δίκῃ, τὰ ἐπὶ τῷ σταυρῷ, προσδιαλέγεται, καί φησι· Τίς ὁ κρινόμενός μοι; ἀντιστήτω μοι ἄμα. Ἔοικε τούτῳ τὸ παρ' αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ σαφῶς εἰ- ρημένον τοῖς Γραμματεῦσι, καὶ Φαρισαίοις· "6Τίς ἐξ ὑμῶν ἐλέγξει με περὶ ἁμαρτίας; Εἰ ἀλήθειαν λέγω, διὰ τί ὑμεῖς οὐ πιστεύετέ μοι;"6 Καίτοι γὰρ γεγονὼς καθ' ἡμᾶς ὁ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Λόγος, καὶ τὴν κατὰ πᾶν ὁτιοῦν ὁμοίωσιν ὑποδὺς, κατ' αὐτὸ δὴ οὖν τουτὶ καὶ μόνον ἐπέκεινα τῆς καθ' ἡμᾶς φύσεως γενέσθαι πεπίστευται. Ὑποκειμένου γὰρ ἀνθρώπου παντὸς πταίσμασί τε καὶ πλημμελήμασι, καὶ οὐδε- νὸς τὸ παράπαν ἀμώμητον ὁλοτρόπως ἐσχηκότος τὴν ζωήν· μόνος αὐτὸς, καὶ ὅτε γέγονεν ἄνθρωπος τὸ θεοπρεπὲς ἀξίωμα τετήρηκεν ἑαυτῷ. Θεοῦ γὰρ φύσις τοῦ πλημμελεῖν ἐπέκεινα νοοῖτο ἂν εἰκότως. Τοιγα- ροῦν καὶ ἔφασκεν, ὅτι "6Ἔρχεται ὁ ἄρχων τοῦ κό- σμου τούτου, καὶ ἐν ἐμοὶ εὑρήσει οὐδέν."6 Ὁ γὰρ γενόμενος καθ' ἡμᾶς, ἵνα ἡμᾶς ἐξέληται τῶν τῆς ἁμαρτίας βρόχων, πῶς ἂν αὐτὸς ἥλω μεθ' ἡμῶν, ἢ πῶς γέγονεν ὑπὸ μῶμον καὶ γραφὴν, ὁ γραφῆς ἀπαλλάττων καὶ μώμου πάντας τοὺς πιστεύσαν- τας εἰς αὐτόν; "6Θεὸς γὰρ ὁ δικαιῶν, τίς ὁ κατα κρίνων;"6 9Ἰδοὺ Κύριος βοηθεῖ μοι· τίς κακώσει με; Ἰδοὺ πάντες ὑμεῖς ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσεσθε, καὶ ὡς σὴς καταφάγεται ὑμᾶς.9 ∆ύο κατὰ ταυτὸν διδάξαι βούλεται χρήσιμά τε καὶ ἀναγκαῖα τοὺς τὸν δυσσεβῆ, καὶ ἄδικον κατ' αὐ- τοῦ νοσήσαντας φθόνον. Πρῶτον μὲν ὅτι πάντη τε καὶ πάντως ἀπρακτήσειεν ἂν ἡ κατ' αὐτοῦ σκέψις, καὶ τὸ μιαιφόνον ἐγχείρημα. Εἶτα ὅτι πικράς τε καὶ ἀφορήτους τῶν εἰς αὐτὸν πεπλημμεληκότων πρα- χθήσονται δίκας· ᾠήθησαν μὲν γὰρ δύνασθαι θανάτῳ περιβαλεῖν ἀρχηγὸν ὄντα ζωῆς τὸν Κύριον. Ἀλλ' ὡς ὁ Ψάλλων φησὶν, "6Ἐβουλεύσαντο βουλὴν, ἣν οὐ μὴ δύνωνται στῆσαι."6 Καὶ γὰρ ἦν ἀμήχανον ζωὴν ὄντα αὐτὸν κρατεῖσθαι θανάτου. Ἐγήγερται οὖν τῇ δυνά- μει τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, καθὰ γέγραπται, καὶ οὐκ ἀτονήσας αὐτὸς, καθὸ νοεῖται Λόγος καὶ Θεὸς, εἴς γε τὸ δύνασθαί φημι τῆς ἑαυτοῦ σαρκὸς ἀποσοβῆσαι τὴν φθορὰν, ἀλλ' ὅτι γέγονεν ἄνθρωπος, καὶ τοῦτο δέχε- σθαι δοκῶν παρὰ τοῦ Πατρός. Πάντα γὰρ ἀνθρώπῳ θεόσδοτα. Ὅτι γὰρ ὁ Θεὸς, καὶ Πατὴρ δι' αὐτοῦ κατήργηκε τὸ τοῦ θανάτου κράτος, διὰ τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως αὐτοῦ, σαφὲς ἂν γένοιτο λέγοντος αὐτοῦ ταῖς τῶν Ἰουδαίων ἀγέλαις· "6Λύσατε τὸν ναὸν τοῦ- τον καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν."6 Ἐπειδὴ δὲ τὰ ὑπὲρ ἀνθρώπου χεῖρά τε καὶ φύσιν, ἔθος αὐτῷ τῳ προσώπῳ τοῦ Πατρὸς ἀνατιθέναι μᾶλλον, ταύ- τῃτοι κἀνθάδε φησὶν ἀνθρωπίνως· Ἰδοὺ Κύριος βοη- θεῖ μοι, τίς κακώσει με; Ἐπαμύνοντος γὰρ, φησὶ, τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, καὶ πᾶσαν ὑμῶν ἐπήρειαν ἀφανίζοντος, καὶ τὴν ἐμὴν ἱστῶντος δόξαν, τίς ἔσται τοσοῦτος ἐν ὑμῖν, ὡς ἀντιτάξασθαι τῇ ἀνικήτῳ βουλῇ, καὶ κακῶσαι δύνασθαι τὸν παρ' αὐτοῦ βοηθούμενον; Οὐκοῦν εἴπερ τινὲς ἦσαν νουνεχεῖς οἱ Γραμματεῖς τε καὶ Φαρισαῖοι, ἀπέσχοντο ἂν τῶν κατ' αὐτοῦ σκεμ- μάτων τε καὶ ἐπιχειρημάτων, διὰ προφητῶν τῶν ἁγίων προεγνωκότες, ὡς οὐκ ἂν ἰσχύσειαν ἀδικῆσαι Χριστὸν Θεὸν ὄντα, καὶ Κύριον, καὶ Υἱὸν ἀληθινὸν τοῦ Πατρός· αὐτοὶ δὴ μᾶλλον τὴν κατά γε σφῶν αὐ- τῶν δεινήν τε καὶ τομωτάτην ἕλκουσι δίκην. Καὶ τοῦτο διδάσκει προσεπενεγκών· Ἰδοὺ πάντες ὑμεῖς ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσεσθε, καὶ ὡς σὴς καταφάγεται ὑμᾶς, τοῦτ' ἔστιν, εἰς παλαίωσιν, καὶ σῆψιν, καὶ εἰς ἀφανισμὸν οἰχήσεσθε, πολλοῖς καὶ ἀφύκτοις ἐντε- τηγμένοι κακοῖς, καὶ οἷον σητὸς δίκην ἐκδαπανώσης ὑμᾶς ἀνηκέστου συμφορᾶς. Τοῦτο πάλιν καὶ ἑτέ- ρωθί πού φησιν ὁ προφήτης Ἡσαΐας· "6Τί ἔτι πλη- γῆτε προστιθέντες ἁμαρτίας; Πᾶσα κεφαλὴ εἰς πό νον, καὶ πᾶσα καρδία εἰς λύπην· ἀπὸ ποδῶν ἕως κεφα- λῆς, [οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ ὁλοκληρία,] οὔτε τραῦμα, οὔτε μώλωψ, οὔτε πληγὴ φλεγμαίνουσα, οὐκ ἔστι μάλαγμα ἐπιθεῖναι, οὔτε ἔλαιον, οὔτε καταδέσμους. Ἡ γῆ ὑμῶν ἔρημος, αἱ πόλεις ὑμῶν πυρίκαυστοι, τὴν χώραν ὑμῶν ἐνώπιον ὑμῶν ἀλλότριοι κατεσθίουσιν αὐτὴν, καὶ ἠρή- μωται κατεστραμμένη ὑπὸ λαῶν ἀλλοτρίων."6 Ἱκανὴ σφόδρα, καὶ τῶν οὕτως ἀπευκτῶν ἡ παῤῥησιὸς ἠρεμεῖν ἀναπεῖσαι τοὺς Ἰουδαίους, καὶ κατὰ μηδένα τρόπον προσκρούειν ἑλέσθαι Θεῷ, εἴπερ ἔμελλεν, ὡς ἔφην, ἀπρακτήσειν μὲν αὐτῶν ἡ ἐπιβουλὴ, τῶν δὲ ἀνηνύ- των ἐπιχειρημάτων αὐτοὶ πραχθήσεσθαι δίκας, καὶ εἰς ὄλεθρον καὶ ἀπώλειαν πεσεῖσθαι παντελῆ. 9Τίς ἐν ὑμῖν ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον; ἀκου- σάτω τῆς φωνῆς τοῦ Παιδὸς αὐτοῦ.9 Ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσεσθαι λέγων τοὺς, οἵπερ ἂν ἕλοιντο πονεῖν ἀνηνύτως, καὶ ταῖς παρ' αὐτοῦ παρ- οινίαις ἐντρυφᾷν (ἔφη γὰρ, Ἰδοὺ πάντες ὑμεῖς ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσεσθε, καὶ ὡς σὴς κατα- φάγεται ὑμᾶς), προτείνει λοιπὸν τοῖς ἐπιεικέσι τὴν φιλανθρωπίαν, καὶ τὴν τῆς σωτηρίας αὐτοῖς κα- ταδείκνυσι τρίβον· πλεῖστοι γὰρ ὅσοι πεπιστεύκασι τῶν ἐξ Ἰσραὴλ, καθὼς καὶ ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν ἀπο- στόλων διηγορεύθη σαφῶς. Σέσωσται γὰρ τὸ κατά- λειμμα, οὗ καὶ πρωτόλειον ὥσπερ τι καὶ ἀπαρχὴ γεγόνασιν οἱ θεσπέσιοι μαθηταί. Οὐκοῦν τοῖς ἑτοι- μοτέροις πρὸς πίστιν τὰ ἐξ ἡμερότητος προΐσχεται λέγων· Τίς ἐν ὑμῖν ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον; ἀκου- σάτω τῆς φωνῆς τοῦ Παιδὸς αὐτοῦ. Ἑαυτὸν δὲ παῖδα Θεοῦ λέγων ἐφίησι νοεῖν, ὅτι καὶ ἄνθρωπος γεγονὼς Υἱός ἐστιν ἀληθινὸς τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρός. Καὶ τὸ ἀκοῦσαι τῆς φωνῆς αὐτοῦ οὐ νόμου παράβασις ἦν, ἀλλὰ βεβαίωσις νόμου, διὰ τύπου καὶ σκιᾶς προανα- γράφοντος τὴν ἀλήθειαν, ἥτις ἐστὶν ὁ Χριστὸς καὶ τὰ αὐτοῦ θεσπίσματα. Ταύτῃτοι καὶ ὁ πάνσοφος Παῦλος ἐπιστέλλει, καί φησι· "6Νόμον οὖν καταρ- γοῦμεν διὰ τῆς πίστεως; μὴ γένοιτο, ἀλλὰ νόμον ἱστῶμεν. Γέγραπται γὰρ, ὅτι Ὁ δίκαιός μου ἐκ πί- στεως ζήσεται."6 Καὶ ἦν καὶ νόμου καὶ προφητῶν τὸ πέρας τὸ Χριστοῦ μυστήριον, δικαιοῦν ἐν πίστει τὸν ἀσεβῆ, καὶ ἀπαλλάττον αἰτιαμάτων τοὺς ταῖς σφῶν αὐτῶν πλημμελείαις ἐνισχημένους. Οὐκοῦν τὸ ἀκοῦσαι τῆς φωνῆς αὐτοῦ, δηλονότι τοῦ Χριστοῦ, τοῦτό ἐστι τὸ παραδέξασθαι τὸ εὐαγγελικὸν καὶ σωτήριον κήρυγμα, νόμου βεβαίωσις ἦν· ὅτι δὲ θε- λητόν ἐστι τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ τὸ ταῖς τοῦ Υἱοῦ παιδαγωγεῖσθαι φωναῖς τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς, καταδεί- ξειεν ἂν τοῖς νουνεχεστέροις τῶν εὐαγγελικῶν Γραμ- μάτων ἡ δύναμις. Μετεμορφώθη μὲν γὰρ ἐν τῷ ὄρει Χριστὸς, ἔλαμψε δὲ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, καὶ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς· ὤφθησαν δὲ Μωσῆς καὶ Ἡλίας συλλαλοῦντες μετ' ἀλλήλων· εἶτα φωνὴ γέγονε τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, τοῖς ἁγίοις ἀποστόλοις παρεγγυῶντος καὶ λέγοντος· "6Οὗτός ἐστί μου ὁ Υἱὸς ὁ ἀγαπητὸς, ἀκούετε αὐτοῦ."6 Εἴ τις οὖν ἄρα ἐστὶ, φησὶ, τὸν τοῦ Θεοῦ φόβον εἰς νοῦν ἔχων, καὶ ὥσπερ τινὰ θησαυρὸν κατακρύψας ἐν ἑαυτῷ, ἀκουσάτω τῆς φωνῆς τοῦ Παιδὸς αὐτοῦ. Ἔστι δὲ, ὡς ἔφην, τὸ εὐαγγελικὸν καὶ θεσπέσιον κήρυγμα καλοῦν εἰς λύτρωσιν τὴν διὰ πίστεως τῆς ἐν Χριστῷ, καὶ εἰς εὐαγῆ πολιτείαν, καὶ πολὺ τῆς ἐν νόμῳ προφε- ρεστέρα[ν]. Ἡ μὲν γὰρ ἦν, ὡς ἔφην, ἐν σκιαῖς, ἡ δὲ λαμπρὰν ἔχει καὶ ἐκφανῆ τὴν ἀλήθειαν. 9Οἱ πορευόμενοι ἐν σκότει, οὐκ ἔστιν αὐτοῖς φῶς, πεποίθατε ἐπὶ τῷ ὀνόματι Κυρίου, καὶ ἀν- τιστηρίσασθε ἐπὶ τῷ Κυρίῳ.9 Οἱ τῶν ἰατρῶν εὐτεχνέστατοι τοῖς δηκτικοῖς τῶν φαρμάκων ἐπιπλέκουσιν ἔσθ' ὅτε καὶ τὰς ἐκ τῶν ἠπίων ἐπικουρίας, μονονουχὶ καταγοητεύοντες τὴν ἀπηνῆ καὶ ἀγριωτέραν ὀδύνην. Τοιοῦτόν τι καὶ νῦν πεπραχότα εὑρίσκομεν τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν τὸν Χριστόν. Ἐλέγχει μὲν γὰρ ὡς ἐν σκότῳ βαδίζοντας, καὶ οἷον ἀχλύϊ κεκρατημένους, καὶ φωτὸς ὁλοτρόπως ἐστερημένους, δῆλον δὲ ὅτι τοῦ θείου καὶ νοητοῦ, ποιουμένους δὲ καὶ τὰς τροχιὰς ἐπ' οὐδενὶ μὲν τῶν τελούντων εἰς σωτηρίαν, ἤγουν εἰς ὄνησιν αὐτοῖς, ἐπ' ἐκείνοις δὲ μᾶλλον, ἅπερ ἂν εὐκόλως αὐτοὺς εἰς τὸ τῆς ἀπωλείας κατώθησε βάραθρον. Οὐ γὰρ ἔστιν, οὐκ ἔστιν ὀρθοποδεῖν δύνασθαι τοὺς ἐν σκότῳ ποτέ· καταφέρονται γὰρ, κἂν εὑρεθείη που βόθρος, κἂν εἰ λίθοι διεῤῥιμμένοι, προσπταίουσιν ἀφυλάκτοις αὐτοῖς. Ὑμῖν τοιγαροῦν, φησὶ, προτείνω τὰς νουθεσίας τοῖς ἐν σκότῳ πορευομένοις, καὶ τὸ παρ' ἐμοῦ φῶς ἀσυν- έτως οὐ προσιεμένοις."6 Πεποίθατε ἐπὶ τῷ ὀνόματι Κυρίου, καὶ ἀντιστηρίσασθε ἐπὶ τῷ Θεῷ. "6Ἐπειδὴ γὰρ, ἐκ πολλῆς ἄγαν ἀβελτηρίας, οἱ τῶν Ἰουδαίων δῆμοι τὸν μονογενῆ τοῦ Θεοῦ Λόγον ὁρῶντες ἐν εἴδει τῷ καθ' ἡμᾶς, τοῦτ' ἔστι γενόμενον ἄνθρωπον, οὐ συνίεσαν μὲν τὸ ἐπ' αὐτῷ μυστήριον, ἀσυνετοῦντες δὲ πλεισταχοῦ παλιμφήμοις ἐλύπουν φωναῖς, ποτὲ μὲν Σαμαρείτην καὶ μέθυσον ὀνομάζοντες, ποτὲ δὲ καὶ ζήλῳ πεπλανημένῳ καταθηγόμενοι πρὸς ὄργας (ἔφασκον γάρ· "6Περὶ καλοῦ ἔργου οὐ λιθάζομεν σε, ἀλλὰ περὶ βλασφημίας, ὅτι σὺ, ἄνθρωπος ὢν, ποιεῖς σεαυτὸν Θεόν."6) Ἀναγκαίως, καθάπερ ἔφην, ἀρτίως ἄνθρωπος γεγονὼς, ἐναργῆ καθίστησιν αὐτοῖς τὴν ὑπερτενῆ καὶ θεοπρεπεστάτην αὐτοῦ δόξαν τε καὶ δύναμιν, καὶ τοῦ μικρὰ φρονεῖν ἐπ' αὐτῷ βού- λεσθαί τινας ἀποκομίζει, λέγων· Πεποίθατε ἐπὶ τῷ ὀνόματι Κυρίου, καὶ ἀντιστηρίσασθε ἐπὶ τῷ Θεῷ· ἐναργέστατα δὴ οὖν ἑαυτὸν Κύριον καὶ Θεὸν εἶναί φησιν, ἀποκομίζων, ὡς ἔφην, τοῦ χαμαιπετῆ καὶ κατεῤῥιμμένα τινὰ περὶ αὐτοῦ βούλεσθαι φρονεῖν τε καὶ λέγειν. Καύχημα δὲ τοῖς τὴν πίστιν εἰσδεξα- μένοις, τὸ ἐπ' αὐτῷ πεποιθέναι, καὶ ῥάβδον ποιεῖ- σθαι καὶ στήριγμα. Ἀνέχει γὰρ πάντα πρὸς τὸ εἶναι καλῶς. Καὶ τοῦτο, οἶμαι, διδάσκει λέγων ὁ θεσπέσιος Μελῳδὸς πρὸς τὸν τῶν ὅλων Πατέρα καὶ Θεόν· "6Ἡ ῥάβδος καὶ ἡ βακτηρία σου, αὗταί με παρεκάλεσαν."6 Εὐόλισθος μὲν γὰρ ὁ ἀνθρώπινος νοῦς πρὸς τὰ ἐν τῷ- δε τῷ κόσμῳ πράγματα, καὶ πολὺ διανένευκεν εἰς ἐκτόπους ἡδονὰς καὶ φιλοσαρκίας· δεῖται δὲ ἀεὶ τοῦ σώζοντος, καὶ νέμοντος χεῖρα σωτήριον, ὥστε καὶ λέγειν τοὺς ἐν μεθέξει γεγονότας τῆς ἐπικου- ρίας· "6Ἔστησεν ἐπὶ πέτρας τοὺς πόδας μου, καὶ κατεύθυνε τὰ διαβήματά μου."6 Ὅτι δὲ σκότῳ καὶ ἀχλύϊ ἐμβέβλητο τῶν Ἰουδαίων ὁ νοῦς, ἐκ τῶν ἱερῶν Γραμμάτων ἔνεστιν ἰδεῖν. Ὁ μὲν γὰρ πάνσοφος Παῦ-λος, "6Ὁ Θεὸς τοῦ αἰῶνος τούτου, φησὶν, ἐτύφλωσε τὰ νοήματα τῶν ἀπίστων εἰς τὸ μὴ διαυγάσαι τὸν φωτισμὸν τοῦ Εὐαγγελίου τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ."6 Ὁ δέ γε θεσπέσιος προφήτης Ἡσαΐας περὶ τῶν ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ ὧδέ πή φησιν· "6Ὑπομεινάντων αὐτῶν φῶς, ἐγένετο αὐτοῖς σκότος, μείναντες αὐγήν· ἐν ἀωρίᾳ περιεπάτησαν."6 Αὐτὸς δὲ Χριστὸς πρὸς τὸ φῶς αὐτοὺς ἐκάλει, λέγων· "6Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου· ὁ ἐμοὶ ἀκολουθῶν οὐ μὴ περιπατήσει ἐν τῇ σκοτ[ε]ίᾳ, ἀλλ' ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς."6 Ἄραρε δὴ οὖν, καὶ ἔστιν ἀληθὲς, ὅτι τοῖς οὐχ ἑλομένοις ἀκολουθεῖν αὐτῷ πάντη τε καὶ πάντως ἕψεται ὡς ἐν νυκτὶ καὶ σκότῳ πορεύεσθαι. 9Ἰδοὺ πάντες ὑμεῖς πῦρ καίετε, καὶ κατισχύ- σατε φλόγα. Πορεύεσθε τῷ φωτὶ τοῦ πυρὸς ὑμῶν, καὶ τῇ φλογὶ, ᾗ ἐξεκαύσατε. ∆ι' ἐμὲ ἐγένετο ταῦτα ὑμῖν, ἐν λύπῃ κοιμηθήσεσθε.9 Παραδείκνυσί τε καὶ ἕτερον αὐτοίς, ὅπερ ἦν εἰκὸς ἀμογητὶ δύνασθαι μεθιστᾷν αὐτοὺς εἴς γε τὸ δεῖν ἑλέσθαι φρονεῖν ὀρθά. Αἱ γάρ τοι τῶν κολάσεων μνῆμαι, καὶ τὸν ἀπειθῆ καὶ κατεσκληκότα νοῦν τοῖς ἐπωφελέσι δείμασιν, οἱονεί πως εὐαφῆ καὶ εὐήνιον ἀπο φαίνουσι. Φησὶ τοιγαροῦν, ὅτι πῦρ ἀνακαίουσι καθ' ἑαυτῶν οἳ κατισχύουσι φλόγα. Προσκρούοντες γὰρ διὰ μακρᾶς ἀπειθείας, καὶ ἀνουθέτητον οὕτω καρδίαν ἐθέλοντες ἔχειν, ἐγείρουσι καθ' ἑαυτῶν τὴν ἄσβεστον φλόγα, τὴν τῆς κολάσεως δηλονότι. Τὴν ἴσην ἔχει διάνοιαν τοῖς προκειμένοις καὶ τὸ παρ' αὐτοῦ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ σαφῶς εἰρημένον· "6Ὁ πιστεύων εἰς τὸν Υἱὸν οὐ κρίνεται. Ὁ δὲ μὴ πιστεύων ἤδη κέκριται, ὅτι μὴ πεπίστευκεν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ."6 Τί γὰρ ἕτερόν ἐστι τὸ κρίνεσθαι, πλὴν ὅτι τὸ εἰς φλόγα πεσεῖν, καὶ εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ; Προσθεὶς δὲ ἔτι τὸ, Κατισχύετε φλόγα, νοεῖν ἐφίησί τε δριμύ τε καὶ ἀληθές. Οἱ μὲν γὰρ ὕλας ἐπιτιθέντες πυρὶ κατεμπιπρᾶσθαι δυνα- μένας, κατισχύουσιν αὐτό. Μαίνεται μὲν γὰρ ἐν πολλαῖς ὕλαις ἡ φλὸξ, ἀτονεῖ δέ πως οὐκ εὐποροῦσα πολλῶν. Ἰουδαῖοι τοιγαροῦν πῦρ μὲν ἐξέκαυσαν καθ' ἑαυτῶν, ἀποκτείναντες μὲν τοὺς προφήτας, καὶ λιθο- βολήσαντες τοὺς ἀπεσταλμένους, κατισχύσαν[τες] δὲ τὴν ἑαυτῶν φλόγα προσεπενεγκόντες τοῖς προλαβοῦ- σιν ἐγκλήμασι τὰς κατὰ Χριστοῦ παροινίας. Προστε- θείκασι γὰρ τοῖς οἰκέταις τὸν Υἱὸν, καὶ τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς τό γε ἧκον εἰς ἑαυτοὺς ἀπεκτόνασιν, εἰ καὶ ἀνεβίω Θεὸς ὢν καὶ ζωή. Ἐπειδὴ δὲ τὴν διὰ Χριστοῦ παίδευσιν οὐ προσήκαντο, ταῖς τοῦ νόμου σκιαῖς ἐμ- μένοντες· ταύτῃτοι, καὶ μάλα εἰκότως, ὡς φῶς μὲν ἔχειν οἰομένους τὸ ἀπὸ τοὺ νόμου, οὐ μὴν καὶ ἔχον τας ἀληθῶς, τῆς πρὸς αὐτὸν οἰκειότητος ἀποπέμπε- ται, λέγων· Πορεύεσθε τῷ φωτὶ τοῦ πυρὸς ὑμῶν, καὶ τῇ φλογὶ, ᾗ ἐξεκαύσατε. Οὐ γὰρ φῶς ἦν αὐτοῖς, ἀλλὰ τὸ δοκεῖν εἰδέναι τὸν νόμον, μὴ μὴν ἔτι προσίεσθαι θέλειν τὰ διὰ Χριστοῦ, πυρὸς αὐτοῖς καὶ φλογὸς γέ- γονε πρόξενον. Ὅτι γὰρ ἐκτετίκασι δίκας τῆς εἰς Χριστὸν παροινίας μετὰ τοῦ καὶ ἐναποβιῶναι ταῖς ἁμαρτίαις ἐνισχημένους, καθίστησιν ἐναργὲς προσ επενεγκών· ∆ι' ἐμὲ ἐγένετο ταῦτα ὑμῖν. Ἐν λύπῃ κοιμηθήσεσθε. Ποῖα ταῦτα; Πεπόρθηται γὰρ αὐτῶν ἡ χώρα, κακοί τε κακῶς ἀπολώλασι, καὶ ἥλω μὲν ἡ ἁγία πόλις, καὶ πέπτωκεν ὑπὸ χεῖρας ἐχθρῶν, κατ- επρήσθη δὲ καὶ αὐτὸς ὁ νεὼς, ἐκοιμήθησαν δὲ καὶ ἐν λύπῃ. Οἱ γὰρ τελευτῶντες ἀπερικάθαρτοι, καὶ τὴν διὰ Χριστοῦ λύτρωσιν οὐκ ἀξιωθέντες ἑλεῖν, οὐκ ἐν ἐλ- πίδι γερῶν καὶ θυμηδίᾳ πνευματικῇ, ἀλλ' ἐν φόβῳ κολάσεων καὶ ἐν λύπῃ δι' αὐτὰς κοιμηθήσονται. 9Ἀκούσατέ μου, οἱ διώκοντες τὸ δίκαιον, καὶ ζητοῦντες τὸν Κύριον. Ἐμβλέψατε εἰς τὴν στε- ρεὰν πέτραν, ἣν ἐλατομήσατε, καὶ εἰς τὸν βό- θυνον τοῦ λάκκου, ὃν ὠρύξατε. Ἐμβλέψατε εἰς Ἀβραὰμ τὸν πατέρα ὑμῶν, καὶ εἰς Σάῤῥαν τὴν ὠδίνουσαν ὑμᾶς, ὅτι εἷς ἦν, καὶ ἐκάλεσα αὐτὸν, καὶ εὐλόγησα αὐτὸν, καὶ ἠγάπησα αὐτὸν, καὶ ἐπλήθυνα αὐτόν.9 Κατονειδίσας ἀρκούντως τοῖς ἀπεσκληκόσι τὸ ἀληθὲς, καὶ τὴν συμβησομένην αὐτοῖς κόλασιν ἐναρ- γῆ καταστήσας, εἰ μὴ ἕλοιντο τοῖς εὐαγγελικοῖς κατ- ακολουθεῖν θεσπίσμασιν, ἐπιμένουσι γαῦρόν τε καὶ ἀπηνῆ τὸν τῆς ἑαυτῶν διανοίας ἀνατείναντες αὐχένα, μεθίστησιν ἐπὶ καιροῦ τοὺς τῆς παραινέσεως λόγους ἐπὶ τοὺς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ πιστεύσαντας. Οὐ γὰρ εἰσάπαν ἀπόλωλε τὸ τῶν Ἰουδαίων ἔθνος, σέσωσται δὲ τὸ κατάλειμμα κατὰ τὴν τοῦ προφήτου φωνήν. Καὶ γοῦν, ὡς ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν ἁγίων ἀποστόλων γέγραπται, πλεῖστοι παρεδέξαντο τὸν περὶ Χριστοῦ λόγον, ἐπέγνωσαν τὴν ἐπιφάνειαν τῆς δόξης αὐτοῦ. Τούτοις οὖν ἄρα προσδιαλέγεται, καί φησιν· Ἀκού-σατέ μου, οἱ διώκοντες δίκαιον, καὶ ζητοῦντες τὸν Κύριον. Τὸ δίκαιον δέ φησιν ἀντὶ τοῦ, τὴν δικαιοσύ- νην, δῆλον δὲ ὅτι τὴν διὰ Χριστοῦ, τὴν διά γε, φημι, τῆς εἰς αὐτὸν πίστεως, δικαιούσης τὸν ἀσεβῆ, καὶ ῥύπου παντὸς ἀπαλλαττούσης τοὺς μεμολυσμένους, καὶ ἁγιαζούσης ἐν Πνεύματι, καὶ τὸ λαμπρὸν τῆς υἱοθε- σίας περιποιούσης καύχημα. ∆ιώκουσι δὲ τὸ δίκαιον, οὐχ ὡς ἐλαύνοντες αὐτὸ, καὶ τῆς ἑαυτῶν ἀποστή- σαντες διανοίας, ἀλλ' ὡς ἐπ' αὐτὸ τρέχοντες, ἵνα καὶ καταλάβωσι. Τοιοῦτόν τι καὶ ὁ θεσπέσιος ἔφη ∆αβίδ· "6Ζήτησον εἰρήνην, καὶ δίωξον αὐτήν."6 Ἤγουν καὶ κατ' ἐκεῖνο νοήσεις, ὃ ἐνήνεκται λέγων παρ' ἑνὶ τῶν ἁγίων προφητῶν· Ἐν τίνι καταλάβω τὸν Κύριον, ἀντιλήψομαι Θεοῦ μου ὑψίστου; ∆ιώκουσι τοίνυν τὸ δίκαιον, ὡς ἔφην, ἵνα εὑρόντες ἁρπάσωσιν. Οὗτοι δ' ἂν εἶεν οἱ καὶ αὐτὸν ζητοῦντες τὸν Κύριον, τοῦτ' ἔστι τὸν Χριστόν. Εὑρίσκουσι γὰρ διὰ πίστεως, καλοῦντος εἰς τοῦτο αὐτοὺς τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρός. Καὶ γοῦν ἔφη που Χριστὸς τοῖς Ἰουδαίων δήμοις· "6Μὴ γογγύζετε μετ' ἀλλήλων. Οὐδεὶς δύναται ἐλθεῖν πρός με, ἐὰν μὴ ὁ Πατὴρ, ὁ πέμψας με, ἑλκύσῃ αὐτόν."6 Πλὴν ἐκεῖνο ἄθρει· Προσδιαλέγεται ὁ Θεὸς οὐ πᾶσιν ἁπλῶς, ἐκείνοις δὲ μᾶλλον οἵπερ ἂν εἶεν διώκοντες μὲν τὸ δίκαιον, ζητοῦντες δὲ καὶ αὐτὸν, κατά γε τοὺς ἀρτίως ἡμῖν εἰρημένους τρόπους. Οὐκ- οῦν θεοδίδακτοι πάντες εἰσὶν οἱ διὰ πίστεως τῆς ἐν Χριστῷ κεκλημένοι πρὸς ἐπίγνωσιν ἀληθείας. Τί δ' ἂν βούλοιτο δηλοῦν καὶ τῶν ἐννοιῶν ἡ δύναμις, ἐροῦμεν ὡς ἔνι. Πλείστη μὲν γὰρ ὅση τις ἦν τῶν Ἰουδαίων πληθὺς, ὀλιγοστοὶ δὲ παντελῶς οἱ ἐξ αὐτῶν πιστεύσαντες. Πλὴν ὅτι προβήσονται κατὰ καιροὺς οἱ πιστεύσαντες εἰς ἀριθμοῦ κρείττονα πληθὺν, προσ- ενηνεγμένων τοῖς ἐκ περιτομῆς καὶ τῆς καλουμένης ἀκροβυστίας, τοῦτ' ἔστι τῶν ἐθνῶν, Θεοῦ συλλέ- γοντος, πειρᾶται πληροφορεῖν, εἰς παράδειγμα τοῦ πράγματος, ἤγουν εἰς βεβαίωσιν ἐλπίδος τῆς εἰς τοῦτο λαβὼν τὸν θεσπέσιον Ἀβραὰμ, καὶ σὺν αὐτῷ τὴν Σάῤῥαν. Ῥίζα γὰρ γεγόνασι τοῦ παντὸς ἔθνους, καίτοι πρεσβυτικὴν καὶ ὑπέρωρον ἔχοντες ἡλικίαν, καὶ οὐκ ἐν ἐλπίσιν ἔτι τοῦ δύνασθαι τεκεῖν. Ὁ μὲν γὰρ ἑκατὸν ἐτῶν ἦν, ἡ δὲ στεῖρά τε καὶ ἄτεξ. Ἐπειδὴ δὲ Θεῷ δυσήνυτον οὐδὲν, λεῖα δὲ πάντα καὶ εὐήλατα, γεγόνασιν ἀρχὴ καὶ ῥίζα πληθύος ἀνθρώ- πων φιλονεικούσης τοῖς ἄστροις. Εἴρηται γάρ που πρὸς τὸν θεσπέσιον Ἀβραὰμ, ἀναβλέψαι μὲν εἰς τοὺς ἀστέρας, πιστεῦσαι δὲ ὅτι τοῖς ὁρωμένοις ἰσάριθμον ἔσται τὸ σπέρμα αὐτοῦ. Ὅτι δὲ οὐ κατά γε τὸν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως νόμον ἐκτέτοκεν ἡ Σάῤῥα, καὶ πατὴρ γέγονε παιδὸς ὁ θεσπέσιος Ἀβραὰμ, ὑπέργη- ρως ἤδη καὶ ἀφηβηκὼς ἄνθρωπος, δύο δέχεται παραδείγματα· πέτραν τε στερεὰν λατομουμένην, καὶ βαθὺν λάκκον ὀρωρυγμένον. Ὥσπερ γάρ ἐστι τῶν ἄγαν δυσχερεστάτων τὰ ἐκ πέτρας στερεᾶς τε καὶ ἀπηνοῦς λιθοτομεῖν δύνασθαι, καὶ φρέαρ ὀρύξαι βαθύ· κατὰ τὸν ἴσον, οἶμαι, τρόπον, οὐκ εὐήλατον εἴη, μᾶλλόν τε καὶ ἀμήχανον τὸ ἐκ πρεσβύτου καὶ στείρας ἐκφῦναι τέκνον. Πλὴν τετέλεσται παραδόξως, καὶ τοῦτο, Θεοῦ κατανεύοντος. Ὅταν τοίνυν ὑμεῖς οἱ πιστεύσαντες ὀλιγοστοὺς ἑαυτοὺς εἶναι νομίσητε, ἅτε δὴ καὶ ὄντος ἐν ἀρχαῖς τοῦ Θείου τε καὶ ἱεροῦ κηρύγματος, ἀλλ' οὖν ἀραρότως διατέθεινται, φησὶν, ὅτι καὶ εἰς πληθὺν ἐπιδώσει τὴν ἀριθμοῦ κρείττονα τὰ καθ' ὑμᾶς. Εἷς γὰρ ἦν Ἀβραὰμ, καὶ ἐκάλεσα αὐτὸν, καὶ εὐλόγησα, καὶ εὐλογήσας ἠγάπησα, καὶ ἀγαπήσας ἐπλήθυνα, τοῦτ' ἔστι, πατέρα τέθεικα παντὸς τοῦ τῶν Ἰουδαίων γένους, ἤτουν ἔθνους, καὶ πρός γε τούτῳ τῶν ἐξ ἐπαγγελίας. Εἴρηται γὰρ πρὸς Ἀβραὰμ, ὅτι "6Πατέρα πολλῶν ἐθνῶν τέθεικά σε."6 Οὐκοῦν ὁ καλούμενος εὐλογεῖται, καὶ ὃς ἂν εὐλογηθῇ, πάντη τε καὶ πάντως ἀγαπηθήσεται, καὶ ὁ τούτου τυχὼν ἔσται πολλοστὸς, πνευματικῶς δηλονότι. Καρποὺς γὰρ ἕξει ποικίλους τοὺς ἐξ ἀρετῶν καὶ ἐξ αὐχημάτων εὐαγγελικῶν. Πλὴν καὶ κατά γε τὸν τῆς ἱστορίας λόγον, ἀληθῆ διὰ πραγμάτων ἔνεστιν ἰδεῖν τὴν ἐπαγγελίαν. Προσκυνεῖ γὰρ ἡ ὑπ' οὐρανὸν τῷ πάντων Σωτῆρι Χριστῷ, γέγονε δὲ τὰ πάντα αὐτοῦ μεστὰ, καὶ πεπλήρωται τῆς δόξης αὐτοῦ πᾶσα ἡ γῆ. 9Καὶ σὲ νῦν παρακαλέσω, Σιὼν, καὶ παρεκάλεσα πάντα τὰ ἔρημα αὐτῆς, καὶ θήσω τὰ ἔρημα αὐτῆς ὡς παράδεισον Κυρίου. Εὐφροσύνην καὶ ἀγαλ- λίαμα εὑρήσουσιν ἐν αὐτῇ, ἐξομολογήσουσι [αλ. ἐξομολόγησιν] καὶ φωνὴν αἰνέσεως.9 Τῶν ἁγίων προφητῶν ὁ λόγος σχηματίζεται μὲν ἀεί πως πρὸς τὰ ὁρώμενα, καὶ τὰ ἐν αἰσθήσει πράγ- ματα. Ἔχει γε μὴν τὴν ἀναφορὰν πρὸς τὰ ὑπὲρ αἴσθησίν τε καὶ νοητά. Οὐκοῦν κἂν Σιὼν ὀνομάζῃ, μὴ τὴν ἐπίγειον νόει, δέχου δὲ μᾶλλον τὴν νοητὴν, ἥτις ἐστὶν Ἐκκλησία Θεοῦ ζῶντος· ἐπεὶ πῶς ἄν τις ἴδοι πρὸς ἀλήθειαν ἐκβαίνοντας τοῦ προφήτου τοὺς λόγους; Παρακαλέσειν μὲν γὰρ αὐτὴν Θεὸς ἐπηγγέλ- λετο· τοῦτο δὲ οὐδαμοῦ γεγονὸς εὑρήσομεν, ἀλλ' ἔκ γε τῶν ἐναντίων ἐρημωθεῖσαν ἔστιν ἰδεῖν καὶ πεπορ- θημένην. Γέγονε τοίνυν ὁ λόγος τῷ προφήτῃ νυνὶ πρὸς τὴν τῶν πιστευσάντων πληθὺν, ἥτις ἐστὶν Ἐκκλησία Θεοῦ ζῶντος. Καὶ τί δὴ ἄρα φησίν; Ὥσπερ γὰρ, φησὶ, κέκληκα μὲν τὸν Ἀβραὰμ, ἕνα δὲ ὄντα πατέρα τέθεικα πολλῶν ἐθνῶν· οὕτω καὶ σὲ παρα- καλέσω, Σιών. Ἡ δὲ παράκλησις ἐν τούτοις ὑπόσχεσίς ἐστι κατευφραίνουσα, καὶ βεβαίαν ἐμφυτεύουσα τὴν ἐλπίδα τοῖς ἀκροωμένοις, τοῦ ὅτι πάντη τε καὶ πάντως Θεοῦ συναγείροντος τοὺς ἐν πίστει κληθησο- μένους, οὐκ ἔρημος ἔσται καὶ κεχερσωμένη ἀλλ' οἶά τις παράδεισος εὐανθής τε καὶ εὐδενδρότατος, καλοῖς τε καὶ εὐγενέσι φυτοῖς κατάκομος, καὶ εὐκαρπίαν ἔχων τὴν νοητὴν, τοῦτ' ἔστιν εὐφροσύνην καὶ ἀγαλ- λίαμα, ἐξομολόγησίν τε καὶ φωνὴν αἰνέσεως. Σύνες ἐντεῦθεν ὅτι τῆς νομικῆς λατρείας ἀποφέρειν ἐπαγ- γέλλεται τοὺς ἐν τάξει φυτῶν ἐσομένους, καὶ τὸν νοητὸν πληροῦντας κῆπον, ὃν δὴ καὶ παράδεισον ὀνομάζει Θεοῦ. Πάλαι μὲν γὰρ ὁ Μωσέως νόμος βουθυτεῖν ἐκέλευε, καὶ μηλοσφαγεῖν, τρυγόνας τε προσάγειν Θεῷ, καὶ σεμίδαλιν ἐλαιόδευτον. Ἀλλ' οὐ διὰ τούτων ἔτι προσιτὸς ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, ἀλλ' ὡς αὐτὸς ἔφη Χριστός· "6Πνεῦμα ὁ Θεὸς, καὶ τοὺς προσ- κυνοῦντας αὐτὸν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν."6 Ἡ δὲ ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ προσ- κύνησις, καὶ τῆς νοητῆς λατρείας ἡ δύναμις, εὐοσμίαν ἔχει τὴν πνευματικὴν εὐφροσύνην, καὶ ἀγαλλίαμα τῇ ἐλπίδι τῇ εἰς Χριστόν. ∆ιακείμεθα γὰρ ὅτι καὶ μετασχηματίσει τὸ σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν σύμμορφον τῷ σώματι τῆς δόξης αὐτοῦ· συνεσόμεθά τε καὶ συμβασιλεύσομεν αὐτῷ, τεταγμένοι μὲν ἐν υἱοῖς Θεοῦ, καταπλουτήσαντες δὲ τὸ θεῖον αὐτοῦ καὶ ζωοποιὸν Πνεῦμα. Προσάγομέν τε καὶ ἡμεῖς εὐκαρ- πίαν νοητὴν αὐτῷ, τήν τε ἐξομολογίαν καὶ ᾠδὰς τὰς χαριστηρίους. Τοιαύταις γὰρ θυσίαις εὐαρεστεῖται Θεός. 9Ἀκούσατέ μου, καὶ οἱ βασιλεῖς, πρός με ἐνωτίσασθε, ὅτι νόμος παρ' ἐμοῦ ἐξελεύσεται, καὶ ἡ κρίσις μου εἰς φῶς ἐθνῶν.9 Ἀνάδειξ[ε]ιν ὑπισχνούμενος πλείστην τε καὶ ἀριθ- μοῦ κρείττονα τὴν τῶν εἰς αὐτὸν πιστευόντων πληθὺν, οὕτω αὐτῇ προσδιαλέγεται, καθάπερ ἤδη συναγηγερ- μένῃ. Μυσταγωγεῖ δὲ λοιπὸν ὡς ἰδίους ὄντας προσκυ- νητὰς, ἵνα καὶ ἀληθὲς ὑπάρχειν ὁρῷτο τὸ γεγραμ- μένον περὶ αὐτῶν· "6Καὶ ἔσονται πάντες διδακτοὶ Θεοῦ."6 Ψάλλει γοῦν καὶ ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ, ὧδέ τέ φησιν πρὸς τὸν τῶν ὅλων Σωτῆρα Χριστόν· "6Μακά- ριος ἄνθρωπος ὃν ἂν σὺ παιδεύσῃς, Κύριε, καὶ ἐκ τοῦ νόμου σου διδάξῃς αὐτόν."6 Ἐπηγγέλλετο δὲ καὶ τῆς ἐπὶ τούτῳ φιλοτιμίας τοῖς ἐπεγνωκόσι τὴν ἐπι- φάνειαν αὐτοῦ. Καὶ δὴ καί φησι δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφητῶν περὶ τῆς ἑαυτοῦ παρουσίας, τῆς γενομέ- νης ἐν τῷδε τῷ κόσμῳ μετὰ σαρκὸς, ὅτι "6Ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, λέγει Κύριος, διδοὺς νόμους μου εἰς τὴν διάνοιαν αὐτῶν, καὶ εἰς τὰς καρδίας αὐτῶν ἐπιγράψω αὐτούς."6 Ὀρθῶς δὲ καὶ τοῦτο συνεὶς ὁ πάνσοφος Παῦλος γράφει, καί φησι τοῖς τούτου τετυχηκόσιν· "6Ἡ ἐπιστολὴ ἡ ἡμῶν ὑμεῖς ἐστε, ἐγγε γραμμένη οὐ μέλανι, ἀλλὰ πνεύματι Θεοῦ ζῶντος."6 Οὐκοῦν ἀκούσατέ μου, φησὶ, τοῦτ' ἔστι, τοὺς ἐμοὺς εἰσδέξασθε λόγους, καὶ μὴ καθάπερ ὁ Ἰσραὴλ ἐξ- ήνιοι γένεσθε, τῇ τοῦ νομικοῦ γράμματος προσκεί- μενοι παλαιότητι, καὶ παρὰ τῶν τύπων ὁρῶντες οὐδέν. Μέχρι καιροῦ διορθώσεως ἡ διὰ Μωσέως τέθειται ἐντολὴ, φησίν. Ἐπειδὴ δὲ ὁ τῆς ἐνανθρωπή- σεως οὐ προσδοκᾶται μᾶλλον, ἀλλ' ἐνέστηκεν ἤδη καιρὸς, μεταχωρείτω πρὸς ἀλήθειαν ἡ σκιά. Ἐμοῦ τοίνυν ἀκούετε, λαός μου. Λέγων δὲ, λαός μου, τὴν πνευματικὴν οἰκειότητα τὴν δωρηθεῖσαν αὐτοῖς ἐπὶ καιροῦ προΐσχεται, δυσωπῶν, ὥς γε οἶμαι, καὶ διὰ τούτου, καὶ προθυμοτέρους ἀποτελῶν εἴς γε τὸ χρῆναι, φημὶ, τὸν παρ' αὐτοῦ προσήκασθαι λόγον. Καλεῖ δὲ οὐχὶ μόνους τοὺς τελοῦντας ἐν λαοῖς, ἀλλὰ γὰρ σὺν αὐτοῖς καὶ βασιλέας, ἵνα τοὺς ἄρχοντας ἤτοι τοὺς τῶν λαῶν ἡγουμένους ἐννοῇς. Ἀπὸ γὰρ τῆς τῶν πιστευσάντων πληθύος παρεκομίσθησαν εἰς τοῦτο πολλοὶ, ὧν ἀπαρχὴ γεγόνασιν οἱ θεσπέσιοι μαθηταί· εἶτα μετ' ἐκείνους κατ' ἴχνος ἰόντες οἱ μετ' αὐτοὺς τὸ τῆς βασιλείας ὄνομα περιετέθησαν· ἅτε δὴ καὶ βασιλείας ὄνομα πεπλουτηκότες, τεταγμένοι δὲ καὶ εἰς τὸ καθηγεῖσθαι λαῶν. Καὶ γοῦν ὡς ἐκ πολλῆς ἄγαν χαρᾶς χαριστηρίους ᾠδὰς ἀνατείνουσι Θεῷ λέγοντες· "6Ὑπέταξε λαοὺς ἡμῖν, καὶ ἔθνη ὑπὸ τοὺς πόδας ἡμῶν."6 Ψάλλει δὲ περὶ αὐτῶν καὶ ὁ θεσπέ- σιος Μελῳδός· "6Ἄρχοντες λαῶν συνήχθησαν μετὰ τοῦ Θεοῦ Ἀβραάμ."6 Ὦ τοίνυν λαοὶ καὶ βασιλεῖς, φησὶν, ἀκούσατέ μου, καὶ ἐνωτίσασθε, καὶ τί τὸ μέλλον ἐπαγγέλ[λ]εσθε. Νόμος παρ' ἐμοῦ ἐξελεύσεται, καὶ ἡ κρίσις μου εἰς φῶς ἐθνῶν. Νόμον ἐν τούτοις τὸ θεῖόν τε καὶ εὐαγγελικὸν ὀνομάζει κήρυγμα. Καὶ γάρ ἐστιν ἑτεροειδὲς μὲν ὥσπερ τὸ θέσπισμα τὸ νέον τε καὶ σωτήριον· νόμου δὲ ὥσπερ ἀρχαίου μεταβολὴ πρὸς τὸ ἄμεινον, καὶ μετάστασις τύπων ἐκδεδραμη- κότων πρὸς ἀλήθειαν. Ἔφη γοῦν ὁ Χριστός· "6Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προ- φήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι. Λέγω γὰρ ὑμῖν, ὅτι ἰῶτα ἓν ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου, ἕως ἂν πάντα γένηται."6 Ἀλλ' ὁ μὲν ἐν γράμμασι νόμος ἐδόθη διὰ Μωσέως· κήρυγμα δὲ τὸ σωτήριον, τοῦτ' ἔστι τὸ εὐαγγελικὸν, ἐξῆλθε διὰ Χριστοῦ. Καὶ γὰρ ἦν ἀκόλουθον, Μωσέα μὲν τῆς σκιᾶς καὶ τύπου γενέσθαι διάκονον, ὡς ἔοικε, γνώ- σεώς τε καὶ ἀληθοῦς λατρείας τῆς ἐν πνεύματι φωτιστὴν γενέσθαι Χριστόν. Αὐτὸς γάρ ἐστι τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν. Ἐπιφέρει δὲ τούτοις, ὅτι Ἡ κρίσις μου εἰς φῶς ἐθνῶν. Κρίσιν ἐνταῦθά φησιν ἢ τὴν ὁσίαν καὶ φιλάνθρωπον αὐτοῦ ψῆφον, τὴν ἐξενεγκοῦσαν εἰς φῶς ἐθνῶν τὴν παρ' αὐτοῦ χάριν, ἤγουν κρίσιν, τὴν εὐθύτητα καὶ δικαιοκρισίαν, ἤτοι τὴν δικαιοσύνην, τὴν εὐαγγελικὴν δηλονότι. Οὕτω γὰρ ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ τῶν ἱερῶν κηρυγμάτων διαμέμνηται λέγων· "6Σὺ ἡτοίμασας εὐθύτητα, κρίσιν καὶ δικαιοσύνην ἐν Ἰακὼβ σὺ ἐποίησας."6 Εἰ δὲ τὸ θεῖόν τε καὶ σωτήριον κήρυγμα πεποιῆσθαί φησιν ἐν Ἰακὼβ ἐν τούτοις, καὶ οὐχὶ μᾶλλον καὶ ἐν τοῖς ἑτέροις τῶν ἐθνῶν· ἀλλὰ χρὴ μεμνῆσθαι Θεοῦ λέγοντος ἐναρ- γῶς· "6Οὐκ ἀπεστάλην, εἰ μὴ εἰς τὰ ἀπολωλότα πρόβατα οἴκου Ἰσραήλ."6 Καὶ μὴν καὶ διὰ φωνῆς αὐτοῦ τοῦ θεσπεσίου ∆αβίδ· "6Ἐγὼ δὲ κατεστάθην βασιλεὺς ὑπ' αὐτοῦ (δῆλον δὲ ὅτι Θεοῦ καὶ Πατρὸς) ἐπὶ Σιὼν ὄρος τὸ ἅγιον αὐτοῦ, διαγγέλλων τὸ πρόσταγμα Κυρίου."6 Ἦσαν μὲν γὰρ ἐξ Ἰσραὴλ οἱ πατέρες καὶ ἡ ἐπαγγελία, ἡ νομοθεσία τε καὶ ἡ διαθήκη. Ἐπειδὴ δὲ γεγόνασιν ἀποστάται δυσάγωγοι, καὶ Κυριοκτόνοι, μεταπεφοίτηκε λοιπὸν διὰ τοῦτο ἡ χάρις, καὶ γέγονεν εἰς φῶς τῶν ἐθνῶν ἁπάντων. 9Ἐγγίζει μοι ταχὺ ἡ δικαιοσύνη μου, καὶ ἐξ- ελεύσεται τὸ σωτήριόν μου, καὶ εἰς τὸν βραχίονά μου ἔθνη ἐλπιοῦσιν. Ἐμὲ νῆσοι ὑπομενοῦσι, καὶ εἰς τὸν βραχίονά μου ἐλπιοῦσιν.9 Οὐκ ἐᾷ ταῖς ἀδικίαις καταμαραίνεσθαι τῶν κεκλη- μένων τὴν προθυμίαν, οὔτε μὴν εἰς χρόνους μακροὺς ἀνάκλησιν ἔσεσθαι τῆς ἐλπίδος φησὶν, ἀλλ' οἷον κατὰ πόδα τῶν λόγων τρέχουσαν ἀποφαίνει τὴν ὑπόσχεσιν. Ὁποῖόν ἐστι τὸ διὰ φωνῆς Ἀμβακοὺμ, ἤτοι πρὸς αὐ-τὸν εἰρημένον παρὰ Θεοῦ· "6Ἔτι μικρὸν, ἔτι μικρὸν ὁ ἐρχόμενος ἤξει, καὶ οὐ χρονιεῖ."6 Αἱ γὰρ τῶν ἀγα- θῶν ἐλπίδες, παρὰ τῶν προσδοκώντων αὐτὰς διψώμε- ναι, τῷ μελλησμῷ κατατήκουσι. Ταύτῃτοί φησιν ἐγ- γίζειν ἑαυτοῦ τὴν δικαιοσύνην. Καὶ εἰ μὲν τῷ προσ- ώπῳ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς τοὺς ἐπὶ τῷδε λόγους ἀνάπτειν ἐθέλοιμεν, φαμὲν ὅτι δικαιοσύνην αὐτοῦ τὸν Υἱὸν ἀποκαλεῖ. ∆εδικαιώμεθα γὰρ ἐν αὐτῷ, καὶ οὐκ ἐξ ἔργων τῶν ἐν δικαιοσύνῃ, ἃ ἡμεῖς ἐποιήσαμεν, ἀλλὰ κατὰ τὸ πολὺ αὐτοῦ ἔλεος. Ἀφίκετο γὰρ εἰς τόνδε τὸν κόσμον, οὐχ ἵνα κρίνῃ μᾶλλον αὐτὸν, ἀλλ' ἵνα σωθῇ δι' αὐτοῦ. Ἐσώθη δὲ οὐχ ἑτέρως πλὴν ὅτι διὰ πολλῆς ἡμερότητος. Ἔφη γὰρ, ὅτι "6Ἐγώ εἰμι ὁ ἐξαλείφων τὰς ἀνομίας σου, καὶ οὐ μὴ μνησθήσο- μαι."6 Καὶ πάλιν· "6Καὶ σὺ, Ἰσραὴλ, μὴ ἐπιλανθάνου μου. Ἰδοὺ γὰρ ἀπήλειψα ὡς νεφέλην τὰς ἀνομίας σου, καὶ ὡς γνόφον τὰς ἁμαρτίας σου."6 Ψάλλει δὲ καὶ ∆αβὶδ, καὶ δὴ καί φησι πρὸς αὐτόν· "6Εὐδόκησας, Κύ- ριε, τὴν γῆν σου, ἀπέστρεψας τὴν αἰχμαλωσίαν Ἰα- κὼβ, ἀφῆκας τὰς ἀνομίας τῷ λαῷ σου, ἐκάλυψας πά- σας τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν."6 Οὐκοῦν ἐν τῇ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς δικαιοσύνῃ, τοῦτ' ἔστιν, ἐν Χριστῷ, σε- σώσμεθά τε καὶ ἡγιάσμεθα, τοὺς τῆς φαυλότητος ῥύπους ἀπονιψάμενοι. Εἰ δὲ αὐτὸς εἴη Χριστὸς ὁ λέ- γων τὸ, Ἐγγίζει ταχὺ ἡ δικαιοσύνη μου, δικαιοσύνην οὐδὲν ἧττον συνήσεις ἐν τούτοις, ἢ τὴν παρ' αὐτοῦ δικαιοῦσαν χάριν, ἤγουν τὸ εὐαγγελικὸν καὶ οὐρά- νιον κήρυγμα, δι' οὗ τῆς ἀρεσκούσης αὐτῷ δικαιοσύ- νης ἐγνώκαμεν τὴν ὁδὸν, καὶ πρὸς πᾶν ὁτιοῦν τῶν ἀρίστων ἀνδραγαθημάτων πεποδηγήμεθα, κατὰ τὸ ἐν Ψαλμοῖς εἰρημένον· "6Λύχνος τοῖς ποσί μου ὁ νό- μος σου, καὶ φῶς ταῖς τρίβοις μου."6 Τὴν δέ γε δι καιοσύνην καὶ σωτήριον ὀνομάζει, καὶ μάλα εἰκότως. Παντὸς γὰρ ἡμᾶς ἐξέλκει κακοῦ, καὶ τῶν τοῦ θανά- του δεσμῶν ἀπαλλάττουσα πρὸς ζωὴν ἀναφέρει τὴν ἀμήρυτον. Ὑπισχνεῖται δέ τι καὶ ἕτερον. Ἔθνη γὰρ ἐλπιοῦσι, φησὶν, εἰς τὸν βραχίονά μου. Καὶ μὴν καὶ νήσους ὑπομένειν αὐτὸν διισχυρίζεται. Πάλαι μὲν γὰρ τῶν ἐθνῶν ἡ πληθὺς, δεσμοῖς ἀῤῥήκτοις ἐνειλημ- μένη, τοῖς τῆς ἁμαρτίας, φημὶ, καὶ ταῖς τοῦ παμπο- νήρου καὶ ἀρχεκάκου δράκοντος ὑπενεχθεῖσα πλεον- εξίαις αἰχμάλωτος ἦν, καὶ ἐν ἐσχάταις ταλαιπωρίαις ἀνεπικούρητος οὖσα παντελῶς. Οὐ γὰρ ἦν ὁ ἀπαλλά ξαι δυνάμενος τῆς οὕτω πικρᾶς καὶ ἀφύκτου συμφο- ρᾶς· οὐκ ἦν ὁ τὸν τῆς πλεονεξίας συνθραύων ζυγὸν, ἀλλ' ἦσαν, ὡς ἔφην, ἐν δορυκτήτων μοίρᾳ, γυμνοὶ μὲν ἁπάσης ἐλπίδος τῆς ἀναφερούσης εἰς ζωὴν, ἔρη- μοι δὲ παντὸς ἀγαθοῦ πράγματος. Οἱ γὰρ ὅλως τὸν φύσει καὶ ἀληθῶς ὄντα ∆εσπότην οὐκ ἐγνωκότες, ἄθεοι πάντως που καὶ ἐλπίδα μὴ ἔχοντες διετέλουν ἐν κόσμῳ, κατὰ τὴν τοῦ μακαρίου φωνὴν Παύλου. Ἀλλ' οἱ πάλαι, φησὶν, ἀσθενεῖς, καὶ οἷον εἰς γῆν ἐῤ ῥιμμένοι, τὸν ἐμὸν βραχίονα λαβόντες εἰς σωτηρίαν τὴν ἀδόκητον κερδανοῦσιν ἐλπίδα. Βραχίονα δὲ τοῦ Πατρὸς τὸν Υἱὸν ὀνομάζει πανταχοῦ τὸ Γράμμα τὸ ἱερόν. ∆ύναμις γάρ ἐστιν αὐτοῦ. Εἰ δὲ δὴ βούλοιτό τις καὶ τὸν αὐτοῦ τοῦ Υἱοῦ βραχίονα νοεῖν, ἐφ' ὃν ἡ τῶν ἐθνῶν ἐλπὶς ἔσται καλουμένων εἰς σωτηρίαν, τὴν αὐτοῦ συνήσεις δύναμιν τὴν θεοπρεπῆ καὶ ἐξαίσιον, δι' ἧς συντρίψει τὸν Σατανᾶν καὶ τοὺς κοσμοκράτο- ρας τοῦ κόσμου τούτου, σέσωκε τοὺς ἐξ ἐθνῶν. Ἔφη γὰρ αὐτός· "6Ἢ πῶς δύναταί τις εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἰσχυροῦ εἰσελθεῖν, καὶ τὰ σκεύη αὐτοῦ διαρπάσαι, ἐὰν μὴ πρῶτον δήσῃ τὸν ἰσχυρὸν, καὶ τότε διαρπάσῃ τὰ σκεύη αὐτοῦ;"6 Ἔφη δὲ καὶ ὁ ∆αβίδ· "6Σὺ ἐτα- πείνωσας ὡς τραυματίαν ὑπερήφανον, καὶ ἐν τῇ ἰσχύϊ τοῦ βραχίονός σου διεσκόρπισας τοὺς ἐχθρούς σου."6 Ἐλπὶς οὖν ἄρα Χριστὸς καὶ σωτηρίας ὁδὸς οὐχὶ μόνοις γέγονε τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ, ἀλλὰ γὰρ καὶ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν· ὃν δὴ καὶ ὑπομενοῦσι νῆσοι. Καὶ νή- σους, ὥς γε οἶμαι, φησὶ τὰς ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίας, αἳ καθάπερ ἐν μέσῃ θαλάττῃ κείμεναι, ταῖς τῶν πραγμά- των προσβολαῖς ὡς ὑπὸ κυμάτων πληττόμεναι, τὸν τῆς εὐδοκιμήσεως στέφανον ἀποφέρονται διὰ τῆς ὑπομονῆς. Κατεργάζεται γὰρ ἡ ὑπομονὴ δοκιμὴν, ἡ δὲ δοκιμὴ ἐλπίδα, ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει. Οὐκοῦν τὸ ὑπομένειν Θεὸν νοηθείη ἂν ἕτερον οὐδὲν, πλὴν ὅτι διὰ καρτερίας καὶ ὑπομονῆς εὐαρεστεῖν αὐτῷ, καὶ τῆς παρ' αὐτοῦ φειδοῦς τε καὶ ἐποπτείας ἀξιοῦσθαι διὰ τοῦτο. Γέγραπται γὰρ, ὅτι "6Ὑπομένων ὑπέμεινα τὸν Κύριον, καὶ προσέσχε μοι."6 9Ἄρατε εἰς τὸν οὐρανὸν τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν, καὶ ἐμβλέψατε εἰς τὴν γῆν κάτω, ὅτι ὁ οὐρανὸς ὡς καπνὸς ἐστερεώθη, ἡ δὲ γῆ ὡς ἱμάτιον πα- λαιωθήσεται, οἱ δὲ κατοικοῦντες τὴν γῆν ὥσπερ ταῦτα ἀποθανοῦνται. Τὸ δὲ σωτήριόν μου εἰς τὸν αἰῶνα ἔσται, ἡ δὲ δικαιοσύνη μου οὐ μὴ ἐκλείπῃ.9 Εἰς ἐλπίδα τοῖς ἔθνεσιν ἑαυτὸν ἔσεσθαι λέγων, ἀναγ- καίαν αὐτοῖς ἐξυφαίνει τὴν μυσταγωγίαν. Οὐ γὰρ ἦν ἑτέρως δύνασθαι κολλᾶσθαι Θεῷ κατ' οἰκειότητα τὴν πνευματικὴν, τοὺς οὐκ εἰδότας αὐτὸν, πλὴν ὅτι διὰ τοῦ τῆς ἀρχαίας ἀπαλλάττεσθαι πλάνης, καὶ βρόχων ἔξω γενέσθαι καὶ σκαιότητος διαβολικῆς, καταπλου- τῆσαι δὲ τὴν ἀληθῆ καὶ ἀμώμητον περὶ Θεοῦ γνῶ- σιν. Εἰσβολὴ γὰρ ὥσπερ τῆς εἰς Θεὸν οἰκειότητος τὸ εἰδέναι τε σαφῶς καὶ ὁμολογεῖν, ὅτι Θεὸς ἕτερος παρ' αὐτὸν οὐδείς. Οὐκοῦν ἐπειδήπερ ᾤοντο μὲν Θεὸν εἶναι τὸν οὐρανὸν, καὶ τοῖς τῶν ἄστρων περιφανε- στέροις προσκυνεῖν ἀνεπείθοντο, καὶ αὐτὴν δὲ τὴν ὑπὸ πόδας ἁπάντων κειμένην ἐσέβοντο γῆν, ἀποφοι- τήσαντες ὁλοτρόπως τῶν τῆς εὐσεβείας δογμάτων, καὶ τίς ὁ φύσει τῶν ὅλων Θεὸς, καὶ παρενεγκὼν εἰς τὸ εἶναι τὰ οὐκ ὄντα ποτέ· ταύτῃτοί φησιν, ἑτεροφυᾶ τὴν κτίσιν ὡς πρὸς ἑαυτὸν ἀποφαίνων· καὶ ἀσύγκρι- τον οὖσαν τὴν διαφορὰν ποιητοῦ καὶ ποιήματος εὖ μάλα διαδεικνὺς, ἐπαίρειν κελεύει τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν, τοῦτ' ἔστιν, αὐτὸ κατασκέπτεσθαι τὸ στερέωμα καὶ τὰ ἐν αὐτῷ, κατιέναι δὲ πάλιν τὸν νοῦν καὶ εἰς τὴν γῆν, ἤτοι πρὸς θεωρίαν τῶν ἐν αὐτῇ, ζώων τε, φημὶ, καὶ ἁπαξαπλῶς ἀπάντων τῶν ἐν αὐτῇ, κἂν εἰ ἕλοιντο θαυμάζειν αὐτὸν, μὴ μέχρι τούτου στῆσαι τὸν νοῦν, ἀλλ' ἐκ τῆς τῶν ἔργων μεγαλειότη- τος ἀναμετρεῖν τοῦ τεχνησαμένου τὴν δύναμιν, καὶ τοῦ πάντων γενεσιουργοῦ τὴν ὑπερτάτην καὶ ἄῤῥη- τον δόξαν. Εἰθίσμεθα δέ πως τὴν περὶ Θεοῦ γνῶσιν συλλέγειν ἀπὸ τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς, καὶ ἐκ τῆς τῶν κτισμάτων μεγαλουργίας τε ὁμοῦ καὶ τάξεως. Γελᾷ γοῦν ὁ Παῦλος τοὺς παρ' Ἕλλησι σοφοὺς, ὅτι σοφίας δόκησιν καίτοι ἑαυτοῖς περιπλάττοντες, ἀβελ- τηρίας ἁπάσης ἀνάμεστον ἔχουσι τὴν καρδίαν. "6Ἐσε- βάσθησαν γὰρ, φησὶ, καὶ ἐλάτρευσαν τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα."6 Ἐπιτιμᾷ γοῦν καὶ ἑτέροις, ὡς ἐπι- στρέφουσι πάλιν ἐπὶ τὰ ἀσθενῆ καὶ πτωχὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου, καὶ δουλεύειν αὐτοῖς ἐθέλουσι παρὰ τὸ εἰκός. Ὅτι γὰρ τοῖς νουνεχεστέροις οὐ τοῦ πλανᾶ- σθαι πρόφασιν ἂν ἐντέκοι τῆς δημιουργίας τὸ κάλλος, ἀφορμὰς δὲ γνώσεως ἀληθοῦς τῆς περὶ Θεοῦ, διεσά- φησεν εἰπών· "6Τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ κτίσεως κόσμου τοῖς ποιήμασιν νοούμενα καθορᾶται, ἥ τε ἀΐδιος αὐτοῦ δύναμις καὶ θειότης."6 Οὐκοῦν ὅταν θαυμάσητε, φησὶ, στερεωθέντα τὸν οὐρανὸν, καὶ οἷον ἐν εἴδει καπνοῦ ὁρώμενον, ἀλλ' ἴστε, φησὶν, ὅτι πρὸς τὸ εἶναι παρενηνεγμένα λυθήσονται πάλιν. Τὰ γὰρ ἀρχὰς γενέσεως ἔχοντα καταλήξει πάλιν εἰς τὸ οὐκ εἶναί ποτε. Παλαιωθήσεται τοίνυν ἡ γῆ, φησὶ, τοῦτ' ἔστιν, ἀφανισθήσεται, καὶ οἱ κατοικοῦντες αὐτὴν ἀπο- θανοῦνται, καθάπερ ταῦτα. Θάνατον δὲ τῶν στοιχείων εὐφυῶς ὀνομάζει τὴν εἰς τὰ ἀμείνω μεταβολήν. Ὡς γὰρ ὁ Παῦλός φησιν, ὅτι "6Καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευ- θερωθήσεται ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ."6 Ἐλευ- θερωθήσεται δὲ τίνα τρόπον; σαφηνιεῖ λέγων ὁ Χρι- στοῦ μαθητής· "6Ἥξει γὰρ ἡμέρα Κυρίου ὡς κλέ- πτης, ἐν ᾗ μὲν οὐρανοὶ ῥοιζηδὸν παρελεύσονται, στοι- χεῖα δὲ καυσούμενα λυθήσονται, γῆ δὲ καὶ τὰ ἐν αὐτῇ ἔργα κατακαυθήσονται πάντα· καινοὺς δὲ οὐρα νοὺς καὶ καινὴν γῆν κατὰ τὰ ἐπαγγέλματα αὐτοῦ προσδοκῶμεν."6 Οὐκοῦν τὸν τῆς κτίσεως ἀνακαινι- σμὸν οἷον ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν, καθάπερ ἐπὶ σωμά- των τῶν ἀνθρωπίνων ἔσεσθαί φησι. Λυομένων δὲ τῶν στοιχείων τὸ σωτήριόν μου εἰς τὸν αἰῶνα ἔσται, φη- σὶν, ἡ δὲ δικαιοσύνη μου οὐ μὴ ἐκλείπῃ. Σωτήριον μὲν οὖν καὶ δικαιοσύνην, καθάπερ πλειστάκις εἴπο- μεν, ἀποκαλεῖ τὸν Υἱόν· ἑαυτοῦ δὲ λέγων αὐτὸν, τὴν ἰδιότητα δείκνυσιν, ἣν ἔχει πρὸς αὐτὸν, ἐξ αὐτοῦ τε καὶ ἐν αὐτῷ κατὰ φύσιν ὁ Υἱός. Πλὴν εἰς τὸν αἰῶνα ἔσται, φησὶ, καὶ οὐ μὴ ἐκλείπῃ. Ὅση δέ τίς ἐστιν ἡ διαφορὰ δημιουργοῦ τε καὶ κτίσεως, ποιητοῦ καὶ ποιήματος, ἐμφανίζει διὰ τούτων· Ἡ μὲν γὰρ κτίσις παλαιωθήσεται, καὶ ὡς ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρενηνεγμένη οὐκ ἀμέτοχος ἔσται καὶ φθορᾶς. Ὁ δέ γε τῶν ὅλων γενεσιουργὸς καὶ τεχνίτης Θεὸς Λό- γος, ὁ δι' οὗ τὰ πάντα, καὶ ἐν ᾧ τὰ πάντα, εἰς τὸν αἰῶνα ἔσται, καὶ οὐ μὴ ἐκλείπῃ. Τοῦτο διδάσκει λέ- γων καὶ ὁ θεσπέσιος Μελῳδὸς, "6Κατ' ἀρχὰς σὺ, Κύ- ριε, τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί. Αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμενεῖς, καὶ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, καὶ ὡσεὶ περιβόλαιον ἑλίξεις αὐτοὺς, καὶ ἀλλαγήσονται· σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσιν."6 9Ἀκούσατέ μου, οἱ εἰδότες κρίσιν, λαός μου, οὗ ὁ νόμος μου ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῶν· οὐ μὴ φοβηθή- σεσθε ὀνειδισμὸν ἀνθρώπων, καὶ τῷ φαυλισμῷ αὐτῶν μὴ ἡττᾶσθε. Ὥσπερ γὰρ ἱμάτιον παλαιω- θήσεται ὑπὸ τοῦ χρόνου, καὶ ὡς ἔρια βρωθήσεται ὑπὸ σητός· ἡ δὲ δικαιοσύνη μου εἰς τὸν αἰῶνα ἔσται, τὸ δὲ σωτήριόν μου εἰς γενεὰς γενεῶν.9 Μυσταγωγήσας τοὺς ἐξ ἐθνῶν, καὶ τὸν ἁπλούστε- ρον αὐτοῖς ἐοικότα τε ταῖς αὐτῶν διανοίαις ἐξυφήνας λόγον (γάλα γὰρ τοῖς ἔτι τὴν ἕξιν νηπιάζουσι πρεπω- δέστερον) διαλέγεται πάλιν τοῖς ἀνδρείοις ἤδη, καὶ εὐσθενεστέραν ἔχουσι τὴν καρδίαν, καὶ εὖ βεβηκότα τὸν νοῦν .............. εἴ ......... τληπαθεῖν ... καὶ εὐσεβείας οὐδὲν ἡγεῖται ...... Τίνες δ' ἂν εἶεν οὗτοι, ἐναργὲς εἰπών· Οἱ εἰδότες κρί- σιν, τοῦτ' ἔστιν, οἱ καθάπερ τινὲς τραπεζῖται δόκιμοι, τῶν πρακτέων ἕκαστα δοκιμάζοντες, καὶ ἀκριβῶς διακρίνοντες, καὶ τὸ μὲν καλὸν κατέχοντες, ἀπεχόμε- νοι δὲ ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πράγματος. Οὗτοι δέ εἰσιν οἱ τὸν νόμον τοῦ Θεοῦ εἰς νοῦν ἔχοντες καὶ καρδίαν, καὶ ὥσπερ τινὰ παιδαγωγὸν καὶ ἰθυντῆρα σοφὸν αὐ- τὸν δέχεσθαι μεμελετηκότες. Ψάλλει γοῦν ὁ ∆αβὶδ καί φησι περὶ παντὸς δικαίου καὶ σοφοῦ, ὅτι "6Ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ αὐτοῦ ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ, καὶ οὐχ ὑπο- σκελισθήσεται τὰ διαβήματα αὐτοῦ."6 Πρᾶγμα δὴ οὖν σωτήριον, τὸ εἰς νοῦν ἡμῶν καὶ καρδίαν ἀπόθετον ὥσπερ τὸν θεῖον ποιεῖσθαι νόμον. Ὥσπερ γὰρ ἐξ ὕλης χαλκῆς, ἤγουν ἑτέρας τινὸς τοιαύτης, ἄγγος κατ- εσκευασμένον, εἶτα πῦρ ἐνσεσωρευμένον ἔχον διαμένει θερμὸν, οὕτω καὶ ἀνθρώπου ψυχὴ τὸν θεῖον εἰς νοῦν ἔχουσα νόμον ζέει πάντως τῷ πνεύματι. Φησὶ δέ τις τῶν ἁγίων μαθητῶν, διὰ τὸ πληθυνθῆναι τὴν ἀνο- μίαν ἀποψυχθήσεσθαι τὴν ἀγάπην τῶν πολλῶν. Ἀκού σατε τοίνυν, φησὶν, οἱ εἰδότες κρίσιν, καὶ τὸν ἐμὸν ἐν καρδίᾳ φοροῦντες νόμον. Μὴ φοβεῖσθε ὀνειδισμὸν ἀνθρώπων, καὶ τῷ φαυλισμῷ αὐτῶν μὴ ἡττᾶσθε Πάντες μὲν γὰρ οἱ θέλοντες ζῇν εὐσεβῶς ἐν Χριστῷ, διωχθήσονται· πάσχοντες δὲ δι' εὐλάβειαν, τοὺς παρὰ τῶν οὐκ εἰδότων αὐτὴν τωθασμοὺς ὑπομένουσιν. Ἀλλ' οὐδὲν ἡγεῖσθαι τὰ τοιαῦτα χρὴ, νοεῖν δὲ μᾶλλον, ὅτι καὶ αὐτὸς ὁ τῶν ὅλων Σωτὴρ καὶ Κύριος ὑπ έμεινε σταυρὸν, αἰσχύνης καταφρονήσας. Καὶ διὰ τοῦτο ἔφασκεν· "6Οὐκ ἔστι μαθητὴς ὑπὲρ τὸν κύριον αὐτοῦ. Εἰ ἐμὲ ἐδίωξαν, καὶ ὑμᾶς διώξουσιν· εἰ τὸν οἰκοδεσπότην Βεελζεβοὺλ ἐπεκάλεσαν, πολλῷ μᾶλλον τοὺς οἰκειακοὺς αὐτοῦ·"6 ἕτι τε πρὸς τούτοις· "6Μακάριοί ἐστε ὅταν διώξωσιν ὑμᾶς, καὶ ὀνειδίσω- σιν, καὶ εἴπωσι πᾶν πονηρὸν ῥῆμα καθ' ὑμῶν, ψευδό- μενοι ἕνεκεν ἐμοῦ. Χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε, ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Οὕτω γὰρ ἐδίω- ξαν τοὺς προφήτας τοὺς πρὸ ὑμῶν."6 Χρὴ τοιγαροῦν ὑμᾶς ἄθραυστον ἔχειν περὶ ταῦτα νοῦν, καὶ διαπτύειν ὡς ἕωλον τὸν τῶν διωκόντων γέλωτα, καὶ λοιδορίας μὲν ἁπάσης ὑπερφρονεῖν, ἡγεῖσθαι δὲ μᾶλλον πάσης εὐκλείας πρόφασιν τὸ διώκεσθαι δι' εὐσέβειαν, καὶ τὸ λοιδορεῖσθαι διὰ Χριστόν. Τί γὰρ ὕβρις ἀδικήσει, καὶ λόγος ἀναβρασθεὶς ἐξ ἀσυνέτου καρδίας τὸν εὐ- δοκιμοῦντα δι' ὑπομονῆς; Ὅτι γὰρ τὸ μὲν τῶν πα- θόντων εὐκλεὲς ἐκλάμψει κατὰ καιροὺς, οἰχήσονται δὲ πρὸς τὸ μηδὲν οἱ φαυλίσαντές τε καὶ ὀνειδίσαντες, πεπληροφόρηκεν εἰπὼν, ὅτι Ὥσπερ ἱμάτιον παλαιω- θήσονται ὑπὸ χρόνου, καὶ ὡσεὶ ἔριον βρωθήσονται ὑπὸ σητός. Ἑτοιμότατα δὲ πρὸς τὸ παθεῖν τὴν πα- λαίωσίν τε καὶ σῆψιν, ἔριόν τε καὶ ἱμάτιον. Ἀλλ' ἡ δικαιοσύνη μου, τοῦτ' ἔστιν ἡ παρ' ἐμοῦ δικαίωσις, καὶ ἡ δοθησομένη σωτηρία μακρὰ καὶ ἀμήρυτος ἔσται, καὶ εἰς γενεὰς δραμεῖται πολλὰς, τοῦτ' ἔστι, στήσεται διηνεκῶς. Οὐκοῦν ὀλίγα παθόντες δι' εὐσέ- βειαν, ἀμφιλαφεστέραν εὑρήσομεν τὴν ἀντιμισθίαν. Καὶ μαρτυρήσει λέγων ὁ πάνσοφος Παῦλος, ὅτι "6Τὸ παραυτίκα ἐλαφρὸν τῆς θλίψεως ἡμῶν, βάρος δόξης κατεργάζεται ἡμῖν, μὴ σκοπούντων ἡμῶν τὰ βλεπό- μενα, ἀλλὰ τὰ μὴ βλεπόμενα. Τὰ γὰρ βλεπόμενα πρόσκαιρα, τὰ δὲ μὴ βλεπόμενα αἰώνια."6 9Ἐξεγείρου, ἐξεγείρου, Ἱερουσαλὴμ, καὶ ἔνδυ-σαι τὴν ἰσχὺν τοῦ βραχίονός σου. Ἐξεγείρου ὡς ἐν ἀρχῇ ἡμέρας, ὡς γενεὰ αἰῶνος.9 Ἔοικεν ἐν τούτοις τῆς τοῦ Ἰσραὴλ κλήσεώς τε καὶ ἐπιστροφῆς ποιεῖσθαι μνήμην. Κεκλήσεται γὰρ καὶ αὐτὸς εἰς ἐπίγνωσιν τῆς δόξης τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ μετά γε τὴν τῶν ἐθνῶν εἰσ-δρομήν. Γέγραπται γοῦν ἐν προφήταις· "6∆ιότι ἡμέρας πολλὰς καθήσονται οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, οὐκ ὄντος βασι- λέως, οὐδὲ ὄντος ἄρχοντος, οὔτε ἱερατείας, οὔτε δή- λων· καὶ μετὰ ταῦτα ἐπιστρέψουσιν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, καὶ ἐπιζητήσουσι Κύριον τὸν Θεὸν αὐτῶν, καὶ ∆αβὶδ τὸν βασιλέα αὐτῶν, καὶ ἐκστήσονται ἐπὶ τῷ Κυρίῳ, καὶ ἐπὶ τοῖς ἀγαθοῖς αὐτοῦ ἐπ' ἐσχάτου ἡμερῶν."6 Ὅτι γὰρ ἐν τούτοις ὁ προφήτης ∆αβὶδ ὀνομάζει τὸν ἐκ σπέρματος ∆αβὶδ κατὰ σάρκα Χριστὸν, ἐνδοιάσειν οἶμαι παντελῶς οὐδένα. Τεθνεῶτος γὰρ ἤδη τοῦ θεσπε- σίου ∆αβὶδ, πολλοῖς ὕστερον χρόνοις οἱ τῆς προφητείας γεγόνασι λόγοι. Οἶδε δὲ καὶ ὁ πάνσοφος Παῦλος ἐσο- μένην κατὰ καιροὺς τῶν ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ τὴν διὰ πίστεως κλῆσιν. Ἔφη γὰρ αὐτὸς ποτὲ μὲν, ὅτι "6Ὅταν δὲ τὸ πλήρωμα τῶν ἐθνῶν εἰσέλθῃ, τότε πᾶς Ἰσραὴλ σωθήσεται·"6 ποτὲ δὲ καὶ αὐτοῖς τοῖς ἐξ ἐθνῶν πιστεύσασι προσδιαλέγεται, καί φησιν, ὡς περὶ φυτοῦ καὶ ἐλαίας· "6Εἰ δέ τινες τῶν κλάδων ἐξεκλά- σθησαν, ἵνα σὺ ἐγκεντρισθῇς, μὴ κατακαυχῶ τῶν κλάδων."6 Οὐ γὰρ σὺ τὴν ῥίζαν βαστάζεις, ἀλλ' ἡ ῥίζα σέ. Ὥσπερ γὰρ σὺ τῆς κατὰ φύσιν ἐξεκόπης ἀγριελαίου, καὶ παρὰ φύσιν ἐνεκεντρίσθης εἰς καλ- λιέλαιον, οὕτω καὶ αὐτοὶ οἱ κατὰ φύσιν ἐγκεντρισθή- σονται τῇ ἰδίᾳ ἐλαίᾳ. Ὦ τοίνυν Ἱερουσαλὴμ, φησὶν, ἐξεγείρου. Τοῦτο, οἶμαι, ἐστὶν ἐναργῶς, ὃ δὴ γέγραφέ τισιν ὁ ἱερώτατος Παῦλος· "6Ἔγειρε, ὁ καθεύδων, καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χρι- στός."6 ∆ιαγρηγόρησον τοίνυν, ἤγουν ὡς ἐκ νεκρῶν ἐγέρθητι, φησίν· ἔνδυσαι τὴν ἰσχὺν τοῦ βραχίονός σου, καὶ οὐκ αἰσθητοῦ βραχίονος, νοητοῦ δὲ μᾶλλον, τοῦ τῆς ψυχῆς, καθ' ἥν ἐστιν ἐναργῶς εἰς κατόρθω- σιν ἀρετῆς. Ἠσθένησε μὲν γὰρ ὁμολογουμένως ὁ Ἰσραὴλ ἐμπαροινήσας Χριστῷ, ἐπιστραφεὶς δὲ καὶ ἀνανήψας ἐνδύσεται πάλιν τὴν παρὰ Χριστοῦ δύνα- μιν. Καὶ τοῦτο ἦν ἄρα τὸ πρὸς αὐτὸν εἰρημένον δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφητῶν, Ἐπιστράφηθι, Ἰσραὴλ, πρὸς Κύριον τὸν Θεόν σου, διότι ἠσθένησας ἐν ταῖς ἀδικίαις σου. Εἴρηται δὲ καὶ περὶ αὐτῶν διὰ φωνῆς Ἱερεμίου παρὰ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ· "6Ἰδοὺ ἐγὼ δίδωμι ἐπὶ τὸν λαὸν τοῦτον ἀσθένειαν, καὶ ἀσθενήσουσιν ἐν αὐτῇ πατέρες, καὶ υἱοὶ ἅμα, γείτων καὶ ὁ πλησίον αὐτοῦ ἀπολοῦνται."6 Ἀποπέπτωκε γὰρ ὁλοτρόπως ὁ Ἰσραὴλ, διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ἀσέβειαν, τοῦ καὶ ὅλως δύνασθαί τι πληροῦν τῶν τελεῖν εἰω- θότων ἐξαίρετον ζωήν. Ἀλλ' ἐξεγείρου, φησὶν, ὡς ἐν ἀρχῇ ἡμέρας, ὡς ἐν γενεᾷ αἰῶνος, ὥστε σε πρὸς τοῦτο δραμεῖν, καὶ ἀναφοιτῆσαι πάλιν εἰς ὅπερ ἦσθα καὶ ἐν ἀρχαῖς, ὅτε παρήχθη πρὸ, ὕπαρξιν ἡ ἀνθρώ- που φύσις, ἤγουν ὁ πρῶτος ἄνθρωπος, πρὶν ἁλῶναι βρόχοις σκαιότητος διαβολικῆς, καὶ ποιήσασθαι παρ' οὐδὲν τὴν δοθεῖσαν ἐντολήν. Ἀναμορφοῖ μὲν γὰρ ἡμᾶς εἰς ἐκεῖνον Χριστὸς, καὶ τὸ ἀρχαῖον τῆς φύσεως κάλ- λος ἐν ἡμῖν ἀναζωγραφεῖ, τοὺς ἑαυτοῦ χαρακτῆρας ἐντιθείς· γεγόναμεν γὰρ κατ' εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν αὐτοῦ. Γράφει γοῦν ὁ πανάριστος Παῦλος τοῖς μετὰ τὴν πίστιν εἰς τὴν τοῦ νόμου σκιὰν ἐξ ἀμαθίας παρενηνεγμένοις· "6Τεκνία, οὓς πάλιν ὠδίνω, ἄχρις οὖ μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν."6 9Οὐ σὺ εἶ ἡ ἐρημοῦσα θάλασσαν, ὕδωρ ἀβύσσου πλῆθος; ἡ θεῖσα τὰ βάθη τῆς θαλάσσης ὁδὸν διαβάσεως ῥυομένοις καὶ λελυτρωμένοις;9 Εἰς ἀνάμνησιν ἀναφέρει τὸν Ἰσραὴλ τῶν ἐν Αἰ- γύπτῳ μεγαλουργημάτων. Ἠλευθέρωσε μὲν γὰρ σκληρᾶς καὶ ἀφύκτου δουλείας αὐτοὺς, ἐξείλετό τε χειρὸς τῆς καταθλιβούσης οὐ φορητῶς, διεβίβασέ τε διὰ θαλάσσης μέσης. Ἐπάγη γὰρ ὡσεὶ τεῖχος τὰ ὕδατα, καὶ πορεύσιμον ἦν τοῖς λελυτρωμένοις τὸ ῥόθιον· ἔτρεχον γὰρ ὡς ἐπὶ ξηρᾶς. Καὶ οὐκ αὐτῶν μὲν ἔργα ταυτὶ, παραδοξοποιίας δὲ μᾶλλον ἐπίδειξις τῆς πανσθενεστάτης δεξιᾶς. Θεὸς γὰρ ἦν, ὡς ἔφην, ὁ βάσιμον αὐτοῖς ἀποφαίνων τὴν ὑγράν. Πλὴν ὡς αὐ- τῆς ἔργα τῆς Ἱερουσαλὴμ τὰ δι' αὐτὴν γεγονότα φησὶν, ὁμοῦ καὶ θαῤῥεῖν ἀναπείθων, ὅτι πιστεύσαντες εἰς Χριστὸν παντὸς περιέσονται πειρασμοῦ, καὶ πά- σης ἰσχύος ἐχθροῦ κατευμεγεθήσουσιν. Ὁ γὰρ πάλαι διαγαγὼν αὐτοὺς ἐπὶ θαλάσσης μέσης, καὶ ὁδὸν δια- βάσεως τοῖς ῥυομένοις καὶ λελυτρωμένοις ἀποφήνας αὐτὴν, ἀποσοβήσει πάλιν πανσθενῶς, καὶ τὰ ἐσόμενα παρά τινων ἔσθ' ὅτε διώξει. Γέγραπται γὰρ, ὅτι "6Πάντες οἱ θέλοντες ζῇν εὐσεβῶς ἐν Χριστῷ, διωχθή- σονται."6 Οὐκοῦν Θεός ἐστιν ὁ λέγων πρὸς τὴν Ἱερου- σαλήμ· "6Οὐ σὺ εἶ ἡ ἐρημοῦσα θάλασσαν;"6 καὶ τὰ ἑξῆς. Ἤγουν καὶ καθ' ἕτερον συνήσεις τρόπον τῶν προ- κειμένων τὴν δύναμιν. Ἐπειδὴ γὰρ κέκληται πρὸς ἐπίγνωσιν τοῦ Χριστοῦ, λέγοντος τοῦ Θεοῦ καὶ Πα- τρός· "6Ἐξεγείρου, Ἱερουσαλὴμ, καὶ ἔνδυσαι τὴν ἰσχὺν τοῦ βραχίονός σου·"6 διαγρηγορήσασα τρόπον τινὰ, καὶ εἰς ἀνάμνησιν ἀνενηνεγμένη τῆς ἰσχύος αὐ- τῆς, προσδιαλέγεται, καί φησιν αὐτῇ· Οὐ σὺ εἶ ἡ ἐρημοῦσα θάλασσαν, καὶ τῆς ἀβύσσου πλῆθος; ἡ θεῖσα τὰ βάθη τῆς θαλάσσης ὁδὸν διαβάσεως τοῖς ῥυομένοις καὶ λελυτρωμένοις ἡμῖν, ὁδὸν ἀποφήνασα τὴν διὰ κυμάτων; Καὶ εἰκός γε δήπου, τῶν ἤδη γε- γενημένων τὴν πεῖραν εἰς πίστιν ἀκλόνητον τῶν ἑξῆς ἐσομένων δεδέχθαι παρ' αὐτῶν. Ὁ γὰρ διὰ μέσης θαλάσσης διαγαγὼν αὐτοὺς, καταργήσει πάν- τως καὶ τοῦ παρόντος βίου τὸν κλύδωνα, καὶ τῶν ἐν κόσμῳ πραγμάτων τὴν εἰκαίαν τε καὶ ἄμικτον τύρβην ἕωλον ἀποφανεῖ, ὡς κατὰ μηδένα τρόπον ἐναποπνιγῆναι φροντίσι κοσμικαῖς τὰς τῶν κεκλημέ- νων ψυχάς· ἀλλ' ἐπέκεινα μὲν διελάσει πειρασμοῦ παντὸς, σεσωσμένους δὲ καὶ λελυτρωμένους δοξολο- γεῖν αὐτὸν λέγοντας· "6Ἄσατε τῷ Κυρίῳ ᾆσμα και- νὸν, ὅτι θαυμαστὰ ἐποίησεν ὁ Κύριος. Ἔσωσεν αὐ- τὸν ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, καὶ ὁ βραχίων ὁ ἅγιος αὐτοῦ."6 ∆εξιὰ δὲ καὶ βραχίων τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, οὐχ ἕτερος ἂν εἴη τις παρά γε τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν τὸν Χριστόν. 9Ὑπὸ γὰρ Κυρίου ἀποστραφήσονται, καὶ ἥξου- σιν εἰς Σιὼν μετ' εὐφροσύνης καὶ ἀγαλλιάμα- τος αἰωνίου. Ἐπὶ γὰρ τῆς κεφαλῆς αὐτῶν ἀγαλλίασις καὶ αἴνεσις, καὶ εὐφροσύνη κατα λήψεται αὐτούς· ἀπέδρα ὀδύνη, λύπη καὶ στεναγμός.9 ∆ιαπλάττει πάλιν τοῦ λόγου τὸ σχῆμα κατὰ τὴν τῶν ἤδη συμβεβηκότων αὐτοῖς δύναμιν. Πολυτρόπως γὰρ Θεῷ προσκρούοντες, καὶ ταῖς τῶν εἰδώλων λατρείαις καθάπερ τισὶ βόθροις ἐνολισθήσαντες, οὐ μετρίως κατεμιαίνοντο· παρωσάμενοι δὲ καὶ τὴν τοῦ πανσόφου Μωσέως ἐντολὴν, ἐτράποντο πρὸς διδασκα- λίαν καὶ ἐντάλματα ἀνθρώπων. Τούτων ἕνεκα πάν- των δέδονται κατὰ καιροὺς τοῖς Βαβυλωνίοις, καὶ ἦσαν αἰχμάλωτοι τὴν Περσῶν τε καὶ Μήδων νεμόμε- νοι χώραν. Ἀλλ' ἠλέηνται πάλιν. Κύρου γὰρ ἀνέντος αὐτοὺς κατὰ βούλησιν Θεοῦ, καὶ ἀποτρέχειν αὐτοῖς ἐφέντος, εἰς τὴν Ἰουδαίαν ἀνεκομίζοντο χαίροντες, καὶ ἀλαλάζοντες, καὶ τὰς εἰς Θεὸν ὑμνῳδίας οἷά τινα στέφανον ἔχοντες ἐπὶ κεφαλῆς. Οὐκοῦν ὡς ἀπό γε τῶν ἱστορικῶς γεγονότων, καὶ τὴν ἐπὶ ταῖς τε- λευταίαις κλήσεσι θυμηδίαν εὖ μάλα διαμορφοῖ. Ἐπιστραφήσονται γὰρ παρὰ Κυρίου, φησὶ, καὶ ἥξουσιν εἰς Σιὼν, τὴν νοητὴν δηλονότι, τοῦτ' ἔστι, τὴν Ἐκκλησίαν, εὐφραινόμενοί τε καὶ χαίροντες. Ἔσται γὰρ ἐπὶ κεφαλῆς αὐτῶν αἴνεσις καὶ εὐφρο- σύνη, καὶ ἀγαλλίαμα καταλήψεται αὐτούς. Στεφανοῖ γὰρ ὥσπερ τὰς τῶν πιστευόντων ψυχὰς, καὶ πάσης αὐτὰς ἐμπίμπλησι χαρᾶς, ἀγαλλιάσεώς τε καὶ εὐ φροσύνης ὁ τῶν ὅλων Σωτὴρ, δοξολογούμενος παρ' αὐτῶν, καὶ χορδὴ καὶ λύρα γεγονὼς αὐτοῖς. Ὅπου δὲ ὅλως κλῆσις καλοῦσα πρὸς μετάγνωσιν, καὶ ἐπι- στροφὴν, καὶ εἰς ἀπόνιψιν ἁμαρτίας, τὴν διὰ πίστεως δηλονότι τῆς ἐν Χριστῷ, ὅπου Πνεύματος ἁγίου χορηγία τε καὶ χάρις, καὶ υἱοθεσίας τιμὴ, καὶ ἀτε- λευτήτων ἀπόλαυσις ἀγαθῶν, καὶ οὐρανῶν βασιλείας ἐλπὶς, ἐκεῖ που πάντως ἐστὶ καὶ τὸ κατευφραίνεσθαι δεῖν, ἀπέδρα δὲ καὶ ὀδύνη, λύπη, καὶ στεναγμός. Ποῖον γὰρ ἕξει τόπον ὀδύνη, καὶ ἐπὶ τίσιν ἂν γένοιτο στεναγμὸς, ἔνθα τοῦ στενάζειν καὶ ὀδυνᾶσθαι πρό- φασις μὲν οὐδεμία παντελῶς, κατακρατεῖ δὲ μᾶλλον ἐλπὶς, ἀγαλλιάσεώς τε καὶ εὐφροσύνης, θυμηδίας τε τῆς ἀναποβλήτου καὶ χαρᾶς; 9Ἐγώ εἰμι, ἐγώ εἰμι ὁ παρακαλῶν σε. Γνῶθι τί οὖσα ἐφοβήθης ἀπὸ ἀνθρώπου θνητοῦ, καὶ ἀπὸ υἱοῦ ἀνθρώπου, οἳ ὡσεὶ χόρτος ἐξηράνθησαν. Καὶ ἐπελάθου τὸν Θεὸν τὸν ποιήσαντά σε, τὸν ποιήσαντα τὸν οὐρανὸν, καὶ θεμελιώσαντα τὴν γῆν. Καὶ ἐφόβου ἀεὶ πάσας τὰς ἡμέρας τὸ πρόσ- ωπον τοῦ θλίβοντός σε. Ὃν τρόπον γὰρ ἐβου- λεύσατο τοῦ ἆραί σε, καὶ νῦν ποῦ ὁ θυμὸς τοῦ θλίβοντός σε, Ἐν γὰρ τῷ σώζεσθαί σε οὐ στήσε- ται, οὐδὲ χρονιεῖ.9 Τὸ, Ἐγώ εἰμι, φησὶν ἐν τούτοις, ἀντὶ τοῦ, ζῶ καὶ ὑπάρχω· καὶ γάρ ἐστιν αὐτὸς ὁ Ὤν. Ἀξίωμα δὲ τοῦτο θεοπρεπὲς καὶ ἐξαίσιον· ἔνεστι γὰρ μόνῃ τῇ πασῶν ἐπέκεινα φύσει τὸ εἶναί τε καὶ ζῇν, οὐ μεθεκτῶς παρ' ἑτέρου λαχούσῃ ταῦτα, οὔτε μὴν δοτὸν ἐχούσῃ τὸ χρῆμα, αὐτῆς δὲ μᾶλλον οὔσης τῆς ζωῆς. Οὐκοῦν, Εἰμὶ μὲν ἐγὼ, φησὶν, ὁ παρακαλῶν σε, τοῦτ' ἔστιν, ὁ πᾶσαν παράκλησιν πνευματικὴν δωρούμενος, καὶ ἀνέχων ταῖς ἐπικουρίαις εἰς τὸ ἐρηρεῖσθαι καλῶς, πρός γε τὸ δεῖν ἰέναι μετ' εὐ- τολμίας εὐθὺ πάσης ἀρετῆς. Ἢ τάχα που καὶ παράκλησιν ἐν τούτοις καὶ καθ' ἕτερον συνήσεις τρόπον. Ἐκάλει γὰρ διὰ τῶν εὐαγγελικῶν κηρυγμά- των ὁ Σωτὴρ εἰς ἀπόνιψιν ἁμαρτίας τὴν διά γε, φημὶ, τῆς εἰς αὐτὸν πίστεως εἰς μέθεξιν ἁγίου Πνεύματος, καὶ καύχημα, καὶ δόξαν υἱοθεσίας. Ἀλλὰ σὺ, φησὶν, ὦ Ἰσραὴλ, ἐμοῦ μὲν τοῦ ὄντος οὐ κατέδεισας ὑπερ- ορῶν, καὶ καταφρονήσας τοῦ καλοῦντος εἰς ζωὴν, ἐφοβήθης δὲ ἀπὸ ἀνθρώπου φθαρτοῦ, καὶ ἀπὸ υἱοῦ ἀνθρώπου, οἳ ὡσεὶ χόρτος ἐξηράνθησαν. Εἶτα ἀπ- ελάθου τοῦ ποιήσαντός σε Θεοῦ, τοῦ τεκτηναμένου τὸν οὐρανὸν, διιδρύσαντος δὲ τὴν γῆν, ἐφόβου δὲ τὸ πρόσ- ωπον τοῦ θλίβοντός σε. Αἰτιᾶται δὲ Θεὸς ἐν τούτοις τοὺς τῶν Ἰουδαίων καθηγητὰς, οἳ μέχρι παντὸς δι ετέλεσαν τῇ τοῦ Σωτῆρος ἀντανιστάμενοι δόξῃ, καὶ τό γε ἧκον εἰς αὐτοὺς, οὐδὲν οὖσαν αὐτὴν παντελῶς ἀποφαίνοντες. Ἐθαυματούργει μὲν πολυτρόπως· οἱ δὲ τοὺς ὑπὲρ θαῦμα πικροὺς κατέχεον λόγους θεοσημίας· ἔφασκον γὰρ ἐν Βεελζεβοὺλ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων αὐτὸν ἐκβάλλειν τὰ δαιμόνια. Ταῖς ὑπὲρ νόμου εἰσ- ηγήσεσι κατεκήλησε πολλάκις τοὺς ἀκροωμένους· οἱ δὲ πρὸς τοῦτο κατώλισθον δυσσεβείας, ὥστε τοῖς ἐπαινοῦσιν ἐπιτιμᾷν, καὶ λέγειν· ∆αιμόνιον ἕχει, καὶ μαίνεται· τί ἀκούετε αὐτοῦ; Ἐδεδίεσαν τοίνυν τὰς τῶν Φαρισαίων ἐπιβουλάς· καὶ μαρτυρήσει λέγων ὁ μακάριος εὐαγγελιστής· "6Ἔγνωσαν τοίνυν οἱ ἄρ- χοντες, ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ Χριστὸς, ἀλλὰ διὰ τοὺς Φαρισαίους οὐχ ὡμολόγουν."6 Ἤδη γὰρ συνέθεντο οἱ Ἰουδαῖοι, ἐὰν αὐτὸν ὁμολογήσῃ Χριστὸν εἶναι, ἀπο- συνάγωγος γένηται. Ἐπιτιμᾷ δὲ τοῖς νομοδιδασκάλοις καὶ αὐτὸς ὁ Σωτὴρ λέγων· "6Καὶ ὑμῖν τοῖς νομικοῖς οὐαὶ, ὅτι ἤρατε τὴν κλεῖδα τῆς γνώσεως, αὐτοὶ οὐκ εἰσέρχεσθε, καὶ τοὺς εἰσερχομένους κωλύετε."6 Αἰ- τιᾶται τοίνυν τοὺς τῶν Ἰουδαίων δήμους, ὡς ἐκ πολ- λῆς ἄγαν ἀσυνεσίας καταφρονήσαντας τοῦ ὄντος τε καὶ ζῶντος Θεοῦ, τοῦ τὸν οὐρανὸν ἀναστήσαντος λόγῳ, καὶ θεμελιώσαντος τὴν γῆν, προτιμήσαντας δὲ μᾶλλον τὴν εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ, καὶ φωνὴν δεξαμένους ἀν- θρώπων φθαρτῶν, οἳ πόαις ἐν ἴσῳ ξηραίνονται. Ὅτι γὰρ ἔμελλον τὴν ἁπασῶν ἐσχάτην ὑπομεῖναι κόλασιν, οἱ τὸ ἔκτοπον αὐτοῖς ἐπιτιθέντες δόγμα [ηυμφρ. λεγισσε ῃιδετυρ δεῖμα], καὶ ἀπαγαγόντες διὰ τοῦτο τοῦ χρῆναι τιμᾷν τὸν καλοῦντα πρὸς σωτηρίαν, πε- πληροφόρηκε, προστιθείς· Ὃν τρόπον γὰρ ἐβουλεύ- σαντο τοῦ ἆραί σε, καὶ νῦν ποῦ ὁ θυμὸς τοῦ θλίβοντός σε; Ἐν γὰρ τῷ σώζεσθαί σε οὐ στήσεται, οὐδὲ χρο- νιεῖ. Γέγονε γὰρ τῶν Γραμματέων καὶ Φαρισαίων πρόσκαιρος ὁ θυμὸς κατὰ τῶν ὑπὸ χεῖρα λαῶν· ἀλλ' ᾤχοντο πρὸς ἀπώλειαν, καὶ δέδονται πρὸς σφα- γήν. Καὶ οἱ μὲν πιστεύσαντες εἰς Χριστὸν, ἔχαιρον ἀνασεσωσμένοι, ἔξω τε γεγονότες τῆς θείας ὀργῆς. Οἱ δὲ οὐκ ἐχρόνισαν, τοῦτ' ἔστιν, οὐκ εἰς μακρὰν ἀπολώλασι, πεπορθημένης ἁπάσης τῆς Ἰουδαίας, καὶ κατεμπρησθέντος τοῦ ναοῦ, καὶ ὠλοθρευμέ- νης τῆς Ἱερουσαλὴμ, ὁμοῦ τοῖς οἰκοῦσιν αὐτήν. 9Ὅτι ἐγὼ ὁ Θεός σου, ὁ ταράσσων τὴν θάλασ- σαν, καὶ ἠχῶν τὰ κύματα αὐτῆς. Κύριος Σα- βαὼθ ὄνομά μοι. Θήσω τοὺς λόγους μου εἰς τὸ στόμα σου, καὶ ὑπὸ τὴν σκιὰν τῆς χειρός μου σκεπάσω σε, ἐν ᾖ ἔστησα τὸν οὐρανὸν, καὶ ἐθεμελίωσα τὴν γῆν· καὶ ἐρεῖ Σιὼν, ὅτι Θεός μου εἶ σύ.9 Αἰτιασάμενος τοὺς ἐξ Ἰσραὴλ, ὡς φοβηθέντας μὲν ἀνθρώπους, ἤτοι τοὺς προεστάναι λαχόντας τῆς συν- αγωγῆς, αἰδοῖ τε τῇ πρὸς αὐτοὺς τοῖς τῆς ἀπειθείας τέλμασιν ἀσυνέτως ἐμβεβηκότας, ἀλογήσαντάς τε παντελῶς τῆς εἰς αὐτὸν ἀγάπης, διαδείκνυσιν ἐν τούτοις, ὅτι καὶ περιστάσεις, καὶ διωγμοὺς, οἵπερ ἂν συμβαίνωσι τοῖς εὐσεβεῖν ᾑρημένοις, καθίστησιν ἀμογητί· καὶ τὰς τῶν ἐπηρεαζόντων δυστροπίας, ἀπράκτους τε καὶ ἀδρανεῖς ἀποφαίνει, μεθιστὰς εἰς τὸ ῥᾷον τὰ λυπηρὰ, καὶ παρατρέπων εἰς εὐθυμίαν τῶν ἀνιαρῶν τὴν ἔφοδον. ∆έχεται δὲ πρὸς παρά δειγμα ταύτην τὴν ὁρωμένην πλατεῖαν θάλασσαν. Ἐγὼ γὰρ εἰμὶ, φησὶν, ὁ ταράσσων τὴν θάλασσαν, καὶ ἠχῶν τὰ κύματα αὐτῆς. Κύριος Σαβαὼθ ὄνομά μοι. Ὥσπερ οὖν κυρτοῦται μὲν ἔσθ' ὅτε τὸ κῦμα, καὶ ῥαγδαῖον τῇ χέρσῳ προσρήγνυται ταῖς τῶν ἀνέ μων βίαις συνωθούμενον, μεταπίπτει δὲ πάλιν εἰς εὐδίαν καὶ γαλήνην εὐθὺς ἐθέλοντος Θεοῦ· κατὰ τὸν αὐτὸν τουτονὶ τρόπον τὰ δεινὰ, καὶ δύσοιστα, καὶ παντὸς εἰς ἔσχατον ἀποφέροντα κακοῦ, μεθίστημι, φησὶν, οἱονεὶ πρὸς εὐδίαν κατανεύσας μόνον· πάντα γὰρ κατευνάσας θόρυβον, εἰς τὸ τῆς εὐθυμίας ἀνίημι πλάτος τοὺς τῆς εὐσεβείας ὑπεραθλεῖν ἑλομένους. Καὶ τοῦτο, οἶμαι, ἐστὶ τὸ διὰ τῆς τοῦ Ψάλλοντος λύρας αἰνιγματωδῶς ὑμνούμενον· "6Ἐπέταξε τῇ καταιγίδι, καὶ ἔστη εἰς αὔραν, καὶ ἐκόπασε τὰ κύ- ματα αὐτῆς."6 Ἵνα δὲ παντὸς ἐνδοιασμοῦ δίχα παρα- δέχοιντο τὸ θαῤῥεῖν, ὅτι πάντη τε καὶ πάντως εἰς πέρας δραμεῖται τὰ ἐπηγγελμένα, καὶ οὐκ ἄν ποτε διαψεύσαιτο τῆς παρ' αὐτοῦ δοθείσης ἐπικουρίας ἡ ὑπόσχεσις· ἀναγκαίως φησὶν, ὅτι Κύριος Σαβαὼθ ὄνομά μοι. Εἰ γάρ ἐστι Κύριος τῶν δυνάμεων, πῶς ἀτονήσει πρὸς τὸ διασῶσαί τινας, ἣ ποῖον οὕτω τὸ δυσχερὲς, ἢ ἄναντες τῶν πραγμάτων, ἢ καὶ ἀνήνυ- τόν ἐστι τῇ πάντα ἰσχυούσῃ δεξιᾷ; Προσεπάγει δέ τι καὶ ἕτερον ἀρκοῦν εἰς ἐπικουρίαν, ὁμοῦ δὲ καὶ ἀποφαῖνον, ὅτι λέλυται μὲν ὁ ἐπ' αὐτοῖς θυμὸς, πέ- παυται δὲ τῆς ἀποστροφῆς τὸ βλάβος, καὶ λοιπόν εἰσιν ἐν λόγῳ παρ' αὐτῷ, καὶ φειδοῦς ἠξίωνται καὶ ἀγάπης, ἤπερ ἂν πρέποι τοῖς ἐπεγνωκόσι τὴν ἐπι φάνειαν αὐτοῦ. "6Θήσω γὰρ, φησὶ, τοὺς λόγους μου εἰς τὸ στόμα σου."6 Καὶ τί δὴ τοῦτό ἐστιν, ἔφη που ψάλλων ὁ θεσπέσιος ∆αβίδ· "6Τῷ δὲ ἁμαρτωλῷ εἶπεν ὁ Θεός· Ἵνα τί σὺ διηγῇ τὰ δικαιώματά μου, καὶ ἀναλαμβάνεις τὴν διαθήκην μου διὰ στόματός σου;"6 –"6Οὐ γὰρ ὡραῖος αἶνος ἐν στόματι ἁμαρτωλοῦ,"6 καθὰ γέγραπται. Ἀποσοβεῖ τοιγαροῦν τὸν βέβηλόν τε καὶ ἀλιτήριον ὁ τοῦ Θεοῦ θυμὸς [αλ. νόμος] τοῦ καὶ ὅλως τῶν αὐτοῦ διαμεμνῆσθαι λόγων. Εἴρηται γάρ· "6Ἐκ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας λαλεῖ τὸ στόμα."6 Πῶς οὐχ ἅπασιν ἐναργὲς, ὡς οἱ καρδίαν ἔχοντες πο- νηρὰν, ἀγαθοὺς οὐκ ἂν ἐρεύξα[ι]ντο λόγους; Ἁγίοις οὖν ἄρα πρεπωδέστατον τὸ καὶ εἰς νοῦν ἔχειν τὸν τοῦ Θεοῦ νόμον, καὶ ἀναβράττειν αὐτὸν, ὥσπερ διὰ γλώττης καὶ λόγου. Ὑπισχνεῖται τοίνυν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς ὡς ἤδη δικαίοις, καὶ ἡγιασμένοις ἐν πίστει, καὶ τὸ τῆς γνησιότητος λαβοῦσι καύχημα, τοὺς ἑαυτοῦ λόγους ἐντιθέναι τοῖς στόμασιν αὐτῶν, ἵνα τοῦ θείου νόμου συχνῶς διαμνημονεύοντες, τὴν τοῦ χρησίμου πρὸς σωτηρίαν αὐτοῖς εἰδεῖεν τρίβον. Γέγραπται γὰρ περὶ δικαίου παντὸς, ὅτι "6Ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ αὐτοῦ ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ, καὶ οὐχ ὑποσκελισθήσεται τὰ διαβήματα αὐτοῦ."6 Καὶ πάλιν· "6Ἐν τῇ καρδίᾳ μου ἔκρυψα τὰ λόγιά σου, ὅπως ἂν μὴ ἁμάρτω σοι."6 Ἀνέχει γὰρ ἡμᾶς ὁ τοῦ Θεοῦ νόμος εἰς τὸ ἐρηρεῖ- σθαι καλῶς, καὶ εὖ βεβηκότα τὸν νοῦν εἰς πᾶν ὁτιοῦν τῶν ἀρίστων ἐπιτηδευμάτων ἔχειν· καὶ καταπίπτειν οὐκ ἐᾷ πρὸς τὰ χείρω, καὶ τοῦ πεφυκότος ἀδικεῖν ἀποφέρει νεανικῶς. Ἐπειδὴ δὲ, ὡς ἔφην, ὡς ἤδη γνησίοις προσδιαλέγεται, προϋπισχνεῖταί τι καὶ ἕτε- ρον. Σκεπάσω γάρ σε, φησὶν, ὑπὸ τὴν σκέπην τῆς ἐμαυτοῦ χειρός. Ἀξιόκτητον δὲ καὶ τοῦτο, καὶ ἐξαί- ρετον ἀγαθὸν, καὶ ἀποχρῶν εἰς σωτηρίαν τοῖς ἅπαξ ἑλεῖν ἠξιωμένοις αὐτό. Χεῖρα μὲν γὰρ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς οὐχ ἕτερον εἶναι συνίεμεν, πλὴν ὅτι τὸν ἐξ αὐτοῦ πεφηνότα Υἱὸν τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν τὸν Χριστόν. Τοὺς δέ γε ὑπ' αὐτῷ γεγονότας ἀδικήσειεν ἂν οὐδὲν τῶν ὅσα πέφυκεν ἀδικεῖν. Ἔσονται γὰρ εὐ- σθενεῖς καὶ εὐτολμώτατοι, θορύβου τε παντὸς καὶ πειρασμῶν ἀμείνους, καὶ ἀνάλωτοι τῷ Σατανᾷ, καὶ σαρκικῆς ἁπάσης ἐπέκεινα βδελυρίας, καὶ πέρα πα- θῶν ψυχικῶν τε ἅμα καὶ σωματικῶν. Ὅτι δὲ παν- αλκὴς ἡ τοῦ Πατρὸς δεξιὰ διακεῖσθαι, παρασκευάζει προστιθείς· Ἐν ᾗ ἔστησα τὸν οὐρανὸν, καὶ ἐθεμε- λίωσα τὴν γῆν. Εἰ γὰρ τῷ λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν, καθὰ γέγραπται, ἐρήρεισται δὲ καὶ ἡ γῆ πρὸς τὸ ἀκλονήτως ἔχειν· πῶς οὐκ ἂν ἀρκέσειεν εἰς τὸ σῶσαί τινας, τοὺς οἵπερ ἂν ἕλοιντο τὴν ὑπ' αὐτοῦ σκέπην ποιεῖσθαι περὶ πολλοῦ; Τότε δὴ, τότε, φησὶν, ἐρεῖ Σιών· Θεός μου εἶ σύ. Ἐνταῦθά μοι βλέπε σαφῶς τε καὶ ἐναργῶς τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως τὴν ὁμολογίαν εἰσενηνεγμένην. Πάλαι μὲν γὰρ καίτοι θαυματουργοῦντα πολυτρόπως, καὶ τῇ λαμπρότητι τῆς θεοσημείας, τῇ ὑπὲρ λόγον καὶ θαῦμα, δόξαν ἔχοντα Χριστὸν, ἐκ πολλῆς ἄγαν ἀνοσιότητος ἀγνοεῖν ἔφασκον, οὐκ ἠγνοηκότες ἀληθῶς, ἀλλ' ὑβρίζοντες. Τετολμήκασι γὰρ εἰπεῖν ἐκ πολλῆς ἄγαν ἐμβροντη- σίας, ἤγουν ἀπονοίας, καὶ ἀφιλοθέου φρονήματος· "6Ἡμεῖς οἴδαμεν ὅτι Μωσῇ λελάληκεν ὁ Θεὸς, τοῦ- τον δὲ οὐκ οἴδαμεν πόθεν ἐστίν."6 Ἀλλ' οἱ πάλαι, φησὶν, ἀρνούμενοι καὶ δυσσεβείας εἰς τοῦτο κατ- ολισθήσαντες, λαβόντες ἐν γλώσσῃ τοὺς ἐμοὺς λόγους, καὶ ὑπὸ τὴν σκέπην τῆς ἐμῆς γενόμενοι χειρὸς δεξιᾶς, ἐπιγνώσονται τὸν Λυτρωτὴν, ὁμολογήσουσι λέγοντες πρὸς αὐτόν· Θεός μου εἶ σύ. Χρῆμα τοιγαρ- οῦν σωτήριον ἡ πίστις, καὶ ὁδὸς εἰς ζωὴν ἀποφέρουσα τὴν ἀμήρυτον, τῆς εἰς Χριστὸν ὁμολογίας ἡ δύναμις. 9Ἐξεγείρου, ἐξεγείρου, ἀνάστηθι, Ἱερουσαλὴμ, ἡ πιοῦσα τὸ ποτήριον τοῦ θυμοῦ ἐκ χειρὸς Κυρίου. Τὸ ποτήριον γὰρ τῆς πτώσεως, τὸ κόνδυ τοῦ θυμοῦ ἐξέπιες, καὶ ἐξεκένωσας, καὶ οὐκ ἦν ὁ παρακα- λῶν σε ἀπὸ πάντων τῶν τέκνων σου, ὧν ἔτεκες· καὶ οὐκ ἦν ὁ ἀντιλαμβανόμενος τῆς χειρός σου, οὐδὲ ἀπὸ πάντων τῶν υἱῶν σου, ὧν ὕψωσας.9 Ὡς πεσούσῃ καὶ ἔτι κειμένῃ τῇ Ἰουδαίων Συν αγωγῇ προσδιαλέγεται, καὶ ἀναστῆναι κελεύει, μο- νονουχὶ χεῖρα διδοὺς, καὶ κατοικτείρων ὡς Θεός. Καὶ οὐ δήπου φαμὲν σωματικὴν εἶναι τὴν ἔγερσιν, ὅτι μηδὲ τοιαύτην νοεῖσθαι προσήκει τὴν πτῶσιν, νοητὴν δὲ μᾶλλον, ὡς ἐν ἀπιστίᾳ τετελεσμένην. Οὐκοῦν ἐν πίστει τὸ τῆς ἐν τούτοις ἀναστάσεως ἀγαθόν. Πε- πτώκασι γὰρ ὁμολογουμένως εἰς ὄλεθρον, οὐ προσ- ηκάμενοι μὲν τὸ εὐαγγελικὸν καὶ σωτήριον κήρυγμα, προσεσχηκότες δὲ μᾶλλον διδασκαλίαις τε καὶ ἐντάλ- μασιν ἀνθρώπων, καίτοι Θεοῦ λέγοντος ἐναργῶς διὰ φωνῆς Ἡσαΐου· "6Λαός μου, οἱ μακαρίζοντες ὑμᾶς, πλανῶσιν ὑμᾶς, καὶ τὴν τρίβον τῶν ποδῶν ὑμῶν ταράττουσιν."6 Ἀειλογοῦντες γὰρ παρ' αὐτοῖς τὸν διὰ Μωσέως νόμον, οἱ καθηγεῖσθαι λαχόντες, καὶ συχνῶς ἐκεῖνο βοῶντες· Μακάριοί ἐσμεν, Ἰσραὴλ, ὅτι τὰ ἀρεστὰ Κυρίῳ γνωστὰ ἡμῖν ἐστιν, ἀπεκόμι- ζον τῶν ὑπὸ χεῖρα τὸν νοῦν τῆς εἰς Χριστὸν ἀγά- πης, καὶ τῆς αὐτοῦ χάριτος ἀλογεῖν ἀναπείθοντες, πεπλανήκασιν αὐτοὺς, καὶ τὴν τρίβον τῶν ποδῶν αὐτῶν συνέχεον, ὀρθοποδεῖν οὐκ ἐῶντες, ἤγουν δι' εὐθείας ἔρχεσθαι τρίβου πρὸς τὴν ἐν πίστει δικαίω- σιν, καίτοι τοῦ νόμου τελειοῦντος οὐδέν. Οὐκοῦν, Ἐξεγείρου, φησί· τοῦτό ἐστιν ἐναργῶς τὸ διὰ τῆς τοῦ Παύλου φωνῆς, "6Ἔγειραι, ὁ καθεύδων, καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός."6 Καὶ μὴν κἀκεῖνο πρὸς τούτῳ· ∆ιὸ τὰς παρειμένας χεῖ- ρας καὶ τὰ παραλελυμένα γόνατα ἀνορθώσατε, καὶ τροχιὰς ὀρθὰς ποιεῖτε τοῖς ποσὶν ὑμῶν. Ὅτι δὲ πρέπουσαν καὶ ἰσοπαλῆ ταῖς αὐτῶν δυσσεβείαις ἐκ- τετίκασι δίκην ἐμπαροινήσαντες Χριστῷ, καὶ τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς, τό γε ἧκον ἐπ' αὐτοῖς, θανάτῳ περιβαλεῖν τολμήσαντες, διαδείκνυσι λέγων· Ἡ πιοῦσα τὸ ποτήριον τοῦ θυμοῦ ἐκ χειρὸς Κυρίου. Τὸ ποτήριον γὰρ τῆς πτώσεως, τὸ κόνδυ τοῦ θυμοῦ ἐξέχεας, καὶ ἐξεκένωσας. Καὶ κόνδυ μέν φησι τὸ κρῖμα· τὸ δὲ, Ἐξεκένωσας, ἐν τούτοις οὐχὶ τὸ, Ἐξέχεας, κατασημαίνειεν ἂν, ἐκεῖνο δὲ μᾶλλον, ὡς Ἅπαν ἐκπέ- πωκας, τοῦτ' ἔστι, πλήρη τὸν θυμὸν εἰσεδέξω τὸν παρὰ Κυρίου, καὶ ἰσόῤῥοπον τοῖς παρανομήμασιν ὑπομεμένηκας τὴν ὀργήν. Κακοὶ γὰρ κακῶς ἀπολώ- λασι, τοῦτο μὲν πεπορθημένης αὐτῶν ἁπάσης τῆς χώρας, ὁμοῦ δὲ τοῖς Ἱεροσολύμοις καὶ αὐτοῦ δὲ κατεμπρησθέντος τοῦ περιβοήτου ναοῦ, καὶ προσέτι τῆς εἰς Θεὸν ἐλπίδος ἀπολισθήσαντες, καὶ τῆς τῶν ἁγίων ἀγέλης ἐξεωσμένοι. Τούτων δὲ ἁπάντων συμ βεβηκότων σοι, φησὶ, καὶ οἷον μεμεθυσμένης πληρε- στάτῳ θυμῷ, οὐδεὶς παρέστη τῶν σῶν τέκνων· οὐκ ἦν ὁ ἀντιλαμβανόμενος τῆς χειρός σου, οὐκ ἦν ὁ παρακα- λῶν. Πλεῖστοι μὲν γὰρ ἦσαν παρ' αὐτοῖς Λευῖται καὶ ἱερεῖς, Γραμματεῖς τε καὶ Φαρισαῖοι, ταῖς παρὰ πάντων ἐντρυφῶντες τιμαῖς, ὑψοῦ τε ἠρμένοι διά τε τὸ προὔχειν καὶ προεστάναι τῶν ἄλλων· ἀλλ' οὐδεὶς ἐκ πάντων ἀπεσόβησε τῆς Ἰουδαίας τὴν συμφορὰν τὴν ἐκ θείας ὀργῆς ἐπενηνεγμένην αὐτῇ. Οὐδεὶς ἦν τοσοῦτος, ὃς ἀφορήτοις ἐνειλημμένῃ κακοῖς κἂν γοῦν μετρίαν παράκλησιν προσεπενεγκεῖν δυνάμενος. Οὐκοῦν ἠδίκησαν μὲν ἀπάγοντες αὐτοὺς τῆς εἰς Θεὸν ἀγάπης, καὶ ἀπαράδεκτον ποιεῖσθαι τὴν εἰς αὐτὸν ἀναπείθοντες πίστιν· ὤνησαν δὲ παντελῶς οὐδὲν, τοῖς τῆς ἀπωλείας βόθροις ἐνολισθήσαντες. 9∆ύο ταῦτα ἀντικείμενά σοι, καὶ τίς σοι συλ- λυπηθήσεται; Πτῶμα δὲ καὶ σύντριμμα, λιμὸς καὶ μάχαιρα· τίς σε παρακαλέσει; Οἱ υἱοί σου, οἱ ἀπορούμενοι, οἱ καθεύδοντες ἐπ' ἄκρου πάσης ἐξόδου, ὡς σευτλίον ἡμίεφθον, οἱ πλή- ρεις θυμοῦ Κυρίου, ἐκλελυμένοι διὰ Κυρίου τοῦ Θεοῦ.9 Πλεῖστα μὲν ἄν τις ἀπαριθμήσαιτο τὰ τοῖς Ἰου- δαίοις συμβεβηκότα κακὰ κατὰ τὸν τῆς ἁλώσεως καιρὸν, τῆς ἐπί γε, φημὶ, Οὐεσπασιανοῦ καὶ Τίτου, ὅτε πᾶσα μὲν ἐνεπρήσθη τῶν Ἰουδαίων ἡ χώρα, συμφορᾶς δὲ τρόπος οὐδεὶς ἐνέλειψεν αὐτοῖς, ἀλλ' εἰς ἄκρον παντὸς διεληλάκασι κακοῦ, προαπηγγελ κότος καὶ τοῦτο αὐτοῖς τοῦ πάντων Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἀπεκομίζετο μὲν γὰρ ὑπὸ τῶν τοῦ Πιλάτου στρα- τιωτῶν ἐπὶ τὸν τοῦ σταυροῦ τόπον. Ἐπειδὴ δὲ εἵποντο κλαίουσαι γυναῖκες αὐτῷ, στραφεὶς πρὸς αὐτὰς ἔφη· "6Θυγατέρες Ἱερουσαλὴμ, μὴ κλαίετε ἐπ' ἐμοὶ, κλαίετε δὲ ἐφ' ὑμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα ὑμῶν."6 Καὶ πάλιν· "6Ὅταν εἰδῆτε κυκλουμένην ἀπὸ στρα-τοπέδων τὴν Ἱερουσαλὴμ, τότε ἐρεῖτε τοῖς ὄρεσι, Καλύψατε ἡμᾶς· καὶ τοῖς βουνοῖς, Πέσετε ἐφ' ἡμᾶς."6 Καὶ διὰ πλείστων ὅσων τῆς ἀνηκέστου συμφορᾶς τὸ βάρος προαπηγγέλλετο διὰ προφητῶν ἁγίων. Ταῦτα δὲ νῦν ἡ τῶν προκειμένων ἡμῖν στίχων ὠδίνει δύνα- μις. Ὦ γὰρ ἀθλία, φησὶν, Ἱερουσαλὴμ, δύο σοι ταῦτα ἀντίκειται, φησὶν, ἀντὶ τοῦ, μάχεται καὶ πο- λεμεῖ. Καὶ ποῖα ταῦτά ἐστι; Πτῶμα καὶ σύντριμ- μα, λιμὸς καὶ μάχαιρα. Ἐν τούτοις μὲν, ὡς ἐν βραχεῖ καὶ συνεσταλμένως, ἡ τοῦ πολέμου συμφορὰ σημαίνεται. Πλὴν ἐκεῖνο ἀθρητέον οὐ παρειμένως. Τέσσαρας γὰρ ἀπαριθμησάμενος, δύο φησὶν αὐτά. Πτῶμα γὰρ, ἔφη, καὶ σύντριμμα, καὶ λιμὸν, καὶ μάχαιραν. Καὶ τί ἄρα φαμέν; ἢ πῶς ἂν εἶεν δύο τὰ ὠνομασμένα; Κἂν εἰ πλειόνων ἔχοιεν δόξαν, τὰ ἑπόμενα τοῖς πρώτοις ὁ προφητικὸς ἐν τούτοις συν- άπτει λόγος. Οἷόν τί φημι· Ἕπεται πάντως τῷ πίπτειν ἡ συντριβὴ, καὶ τῷ λιμῷ μάχαιρα, τοῦτ' ἔστιν ὁ θάνατος. ∆ύο δὴ οὖν τὰ πρῶτα, τοῦτ' ἔστι, πτῶμα καὶ λιμός· ἑπόμενα δὲ τούτοις, σύντριμμά τε καὶ μάχαιρα. Τούτων οὖν ἄρα, φησὶ, συμβεβηκότων, τίς ὁ ἐπαμῦναι δυνάμενος καὶ ἀποσοβῆσαι τῆς συμφο- ρᾶς τὴν ἔφοδον; τοῦτο γὰρ ἡ παράκλησις ἐνθάδε δη- λοῖ. Ἆρα γὰρ, φησὶν, ἀρκέσουσιν υἱοί σου πρὸς τοῦτο; καίτοι καὶ αὐτοὺς ἔστιν ἰδεῖν ἐξηπορημέ- νους, τοῦτ' ἔστιν, οὐδὲν ἔχοντας, ὃ βουλεύσονταί τε καὶ δράσουσιν εἰς παραψυχὴν ἑαυτοῖς, εἰς ὄνησιν τῶν ἰδίων ψυχῶν. Καθεύδουσι γὰρ ἐπ' ἄκρου πάσης ἐξόδου. Κατασκήψαντος γὰρ τοῦ πολέμου, τῆς Ἰου- δαίων χώρας ἐξέδραμον οἱ δυνατοὶ, καὶ κατειλήφασι τὰς τῆς χώρας ἐσχατιὰς, ἵνα εἶεν ἕτοιμοι πρὸς φυ- γήν. Οἱ μὲν γὰρ ὡς πρὸς ὁμόρους τοὺς Αἰγυπτίους, οἱ δὲ καὶ ὡς γείτονα τῶν Μωαβιτῶν, ἤγουν τὰς ἑτέρας τῶν προσοίκων ἐθνῶν καταλαμβάνειν ἠπείγοντο χώ- ρας. Ἦσαν δὲ ἐπ' ἄκρου πάσης ἐξόδου, τοῦτ' ἔστιν, ἐν ταῖς ἐσχατιαῖς τῆς γῆς, ὡς ἔφην· οὐκ ἐγρηγορότες, ἤγουν δρᾶσαί τι δυνάμενοι τῶν ὅσα ἐστὶν οὐκ ἀσυν- τελῆ τοῖς παθοῦσιν εἰς ὄνησιν, ἀλλ' οἷον μεμεθυσμέ- νοι, καὶ καρηβαροῦντες, καὶ κείμενοι, παρειμένοι τε οὕτως τὰς φρένας, καὶ ἐκλελυμένοι τὸν νοῦν, ὡς σευτλίον ἡμίεφθον. Καὶ ποία τούτων ἡ πρόφασις; Πεπλήρωνται γὰρ θυμοῦ Κυρίου, αἰτία τε τῆς ἐκλύ σεως αὐτοῖς αὕτη γέγονε. Πεφύκαμεν γὰρ ἀεί πως, ὅτε καὶ ταῖς εἰς λῆξιν καὶ ἀπαρακλήτοις βαλλόμεθα συμφοραῖς, μονονουχὶ καὶ ἐξεστηκότα τὸν νοῦν ἔχειν ἐν ἑαυτοῖς, καὶ οὐδένα πόρον εὑρίσκειν τὸν διασῶσαι δυνάμενον, θεηλάτου μάλιστα καθ' ἡμῶν ὄντος τοῦ κακοῦ. 9∆ιὰ τοῦτο ἄκουε, τεταπεινωμένη καὶ μεθύου- σα οὐκ ἀπὸ οἴνου. Οὕτω λέγει Κύριος ὁ Θεὸς ὁ κρίνων τὸν λαὸν αὐτοῦ· Ἰδοὺ εἴληφα ἐκ χειρός σου τὸ ποτήριον τῆς πτώσεως, τὸ κόνδυ τοῦ θυμοῦ, καὶ οὐ προσθήσῃ πιεῖν αὐτὸ ἔτι, καὶ δώσω, καὶ ἐμβαλῶ αὐτὸ εἰς τὰς χεῖρας τῶν ἀδι- κησάντων σε καὶ τῶν ταπεινωσάντων σε, οἳ εἶπαν τῇ ψυχῇ σου· Κύψον ἵνα παρέλθωμεν, καὶ ἔθηκας τῇ γῇ ἴσα τὰ μέσα σου, ἔξω τοῖς πορευομένοις.9 Κατοικτείροντος οἱ λόγοι, καὶ ἀνασειράζοντος μὲν τοὺς θυμοὺς, ἀνιέντος δὲ μᾶλλον εἰς εὐθυμίαν αὐτούς. Τεταπεινωμένην γὰρ ὀνομάζει καὶ μεθύουσαν. Ἱκα-ναὶ γὰρ, ὡς ἔφην, αἱ πέρα μέτρου συμφοραὶ, καὶ εἰς ἔσχατον κακοῦ κατενεγκεῖν τοὺς ἁλισκομένους, καὶ μεθύουσαι τοὺς πεπονθότας, πλὴν οὐκ ἀπ' οἴνου, καθά φησι. Τὸ γὰρ Κυρίου ποτήριον, οὐκ αἰσθητὸν νοεῖταί ποθεν, οὐδὲ τὸ ἐν αὐτῷ κρᾶμα τοιοῦτον, ὡς καὶ νοεῖσθαι κοινόν. Ἔθος δὲ μᾶλλον τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ, ποτήριον ὀνομάζειν τὴν ἐκνεμηθεῖσαν ἑκάστῳ μοῖραν, ἢ ἀδίκῳ τυχὸν, ἢ καὶ ἀγαθῷ. Οἷόν τί φημι. Ψάλλει, καί φησι περὶ τῶν ἀλιτηρίων ὁ θεσπέσιος ∆αβίδ· "6Πῦρ, καὶ θεῖον, καὶ πνεῦμα καταιγίδος, ἡ μερὶς τοῦ ποτηρίου αὐτῶν."6 Κλῆρος οὗτος ηὐτρέπι- σται παρὰ Θεοῦ τοῖς οὐκ εἰδόσιν αὐτὸν, καὶ ψῆφος αὐτοὺς ἡ παγχάλεπος καταλήψεται. Πῦρ γὰρ ὥσ- περ καὶ θεῖον ἐκπίνοντες, διηνεκῆ καὶ ἀνίκητον ὑπομένουσι δίκην. Ἁρμόσειε δ' ἂν δικαίῳ παντὶ τὸ χρῆναι λέγειν· "6Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι, καὶ τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ἐπικαλέσομαι."6 Τὸ γὰρ ὅλως εἰδέναι τε καὶ ἐπικαλεῖσθαι τὸν τῶν ὅλων Κύριον, γένοιτ' ἂν τοῖς τοῦτο δρᾷν εἰωθόσι σωτήριον κρᾶμα. Οὐκοῦν οὐκ ἀπὸ οἴνου φησὶ μεμεθύσθαι τὴν Ἱερου-σαλὴμ ὁ τὰ δίκαια κρίνων Θεὸς, ἀλλ' ἐξ ἀνηκέστου συμφορᾶς, καὶ δυσπραγίας οὐ φορητῆς. ∆ίκαια δὲ κρίνει, τοῖς μὲν ἀγαθοῖς τὸν ἐοικότα κλῆρον ἐκνενε- μηκὼς, τοῖς γε μὴν οὐκ οὖσι τοιούτοις ἐπιτιμῶν, ἵν' ἑαυτῶν ἀμείνους ἀναδεδειγμένοι, τῶν μὲν τῆς φαυλότητος τρόπων ἀποφοιτήσειαν, μεταστήσειαν δ' ἂν τὸ φρόνημα πρός γε τὸ βούλεσθαι φρονεῖν τε καὶ δρᾷν τὰ τοῖς θείοις αὐτοῦ δοκοῦντα νόμοις. Πλὴν ἰδοὺ, φη- σὶν, εἴληφα τὸ ποτήριον τῆς πτώσεως ὡς ἐκ χειρός σου, καὶ οὐ προσθήσῃ ἔτι πιεῖν αὐτό. Κεκλήσεται γὰρ, ὡς ἔφην, εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἐντρυφή- σει μεθ' ἡμῶν τοῖς ἄνωθεν ἀγαθοῖς. Ἔσται δὲ καὶ αὕτη χαρισμάτων μέτοχος ἱερῶν, καὶ πλοῦτον ἕξει πνευματικόν. Καὶ τούτου μάρτυς ὁ προφήτης λέγων· "6∆ιότι ἡμέρας πολλὰς καθίσονται οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, οὐκ ὄντος βασιλέως, οὐδὲ ὄντος ἄρχοντος, οὐκ οὔσης θυσίας, οὐδὲ ὄντος θυσιαστηρίου, οὐδὲ ἱερατείας, οὔτε δήλων· καὶ μετὰ ταῦτα ἐπιστρέψουσιν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, καὶ ἐπιζητήσουσι Κύριον τὸν Θεὸν αὐτῶν, καὶ ∆αβὶδ τὸν βασιλέα αὐτῶν, καὶ ἐκστήσονται ἐπὶ τῷ Κυρίῳ καὶ ἐπὶ τοῖς ἀγαθοῖς αὐτοῦ, ἐπ' ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν."6 ∆αβὶδ γὰρ ἐν τούτοις τὸν ἐκ σπέρμα- τος ∆αβὶδ κατὰ σάρκα Χριστὸν ὁ προφητικὸς ὀνομά- ζει λόγος. Καὶ τούτου σαφὴς ἀπόδειξις, τεθνεῶτος καὶ ἤδη τοῦ θεσπεσίου ∆αβὶδ πλείσταις ὅσαις ὕστερον γενεαῖς γενέσθαι τὴν προφητείαν. Οὐκοῦν ἕως μὲν οὔπω κέκληται πρὸς τὴν διὰ πίστεως χάριν, οὔπω τὸ ποτήριον ἀπέθετο τῆς ὀργῆς. Ἐπειδὰν δὲ τῇ πίστει τιμήσει Χριστὸν, τότε δὴ πάντως ληφθήσεται μὲν παρ' αὐτῆς τὸ ποτήριον, ἐντρυφήσει δὲ καὶ αὐτὴ τοῖς ἄλλοις ἀγαθοῖς ὁμοῦ, περὶ ὧν γέγραπται, ὅτι Ἐπι- λήσονται τὴν θλίψιν αὐτῶν τὴν πρώτην, καὶ οὐ μὴ ἀναβῇ αὐτῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν· ἔσται δὲ μᾶλλον ἀγαλλίαμα καὶ εὐφροσύνη αἰώνιος ὑπὲρ κεφαλῆς αὐτῶν. Ἀπέδρα γὰρ ὀδύνη, λύπη, καὶ στεναγμός. Πλὴν ὅταν ληφθῇ τὸ ποτήριον ἀπ' αὐτῆς, δοθήσεται τῷ τῶν ἀδικησάντων αὐτὴν ἐσμῷ. Ἠδίκησαν δὲ κατὰ τίνα τρόπον; Ὀρθοποδῆσαι μὴ συγχωρήσαντες, μήτε μὴν ἀμώμητον ἐλάσαι τρίβον, δι' ἦς δύνασθαι τὴν εὐάρεστον τῷ Θεῷ κατορθοῦντας ζωὴν, καὶ τῆς εὐ- αγγελικῆς πολιτείας τὴν φαιδρότητα κατημφιεσμέ- νους, ὁμοῦ τοῖς πιστεύσασιν εἰς Χριστὸν εἰς τὴν ἄνω καταντῆσαι πόλιν. Τίνες οὖν ἄρα νοηθεῖεν οἱ ἀδικήσαντες αὐτήν; Ὅσον μὲν γὰρ ἧκεν εἰς τὸ πρό- χειρόν τε καὶ ἐμφανὲς εἰπεῖν, πρῶτον μὲν οἱ καθ- ηγεῖσθαι λαχόντες τῆς Συναγωγῆς, οἳ δὴ μάλιστα τὸ ποτήριον ἐκπεπώκασι τοῦ θυμοῦ. Ὅσῳ γὰρ διαπρε- πεστέραν εἶχον παρὰ τοὺς ἄλλους τὴν εὐθυμίαν, το- σούτῳ φορτικωτέραν ἐσχήκασι τοῦ πολέμου τὴν ἔφοδον, τιμῆς καὶ δόξης, πλούτου καὶ τρυφῆς, καὶ αὐτοῦ δὴ τοῦ ζῇν ἐξωθούμενοι. Εἰ δὲ χρή τι καὶ τῶν κεκρυμμένων εἰπεῖν (ἀναγκαῖον δὲ οἶμαι καὶ τοῦτο), φαμὲν ἠδικῆσθαι τὴν τῶν Ἰουδαίων Συναγωγὴν, οὐκ ἀπό γε τῶν καθηγεῖσθαι λαχόντων μόνον, ἀλλὰ γὰρ καὶ ἀπὸ σκαιότητος διαβολικῆς, οὐκ ἐώσης αὐτοὺς τὸ θεῖον εἰς νοῦν εἰσδέξασθαι φῶς, ἵνα δὴ συνεῖεν τὸν καλοῦντα πρὸς σωτηρίαν, τὸν δικαιοῦντα τὸν ἀσεβῆ, καὶ ἀπαλλάττοντα δίκης, καὶ τῶν τοῦ θανάτου δε- σμῶν ἐξέλκοντα, φημὶ δὴ Χριστόν. Καὶ τούτου μάρτυς ὁ Παῦλος, ὡδὶ γεγραφώς· "6Εἰ δὲ καὶ ἔστι κεκαλυμ μένον τὸ Εὐαγγέλιον ἡμῶν, ἐν τοῖς ἀπολλυμένοις ἐστὶ κεκαλυμμένον, ἐν οἷς ὁ Θεὸς τοῦ αἰῶνος τούτου ἐτύ- φλωσε τὰ νοήματα τῶν ἀπίστων, εἰς τὸ μὴ διαυγάσαι τὸν φωτισμὸν τοῦ Εὐαγγελίου τῆς δόξης Χριστοῦ."6 Ναὶ μὴν καὶ αὐτὸς ὁ Υἱὸς ταῖς Ἰουδαίων ἀγέλαις ἔφη τι συμβῆναι τοιοῦτον, καὶ διήλεγξεν ἐναργῶς, ὡς ἐκ πνεύματος ἀκαθάρτου σκληροὶ γεγόνασι καὶ ἀπει- θεῖς, καὶ εἰς πᾶν ὁτιοῦν ἀπεφέροντο τῶν κακῶν. Ἔφη γὰρ, ὅτι "6Ὅταν δὲ τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα ἐξέλθῃ ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, πορεύεται δι' ἀνύδρων τόπων ζητοῦν ἀνά- παυσιν· καὶ ὅταν μὴ εὕρῃ, ὑποστρέφει, φησὶ, λέγον· Ὑποστρέψω εἰς τὸν οἶκόν μου, ὅθεν ἐξῆλθον· τότε παρα λαμβάνει ἕτερα ἑπτὰ πονηρὰ πνεύματα πονηρότερα ἑαυτοῦ, καὶ εἰσελθόντα κατοικεῖ ἐκεῖ, καὶ γίνεται τὰ ἔσχατα τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου χείρονα τῶν προτέρων. Οὕτως ἔσται τῇ γενεᾷ ταύτῃ τῇ πονηρᾷ."6 Λελατρεύ- κασι μὲν γὰρ ἐν Αἰγύπτῳ τοῖς αὐτόθι θεοῖς, καὶ ἦν ἐν αὐτοῖς τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα. Ἐπειδὴ δὲ λελύ- τρωνται διὰ Μωσέως, καὶ τῶν πρακτέων τὸν ὁριστὴν ἐδέχοντο νόμον (ἤκουον λέγοντος ἐναργῶς· "6Κύριον τὸν Θεόν σου προσκυνήσεις, καὶ αὐτῷ μόνῳ λατρεύ- σεις"6), ἀπελήλαται τῆς καρδίας αὐτῶν καὶ τὸ ἀκά- θαρτον πνεῦμα. Ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἐσχήκασιν ἐν ἑαυτοῖς τὸν τοῦ Θεοῦ φόβον, οὔτε μὴν ἔνοικον ἐδέξαντο διὰ πίστεως τὸν Ἰησοῦν ("6Κατοικεῖ γὰρ ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν διὰ πίστεως,"6 καθὰ γέγραπται)· σχολάζοντα τὸν τόπον τὸ ἀρχαῖον ἐκεῖνο καὶ ἀκάθαρτον πνεῦμα τεθεαμένον, εἰσελήλατο πάλιν, καὶ κατῴκησεν ἐν αὐτοῖς, καὶ γέγονεν αὐτοῖς τὰ ἔσχατα χείρονα τῶν πρώτων. Ὅτι δὲ καὶ τὸν προδότην ἐν μαθηταῖς τοιοῦτον γενέσθαι παρεσκεύασεν ὁ τῆς ἀσεβείας εὑ- ρετὴς, οὐκ ἀσυμφανές. Γέγραπται γὰρ, ὅτι μετὰ τὸ ψωμίον εἰσῆλθεν εἰς αὐτὸν ὁ Σατανᾶς. Οὐκοῦν τετι- μώρηται μὲν ἡ τῶν Ἰουδαίων Συναγωγὴ, κατασκοτί- ζοντος αὐτὴν τοῦ Σατανᾶ, καὶ οὐκ ἐῶντος ἰδεῖν τοῖς τῆς διανοίας ὄμμασι τὸ τοῦ κόσμου φῶς, τοῦτ' ἔστι Χριστόν. Ἐπειδὴ δὲ κέκληνται πρὸς ἐπιστροφὴν, δέδοται δὲ τὸ ποτήριον τοῦ θυμοῦ καὶ τὸ κόνδυ τῆς πτώσεως εἰς χεῖρας τῶν ἀδικησάντων αὐτήν· τετιμώ- ρηνται αἱ πονηραὶ καὶ ἀντικείμεναι δυνάμεις, καθ ιέντος αὐτὰς εἰς ᾅδην τοῦ πάντων Σωτῆρος Χριστοῦ, καὶ σειραῖς ζόφου ταρταρώσας παρέδωκεν εἰς κρίσιν μεγάλης ἡμέρας κολασομένους τηρεῖν. Αὗται γὰρ ἦσαν αἱ λέγουσαι· Ἱερουσαλὴμ, κύψον ἵνα παρέλθωμεν, Ἡ δὲ ὑπετίθει τὰ μέσα τῇ γῇ τοῖς δι' αὐτῆς πορευομένοις, τοῦτ' ἔστιν, ἑαυτὴν ὑπέστρωσε καὶ ὑπετίθει τοῖς ἐθέλουσι καταπατεῖν. Τοῦτο δὲ δρῶσιν αἱ πονηραὶ δυνάμεις, ὅταν ἴδωσι ψυχὴν παρειμένην, καὶ τὸν ἴδιον παραῤῥίπτουσαν νοῦν, εἰς τὸ ὑποκεῖσθαι θέλειν εὐκόλως ταῖς ἑαυτῶν ἀνοσίαις καὶ θεομισέσι βουλαῖς.

{1ΒΙΒΛΙΟΝ Εʹ, ΤΟΜΟΙ ΕΞ. ΤΟΜΟΣ Αʹ.}1

9Ἐξεγείρου, ἐξεγείρου, Σιών· ἔνδυσαι τὴν ἰσχύν σου, Σιὼν, καὶ ἔνδυσαι τὴν

δόξαν σου, Ἱερουσα- λὴμ, πόλις ἡ ἁγία· οὐκέτι προστεθήσεται διελ- θεῖν διὰ σοῦ

ἀπερίτμητος καὶ ἀκάθαρτος.9

Σιών τε καὶ Ἱερουσαλὴμ ἀκούων ἐν τούτοις, μὴ πόλεις ἁπλῶς τὰς ἐκ λίθων ἐγηγερμένας καταδηλοῦ- σθαι νομίσῃς. Σημαίνει δὲ μᾶλλον τῆς προφητείας ὁ λόγος τῶν κεκλημένων διὰ τῆς πίστεως τὴν ὁμήγυριν, ἤγουν Ἐκκλησίαν ἔκ τε τῶν Ἰουδαϊκῶν ταγμάτων καὶ ἐξ ἐθνῶν. Τό γε μὴν, Ἐξεγείρου, λέγων, καὶ μάλα συχνῶς, δαψιλεστάτην αὐτοῖς χαρίζεται τὴν παρά- κλησιν. Ὥσπερ, γὰρ καθά φησιν ὁ πάνσοφος Παῦλος, "6Οὗ ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία, ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χά- ρις·"6 οὕτως, ἔνθα πολὺ τὸ πικρὸν τῆς δίκης, ἐκεῖ ἰσοπαλὴς ταῖς συμφοραῖς παράκλησις, μᾶλλον δὲ πολὺ λίαν τῶν ἀμυδρῶν ἀμφιλαφεστέρα. Ἐνδύσα- σθαι δὲ προστέταχε τὴν ἰσχὺν αὐτῆς, καὶ πρός γε τούτῳ τὴν δόξαν. Καὶ ἰσχὺς μὲν ἡ κατ' ἐνέργειαν πρακτικὴ νοοῖτ' ἂν εἰκότως, καθ' ἣν ἡ ἑκάστου ψυχὴ πρὸς τόδε τι τυχὸν τῶν πρακτέων ἴεται σὺν φρονήματι νεανικῷ. ∆όξα δὲ τίς ἂν ἕτερος εἴη παρὰ τὸν τῆς δόξης Κύριον, ὅς ἐστι Χριστός; πρὸς ὅν πού φησι καὶ ὁ θεσπέσιος μελῳδὸς, ποτὲ μὲν, ὅτι "6Ἐξεγέρθητι, ἡ δόξα μου·"6 ποτὲ δὲ πάλιν περὶ παντὸς τοῦ πιστεύον- τος εἰς αὐτὸν, ὅτι "6Τὸ καύχημα τῆς δυνάμεως αὐ- τῶν σὺ εἶ."6 Ἐνδυσόμεθα δὲ τίνα τρόπον τήν τε δόξαν, καὶ τὴν ἰσχὺν αὐτὴν, διεσάφησεν ἡμῖν ὁ πάνσοφος Παῦλος. Ἔφη δὲ πάλιν· "6Ἐνούσασθε τὸν Κύριονἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, καὶ τῆς σαρκὸς πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε εἰς ἐπιθυμίαν."6 Καὶ προσέτι τούτῳ· "6Ὅσοι γὰρ εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε."6 Ναὶ μὴν καὶ ὁ προφήτης Ἡσαΐας ὡς ἐν τάξει γυναι-κὸς πολυτρόπως ὡραϊσμένης τὸ τῆς Ἐκκλησίας πρόσωπον εἰσκεκόμικε λέγων· "6Ἀγαλλιάσθω ἡ ψυχή μου ἐπὶ τῷ Κυρίῳ. Ἐνέδυσε γάρ με ἱμάτιον σωτη ρίου, καὶ χιτῶνα εὐφροσύνης."6 Ἄμφιον οὖν ἄρα Χρι- στὸς ἁγίῳ παντὶ πρεπωδέστατον· καὶ χιτὼν εὐφροσύ- νης τῆς νοητῆς, πρόξενος ἡμῖν ἰσχύος καὶ δόξης. Ἁγίαν δὲ πόλιν ὀνομάζει τὴν Ἐκκλησίαν. Ἡγιάσθη τε γὰρ οὐ διά γε τῆς κατὰ νόμον λατρείας (τετε- λείωκε γὰρ ὁ νόμος οὐδένα), ἀλλὰ σύμμορφος γενομένη Χριστῷ, καὶ τῆς θείας αὐτοῦ φύσεως κοινωνὸς, κατὰ μέθεξιν δηλονότι τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἐν ᾧ καὶ ἐσφραγίσθημεν εἰς ἡμέραν ἀπολυτρώσεως, πάντα ῥύ- πον ἀπονιψάμενοι, καὶ ἁπάσης κηλῖδος ἀπηλλαγμένοι. ∆εδικαιώμεθα γὰρ διὰ πίστεως τῆς εἰς αὐτὸν, καὶ τὴν παρ' αὐτοῦ πρὸς πᾶν ὁτιοῦν ἀσφάλειαν πεπλουτή καμεν, καὶ οἷον τετειχίσμεθα τῇ παρ' αὐτοῦ χάριτι, πᾶσαν ἡμῶν ἀποσοβοῦντος ἔφοδον διαβολικὴν, καὶ τὰς τῶν ἀντικειμένων δυνάμεων ἀγρίας ἐπαναστάσεις. Καὶ τοῦτο διδάσκει λέγων ὡς πρός γε τὴν Σιὼν, ἤγουν τὴν Ἱερουσαλὴμ, ἥτις ἐστὶν Ἐκκλησία Θεοῦ ζῶν-τος· Οὐκέτι προστεθήσεται διελθεῖν διὰ σοῦ ἀπερί- τμητος καὶ ἀκάθαρτος. Ἱστορικῶς μὲν γὰρ τοιῶσδε συνήσεις τὸ εἰρημένον· Τὰ περίοικα τῆς Ἱερουσαλὴμ ἔθνη, ἀπερίτμητα καὶ ἀκάθαρτα νοηθεῖεν ἂν, οὔτε Θεὸν εἰδότα τὸν φύσει καὶ ἀληθῶς, οὔτε μὴν τὴν διά γε τοῦ νόμου λαχόντα παιδαγωγίαν· ἐμάχοντο δὲ καὶ μάλα συχνῶς πρὸς τοὺς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, ὥστε καὶ ἀμείνους ὁρᾶσθαι πλεισταχοῦ τῆς ἐνούσης δυνά- μεως αὐτοῖς, μονονουχὶ δὲ καὶ παρῄεσαν δι' αὐτῆς, ὡς ἐῤῥιμμένην ὑπὸ πόδας ἔχοντες αὐτήν. Ἀπὸ δὲ τῶν ἱστορικῶς συμβαινόντων ἔσθ' ὅτε, φέρε, δια- πλάττωμεν τὰ πνευματικά. Τὰ τῶν δαιμονίων στίφη, τοῦτ' ἔστιν οἱ κοσμοκράτορες τοῦ σκότους τούτου, καὶ σὺν αὐτοῖς ὁ βέβηλος Σατανᾶς, τὰς οὔπω γεγενη- μένας ὑπὸ Θεῷ ψυχὰς ὑπὸ πόδας ἔχουσι, καὶ οἷον διέρχονται δι' αὐτῶν, ἐγκόπτοντος οὐδενὸς, ἤγουν ἐπαμύνοντος· ἐπειδὰν δὲ Θεῷ προσῳκειωμέναι δόξαν καὶ ἰσχὺν ἔχωσιν αὐτὸν, τότε δὴ, τότε πεπαύσεται τὰ τῆς ἐκείνων πλεονεξίας. Γέγραπται γὰρ, ὅτι "6Παρεμ- βαλεῖ ἄγγελος Κυρίου κύκλῳ τῶν φοβουμένων αὐτὸν, καὶ ῥύσεται αὐτούς."6 Ἀπερίτμητοι οὖν καὶ ἀκά- θαρτοι νοηθεῖεν ἂν αἱ βδελυραὶ, καὶ βέβηλοι, καὶ ῥύπου παντὸς ἐμποιητικαὶ, καὶ πονηραὶ, καὶ ἀντικεί- μεναι δυνάμεις. 9Ἐκτίναξαι τὸν χοῦν, καὶ ἀνάστηθι, καὶ κάθ- ισον, Ἱερουσαλήμ. Ἔκδυσαι τὸν δεσμὸν τοῦ τραχήλου σου, ἡ αἰχμάλωτος θυγάτηρ Σιών.9 Καυχημάτων ἁγιοπρεπῶν ἀποφαίνει λοιπὸν ἐπι- στήμονα· καὶ τίνα τρόπον ἐνδύσεται τὴν ἰσχὺν τοῦ βραχίονος αὐτῆς, καὶ πρός γε τούτῳ τὴν δόξαν, διδά- σκει σαφῶς. Πρῶτον μὲν ἀποτινάξασθαι κελεύει τὸν χοῦν, ἀναστῆναί τε οὕτω, καθίσαι τε, καὶ ἐκδύσα- σθαι τὸν δεσμὸν τοῦ τραχήλου· καὶ χοῦν ἐν τούτοις, καθάπερ ἐγᾦμαι, νοεῖσθαι προσήκει τὸ γεῶδες φρόνημα, καὶ τῶν σαρκικῶν ἐπιθυμιῶν τὴν ἀκαθαρ- σίαν. Ὥσπερ γὰρ τοῖς χαμαὶ κειμένοις πᾶσά πως ἀνάγκη χοῦ καὶ κόνεως ἀναπίμπλασθαι, κατὰ τὸν ἴσον οἶμαι τουτονὶ τρόπον, καὶ τοῖς τὸν νοῦν ἔχουσι χαμαιῤῥιφῆ καὶ γεῶδες τὸ φρόνημα, οἱ τῆς σαρκικῆς ἀκαθαρσίας ἐνιζάνουσι λογισμοί. Χρὴ τοιγαροῦν ἡμᾶς κεκλημένους εἰς οἰκειότητα τὴν πνευματικὴν, τὴν εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν τὸν Χριστὸν, καὶ αὐτὸν ἐνδύσασθαι μέλλοντας ὡς ἰσχὺν καὶ δόξαν, προαποτινάξασθαι τὸ χοϊκὸν καὶ γεῶδες φρόνημα, καὶ προκαθᾶραι τὸν νοῦν, καὶ, καθά φησιν ὁ πάν- σοφος Παῦλος, ἐκδύσασθαι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον τὸν φθειρόμενον κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης, καὶ ἐνδύσασθαι τὸν νέον τὸν ἀνακαινούμενον κατ' εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν. Τοῦτο δράσαντες ἀνιστάμεθα, τοῦτ' ἔστιν, ὀρθῷ καὶ βεβηκότι κεχρήμεθα νῷ, καὶ ἐρηρεισμένῃ καρδίᾳ, κατά γε τὸ ἑτέρωθί που δι' ἑνὸς τῶν προφητῶν εἰρημένον παρὰ Θεοῦ· "6Στῆσον σε- αυτὴν, Σιών."6 Ψάλλει δέ που καὶ ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ, ὅτι "6Ἔστησεν ἐπὶ πέτραν τοὺς πόδας μου, καὶ κατεύθυνε τὰ διαβήματά μου."6 Γέγραπται δὲ καὶ ἐν βίβλῳ Ψαλμῶν· "6Ὁ Θεὸς κάθηται ἐπὶ θρόνου ἁγίου αὐτοῦ,"6 τοῦτ' ἔστι, τὸ ἀραρός τε καὶ ἱδρυμέ- νον τῆς ἑαυτοῦ βασιλείας ἔχει διηνεκῶς. Σωματικὸν γὰρ οὐδὲν ἐπὶ Θεοῦ νοεῖσθαι πρέπει. Ἕψεται δὲ τῷ καθίσαι, τοῦτ' ἔστι, τῷ βέβαιόν τε καὶ ἱδρυμένον ἐσχηκέναι τὸ φρόνημα, καὶ τὸ ἐκδύσασθαι τὸν δεσμὸν τοῦ τραχήλου. Σειραῖς μὲν γὰρ τῶν ἰδίων ἁμαρτιῶν ἕκαστος σφίγγεται, ὑπενηνέγμεθα δὲ καὶ ὑπὸ ζυγὰ τῆς ἁμαρτίας, καὶ αὐτοῦ δὲ τοῦ Σατανᾶ. Ἀλλ' ἐν Χριστῷ καὶ τούτων ἐλευθερούμεθα· καὶ διαῤῥήξαντες τοὺς δεσμοὺς αὐτῶν, καθὰ γέγραπται, καὶ ἀποῤῥίψαντες ἀφ' ἑαυτῶν τὸν ζυγὸν αὐτῶν, ἐλευθέρῳ τε καὶ ἀνειμένῳ φρονήματι κατορθοῦμεν τὸ ἀγαθόν. Οὕτω πού φησι πρὸς ἡμᾶς δι' ἑνὸς τῶν προφητῶν ὁ τῶν ὅλων Θεός· "6Καὶ ἐξελεύσεσθε, καὶ σκιρτήσετε ὡς μοσχάρια ἐκ δεσμῶν ἀνειμένα, καὶ καταπατήσετε ἀνόμους· διότι ἔσονται ὡς σποδὸς ὑποκάτω τῶν ποδῶν ὑμῶν."6 Ἐπιφέρων δὲ τούτοις, Ἡ αἰχμάλωτος θυγάτηρ Σιὼν, πρῶτον μὲν ἐφίησιν ἐννοεῖν, ὅτι κατοικτείρει Θεὸς τοὺς ὑπὸ ζυγὰ πεσόν- τας διαβολικὰ, καὶ τῇ ἁμαρτίᾳ δουλεύσαντας. Εἶτα πρὸς τούτῳ διαδείκνυσιν, ὅτι πίπτομεν εἰς τοῦτο, καίτοι μετὸν μὴ παθεῖν αὐτό. Αἰχμάλωτον γὰρ ὀνο- μάσας τὴν Σιὼν, καὶ θυγατέρα φησὶν αὐτήν. Εἶτα πῶς ἦν ἐφικτὸν τοῖς τῆς αἰχμαλωσίας ἁλῶναι βρό- χοις τὴν τοῦ Θεοῦ θυγατέρα, καὶ δόξης τῆς οὕτω λαμπρᾶς ἠξιωμένην; Τίς οὖν ἄρα πρὸς τοῦτο καθῆ- κεν αὐτήν; Οὐχ ἡ τοῦ [σώ] ζῶντος ἀσθένειά ποθεν, ἀλλ' ἡ τῆς παθούσης βουλὴ καὶ προαίρεσις, ἔξω δραμού- σης τῆς τοῦ Πατρὸς εὐσπλαγχνίας, διὰ τοῦ μᾶλλον ἑλέσθαι τὸ πονηρὸν, καὶ ψήφῳ τῇ πρὸς τὸ χεῖρον καταλῦσαι τὸ ἀγαθόν. 9Ὅτι τάδε λέγει Κύριος· ∆ωρεὰν ἐπράθητε, καὶ οὐ μετὰ ἀργυρίου λυθρωθήσεσθε.9 Αἰχμάλωτον αὐτὴν ὀνομάσας, ἀναγκαίως ἐπάγει καὶ τὰ τοῖς εἰς τοῦτο πεσοῦσι ταλαιπωρίας ἀεὶ συμ- βαίνοντα. Ἀποφέρονται γὰρ εἰς δουλείαν, οὐδενὸς ὑπὲρ αὐτῶν καταθεμένου τιμὴν, ἀλλ' ὡς ἆθλα, καὶ πολέμου καὶ βαρβαρικῆς ἐφόδου καρποί· βίᾳ γὰρ καὶ ἀνάγκη πρὸς ἀβούλητον καλοῦνται θητείαν. Οὕτως ἔσεσθαί φησιν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς καὶ τὴν λύτρωσιν αὐτῆς. Ἥρπασε γὰρ ὁ Σατανᾶς τὸ ἐπὶ τῆς γῆς γένος, καὶ οἷον αἰχμάλωτον ἔχων τὴν ὑπ' οὐρανὸν ἀφορήτως κατ- εβιάζετο, τοῖς τῆς ἑαυτοῦ σκαιότητος ἐγκαταδήσας ζυγοῖς. Ἀλλὰ γέγονεν ἄνθρωπος ὁ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Λόγος, ὃς νενίκηκεν ὑπὲρ ἡμῶν· καὶ εἰσελθὼν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἰσχυροῦ, καὶ καταδήσας αὐτὸν, διήρπασε τὰ σκεύη, καὶ μετέθηκεν εἰς ἑαυτὸν ἅπαν- τας τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς. Οὐκοῦν ὡς ἡρπάσθημεν, οὕτω καὶ λελυτρώμεθα. Οὐ γὰρ παρ' ἑκόντος ἡμᾶς ἐξείλετο Χριστὸς, συντρίψας δὲ μᾶλλον αὐτοῦ τὴν ἰσχὺν, καὶ ἀποσοβήσας ὡς Θεὸς τῶν δαιμονίων τὴν φάλαγγα. Οὔτε τοίνυν ἀργυρίῳ πεπράμεθα, οὔτε τὸν ἴσον λε- λυτρώμεθα τρόπον· ἰσχύϊ δὲ μᾶλλον τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ. Ποιμὴν γὰρ ὑπάρχων ἀγαθὸς, τέ- θεικε τὴν ψυχὴν ὑπὲρ τῶν ἑαυτοῦ προβάτων, καὶ σέσωκεν ἡμᾶς αἵματι τῷ ἰδίῳ· τῷ γὰρ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν· καὶ αὐτὸς μὲν ἐμαλακίσθη διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν· ἠλευθερώμεθα δὲ ἡμεῖς, καὶ τὸν τῆς ἁμαρτίας ζυγὸν καὶ τὴν τοῦ διαβόλου πλεονεξίαν ἀποσεισάμενοι. 9Οὕτω λέγει Κύριος· Εἰς Αἴγυπτον κατέβη ὁ λαός μου τὸ πρότερον παροικῆσαι ἐκεῖ, καὶ εἰς Ἀσσυρίους βίᾳ ἤχθησαν. Καὶ νῦν τί ὧδέ ἐστε; Τάδε λέγει Κύριος· Ὅτι ἐλήφθη ὁ λαός μου δω-ρεὰν, θαυμάζετε καὶ ὀλολύζετε. Τάδε λέγει Κύ- ριος· ∆ι' ὑμᾶς διὰ παντὸς τὸ ὅνομά μου βλασ- φημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσιν.9 Αἰχμάλωτον ὀνομάσας τὴν Σιὼν, εἰδέναι βούλεται τὴν αἰτίαν, ἐφ' ᾗ συμβέβηκεν αὐτῇ τὸ εἰς τοῦτο πε- σεῖν δυσκλείας τε καὶ ἀθλιότητος. Ἀνακομίζει γὰρ ἔσθ' ὅτε πρὸς τὰ ἀμείνω τοὺς ἀδόκητόν τι παθόντας, τὸ μὴ ἐν ἀγνοίᾳ κεῖσθαι τῶν ἡμαρτημένων. ∆ιὰ τοῦτο χρησίμως εἰς ἀνάμνησιν αὐτοὺς ἀναφέρει τῶν κατὰ καιροὺς συμβεβηκότων τοῖς πρὸ αὐτῶν. Λιμοῦ μὲν γὰρ καταβρίθοντος, κατέβη κατὰ καιροὺς Ἰακὼβ εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἀβούλητον αὐτῷ τὴν ἀποδημίαν ἐτίθει, τὸ μηδαμόθεν δύνασθαι τῶν ἀναγκαίων εὐπορεῖν. Ἀπεκομίσθη δὲ καὶ εἰς Ἀσσυρίους ὁ Ἰσραὴλ, τὴνἸουδαίαν καταδῃώσαντος τοῦ κατ' ἐκεῖνο τοῦ καιροῦ βασιλεύοντος τῆς Χαλδαίων. Καὶ ποία τις ἦν ἡ τοῦδε πρόφασις; Ἀποφοιτήσαντες γὰρ τοῦ εἶναι γνήσιοι, καὶ τοῦ [αλ. τὸ] χρῆναι μόνῳ λατρεύειν Θεῷ, κατά γε τὸ νόμῳ δοκοῦν ἀνούστατα δῃωσάμενοι [γρ. διωσά- μενοι], προσνενεύκασιν εἰδώλοις καὶ, προσεκύνησαν τοῖς ἔργοις τῶν ἰδίων χειρῶν· αὕτη γέγονεν αὐτοῖς ἡ πρόφασις τοῦ ταῖς πολεμίων ἁλῶναι χερσὶ, καὶ τῆς ἐνεγκούσης ἀποδραμεῖν, καὶ θητεύειν ἐχθροῖς, τὴν Περσῶν τε καὶ Μήδων οἰκοῦντας χώραν. Βίᾳ τοίνυν ἤχθησαν· οὐ γὰρ ἑκόντες ἦσαν ἐν τούτοις. Ἀλλὰ νῦν τί ὧδέ ἐστε; Τὸ ὧδε φησὶν, ἀντὶ τοῦ, ἐν ταῖς τῶν ἐθνῶν κατεσπαρμένοι χώραις, καὶ εἰς πάντα ἄνεμον κατεσκεδασμένοι, κατὰ τὴν τοῦ προφήτου φωνήν. Ἀπεσόβησε γὰρ τῆς Ἰουδαίας ἁπάσης ἡ Ῥωμαίων μάχαιρα τοὺς ἰσχύσαντας ὅλως φεύγειν. Ἤγουν τὸ, ὧδε, Ἐν τῇ τοιᾷδε καταστάσει τῶν πραγμά-των, ἐν ᾗ νῦν ἐστε. Γεγόνασι δὲ, ὡς ἔφην, ἐν ἐσχάτῃ ταλαιπωρίᾳ, τοῦτο μὲν [κατὰ] τὸν πολέμου νόμον καταδραμούσης αὐτῶν τῆς χώρας τῆς τῶν Ῥωμαίων στρατιᾶς, τοῦτο δὲ, πόλεως ἁπάσης πεπορθημένης, κατεμπρησθέντος δὲ καὶ αὐτοῦ τοῦ ναοῦ. ∆ιὰ τί τοίνυν ἐν τούτοις γεγόνασι; φησίν· ἢ δηλονότι τὴν μὲν δι- καιοῦσαν πίστιν οὐ προσηκάμενοι, περιυβρίσαντες δὲ πολυτρόπως τὸν καλοῦντα πρὸς τοῦτο, καὶ αὐτῷ τὰς χεῖρας ἐπαφέντες ἀνοσίως, μετὰ τοὺς ἀπεσταλμένους δικαίους τε καὶ προφήτας, ὧν τοὺς μὲν ἀπεκτόνασι, τοὺς δὲ ἐλίθασαν; Καὶ ταυτὶ μὲν ἐν τούτοις περὶ τῆς ἀγελαίου πληθύος ὁ προφητικὸς ἡμῖν καταμεμήνυκε λόγος. Ἐπειδὴ δὲ ἦν ἔθος τοῖς Ἰουδαίων μάλιστα καθηγηταῖς, ὑψηλὴν ἐπαίρειν κατὰ παντὸς ἔθνους τὴν ὀφρὺν, ἄληπτόν τε καὶ ἀχείρωτον τοῖς ἐχθροῖς διαμένειν ἔσθ' ὅτε τὸν Ἰσραὴλ, εἴπερ κλῆρος Θεοῦ καὶ λαὸς ἅγιος ὠνομάζετο· εἶτα συμβέβηκεν ἐν οἷς ἔφην ἀρτίως κατενεχθῆναι τὴν Ἰουδαίαν, κατεπλήτ- τοντο καὶ ὠλόλυζον, ὡς ἐλπίδος ἀπάσης πέρα δρα- μόντος αὐτοῖς τοῦ κακοῦ. ∆ιὰ τοῦτο πρὸς αὐτοὺς ὁ τῶν ὅλων Θεός· Ὅτι ἐλήφθη, φησὶν, ὁ λαός μου δω- ρεὰν, θαυμάζετε, καὶ ὀλολύζετε. Τάδε λέγει Κύριος· ∆ι' ὑμᾶς διὰ παντὸς τὸ ὄνομά μου βλασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσιν. Αὐτοὶ γὰρ, φησὶ, γεγόνατε παραίτιοι τοῦ παθεῖν τοὺς ὑπεζευγμένους, ἀπαιδαγωγήτους ἐῶντες αὐτοὺς, μᾶλλον δὲ οὐκ ἐφιέντες ὅλως ἐπιστρέ- φειν εἰς τὸν Θεὸν, καὶ τοῖς τῆς διανοίας ὄμμασιν ἰδεῖν τὸν ἐξ οὐρανοῦ καθιγμένον, καὶ ἐν ἀνθρωπείᾳ μορφῇ πεφηνότα Θεὸν Λόγον, ἵνα κηρύξῃ αἰχμαλώ- τοις ἄφεσιν, καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἰάσηται δὲ καὶ τοὺς συντετριμμένην [συντεθραυσμένην] ἔχοντας τὴν καρδίαν, καλέσῃ δὲ καὶ ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτόν. Οὐκοῦν δι' ὑμᾶς τὸ ὄνομά μου βλασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσιν. Ἐπειδὴ γὰρ ἐν ἁπάσῃ χώρᾳ τε καὶ πόλει κατεσκεδάσθη, φησὶν, ὁ Ἰσραὴλ, οὐδεὶς ἠγνόησε τῶν ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν, ὅτι πεπόρθηται μὲν ἡ ἁγία πό- λις, ἔργον δὲ πυρὸς καὶ αὐτὸς γέγονεν ὁ νεώς· εἶτα τὸ ἐμὸν δυσφημοῦσιν ὄνομα, καὶ τὴν ἐμὴν διασύρουσι δόξαν. Οἴονται γὰρ ἴσως τὴν ἐμὴν ἀτονῆσαι χεῖρα τὴν ἐπίκουρον ἀεὶ γενομένην τῷ Ἰσραὴλ, τὴν δὲ ἀληθῆ πρόφασιν ἀγνοοῦσιν ἔτι, καὶ οὐδεὶς ὁ παρ' αὐτοῖς ἐπιστάμενος, ὅτι τὰς τῆς Κυριοκτονίας καὶ πολλῶν ἑτέρων πλημμελημάτων ἐξῄτηνται δίκας. 9∆ιὰ τοῦτο γνώσεται ὁ λαός μου τὸ ὄνομά μου ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ὅτι ἐγώ εἰμι αὐτὸς ὁ λα- λῶν· Πάρειμι· ὡς ὥρα ἐπὶ τῶν ὀρέων, ὡς πόδες εὐαγγελιζομένου ἀκοὴν εἰρήνης, ὡς εὐαγγελιζό- μενος ἀγαθά.9 Ἐπειδὴ γὰρ, φησὶν, τῆς ὑμετέρας ἕνεκα ῥᾳθυμίας ἐδυσφημήθην ἐν τοῖς ἔθνεσιν, οὐκ ἀνέξομαι τῆς συκο φαντίας, ἀλλ' οὐδὲ τὴν ἐμαυτοῦ δόξαν παλιμφήμοις ἐάσω βάλλεσθαι φωναῖς. Ἐν ἐκείνῳ δὲ τῷ καιρῷ, καθ' ὃν ἐπιλάμψω τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς μετὰ σαρκὸς, οἵπερ ἐμοῦ γένωνται λαοὶ προσηκάμενοι τὴν πίστιν, εἴτ' οὖν εἶεν ἐξ Ἰουδαίων, εἴτε καὶ ἐξ ἐθνῶν, οὗτοι γνώσονταί μου τὸ ὄνομα. Τὸ δὲ ὄνομά φησιν ἀντὶ τῆς δόξης. Ἔθος γὰρ οὕτω λέγειν τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ. Γέγραπται γὰρ, ὅτι "6Αἱρετὸν ὄνομα καλὸν, ἢ πλοῦτος πολύς."6 Ἐγνώκαμεν αὐτοῦ τὴν δόξαν, οἱ παρ' αὐτοῦ κεκλημένοι, καὶ οὐχ ὡς ἀνθρώπῳ προσίεμεν κριτῇ τῷ πάντων Σωτῆρι Χριστῷ· ἀλλ' εἰ καὶ γέγονε σὰρξ ὁ Λόγος, πιστεύομεν, ὅτι Θεὸς ὢν φύσει, καὶ ἐκ Θεοῦ Πατρὸς ἀποῤῥήτως γεγενημένος, ὑπὲρ πᾶσαν κτίσιν ἐστὶ, καὶ τοῖς ἀνωτάτω θρόνοις ἐμπρέπει, καὶ κατ άρχει τῶν ὅλων, καὶ πανσθενεστάτην ἔχει τὴν δε- ξιὰν, καὶ σώζει ῥᾳδίως, οὓς ἂν ἕλοιτο τῶν ὑπ' αὐτὸν γεγονότων, ὑπερνήχεται δὲ τὴν αὐτοῦ δύναμιν παν- τελῶς οὐδέν. ∆ιετέθη γε μὴν οὐχ οὕτως ὁ Ἰσραήλ. Προσεσχήκασι γὰρ ὡς ἑνὶ τῶν καθ' ἡμᾶς, καὶ οὐχ ὡς ἐνανθρωπήσαντι Θεῷ. ∆ιὰ τοῦτό ποτε μὲν ἔφασκον· "6Σὺ τίς εἶ; καὶ τίνα σεαυτὸν ποιεῖς;"6 καὶ· "6Περὶ καλοῦ ἔργου οὐ λιθάζομέν σε, ἀλλὰ περὶ βλασφημίας, ὅτι σὺ ἄνθρωπος ὢν ποιεῖς σεαυτὸν Θεόν."6 Πλὴν οἵπερ ἂν κληθεῖεν εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας, φησὶ, γνώσονταί μου τὴν δόξαν. Αὐτὸς γὰρ ὁ ἐν προφήταις λαλῶν· Πάρειμι. Θεὸς γὰρ ὢν Κύριος ἐπέφανεν ἡμῖν, κατὰ τὸ γεγραμμένον. Τοῦτο καὶ ὁ πάνσοφος Παῦλος διδάσκει λέγων· "6Πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως πά- λαι ὁ Θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν ἐν τοῖς προφήταις, ἐπ' ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν τούτων ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν Υἱῷ, ὃν ἔθηκε κληρονόμον πάντων, δι' οὗ καὶ ἐποίησε τοὺς αἰῶνας."6 Ἀθρητέον δὴ οὖν ἐν τούτοις, ὅτι παρήνεγκε μὲν εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα δι' Υἱοῦ ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ, λελάληκε δὲ πρὸς ἡμᾶς ἐν ἐσχάτοις καιροῖς, οὐχ ὡς δι' ἑτέρου μᾶλλον υἱοῦ τοῦ κατὰ σάρκα ἐκ γυναικὸς, καθὰ φρονεῖν ἔδοξέ τισι τῶν διεστραμμένων, ἀλλ' ὡς ἐνὸς ὄντος Υἱοῦ μετὰ τῆς σαρκὸς τοῦ δι' ἡμᾶς ἐνανθρωπήσαντος Λόγου, ὃς καὶ τῶν αἰώνων ἐστὶ ποιητής. Πάρειμι δὴ οὖν ὡς ὥρα ἐπὶ τῶν ὀρέων, φησίν· ὥραν δέ φησι τὸ ἔαρ. Φέρε δὴ οὖν καταθρήσωμεν ὡς ἐκ πράγματος ἐμφανοῦς τὰ πνευματικά. Τί τὸ ἔαρ ὀφθὲν ἐν τοῖς ὄρεσιν ἀποτε- λεῖ; Ἄνθει νέῳ στεφανοῖ τὰ φυτὰ, καὶ ἐξ ἀκαρπίας αὐτὰ μεθίστησι πρὸς ἀπότεξιν, ὧν ἂν φυσικῶς ἕκαστον ἔχοι. Τοιοῦτόν τι καὶ ἐν τοῖς Ἄσμασι τῶν ᾀσμάτων γεγραμμένον εὑρήσομεν· "6Ἀνάστα γὰρ, ἐλθὲ, φησὶν, ἡ πλησίον μου, καλή μου, περιστερά μου· ὅτι ἰδοὺ ὁ χειμὼν παρῆλθεν, ὁ ὑετὸς παρῆλθεν ἑαυτῷ, τὰ ἄνθη ὤφθη ἐπὶ τῆς γῆς, καιρὸς τῆς τομῆς ἔφθασε."6 Χειμῶνος γὰρ παρελάσαντος, τὸ λαμπρὸν ἕαρ ἀνίσχει τῇ γῇ, καὶ ἀνθέων αὐτὴν ἀποφαίνει τρο- φὸν, καὶ καρπῶν ὡρίμων ποιεῖται μητέρα. Τοιοῦτόν τι καὶ περὶ ἡμᾶς πέπρακται νοητῶς. Κατεχείμασε γὰρ τὴν ὑπ' οὐρανὸν ὁ δράκων ὁ ἀποστάτης, ξηρὰν καὶ ἄκαρπον ἀπέφηνεν αὐτήν. Ἦν γὰρ ὅλως οὐδεὶς ὁ ποιῶν χρηστότητα, οὐκ ἦν ἕως ἑνὸς, "6Ἀλλὰ πάντες ἐξέκλιναν ἅμα, ἠχρειώθησαν."6 Ἐπειδὴ δὲ μετὰ σαρ- κὸς ἐπέφανεν ὁ Μονογενὴς, γέγονεν ἡμῖν ὡς ὥρα ἐπὶ τῶν ὀρέων. Ἀπηνθηκότες γὰρ ὥσπερ καὶ ἁπά- σης ἀρετῆς ὡραιότητα τῶν ἰδίων ψυχῶν ἀποβεβλη- κότες, ἀνεθάλλομεν ἐν αὐτῷ καὶ πνευματικῆς εὐκαρ- πίας πεπληρώμεθα, ὥστε καὶ δύνασθαι λέγειν τὸ ἐν τῷ Ἄσματι τῶν ᾀσμάτων· "6Ἀδελφιδός μου κατα-βήτω εἰς κῆπον αὐτοῦ, καὶ φαγέτω καρπὸν ἀκρο- δρύων αὐτοῦ."6 Γέγονε τοίνυν, ὡς ὥρα ἐπὶ τῶν ὀρέων, καὶ ὡς πόδες εὐαγγελιζομένου ἀκοὴν εἰρήνης, εὐαγ- γελιζομένου δὲ καὶ ἀγαθά· μεταξὺ γὰρ κειμένης ἡμῶν τε καὶ τοῦ Θεοῦ τῆς ἁμαρτίας, διειστήκειμεν αὐτοῦ, καὶ ἀπενοσφίσθημεν τοῦ ∆εσπότου, καὶ τοῖς θείοις αὐτοῦ νόμοις ἀντανιστάμενοι, καὶ ∆εσποτικοῖς θελή- μασιν ἀντιπράττοντες, καὶ ἐν τάξει πολεμίων κεί- μενοι. Ἀλλ' ἐπέφανεν ὁ Χριστὸς ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ τὴν μεταξὺ κειμένην ἀφελὼν ἁμαρτίαν, καὶ συμβῆναι παρασκευάσας εἰς φιλίαν τῷ Πατρὶ, καὶ συνάψας ἡμᾶς δι' ἑαυτοῦ· δι' αὐτοῦ γὰρ τὴν προσαγωγὴν ἐσχήκαμεν. Ὥσπερ οὖν, εἴ τις ἔρχοιτο, φησὶ, δρο- μαῖος καὶ ταχὺς, ἁλῶναι λέγων ἐχθροὺς, καὶ ἐπαγ- γέλλων εἰρήνην, εὐαγγελιζόμενός τε τὰ ἀγαθά· οὕτω καὶ ὁ πάντων Σωτὴρ ἐπεφοίτησε τῷ κόσμῳ μετὰ σαρκὸς, καὶ γέγονεν ἡμῖν εἰρήνης βραβευτὴς πρὸς Θεὸν καὶ Πατέρα, καταργηθέντος τοῦ Σατανᾶ, καὶ πάσης τῆς φάλαγγος αὐτοῦ γενομένης ἐκποδὼν, καὶ ὅτι καιρὸς ἐνέστηκε, καθ' ὃν ἔξεστι τοῖς ἐθέλουσι παντὸς ἐν μεθέξει γενέσθαι καλοῦ· ἕψεται γὰρ πάν- τως τοῖς πιστεύσασιν εἰς αὐτὸν, καὶ τὰ αὐτοῦ φρο- νεῖν τε καὶ δρᾷν ᾑρημένοις, ἀμφιλαφεστάτην ἔχειν τὴν οὐρανίων ἀγαθῶν μέθεξιν, καὶ ἁπάσης ἐλπίδος ἀναπίμπλασθαι καλῆς· πλουσιόδωρος γὰρ ὁ Σωτήρ. 9Ὅτι ἀκουστὴν ποιήσω τὴν σωτηρίαν σου, λέ- γων· Σιὼν, βασιλεύσει σου ὁ Θεὸς, ὅτι φωνὴ τῶν φυλασσόντων σε ὑψώθη, καὶ τῇ φωνῇ ἅμα εὐ- φρανθήσονται· ὅτι ὀφθαλμοὶ πρὸς ὀφθαλμοὺς ὄψονται, ἡνίκα ἂν ἐλεήσει Κύριος τὴν Σιών.9 Σιὼν μὲν οὖν ὀνομάζει πάλιν ἐν τούτοις, οὐκ ἐπί- γειόν τινα πόλιν, τὴν ἁγίαν δὲ μᾶλλον αὐτοῦ Ἐκκλη- σίαν, ἣν ἐκ τῶν δύο λαῶν συνεστήσατο. Γέγραπται γὰρ, ὅτι "6Εὐφράνθητε, ἔθνη, μετὰ τοῦ λαοῦ."6 Ποιῆσαι δὲ λέγεται Χριστὸς τὰ ἀμφότερα ἓν, καὶ λῦσαι τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ, καὶ τὸν νόμον τῶν ἐντο- λῶν ἐν δόγμασι καταργῆσαι. Ἀναδειχθέντος δὲ τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος, ὃ καὶ δογμάτων ἐστὶν ἀλη- θινῶν κατάμεστον, πέπαυται τῆς ἐν νόμῳ σκιᾶς ἡ δύναμις, τοῦτ' ἔστιν, ἡ δι' αἱμάτων λατρεία καὶ προσαγωγή. Σιὼν οὖν νοητέον τὴν Ἐκκλησίαν, ὡς ἔφην, ἣν αὐτὸς ἑαυτῷ παρέστησεν ὁ Χριστὸς, μὴ ἔχουσαν σπῖλον ἢ ῥυτίδα, ἁγίαν δὲ μᾶλλον καὶ ἄμωμον. Ταύτης ἀκουστὴν ἐποιήσατο τὴν σωτηρίαν, τοῦτ' ἔστιν ἐξάκουστον. Ἔλαθε γὰρ τῶν ἐπὶ τῆς γῆς παντελῶς οὐδένα, τῶν εὐαγγελικῶν κηρυγμάτων ἡ δύναμις· ἀλλ' οὐδὲ ἀνήκοός τις ἀπομεμένηκε τῆς διὰ Χριστοῦ σωτηρίας. Ἔφη γὰρ καὶ διὰ τῆς τοῦ Ψάλ λοντος λύρας· "6Ἀκούσατε ταῦτα, πάντα τὰ ἔθνη, Ἐνωτίσασθε, πάντες οἱ κατοικοῦντες τὴν οἰκουμέ- νην."6 Καὶ ὥσπερ τὸ τῶν δαιμονίων μνημόσυνον ἀπ ώλετο μετ' ἤχου, τοῦτ' ἔστιν ἐπισήμως καὶ διαβοή- τως, ἠγνόησε δὲ οὐδεὶς τῆς τῶν δαιμονίων τυραννίδος τὴν ἀπώλειαν· οὕτω καὶ τὸ θεῖόν τε καὶ οὐράνιον κήρυγμα γέγονεν ἀκουστὸν τοῖς ἁπανταχοῦ, τὴν σω- τηρίαν εἰσφέρον τοῖς ἐπεγνωκόσι τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ Χριστοῦ. Τίς δὲ ἡ δύναμις τοῦ κηρύγματος; Σιὼν, βασιλεύσει σου ὁ Θεός. Πάλαι μὲν γὰρ, τοῦτ' ἔστι πρὸ τῆς τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἐπιδημίας, βεβασίλευκεν ἡμῶν διὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ Σατανᾶς, καὶ τυραννικῆς σκαιότη- τος ἐπέῤῥιπτο ζυγὸς τοῖς ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν. Ἐπειδὴ δὲ ἐπέλαμψεν ἡμῖν ὁ τῶν ὅλων βασιλεὺς καὶ Κύριος, διαῤῥήξαντες τοὺς δεσμοὺς αὐτῶν, καὶ ἀποῤῥίψαντες τὸν ζυγὸν τοῦ πάλαι πλεονεκτήσαντος, τοῖς τοῦ Θεοῦ σκήπτροις ὑπηγάγομεν τὸν αὐχένα, καὶ βεβασίλευκεν ἡμῶν ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ δι' Υἱοῦ, καὶ γέγονεν ἡμῖν τὸ χρῆμα πανηγύρεως ἀφορμή. Ψάλλει γοῦν ὁ ∆α- βὶδ, καί φησιν· "6Ὁ Κύριος ἐβασίλευσεν, ἀγαλλιάσθω ἡ γῆ."6 Καὶ πάλιν· "6Ψάλατε δὴ οὖν συνετῶς, ἐβα- σίλευσεν ὁ Θεὸς ἐπὶ πάντα τὰ ἔθνη."6 Κέκληκε δὲ ἡμᾶς πρὸς τοῦτο, ὡς ἔφην, καὶ αὐτὸς ὁ Σωτὴρ, λέ γων· "6∆εῦτε πρός με, πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς· ἄρατε τὸν ζυγόν μου ἐφ' ὑμᾶς."6 Οὐκοῦν ἐπράττετο μὲν ἀθλίως, καὶ ἐν ἐσχάτοις ἦμεν κακοῖς, ἀγρίῳ τυράννῳ κατ- εζευγμένοι, καὶ τὸν τῆς ἁμαρτίας ὑποδραμόντες ζυ- γόν. Ἡ δὲ τῶν ἱερῶν κηρυγμάτων δύναμις τὴν τοῦ Χριστοῦ βασιλείαν εὐηγγελίσατο, καὶ ὑπ' αὐτῷ πάν- τες ἐσμέν. Ἐπήγγελται γὰρ λέγων, ὅτι "6Σιὼν, βασι- λεύσει σου ὁ Θεός."6 Βασιλεύσει δὲ πῶς, ἢ τίνα τρό- πον, αὐτὸς εὐθὺς διεσάφησεν, εἰπὼν, ὅτι "6Φωνὴ τῶν φυλασσόντων σε ὑψώθη."6 Καὶ φυλάσσοντες δὲ εἶεν ἂν οἱ θεσπέσιοι μαθηταὶ, ἤγουν ἅπαντες ἁπλῶς οἱ μυσταγωγεῖν εἰδότες καὶ δυνάμενοι, καὶ ὀρθοποδεῖν ἀναπείθοντες τοὺς κεκλημένους, εἴς γε τὸ δύνασθαι κατορθοῦν εὖ μάλα τὸ ἀγαθὸν, καὶ τῆς εἰς Χριστὸν ἀγάπης ἀντέχεσθαι, καὶ ὀρθὴν ἐπ' αὐτῷ καὶ ἀμώ- μητον ποιεῖσθαι τῆς πίστεως τὴν ὁμολογίαν. Οὗτοι ποιμένες εἰσὶν ἀγαθοὶ φυλάσσοντες τῷ πάντων ἀρχι- ποιμένι τὰ λογικὰ θρέμματα, καὶ τὰς τῶν ἀτιθάσ- σων θηρίων ἀποσοβοῦντες ἐφόδους. Τούτων ὑψοῦσθαι λέγει τὴν φωνὴν, τοῦτ' ἔστιν, ἀκουσθῆναι τοῖς παν- ταχοῦ. Εἴρηται γὰρ πρὸς αὐτοὺς διὰ φωνῆς Ἡσαΐου· "6Ἐπ' ὄρος ὑψηλὸν ἀνάβηθι, ὁ εὐαγγελιζόμενος Σιὼν, ὕψωσον τῇ ἰσχύϊ σου τὴν φωνὴν, ὁ εὐαγγελιζόμενος Ἱερουσαλήμ."6 Ὑψώσατε, μὴ φοβεῖσθε. ∆ιαπρύσιον γὰρ καὶ οὐδενὶ τὸ σύμπαν ἠγνοημένον τὸ ἀποστο- λικόν ἐστι κήρυγμα. Ὅτι δὲ πάντα δραμεῖται δι' εὐημερίας αὐτοῖς, καὶ κεκλήσονται μὲν ἑτοίμως οἱ πρὸς οὕσπερ ἂν ὁ παρ' αὐτῶν γένοιτο λόγος, εὐφραν θήσονται δὲ αὐτοὶ λίαν, τοὺς τῆς ἑαυτῶν μυσταγωγίας ὁρῶντες καρποὺς, ἐναργὲς καθίστησι λέγων, ὅτι Τῇ φωνῇ ἅμα εὐφρανθήσονται. Ἅμα γὰρ λαλήσουσι, φησὶ, καὶ ἡ τῶν μεμυσταγωγημένων ἕψεται πλη- θὺς, καὶ ἀμελ[λ]ητὶ δραμοῦνται πρὸς πίστιν οἱ παιδ- αγωγούμενοι. Χαρὰ δὲ τοῦτο τοῖς διδάσκειν ἐπιτετα- γμένοις. Ἐπιστέλλει γοῦν ὁ Παῦλος τοῖς δι' αὐτοῦ πιστεύσασιν, ὅτι "6Χαρὰ καὶ στέφανός μου."6 Ὅτι δὲ ταῖς τῶν ἁγίων μυσταγωγίαις τὸ τῶν μυσταγω- γουμένων εὐπειθὲς ἠκολούθει πλεισταχοῦ, διὰ πολ- λῶν ἄν τις ἴδοι, τὴν ἁγίαν καὶ θεόπνευστον Γραφὴν περινοστήσας. Προσελάλουν μὲν γὰρ ἐν τοῖς Ἱεροσο- λύμοις τοῖς τῶν Ἰουδαίων τάγμασιν οἱ θεσπέσιοι μαθηταί· ἀλλ' ὡς ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν ἀποστόλων γέγραπται· "6Προσετέθησαν ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ τρεῖς χιλιάδες ἀνδρῶν."6 Ναὶ μὴν καὶ ὁ θεσπέσιος Παῦλος ὁμοῦ τῷ μακαρίῳ Σίλᾳ δεσμῶται τυγχάνοντες ὕμνουν κατὰ μέσην νύκτα τὸν Θεόν. Ἐπειδὴ δὲ ἄγγελος ἅγιος ἐπιστὰς τῷ δεσμωτηρίῳ τὰ πάντων ἀνῆκε δεσμὰ, περιδεὴς γεγονὼς ὁ δεσμοφύλαξ ἠθέλησε μὲν ἑαυτὸν ἀνελεῖν· φωνήσαντος δὲ τοῦ Παύλου· "6Μηδὲν πράξῃς σεαυτῷ κακόν· ἅπαντες γάρ ἐσμεν ἐνθάδε· θαυμάσας τὸ παράδοξον, ἐβαπτίσθη σὺν παντὶ τῷ οἴκῳ αὐτοῦ."6 Ὅτι δὲ πρόφασις αὐτῷ θυμηδίας τὸ πρᾶγμα γέγονε, πῶς ἔστιν ἀμφιβαλεῖν; Οὐκοῦν κατὰ πόδα, φησὶν, τῆς μυσταγωγίας τῶν κεκλημένων δραμεῖται τὸ εὐπειθές. Καὶ οἱ ὀφθαλμοί σου πρὸς ὀφθαλμοὺς ὄψονται, ἡνίκα ἂν ἐλεήσει Κύριος τὴν Σιών. Τίνα δὲ ὄψονται, ἢ τὸν τῆς σωτηρίας πρύ- τανιν, τοῦτ' ἔστι, Χριστόν; Σαρκωθεὶς γὰρ ἦν ὁ Λό- γος, καὶ τούτου μάρτυς ὁ Ψαλμῳδὸς, λέγων· "6Ὁ Θεὸς ἐμφανῶς ἥξει, ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ οὐ παρασιω- πήσεται."6 Ἤγουν ὅπερ ἔφην, ὅτι Τῇ φωνῇ ἅμα εὐφρανθήσονται, καὶ τοῦτο τοῖς σοῖς ὀφθαλμοῖς θεωρή- σεις, φησὶ, κατ' ἐκεῖνο τοῦ καιροῦ, καθ' ὃν ἂν ἐλεήσει Κύριος τὴν Σιὼν, προσθεὶς ἅπασι τὴν διὰ πίστεως χάριν, καὶ τῶν οὐρανίων ἀγαθῶν ἀμφιλαφῆ τὴν ἀπόλαυσιν. 9Ῥηξάτω εὐφροσύνην ἄμα τὰ ἔρημα Ἰερουσα-λὴμ, ὅτι ἠλέησε Κύριος αὐτὴν, καὶ ἐῤῥύσατο τὴν Ἱερουσαλήμ. Καὶ ἀποκαλύψει Κύριος τὸν βρα- χίονα αὐτοῦ τὸν ἅγιον ἐνώπιον πάντων τῶν ἐθνῶν, καὶ ὄψονται πάντα τὰ ἄκρα τῆς γῆς, τὴν σωτηρίαν τὴν παρὰ Θεοῦ.9 Τὸ μὲν ῥῆξαι τὴν εὐφροσύνην κατασημήνειεν ἂν τὸ ἐν τῷ χρήσασθαι φωνῇ, χαριστηρίους ᾠδὰς ἀνα- φέροντας, καὶ μελέτην ποιεῖσθαι σπουδάζοντας τὰς δοξολογίας, δι' ὧν ἂν εὐφραίνοιτο Θεός. Γέγραπται γοῦν ἐν βιβλίῳ Ψαλμῶν· "6Καὶ ἡ γλῶσσά μου μελε τήσει τὴν δικαιοσύνην σου, ὅλην τὴν ἡμέραν τὸν ἔπαινόν σου·"6 καὶ αὐτοῖς τοῖς τοῦτο δρᾷν ἐθέλουσι πρὸς εὐφροσύνην ἔσται τὸ χρῆμα. Ἐπειδὴ δὲ τὰ ἔρημά φησιν Ἱερουσαλὴμ τοῦτο χρῆναι δρᾷν, ἐκεῖνό φαμεν ἀναγκαίως, διατρανοῦν ἐθέλοντες τὴν τῶν προ- κειμένων διάνοιαν. Οἱ πόλιν οἰκοῦντες εὐρεῖαν καὶ μακρὰν, εἰ μὲν εἶεν τοσοῦτοι τὸν ἀριθμὸν, ὡς δύ- νασθαι καὶ ἀποπληροῦν αὐτὴν, οὐδένα τόπον αὐτῆς ἀφιᾶσιν ἔρημον· εὐαριθμήτων δὲ ὄντων διὰ τὸ τεθνά- ναι πολλοὺς, ἢ πολέμου κατασκήψαντος, ἢ καὶ ἑτέρας τινὸς ἀφορμῆς κατενεγκούσης εἰς τοῦτο, τὰ πλεῖστα τῶν ἐν αὐτῇ χωρίων ἤγουν οἰκημάτων ἀπομένουσι γυμνά. Τοιοῦτόν τι πεπόνθασιν οἱ ἐξ Ἰσραήλ. Ἐπειδὴ γὰρ γεγόνασι Κυριοκτόνοι, καὶ πλήρεις αἱμάτων τὰς χεῖρας ἐσχήκασιν, δεδαπάνηνται τῷ πολέμῳ τῷ παρὰ Ῥωμαίοις, ὡς ὀλίγους κομιδῇ περιλειφθῆναι τοὺς σεσωσμένους, καὶ κένανδρος ἦν ἡ ἁγία πόλις. Ἀλλ' εὐφρανθήσονται, φησὶ, τὰ ἔρημα αὐτῆς. Στυγνοὶ μὲν γὰρ οἶκοι, καὶ κατηφείας ὥσπερ εἰσὶ μεστοὶ τοὺς ἐνοικοῦντας οὐκ ἔχοντες· ἱλαροὶ δέ πως καὶ οἷον γελῶντες, εἰ δὴ πλείστους ἔχοιεν τοὺς ἐνῳκισμέ- νους. Ἀπὸ δὴ τῆς ἱστορίας, φέρε δή τι λέγωμεν τῶν πνευματικῶν· Ἡ ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησία, τοῦτ' ἔστιν οἱ ἐξ ἐθνῶν πιστεύσαντες, οἳ καὶ Σιὼν ὀνομάζονται, καὶ μέντοι καὶ Ἱερουσαλὴμ, ὀλίγοι μὲν ἦσαν ἐν ἀρχαῖς, καὶ οἷον ἔρημος ἡ ἀληθῶς ἁγία καὶ Θεοῦ πόλις ἐτύγ- χανε, τοῦτ' ἔστιν ἡ Ἐκκλησία. Ἀλλ' οὐδὲν ἀπομε-μένηκε σχολάζον ἐν αὐτῇ· πεπλήρωται γὰρ διὰ Χρι στοῦ. Καὶ γοῦν εἴρηται πρὸς αὐτήν· "6Ἆρον κύκλῳ τοὺς ὀφθαλμούς σου, καὶ ἴδε συνηγμένα τὰ τέκνα σου."6 "6Ἰδοὺ οὗτοι πόῤῥωθεν ἔρχονται, οὗτοι ἀπὸ βοῤῥᾶ καὶ θαλάσσης, ἄλλοι δὲ ἐκ γῆς Περσῶν. Καὶ ἐρεῖς, φησὶν, ἐν τῇ καρδίᾳ σου· Τίς ἐγέννησέ μοι τούτους· Ἐγὼ δὲ ἄτεκνος καὶ χήρα, οὗτοι δέ μοι ποῦ ἦσαν;"6 Καὶ πάλιν· "6Πλάτυνον τὸν τόπον τῆς σκηνῆς σου, καὶ τῶν αὐλαιῶν σου· πῆξον, μὴ φείσῃ· ἔτι εἰς τὰ δεξιὰ καὶ εἰς τὰ ἀριστερὰ ἐκπέτασον."6 Ἐκ παντὸς γὰρ ἔθνους, πόλεως, καὶ χώρας συνδρομὴ γέγονεν ἐπὶ Χριστῷ, τῶν ἐθνῶν κεκλημένων διὰ πίστεως, ὡς ἐξ ἠοῦς, καὶ νότου, δύσεώς τε καὶ βοῤῥέου καλεῖσθαι τοὺς ἐπιστρέφοντας, πολλῷ πλείους ὄντας τῶν ἐξ αἵματος Ἰσραήλ. Καὶ τοῦτο αὐτὸ καταμεμήνυκε λέ- γων ὁ προφήτης Ἡσαΐας περὶ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ἰουδαίων Συναγωγῆς· "6Εὐφράνθητι, στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα· ῥῆξον καὶ βόησον, ἡ οὐκ ὠδίνουσα, ὅτι πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα."6 Στείραν μὲν γὰρ τὴν οὐ τίκτουσαν, ἔρημόν τε πρὸς τούτοις ἀποκαλεῖ τὴν Ἐκκλησίαν τὴν ἐξ ἐθνῶν. Καὶ γὰρ ἦν ἄπαις καὶ ἐρήμη, τοῦτ' ἔστι χήρα, τὸν ἀγαθοῦ παντὸς σπορέα λόγον οὐκ ἔχουσα. Τὴν δέ γε τῶν Ἰουδαίων Συναγωγὴν ὕπανδρον εἶναί φησι, διὰ τὸ νόμῳ κατεζεῦχθαι τῷ διὰ Μωσέως, ἐγκύμονά τε γενέσθαι τῶν ἱερῶν θεσπισμάτων, δι' ὧν ἦν δύνασθαι καρποφορεῖν τῷ Θεῷ τὴν ὡς ἐν σκιαῖς ἔτι καὶ τύποις λατρείαν. Ἀλλὰ πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον, τοῦτ' ἔστι τὰ τῆς χήρας, ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα. Τίνα δὲ τρόπον ἔσται καὶ τοῦτο, διεσάφησε προστιθεὶς, ὅτι Ἀποκαλύψει Κύριος τὸν βραχίονα αὐτοῦ τὸν ἅγιον ἐνώπιον πάντων τῶν ἐθνῶν· καὶ ὄψονται πάντα τὰ ἄκρα τῆς γῆς τὴν σωτηρίαν παρὰ Θεοῦ. Ὅτε γὰρ ἐμφανὴς γέγονεν ἐν τοῖς ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν ὁ βραχίων τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, τοῦτ' ἔστιν ὁ Υἱὸς, ὅτε πᾶσιν ἐγνώσθη τοῖς ἔθνεσιν, καὶ τεθέανται τὰ ἄκρα τῆς γῆς, τοῦτ' ἔστιν οἱ ἐκ πε- ράτων εἰς πέρατα, τὴν παρ' αὐτοῦ σωτηρίαν, τὴν διὰ πίστεως δὲ δηλονότι, τότε πεπλήρωται τὰ ἔρημα Ἱερουσαλὴμ, δηλονότι τῆς νοητῆς, καὶ ἀριθμοῦ κρείττων ἡ τῶν κεκλημένων πληθύς. Βραχίονα δὲ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, τὸν Υἱὸν ἀποκαλεῖν ἔθος τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ. ∆ύναμις γάρ ἐστιν αὐτοῦ καὶ πανσθενὴς δεξιὰ, δι' ἧς τὰ πάντα ἐργάζεται, καὶ περὶ αὐτῆς φησιν ὁ θεσπέσιος ∆αβίδ· "6Κρατυνθήτω ἡ χείρ σου, ὑψωθήτω ἡ δεξιά σου."6 Καὶ πάλιν περὶ τοῦ Θεοῦ Πατρός· "6Ἄσατε τῷ Κυρίῳ ᾆσμα καινὸν, ὅτι θαυμαστὰ ἐποίησεν ὁ Κύριος· ἔσωσεν αὐτὸν ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, καὶ ὁ βραχίων ὁ ἅγιος αὐτοῦ."6 9Ἀπόστητε, ἀπόστητε, ἐξέλθετε ἐκεῖθεν, καὶ ἀκαθάρτου μὴ ἅπτεσθε. Ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐ- τῆς, ἀφορίσθητε, οἱ φέροντες τὰ σκεύη Κυρίου, ὅτι οὐ μετὰ ταραχῆς ἐξελεύσεσθε, οὐδὲ φυγῇ. Πορεύσεται γὰρ πρότερος ὑμῶν Κύριος, καὶ ὁ συνάγων ὑμᾶς Κύριος ὁ Θεὸς Ἰσραήλ.9 Ἔοικεν ὁ λόγος, ἢ πρὸς ἐκείνους γίνεσθαι παρὰ Θεοῦ τοὺς διὰ πίστεως συναγηγερμένους, καὶ τῆς Ἐκκλησίας χρηματίσαντας τέκνα, ἢ τάχα που πρὸς τοὺς ἁγίους μυσταγωγοὺς, ἀποστόλους δηλονότι, καὶ εὐαγγελιστὰς, οἳ φῶς γεγόνασι τῆς ὑπ' οὐρανὸν, τὸν τῶν εὐαγγελικῶν κηρυγμάτων τοῖς ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν διαπορθμεύοντες λόγον. Τούτους δὴ οὖν ἀπο- στῆναι προστέταχε, καὶ ἀπίστων ἀποφοιτᾷν, ὡς ἀπὸ μεμολυσμένων, διὰ τὸ μήτε πιστεύειν ἑλέσθαι Χρι- στῷ, ἀλλὰ γὰρ καὶ τοῖς τῆς Κυριοκτονίας ἐγκλήμασι τὰς ἑαυτῶν ἐνόχους ἀποφῆναι κεφαλάς. Ἐξέλθετε δὴ οὖν, καὶ ἀκαθάρτου μὴ ἅπτεσθε, τοῦτ' ἔστι, τῆς πρὸς αὐτοὺς κοινωνίας ἀποσχοινίσθητε, ὡς μηδ' ὅσον αὐ- τῶν ἐθέλειν ἀποθήγειν. Ὁ γὰρ ἁπτόμενος πίσσης, φησὶ, μολυνθήσεται· καὶ γάρ ἐστιν ἀναγκαῖον, τοὺς εἰς Χριστὸν πιστεύσαντας, καὶ δι' αὐτοῦ κεκλημένους εἰς ἀποκάθαρσιν ἁμαρτίας καὶ εἰς μέθεξιν ἁγιασμοῦ, τῆς Ἰουδαϊκῆς ἀμαθίας ἔξω φέρεσθαι φιλεῖν, καὶ ὁλο- τρόπως ἑτερογνώμονας παρ' ἐκείνους ὑπάρχειν, ἀφ- ορισθῆναί τε εἰσάπαν· οὐδεμία γὰρ κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος, ἀλλ' οὐδὲ μερὶς πιστῷ μετὰ ἀπίστου. Καὶ γοῦν ὁ πάνσοφος Παῦλος ἐπιστέλλει τοῖς ἐκ Γα- λατίας, μετὰ τὴν ἐν Χριστῷ δικαίωσιν παλινδρομῆσαι τολμήσασιν ἐπὶ τὴν ἐν νόμῳ λατρείαν· "6Ὦ ἀνόητοι Γα λάται, τίς ὑμᾶς ἐβάσκηνε τῇ ἀληθείᾳ μὴ πείθεσθαι, οἷς κατ' ὀφθαλμοὺς Ἰησοῦς Χριστὸς προεγράφη ἐσταυ- ρωμένος;"6 Τοῦτο μόνον θέλω μαθεῖν ἀφ' ὑμῶν, ἐξ ἔργων νόμου τὸ πνεῦμα ἐλάβετε, ἢ ἐξ ἀκοῆς πίστεως; Οὕτως ἀνόητοί ἐστε; ἐναρξάμενοι πνεύματι, νῦν σαρκὶ ἐπιτελεῖσθε; Περιετέμνοντο γὰρ ἀσυνέτως, καίτοι τὴν ἐν πνεύματι περιτομὴν λαχόντες, ἤτοι διὰ Χριστοῦ. Οὐκοῦν ἀναγκαίως τὸ, Ἀπόστητε, ἐν τούτοις φησὶν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, καὶ τὸ, Ἐξέλθετε ἐκεῖθεν, καὶ τὸ, Ἀφ ορίσθητε, οἱ φέροντες τὰ σκεύη Κυρίου. Οἱ γὰρ ὅλως τῇ πίστει τιμήσαντες τὸν Ἐμμανουὴλ, καὶ τῆς θείας αὐτοῦ φύσεως κοινωνοὶ γεγονότες, διὰ τοῦ μεταλαχεῖν ἁγίου Πνεύματος, ἐμπλησθῆναί τε τῶν ἱερῶν αὐτοῦ χαρισμάτων, σκευοφοροῦσι Θεῷ. Καὶ τίνα δὲ τρόπον, διδάξει λέγων ὁ πάνσοφος Παῦλος· "6Ἐνδύσασθε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ· αὕτη δέ ἐστιν ὁ θώραξ τῆς δι- καιοσύνης, ἡ περικεφαλαία τοῦ σωτηρίου, ὁ θυρεὸς τῆς πίστεως, ἡ μάχαιρα τοῦ Πνεύματος, ὅ ἐστι Ῥῆμα Θεοῦ."6 Ταύτην γὰρ ἔχοντες τὴν νοητὴν παντευχίαν, ἀντεξάγουσι τῷ Σατανᾷ, καὶ ταῖς σὺν αὐτῷ δυνά- μεσιν ἀντανίστανται, προπηδῶντες τρόπον τινὰ καὶ προασπίζοντες τῶν ἰδίων ψυχῶν καὶ τῶν ὑπὸ χεῖρα λαῶν· αὕτη γὰρ τῶν ἡγουμένων τάξις. Πλὴν ἐξελθεῖν ἐπιτάξας ἐκ μέσου αὐτῆς, Οὐ μετὰ ταραχῆς ἐξελεύ- σεσθε, φησὶν, οὐδὲ φυγῇ πορεύσεσθε. Οὐ γὰρ ὡς φυγόντας, ἤγουν δεδιότας, τῶν Ἰουδαϊκῶν ταγμά- των ἀποφοιτᾷν ἐπιτάττει, ἀνειμένως δὲ μᾶλλον καὶ οἷον ἐπ' ἐξουσίας, ὡς παραιτουμένους τὸ συνδιαιτᾶ- σθαι θέλειν τοῖς οὕτω μεμολυσμένοις, καὶ συναρι θμεῖσθαι βεβήλοις καὶ πονηροῖς. Οὐκοῦν, Οὐ φυγῇ πορεύσεσθε, φησίν· ὅτι δὲ καὶ δι' εὐμαρείας ἥξει τὰ πράγματα αὐτοῖς, καὶ οὐδὲν ὅλως ἀπαντήσει σκλη- ρὸν, ἢ ἄναντες, ἢ τραχὺ, πεπληροφόρηκεν εἰπὼν, ὅτι Προπορεύσεται ὑμῶν Κύριος, καὶ ὁ συνάγων ὑμᾶς ὁ Θεός. Θεοῦ δὲ συνόντος καὶ προβαδίζοντος, ποῖον ἔσται τὸ κακοποιοῦν τῶν ἱερῶν κηρυγμάτων τοὺς διακομιστάς; μᾶλλον δὲ πῶς οὐχ ἅπαντα αὐτοῖς τὰ κατ' εὐχὴν ἐκβήσεται, καὶ διὰ ψιλῆς ὥσπερ ὁδοῦ δραμοῦνται κηρύττοντες; 9Ἰδοὺ συνήσει ὁ παῖς μου, καὶ ὑψωθήσεται, καὶ δοξασθήσεται σφόδρα. Ὃν τρόπον ἐκστήσονται ἐπὶ σοὶ πολλοὶ, οὕτως ἀδοξήσει ἀπὸ ἀνθρώπων τὸ εἶδός σου, καὶ ἡ δόξα σου ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων. Καὶ οὕτω θαυμάσονται ἔθνη πολλὰ ἐπ' αὐτῷ, καὶ συνέξουσι βασιλεῖς τὸ στόμα αὐτῶν· ὅτι οἷς οὐκ ἀνηγγέλη περὶ αὐτοῦ ὄψονται, καὶ οἳ οὐκ ἀκη- κόασι συνήσουσιν.9 Ἀναφανδὸν ἐν τούτοις τοὺς περὶ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ ποιεῖται λόγους ὁ Θεὸς καὶ Πατήρ. Ἰδοὺ γὰρ συνήσει ὁ παῖς μου, φησί· καὶ τὸν μὲν παῖδα νοήσεις, τὸν Υἱὸν, ἤγουν τὸν δοῦλον. Ἔλαβε γὰρ δούλου μορφὴν Θεὸς ὢν ὁ Λόγος, καὶ Κύριος πάντων ὢν, τοῖς τῆς ἀνθρωπότητος ἐμβέβηκε μέ- τροις. "6Οὐ γὰρ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, ἀλλ' ἑαυτὸν ἐκένωσεν ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος, καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος ἐτα- πείνωσεν ἑαυτόν."6 Οὐκοῦν, ὅτε γέγονεν ἄνθρωπος καθεὶς ἑαυτὸν εἰς ταπείνωσιν, τότε καὶ δοῦλος ἀν- εγκλήτως ὠνόμασται τὸ τῆς δουλείας σχῆμα λαβών. Ἀλλὰ, Συνήσει, φησὶν, ἀντὶ τοῦ, Πάντα μετὰ συν- έσεως καὶ σοφίας ἐργάσεται καὶ λαλήσει τῆς θεο- πρεποῦς. Ἔργον δὲ σοφίας τῆς θεοπρεποῦς, καὶ πρό γε τῶν ἄλλων τὸ σάρκα γενέσθαι τὸν μονογενῆ τοῦ Θεοῦ Λόγον, τουτέστιν ἄνθρωπον, καὶ συμπτωχεῦ- σαι τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς, ἵνα ἡμεῖς τῆς [ἑ]αυτοῦ πτωχείας πλουτήσωμεν, ἵνα πιστεύσαντες εἰς αὐτὸν τοὺς τῆς ἁμαρτίας ἀπονιψώμεθα μεμολυσμένους, ἀδρανοῦς ὄντος τοῦ νόμου τοῦ διὰ Μωσέως εἰς τὸ δύνασθαι περιελεῖν ἁμαρτίας, ἵνα τῷ θανάτῳ τῆς ἰδίας σαρκὸς καταργήσῃ τὸν θάνατον, καὶ ἀνατρέψῃ τὴν φθορὰν, καὶ ἀναχαλκεύσῃ πρὸς ἀφθαρσίαν τοὺς τῷ θανάτῳ κατισχημένους, καὶ οὐρανοῦ πολίτην ἐργάσηται τὸν ἐπὶ τῆς γῆς ἄνθρωπον, καὶ συνάψῃ δι' ἑαυτοῦ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ τὸν πάλαι δραπέτην, καὶ κηρύξῃ μὲν αἰχμαλώτοις ἄφεσιν, τυφλοῖς δὲ ἀνάβλεψιν, καὶ ἰάσηται τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν, καὶ κε- νώσῃ τὸν ᾅδην, καὶ ἀποστήσῃ τὸν Σατανᾶν τῆς κατὰ πάντων ἀρχῆς καὶ πλεονεξίας. Συνήσει δὴ οὖν ὁ παῖς μου, φησίν. Ἀσύνετον γὰρ, ἤγουν ἄσοφον, ἐν τοῖς γεγονόσιν ὑπὲρ ἡμῶν παντελῶς οὐδέν. Πάντα γὰρ ἐν σοφίᾳ ἐποίησε, κατὰ τὴν τοῦ Ψάλλοντος φωνήν. Ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας ὑψωθήσεται, φησὶ, καὶ δοξασθήσεται σφόδρα. ∆οξολογεῖται γὰρ πρὸς ἡμῶν ὁ Θεὸς ὡς Κύριος, Σωτῆρα δὲ καὶ Λυτρωτὴν ἀποκα- λοῦμεν αὐτόν. Εἶναί τε τοῦτο κατὰ ἀλήθειαν πεπι- στεύκαμεν. Ἀλλ' ἵνα ἀληθὴς καὶ ἀδιάβλητος παντε- λῶς ὁ παρὰ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς ὑπάρχῃ λόγος, ἐπ- ήνεγκεν ἀναγκαίως, ὅτι Ὃν τρόπον ἐκστήσονται ἐπὶ σοὶ πολλοὶ, οὕτως ἀδοξήσει ἀπὸ ἀνθρώπων τὸ εἶδός σου, καὶ ἡ δόξα σου ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων. Οἱ μὲν γὰρ ἐπ- εγνωκότες τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ, καὶ τοῖς τῆς διανοίας ὄμμασι κατιδεῖν ἰσχύσαντες τῆς ἐνούσης αὐτῷ θεο- πρεποῦς ἐξουσίας τὸ μέγεθος, καταπλήττονται τὴν οἰκονομίαν· ὁποῖός τις ἦν ὁ προφήτης Ἀββακοὺμ, λέγων· "6Κύριε, εἰσακήκοα τὴν ἀκοήν σου, καὶ ἐφο- βήθην· κατενόησα τὰ ἔργα σου, καὶ ἐξέστην."6 Οἵ γε μὴν οὐ συνιέντες αὐτοῦ τὴν δόξαν, ἄπιστοι δὲ καὶ ἀσύνετοι μεμενηκότες, ἀδοξίαν αὐτοῦ καὶ ἀτιμίαν ἀνοσίως κατεψηφίζοντο, Σαμαρείτην ὀνομάζοντες, φάγον τε καὶ μέθυσον, καὶ ἐκ πορνείας γεγενημένον, καὶ πρός γε τούτοις ἁμαρτωλόν. Οὐκοῦν, ὡς ἐκστή- σονται ἐπὶ σοὶ πολλοὶ, οὕτως καὶ παρὰ ἀνθρώποις ἀδοξήσει τὸ εἶδός σου, καὶ ἡ δόξα σου ἀπὸ τῶν ἀν- θρώπων. Ἀλλ' ὥσπερ τοῦτο συμβήσεται, οὕτω καὶ θαυμάσονται ἔθνη πολλὰ ἐπὶ σοὶ, καὶ συνέξουσι βα σιλεῖς τὸ στόμα αὐτῶν. Ἰουδαῖοι μὲν γὰρ οἱ πάντολ- μοι, καίτοι τοῦ μηδενὸς ἄξιοι ὄντες λόγου, κατακερ- τομεῖν ἀπετόλμων, καὶ ἀχάλινον ἐπ' αὐτῷ πολλάκις ἀνέντες τὴν γλῶτταν, παλιμφήμοις ἔβαλλον φωναῖς. Πλεῖστοί γε μὴν βασιλεῖς δεδιότες ὡς Θεὸν, καὶ ὡς βασιλεῖ τῶν ὅλων τὴν δόξαν προσάγοντες, συνέξουσι τὸ στόμα αὐτῶν, τουτέστιν, οὐδὲν ἐροῦσιν ἀπηχὲς, ἀλλ' οὐδὲ φθέγξονταί τι τῶν ὅσα διαλυμαίνεται τῇ δόξῃ τοῦ Χριστοῦ. Ὅτι δὲ τὸ θεῖόν τε καὶ ἱερὸν καὶ σωτήριον κήρυγμα, τουτέστι τὸ εὐαγγελικὸν, ἐκεί- νων οὐκ ἔσται ποθὲν, παρ' οἷς ἠδόξησε τὸ εἶδος αὐ- τοῦ, παρ' ἐκείνοις δὲ μᾶλλον, οἳ συνέσχον τὸ στόμα αὐτῶν, κατεπλάγησάν τε τὴν δόξαν αὐτοῦ, διέδειξεν εἰπὼν, ὅτι Οἷς οὐκ ἀνηγγέλη περὶ αὐτοῦ ὄψονται, καὶ οἳ οὐκ ἀκηκόασι συνήσουσιν. Ἀνηγγέλη μὲν γὰρ τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ διά τε νόμου καὶ προφητῶν τὰ περὶ Χριστοῦ, τοῖς γε μὴν ἔθνεσιν οὐδαμῶς. Ἀλλ' οὗτοι, φησὶν, ὄψονται μᾶλλον τὴν παρ' αὐτοῦ σωτηρίαν· καὶ οἱ τῶν αὐτοῦ μυστηρίων ἀνήκοοι παντελῶς, οὗτοι συνήσουσιν αὐτὰ, πιστεύσαντες δηλονότι. Ῥίζα γὰρ συνέσεως καὶ τροφὸς ἡ πίστις, καὶ οἷον εἰσβολὴ πρὸς εὐσέβειαν καὶ ζωὴν εἰσκομίζουσα τοὺς δεχομένους αὐτήν. Καὶ γοῦν ὁ προφήτης Ἡσαΐας, "6Ἐὰν μὴ πι-στεύσητε, οὐδ' οὐ μὴ συνῆτε,"6 φησίν. 9Κύριε, τίς ἐπίστευσε τῇ ἀκοῇ ἡμῶν; καὶ ὁ βραχίων Κυρίου τίνι ἀπεκαλύφθη; Ἀνηγγείλα- μεν ἐναντίον αὐτοῦ, ὡς πεδίον, ὡς ῥίζα ἐν γῇ διψώσῃ.9 Πολὺς μὲν ἀεὶ παρὰ τῶν ἁγίων προφητῶν ὁ περὶ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος γέγονε λόγος, καὶ νουθε- τοῦντες οὐ διαλελοίπασιν, ἀπαγγέλλοντές τε καὶ μάλα σαφῶς, ὅτι καὶ ἥξει κατὰ καιροὺς ἐν ἀνθρωπείᾳ μορφῇ Θεὸς ὢν ὁ Λόγος, καὶ ὅτι θαυματουργήσει θεοπρεπῶς. Κἀκεῖνό τε καὶ τοῦτο ἐργάζεται, εἰς εὐθεῖαν καλῶν ὁδὸν τοὺς πεπλανημένους, καὶ δικαιῶν ἐν πίστει τὸν ἀσεβῆ. Ὤνησαν δὲ παντελῶς ὀλίγα τοὺς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, πολὺ βλέποντας εἰς τὸ ἀπειθές· ὥστε καίτοι δέον ἁρπάσαι τὴν προαγόρευσιν, καὶ γνῶσιν συλλέξαι ζωοποιὸν, καὶ ταῖς ἑαυτῶν ἐναποθέσθαι καρδίαις, ἐκ τῶν ἐναντίων ἐπιπηδᾷν τοῖς μυσταγωγοῖς, ἐπιφύεσθαί τε καὶ μάλα πικρῶς λέγοντας· "6Ἄλλα ἡμῖν λαλεῖτε, καὶ ἀναγγέλλετε ἡμῖν ἑτέραν πλάνησιν."6 Καὶ γοῦν ὁ μὲν προφήτης Ἱερεμίας, ὡς ἐξ ἀμετρήτου τῆς Ἰουδαίων ὠμότητος κατενηνεγμένος εἰς ἀκηδίαν, οὕτω πού φησιν· "6Οἴμοι ἐγὼ, μῆτερ! ὡς τίνα με ἔτεκες ἄνδρα δικαζόμενον καὶ διακρινόμενον ἐν πάσῃ τῇ γῇ; Οὔτε ὠφέλησα, οὔτε ὠφέλησέ με οὐδείς. Ἡ ἰσχύς μου ἐξέλιπεν ἐν τοῖς καταρωμένοις με."6 Συλ- λήβδην δὲ, ἅπας ὁ τῶν ἁγίων χορὸς, ὡς περί γε τῆς Ἱερουσαλὴμ τοὺς λόγους ποιούμενοι, φασίν· "6Ἰατρεύ-σαμεν τὴν Βαβυλῶνα, καὶ οὐκ ἰάθη. Ἐγκαταλίπω- μεν αὐτὴν, καὶ ἀπέλθωμεν ἕκαστος εἰς τὴν γῆν αὐ- τοῦ· ὅτι ἤγγικεν εἰς τὸν οὐρανὸν τὸ κρῖμα αὐτῆς, ἐξῆρεν ἕως τῶν ἄστρων."6 Βαβυλῶνα γὰρ τὴν Ἱερου σαλὴμ ἐν τούτοις κατονομάζουσιν, ὡς τὰ ἐκείνης μιμεῖσθαι σπουδάζουσαν, καὶ οὐδὲν ἀποδέουσαν τῆς τῶν ἐθνῶν χώρας, τό γε ἧκον εἰς ἐξιτηλίας, καὶ τὸ μὴ ἀνέχεσθαι τιμᾷν τὸν νόμον, ἤτοι τῆς προφητικῆς παιδαγωγίας τὸ ἐπωφελές. Τοῦτον ἔχει τὸν νοῦν καὶ τῶν προκειμένων στίχων ἡ δύναμις. Αἰτιᾶται γὰρ ὡς ὁλοτρόπως ἐκκεκλικότα πρὸς ἀπείθειαν τὸν Ἰσραὴλ, καί φησι· Τίς ἐπίστευσε τῇ ἀκοῇ ἡμῶν; Ἡμεῖς μὲν γὰρ, ὦ ∆έσποτα, φησὶ, μεμυσταγωγήμεθα παρὰ σοῦ τὸν περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως λόγον, καὶ ταύτην ἐσχήκαμεν τὴν ἀκοήν· ἀλλ' οὐδεὶς πεπίστευκε, καὶ οὐδενὶ γέγονεν ἐμφανὴς ὁ σὸς βραχίων τοῦ πάν- των Κυρίου καὶ Θεοῦ· Βραχίονα δὲ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, τὸν Υἱὸν ὀνομάζειν ἔθος τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ, καθὰ δέδεικται πλεισταχοῦ. Ἀλλ' οἷον ἀνθιστα-μένου τινὸς καὶ λέγοντος· Ὑμεῖς μὲν, ὦ προφῆται, τὴν διὰ τοῦ Πνεύματος ἀκοὴν κατεσχήκατε, καὶ τὴν τοῦ μυστηρίου γνῶσιν κατεπλουτήσατε· ἆρ' οὖν ἐκη- ρύξατε τοῖς ἄλλοις τὸ μυστήριον; Ναὶ, φασὶν, ἀπηγ- γείλαμεν, καὶ μονονουχὶ διεμαρτυράμεθα λέγοντες, ὅτι Ἐσόμεθα ἐναντίον αὐτοῦ ὡς πεδίον, τουτέστιν, ὡς ἀγρὸς εὐανθὴς καὶ καρποφόρος, ἢ καὶ ὡς ῥίζα ἐν γῇ διψώσῃ, ἀρδεύοντος ἡμᾶς δηλονότι θείοις τε καὶ ἀποῤῥήτοις λόγοις τοῦ Μονογενοῦς, ἐν ᾧ πάντες εἰσὶν οἱ θησαυροὶ τῆς σοφίας καὶ γνώσεως ἀπόκρυφοι. Πάλαι μὲν γὰρ ἡ σύμπασα γῆ, ξηρά τις ὥσπερ καὶ ἄκαρπος ἦν, καὶ οἷον διψῶσα γῆ, καὶ καρποὺς ἡμέρους [οὐκ] ἔχουσα. Ἐπειδὴ δὲ τὸν παρὰ Χριστοῦ πεπλού- τηκεν ὑετὸν, πνευματικὸν δηλονότι, καὶ τὴν διὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος χορηγίαν, ἀνεθάλ[λ]ομεν ὡς ῥίζα, τουτέστιν ὡς βοτάνη τε καλὴ καὶ εὐανθής. Καὶ γοῦν ἔφη τις πρὸς ἡμᾶς τῶν ἁγίων προφητῶν· "6Καὶ μακαριοῦσιν ὑμᾶς πάντα τὰ ἔθνη, διότι ἔσεσθε ὑμεῖς γῆ θελητὴ, λέγει Κύριος παντοκράτωρ."6 Θε- λητὴν δὲ λέγει τὴν εὔκαρπον καὶ γονιμωτάτην· ἀσπαστὴ γὰρ αὕτη γηπόνοις. Ὅτι δὲ ἡ ἀκανθοτόκος ποτὲ ξηρά τε καὶ ἄνυδρος γῆ μεταπεφοίτηκεν εἰς γονιμωτάτην, καὶ εἰς τὸ δύνασθαι πλουτεῖν εὐκαρ- πίαις ταῖς πνευματικαῖς, σαφηνιεῖ λέγων ὁ τῶν ὅλων Θεὸς διὰ φωνῆς Ἡσαΐου· "6Καὶ ἔσται, ἀντὶ τῆς στοι-βῆς ἀναβήσεται κυπάρισσος, ἀντὶ δὲ τῆς κονύζης ἀναβήσεται μυρσίνη."6 Εἴδη μὲν γὰρ ἀκανθῶν, στοιβή τε καὶ κόνυζα, τρέφει δὲ αὐτὰ ἀεί πως ἡ χέρσος τε καὶ ἄνυδρος γῆ· μυρσίνη δὲ καὶ κυπάρισσος διαπρέπουσιν ἐν κήποις. Ἐξῃρημένης τοίνυν ἀκάνθης, φησὶν, ἀνα- βλαστήσει λοιπὸν τὰ εὐοσμότατα τῶν φυτῶν, ὅταν ἡ διψὰς [αλ. διψῶσα] ἔνυδρος γένηται, Θεοῦ λέγοντος, ὅτι Ποιήσω τὴν ἔρημον εἰς ἕλη, καὶ τὴν διψῶσαν γῆν ἐν ὑδραγωγοῖς. Θήσω εἰς τὴν ἄνυδρον γῆν κέδρον, καὶ πύξον, καὶ μυρσίνην, καὶ κυπάρισσον, καὶ λεύ- κην. Οὐκοῦν ἀνηγγείλαμεν, ὅτι πιστεύσαντες εἰς αὐτὸν τὸν Χριστὸν, ἐσόμεθα ἐναντίον αὐτοῦ, τουτέστιν, ἐφορώμενοι παρ' αὐτοῦ, ὡς πεδίον, ὡς ῥίζα, τουτ- έστιν ὡς βοτάνη ἐν γῇ ποτε διψώσῃ, ἐνύδρῳ γε μὴν παρ' αὐτοῦ γενομένῃ. 9Οὐκ ἔστιν εἶδος αὐτῷ, οὔτε δόξα· καὶ εἴδομεν αὐτὸν καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος, οὐδὲ κάλλος. Ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτῷ ἄτιμον, ἐκλεῖπον παρὰ πάντας ἀνθρώπους.9 Τί δὴ ἄρα φησὶν ὁ προφήτης ἐν τούτοις, ἢ ποῖον ἄν τις τοῖς εἰρημένοις ἐφαρμόσαι νοῦν, φέρε δὴ πάλιν καταθρήσωμεν, ὡς ἔνι. Ὡμολόγηκε μὲν γὰρ, ὅτι καὶ Ἀνηγγείλαμεν, τουτέστιν, ἀνελλιπῆ πεποιή- μεθα τὴν προαγόρευσιν, ὡς ἥξει κατὰ καιρούς. Ἀλλ' ἴσως ἔφη ἄν τις πρὸς τοῦτο· Τί οὖν, εἰ καθίκετο μὲν ἐξ οὐρανῶν Θεὸς ὢν ὁ Λόγος, θεοπρεπεῖ δὲ δόξῃ κατεστεμμένος, καὶ ἀπροσίτῳ φωτὶ διαπρέπων ἐπ- έφανε τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ἀπροσωπόληπτος ἦν διὰ τὴν τῆς δόξης ὑπερβολήν; Καὶ γοῦν ὅτε πεφοίτηκεν ἐν εἴδει πυρὸς ἐπὶ τὸ ὄρος τὸ Σινᾶ, σκότος ἦν, καὶ γνόφος, καὶ θύελλα, καὶ πῦρ ὑψοῦ διᾷττον, καὶ καπνὸς, πλεῖστά τε πρὸς τούτοις ἦν ἕτερα, δειμάτων καὶ πτοίας τῆς εἰς ἄκρον ποιητικὰ, ὡς ἀφόρητον γενέσθαι τοῖς θεωμένοις τὴν ὄψιν. Καὶ γοῦν μεσι- τεύεσθαι παρεκάλουν οἱ ἐξ Ἰσραὴλ λέγοντες τῷ παναρίστῳ Μωσεῖ· "6Λάλει σὺ πρὸς ἡμᾶς, καὶ μὴ λαλείτω πρὸς ἡμᾶς ὁ Θεὸς, ἵνα μὴ ἀποθάνωμεν."6 Οὐδὲν οὖν τὸ θαῦμα, φησὶν, εἰ προηγορεύσατε μὲν ὑμεῖς, ὤφθη δὲ τοῖς ἐπὶ γῆς ἀπρόσβλητον ἔχων τὴν δόξαν, καὶ οὐδενὶ γέγονε φορητός. Τί οὖν οἱ προφῆται; θερμῶς ὑπαντῶσι λέγοντες· Ἀπροφάσιστος ἡ ἀπείθεια, οὐκ ἐνάφορμος ἡ ἀπόστασις, οὐκ ἔστιν εἶδος αὐτῷ, οὐδὲ δόξα. Οὐ γὰρ ἦν ἐν εἴδει, φησὶ, καὶ δόξῃ θεο- πρεπεῖ. Κεκένωκε γὰρ ἑαυτὸν, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώ- πων γενόμενος· καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος, ἐταπείνωσεν ἑαυτόν. Καὶ ταῦτά φαμεν, οὐκ ἐξ ἀκοῆς μόνης ἔχοντες τὴν παράδοσιν, ἀλλὰ καὶ αὐταῖς ὄψεσι τεθεαμένοι τὸν κηρυττόμενον. Εἴδομεν αὐτὸν, καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος, οὐδὲ κάλλος, κάλλος δὲ τὸ θεοπρεπὲς, ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμον. Σμικρὰ γὰρ, καὶ εὐτελῆ, καὶ ἄτιμα παντελῶς τὰ ἀνθρώπινα, ὡς πρός γε τὴν θείαν καὶ ὑπερτάτην ὑπεροχὴν, καὶ τῆς ὑπὲρ πάντα φύσεως τὸ ὑπέρλαμπρον κάλλος· εἴρηται γοῦν· Ὡραῖος κάλλει παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. Καὶ τὸ ἔτι μεῖζόν φησιν· Ἐκλεῖπον παρὰ πάντας ἀνθρώ- πους, δῆλον δὲ ὅτι τὸ εἶδος αὐτοῦ, ὅμοιον ὡς εἰ καὶ ἔφασαν· Ἕστι μὲν γάρ τινας ἰδεῖν ἐν ἀνθρώποις ἀξιω- μάτων φαιδρότητι διαπρέποντας· ταῖς ἐκ πλούτου δορυφορίαις ἠρμένους ὑψοῦ, καὶ εὐρυνομένους ἤγουν, καὶ καθ' ἕτερόν τινα τρόπον, ἐν ἐπιγείοις ὄντας ὑπερ- οχαῖς. Ἀλλ' οὐδὲ ἐν τούτοις ἦν ὁ Ἐμμανουὴλ, ἀλλ' ἐν σμικρᾷ καὶ κατεῤῥιμμένῃ τάξει, ὥστε δοκεῖν ἡττᾶσθαι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. Καὶ ἀληθὴς ὁ λόγος. Οὐ γὰρ πλουσίας ἐξέφυ μητρὸς τῆς ἁγίας Παρθένου, ἀλλὰ διὰ πάντων ἦλθε τῶν μικρῶν, ἵνα ὑψώσῃ τὸ ταπεινὸν, καὶ ζηλωτὸν ἀποφήνῃ τὸ ἄτιμον. Καὶ καθ' ἕτερον δὲ λόγον, Θεὸς ὢν Κύριος καὶ βασιλεὺς τῶν ὅλων, ποίας ἂν ἐδεήθη τῆς ἐν ἀνθρώποις λαμπρό- τητος; 9Ἄνθρωπος ἐν πληγῇ ὢν, καὶ εἰδὼς φέρειν μα- λακίαν· ὅτι ἀπέστραπται τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, ἠτιμάσθη, καὶ οὐκ ἐλογίσθη.9 Εἰπόντες, ὅτι καὶ Εἴδομεν αὐτὸν, καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος, οὐδὲ κάλλος, ἐν ποίᾳ καταστάσει τεθέανται προσώπου τὸν κηρυττόμενον, διαγγέλλουσι σαφῶς. Ἔοικε γὰρ ἀνθρώπῳ, φασὶν, ἐν πληγῇ μὲν ὄντι, γενναίως δὲ φέροντι μαλακίαν, τουτέστι κάκωσιν. ἤτοι τὸ πάσχειν κακῶς. Κατηφὲς γὰρ ἴσως τὸ τοῦ Σωτῆρος τεθέανται πρόσωπον, καὶ οἷον ἐν θορύβοις ὄντος καὶ πτοίαις, ἅτε δὴ καὶ μέλλοντος ἤδη παθεῖν τὸν ἐπὶ ξύλου θάνατον· ὅτε καὶ ἔφασκεν, ὁτὲ μὲν, ὅτι "6Νῦν ἡ ψυχή μου τετάρακται·"6 ὁτὲ δὲ πάλιν· "6Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου. –Καὶ τί εἴπω; Πάτερ, σῶσόν με ἐκ τῆς ὥρας ταύτης· ἀλλὰ διὰ τοῦτο ἦλθον εἰς τὴν ὥραν ταύτην."6 Ἔφη δέ τις καὶ τῶν ἁγίων εὐαγγελιστῶν, ὅτι γεγονότος ἐγγὺς τοῦ καιροῦ, καθ' ἃν ἔμελλε παθεῖν, ἤρξατο λυπεῖσθαι καὶ ἀδημονεῖν. Καίτοι γὰρ φύσει Θεὸς ὑπάρχων ὁ μονογενὴς τοῦ Πατρὸς Λόγος, καὶ παθῶν, καὶ λύπης, καὶ πάντων ἁπαξαπλῶς τῶν τοιούτων ἀνεπίδεκτος ὢν, συνεχώρει τῇ καθ' ἡμᾶς φύσει τὸ μὴ ἀναλγήτως ἔχειν ἐμβάλλοντος τοῦ πειρασμοῦ, διὰ πάντων ἀπο- δεικνὺς, ὅτι γέγονε καθ' ἡμᾶς, καὶ οὐ, καθὰ φρονεῖν ἔδοξέ τισι, σκιὰ καὶ εἴδωλον ἦν ἐπὶ γῆς ὁρώμενος, καὶ αὐτόχρημα γέγονεν ἄνθρωπος. Ἀπέστραπται δὲ, φησὶ, τὸ πρόσωπον αὐτῷ. Τὸ δὲ, Ἀπέστραπται, ἀντὶ τοῦ, Κατῃσχύνθη, ἠτιμάσθη, καὶ οὐκ ἐλογίσθη. Πιλά- τος μὲν γὰρ ἔπεμψε τὸν Ἰησοῦν πρὸς τὸν Ἡρώδην· ὁ δέ γε, φησὶν, ἐξουθενήσας αὐτὸν ἀνέπεμψεν αὐτόν. Οὐ γὰρ ἐλογίσατο εἶναι τὸν Ἰησοῦν, ἠτιμάσθη δὲ καὶ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, πεμπομένων δηλονότι τῶν πτυσμάτων, καὶ καταπαιόντων αὐτὸν τῶν τοῦ Πιλά- του στρατιωτῶν, καὶ λεγόντων· "6Προφήτευσον ἡμῖν, Χριστὲ, τίς ἐστιν ὁ παίσας σε."6 Ἠτιμάσθη δὲ καὶ ἑτέρως, τὰς διὰ μαστίγων αἰκίας ὑπενεγκὼν, καὶ τὰ ἐκ τῶν ὑπηρετῶν ῥαπίσματα. Ἔφη γοῦν διὰ φωνῆς Ἡσαΐου· "6Τὸν νῶτόν μου δέδωκα εἰς μάστιγας, τὰς δὲ σιαγόνας μου εἰς ῥαπίσματα, τὸ δὲ πρόσωπόν μου οὐκ ἀπέστρεψα ἀπὸ αἰσχύνης ἐμπτυσμάτων."6 Οὐκοῦν, ὡς ἔφην, ἐοίκασιν οἱ θεσπέσιοι προφῆται καθ' ὅρασιν δηλονότι τὴν διὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἰδεῖν τὸν Υἱὸν, ἤτοι τὸ αὐτοῦ πρόσωπον κατηφείας ἀνθρωποπρεποῦς οὐκ ἀπηλλαγμένον, ἅτε δὴ καὶ ἐνεστηκότος τοῦ και- ροῦ, καθ' ὃν ἔδει παθεῖν αὐτὸν, ἵνα τῷ θανάτῳ τῆς ἰδίας σαρκὸς καταργήσῃ τὸν θάνατον, ἀποστήσας τοῦ κόσμου τὴν ἁμαρτίαν. 9Οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει, καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται· καὶ ἡμεῖς ἐλογισάμεθα αὐτὸν εἶναι ἐν πόνῳ, καὶ ἐν πληγῇ, καὶ ἐν κακώσει. Αὐτὸς δὲ ἐτραυματίσθη διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, καὶ μεμα λάκισται διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν. Παιδεία εἰρήνης ἡμῶν ἐπ' αὐτὸν, τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν. Πάντες ὡς πρόβατα ἐπλανήθημεν· ἄνθρωπος τῇ ὁδῷ αὐτοῦ ἐπλανήθη, καὶ Κύριος παρέδωκεν αὐ- τὸν ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν.9 Ὑπέμεινε σταυρὸν, αἰσχύνης καταφρονήσας ὁ Κύ- ριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, καὶ γέγονεν ὑπήκοος τῷ Πατρὶ μέχρι θανάτου, καὶ τῆς Ἰουδαίων ἠνέσχετο δυσσεβείας, ἵνα, ὡς ἔφην ἀρτίως, ἀφέλῃ τοῦ κόσμου τὴν ἁμαρτίαν, οὐδὲν εἰς τοῦτο κατορθοῦν ἰσχύοντος τοῦ νομικοῦ γράμματος, ἤτοι τῆς κατὰ νόμον λατρείας. Καὶ γὰρ ἦν ἀμήχανον αἷμα τράγων καὶ ταύρων ἀφαιρεῖν ἁμαρτίας. Ἔξω γε μὴν τῆς πύλης ἔπαθεν, ἵνα, ὡς ὁ Παῦλός φησι, διὰ τοῦ ἰδίου αἵματος ἁγιάσῃ τὸν λαόν· πέπονθε γὰρ, οὐχ ὑπέρ γε μᾶλλον ἑαυτοῦ, πολλοῦ γε καὶ δεῖ, ἀλλ' ὑπὲρ πάσης τῆς ὑπ' οὐρανόν. Καὶ μαρτυρήσει γράφων ὁ πάνσοφος Παῦλος περὶ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, ὅτι "6Τοῦ ἰδίου Υἱοῦ οὐκ ἐφεί- σατο, ἀλλ' ὑπὲρ ἡμῶν πάντων παρέδωκεν αὐτὸν, ἵνα καὶ σὺν αὐτῷ τὰ πάντα ἡμῖν χαρίσηται."6 Καὶ αὐτὸς δέ πού φησι διὰ τῆς τοῦ Ψάλλοντος λύρας πρὸς τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς Πατέρα καὶ Θεόν· "6Θυσίαν καὶ προσφορὰν οὐκ ἠθέλησας, σῶμα δὲ κατηρτίσω μοι. Ὁλοκαυτώματα καὶ περὶ ἁμαρτίας οὐκ εὐδόκησας, τότε εἶπον· Ἰδοὺ ἥκω. Ἐν κεφαλίδι βιβλίου γέγρα-πται περὶ ἐμοῦ, τοῦ ποιῆσαι, ὁ Θεὸς, τὸ θέλημά σου ἠβουλήθην."6 Ἀνονήτου γὰρ οὔσης τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς εἰς τὸ ἀφελεῖν ἁμαρτίας τῆς κατὰ νόμον λατρείας, ἐπείπερ ἦσαν ἀβούλητοι τῷ Θεῷ βουθυσίαι τε καὶ προβάτων σφαγαὶ, προσκεκόμικεν ἑαυτὸν εἰς ὀσμὴν εὐωδίας ὑπὲρ ἡμῶν ὁ ἀμνὸς ὁ ἀληθινὸς, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου· εἶτα τὸν τῆς σαρκὸς ὑπομείνας θάνατον, ὅλην ἠλευθέρωσε τὴν ὑπ' οὐρανὸν, καὶ θανάτου, καὶ ἁμαρτίας. Εἶς γὰρ ὁ πάντων ἀνταξιώ- τερος πέπονθεν ὑπὲρ πάντων, ἵνα πάντων κρατῇ τε καὶ βασιλεύῃ. Καὶ πιστώσεται πάλιν ὁ Παῦλος γρά- φων· "6∆ιὰ τοῦτο Χριστὸς ἀπέθανε καὶ ἔζησεν, ἵνα καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων κυριεύσῃ."6 Καὶ πάλιν· "6Εἶς ὑπὲρ πάντων ἀπέθανεν, ἵνα οἱ ζῶντες μηκέτι ἑαυ- τοῖς ζῶσιν, ἀλλὰ τῷ ὑπὲρ αὐτῶν ἀποθανόντι καὶ ἐγερθέντι."6 Ὀρθῶς οὖν ὁ προφήτης φησὶν, ὅτι "6Οὗτος ὁ ἐν πληγῇ ὢν ὁ εἰδὼς φέρειν μαλακίας, ὁ ἀπεστραμμένον ἔχων τὸ πρόσωπον, ὁ ἀτιμασθεὶς, καὶ μὴ λογισθεὶς, τὰς ἡμῶν ἁμαρτίας φέρει, καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται, καὶ ἡμεῖς ἐλογισάμεθα αὐτὸν εἶναι ἐν πόνῳ, καὶ ἐν πληγῇ, καὶ ἐν κακώσει."6 Ἄθρει δή μοι πάλιν, μεθ' ὅσης εὐτεχνίας ὁ προφητικὸς ἐν τούτοις πρόεισι λόγος. Ὑποπλάττεται γὰρ πρόσωπον τῶν μὴ εἰδότων τὸ Χριστοῦ μυστήριον, οἰηθέντων δὲ ὅτι γέγονεν ἐν τῷ παθεῖν, ὡς ἰδίων ἁμαρτημάτων ἀποστήσων. Ἐλογισάμεθα γὰρ αὐτὸν εἶναι ἐν πόνῳ, καὶ ἐν πληγῇ, καὶ ἐν κακώσει, φησὶ, τουτέστιν, ἐνομί- σαμεν θεήλατον ἐπ' αὐτῷ συμβῆναι τὸ πάθος, ὡς διά τινας ἁμαρτίας, ταύτης τε ἕνεκα τῆς ἁμαρτίας ἐν πόνῳ, καὶ ἐν πληγῇ, καὶ ἐν κακώσει γενέσθαι. Τὸ δὲ οὐχ οὕτως ἔχει ποθὲν, ἀλλ' ἐτραυματίσθη μᾶλλον διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, καὶ μεμαλάκισται διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν. Εἶτα καὶ ἑτέρους ἀποδίδωσι λόγους, δι' ὧν ἔστιν ἰδεῖν, ὅτι τῆς ἡμετέρας ἕνεκα σωτηρίας, καὶ ζωῆς, γέγονεν ἐν τῷ παθεῖν ὁ μὴ εἰδὼς ἁμαρ- τίαν. Πάλαι μὲν γὰρ διειστήκειμεν εἰς ἔχθραν τῷ Θεῷ, τοῖς ἱεροῖς αὐτοῦ μαχόμενοι νόμοις, καὶ τὸν τῆς εὐπειθείας οὐκ ἔχοντες ζυγὸν, καὶ τὸ δουλεύειν αὐτῷ παραιτούμενοι. Ἀλλ' ἦν ἀναγκαῖον, φησὶ, μάστιγι παιδεύεσθαι τοὺς εἰς τοῦτο θράσους ὠλισθηκότας· ἵνα τῶν φαύλων ἀποφοιτήσαντες, καταλύσωμεν τὴν ἔχθραν, καὶ εἰρηνεύσωμεν πρὸς Θεὸν, διά γε τοῦ καθυφεῖναι μὲν αὐτῷ τὸν αὐχένα, πειρᾶσθαι δὲ κατορθοῦν τὸ ἀρέσκον αὐτῷ. Ἀλλ' αὕτη, φησὶν, ἡ παιδεία, ἣν ἐπενεχθῆναι μᾶλλον ἐχρῆν τοῖς ἡμαρτη- κόσιν, ἵνα καταλλάξειαν πολεμοῦντες Θεῷ, ἦλθεν ἐπ' αὐτόν. Καὶ τοῦτο, οἶμαι, τὸ, Παιδεία εἰρήνης ἡμῶν ἐπ' αὐτόν. Σαφέστερον δὲ καθίστησι τὴν τοῦ προκειμένου διάνοιαν, ἐπενεγκὼν εὐθὺς, Τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν. Πέπονθε γὰρ, ὡς ἔφην, ὑπὲρ ἡμῶν. Πάντες μὲν γὰρ ὡς πρόβατα ἐπλανήθημεν· ἄνθρωπος τῇ ὁδῷ αὐτοῦ ἐπλανήθη, καὶ Κύριος παρ έδωκεν αὐτὸν ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν. Οὐκοῦν πεπλανή- μεθα μὲν ἡμεῖς, ἀπέστημεν Θεοῦ ζῶντος, κατακολου- θήσαντες ταῖς ἑαυτῶν ἡδοναῖς. Ὁ δέ γε τῶν ὅλων Κύριος, τουτέστιν ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ, διὰ τὰς ἡμῶν ἁμαρτίας παρέδωκεν αὐτὸν, ἵνα ἡμᾶς ἀπαλλάξῃ δίκης, καὶ διασώσῃ πιστεύσαντας. Καὶ τοῦτο εἰδὼς αὐτὸς ἔφη Χριστός· "6Οὕτω γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν Υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἔδω- κεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπώληται, ἀλλ' ἕξῃ ζωὴν αἰώνιον."6 9Ὡς γὰρ καταβῇ ὑετὸς, ἢ χιὼν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ οὐ μὴ ἀποστραφῇ ἕως ἂν μεθύσῃ τὴν γῆν, καὶ ἐκτέκῃ καὶ βλαστήσει, καὶ δῷ σπέρμα τῷ σπείροντι, καὶ ἄρτον εἰς βρῶσιν· οὕτως ἔσται τὸ ῥῆμα ὃ ἐὰν ἐξέλθῃ ἐκ τοῦ στόματός μου· οὐ μὴ ἀποστραφῇ, ἕως ἂν συντελέσῃ ὅσα ἠθέλησα.9 Ὡς ἐκ παραδείγματος ἐναργοῦς καὶ πᾶσι γνωρι- μωτάτου πειρᾶται πληροφορεῖν, ὅση τίς ἐστι τῶν αὐτοῦ νευμάτων ἡ δύναμις. Πίπτει μὲν γὰρ ὑετὸς ἢ χιὼν ἐξ οὐρανοῦ, καθιεμένην δὲ παρὰ Θεοῦ διακω- λύσειεν ἂν οὐδείς· τρέχει δὲ μᾶλλον εἰς πέρας τοῦ καθιέντος αὐτὸν ὁ σκοπός· εὔκαρπον γὰρ ἀποφαίνει ἅπασαν τὴν γῆν, ὥστε τοὺς γηπόνους ἐν ἀμφιλα φείᾳ γενέσθαι πολλῇ καὶ σπερμάτων, καὶ τροφῆς. Καιροῦ γὰρ ὄντος καθ' ὃν ἂν εὐτραφὴς ὁ στάχυς ἀνα- δοθείη τῆς γῆς, οὐχὶ μόνα τὰ διαρκέσαι δυνάμενα πρὸς τροφὴν ζητοῦσι γηπόνοι, ἀλλὰ γὰρ καὶ ὅσα πάλιν ἀποχρήσειεν ἂν αὐτοῖς, καιροῦ καλοῦντος ἐπὶ τὸ χρῆναι πονεῖν. Οὕτω, φησὶν, οὐκ ἄν τις τὸν ἐμὸν εἴρξῃ λόγον, οὐδ' ἂν ἀποστραφείη, τουτέστιν, οὐ παύ- σεται, ἄχρις ἂν εἰς πέρας ἔλθοι τὸ δοκοῦν ἐμοί. Καὶ ἀληθὴς ὁ λόγος· ὡς γὰρ ὁ προφήτης φησὶν Ἡσαΐας, "6Ἃ ὁ Θεὸς ὁ ἅγιος βεβούλευται, τίς διασκεδάσει, καὶ τὴν χεῖρα τὴν ὑψηλὴν τίς ἀποστρέψει;"6 Τίς γὰρ ἔσται τοσοῦτος, ὡς θείαις ἀντιστῆναι ψήφοις, καὶ θε λήμασιν ἀνταναστῆναι δεσποτικοῖς; Οὐδεὶς παντελῶς. Οὐκοῦν ὅπερ ἂν ἐκ στόματος ἐξέλθοι τοῦ κατὰ ἀλή- θειαν ὄντος Θεοῦ, τοῦτο πάντη τε καὶ πάντως δρα- μεῖται πρὸς πέρας· ἔνεστι γὰρ τὸ πάντα δύνασθαι κατορθοῦν αὐτῷ, καὶ πρός γε τούτῳ τὸ ἀψευδεῖν. Πλὴν κατέπεμψεν ἡμῖν τοῖς ἐπὶ γῆς ὁ Θεὸς καὶ Πα- τὴρ ὑετὸν ὥσπερ τινὰ θεῖόν τε καὶ νοητὸν τὴν διὰ Χριστοῦ παράκλησιν, ἤτοι τῶν εὐαγγελικῶν κηρυγ μάτων τὴν χορηγίαν, δι' ἧς εὔκαρπος καὶ γονιμω- τάτη γέγονεν ἡ σύμπασα γῆ. Ψάλλει γοῦν ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ, καί φησιν· "6Ἐπεσκέψω τὴν γῆν, καὶ ἐμέθυ-σας αὐτὴν, ἐπλήθυνας τοῦ πλουτίσαι αὐτήν· τοὺς αὔλακας αὐτῆς μέθυσον, πλήθυνον τὰ γεννήματα αὐτῆς, ἐν ταῖς σταγόσιν αὐτῆς εὐφρανθήσεται ἀνα- τέλλουσα."6 Καὶ μὴν καὶ διὰ φωνῆς Μωσέως, "6Κατα- βήσεται, φησὶν, ὡς ὑετὸς τὸ ἀπόφθεγμά μου, καὶ καταβήτω ὡς δρόσος τὰ ῥήματα μου."6 Ἐπιστέλλει δέ τισι καὶ ὁ πάνσοφος Παῦλος· "6Ὁ δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης αὐξήσαι τὸν σπόρον ὑμῶν, καὶ πληθύναι τὰ γεννή- ματα τῆς δικαιοσύνης ὑμῶν."6 Οὐκοῦν εὐκαρπίαν ἐσχήκαμεν τὴν πνευματικὴν, τὴν διὰ Χριστοῦ χορη- γίαν λαβόντες εἰς νοῦν, ὥστε μὴ μόνον τὴν ἱερὰν συλλέξαι τροφὴν, ἤτοι τὸν ἄρτον ἔχειν ἡμᾶς τὸν ζωο- ποιὸν, ἀλλὰ γὰρ καὶ σπέρμα τῷ σπείροντι. Οἱ γάρ τοι λαῶν προεστηκότες, καὶ δογμάτων ἱερῶν ἐπιστή- μονες, καὶ παιδαγωγεῖν ἑτέρους οἷοί τε καὶ τὸν τῆς μυσταγωγίας τοῖς ὑπὸ χεῖρα λαοῖς ἐξυφαίνοντες λό- γον, σπείρουσιν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, ὃν ἐθησαύ- ρισαν αὐτοῖς σπόρον, προκατασωρεύσαντες ἐν ταῖς ἑαυτῶν ψυχαῖς. Ὡς γὰρ ὁ πάνσοφος Παῦλός φησιν, "6Θεοῦ γεώργιόν ἐσμεν·"6 συνεργοὶ γὰρ Θεοῦ τοῦ σπείροντος ἐν ἡμῖν, καὶ δογματικῆς εὐτεχνίας γνῶσιν ἀκριβῆ, καὶ πολιτείας εὐαγοῦς ἐπιστήμην, καὶ παν τὸς ἔφεσιν ἀγαθοῦ πράγματος· οὗτος δέ ἐστιν ὁ Χριστὸς, ὃς δὴ καὶ περὶ αὑτοῦ φησιν· "6Ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι τὸν σπόρον αὐτοῦ."6 9Καὶ εὐοδώσω τὰς ὁδούς μου, καὶ τὰ ἐντάλματά μου. Ἐν γὰρ εὐφροσύνῃ ἐξελεύσεσθε, καὶ ἐν χαρᾷ διδαχθήσεσθε.9 Ὑποσχόμενος ὅτι πάντη τε καὶ πάντως ἐλεηθήσον- ται τοὺς τῆς ἁμαρτίας ἀπονιψάμενοι ῥύπους, εἶτα καθαροὶ γεγονότες αὐτῷ συναφθήσονται πνευματικῶς, ἔσονται δὲ οἱ μακρὰν ἐγγὺς, καὶ ταῖς παρ' αὐτοῦ φι- λοτιμίαις καταπιανθήσονται, καὶ διὰ μέσου παρενθεὶς τὰ δι' ὧν ἦν δύνασθαι πιστεύειν αὐτοὺς, ὅτι καὶ ἀψευ- δὴς ᾖ, Θεὸς ὢν φύσει, καὶ τῶν δυνάμεων Κύριος, ἔχεται πάλιν τῶν ἐφεξῆς, ἤτοι τῆς ἀπαριθμήσεως τῶν δοθησομένων αὐτοῖς πνευματικῶν χαρισμάτων. Εὐοδώσω γὰρ, φησί, τὰς ὁδούς μου, καὶ τὰ ἐντάλ- ματά μου· μέγα τοῦτο καὶ ἀξιόληπτον ἀγαθὸν, καὶ ξένιον οὐρανοῦ· καὶ τίνα τρόπον, ἐροῦμεν. Τοῖς μὲν γὰρ ἐκ φιληδονίας κοσμικῆς εἰς εὐσχήμονα ζωὴν μεθ- ορμίζεσθαι βουλομένοις οὐκ ἄτραχυ τὸ χρῆμά ἐστιν. ἀλλ' οὐδὲ βάσιμον ἐν ἀρχαῖς. Ἀντανίσταται γὰρ αὐ τοῖς ὥσπερ τῆς ἐντριβοῦς συνηθείας τὸ γλυκὺ, καὶ καταμεθύσκει ταῖς λύπαις τὸν ἐν αὐτοῖς ὄντα νοῦν. Οὐκ εὐδιάφυκτα γὰρ τὰ τῆς σαρκὸς πάθη, οὔτε μὴν τοῖς ἐθέλουσιν εὐτριβὲς τὸ τρέχειν εἰς ἀρετήν. Εὐ- οδοῦντός γε μὴν τοῦ Θεοῦ, καὶ τὰ δυσπόρευτα καὶ ἀνάντη ψιλὰ τιθέντος καὶ εὐήλατα, φύγοι τις ἂν καὶ μάλα ῥᾳδίως καὶ τὰς τῶν παθῶν προσβολὰς, εὐσθε- νέστατα δὲ καὶ εἰς τὰ τῶν ἀρετῶν ὑψώματα διαπη- δήσειεν. Γέγραπται γάρ· "6Ὄρη τὰ ὑψηλὰ ταῖς ἐλά- φοις."6 Τί τοίνυν Θεὸς ἐπαγγέλλεται τοῖς εἰς αὐτὸν πιστεύσασιν; Εὐοδώσω τὰς ὁδούς μου, καὶ τὰ ἐντάλ ματά μου, καὶ οὐκ ἐν λύπῃ ἐξελεύσεσθε, ἀλλ' ἐν χαρᾷ διδαχθήσεσθε. Τοῦτο, οἶμαι, ἐστὶν, ὅπερ ἔφη πάλιν ἑτέρωθί που τὸ γράμμα τὸ προφητικόν· "6Ὁδὸς εὐσε- βῶν εὐθεῖα ἐγένετο, καὶ παρεσκευασμένη ἡ ὁδὸς τῶν εὐσεβῶν."6 Ἡ γὰρ ὁδὸς Κυρίου κρίσις. Ἕτερος δὲ τῶν ἁγίων προφητῶν, "6Εὐθεῖαι, φησὶν, αἱ ὁδοὶ Κυρίου, καὶ δίκαιοι πορεύσονται ἐν αὐταῖς, οἱ δὲ ἀσεβεῖς ἀσθε- νήσουσιν ἐν αὐταῖς."6 Θεοῦ γὰρ αὐτοῖς τὰς ὁδοὺς οὐ καταλειαίνοντος, οὐκ ἂν ἰσχύσειαν φέρεσθαι δι' αὐτῶν. Ὅτι γὰρ ξένιόν ἐστιν, ὡς ἔφην, οὐρανοῦ τὸ τὰς θείας δύνασθαι βαδίζειν ὁδοὺς, καὶ πληροῦν τὰ ἐντάλματα, δι' ὧν ἄν τις ἐλάσαι πρὸς Θεὸν, ἐδίδαξεν εἰπὼν ὡς περὶ τῆς Ἰουδαίων Συναγωγῆς· ∆ιὰ τοῦτο ἰδοὺ ἐγὼ, φησὶ, φράσσω τὰς ὁδοὺς αὐτῆς ἐν σκόλοψι, καὶ ζητή- σει τὰς ὁδοὺς αὐτῆς, καὶ οὐ μὴ εὕρῃ. Οὐκοῦν ἐμοῦ, φησὶν, εὐοδοῦντος τὰ ἐντάλματα, ἐν εὐφροσύνῃ ἐξελεύ- σεσθε, τουτέστιν, ἀμείνους ἔσεσθε λύπης, οὐ καταδη- χθήσεσθε τὴν καρδίαν, ἔξω γεγονότες παθῶν, καὶ εἰς τὴν ἀμείνω καὶ τεθαυμασμένην μετατρέχοντες ζωήν. ∆ιδαχθήσεσθε γὰρ χαίροντες, καὶ τοῖς ἱεροῖς ἐντρυ- φῶντες λόγοις. Καὶ γοῦν ὁ θεσπέσιος ∆αβίδ· "6Ὡς γλυκέα, φησὶ, τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά σου! ὑπὲρ μέλι καὶ κηρίον τῷ στόματί μου."6 Χαίρειν δὲ μᾶλλον ἐπ' αὐτοῖς διεβεβαιοῦτο, καὶ μάλα ἐμφρόνως ὡς ἐπὶ παντὶ πλούτῳ· ἐν χαρᾷ δὲ καὶ ἑτέρως νοηθεῖεν ἂν ἐκτρέχοντες· ἀπαλλαττόμενοι γὰρ τῆς ἀρχαίας ἀπάτης, ἁρπάζουσι χαίροντες τὴν παρὰ Θεοῦ κλῆσιν, καὶ ἀληθὲς τοῦτο ὑπάρχον ἐξ αὐτῶν ἔνεστι τῶν πραγμάτων ἰδεῖν. 9Τὰ γὰρ ὄρη καὶ οἱ βουνοὶ ἐξαλοῦνται προσδε χόμενα ὑμᾶς ἐν χαρᾷ, καὶ πάντα τὰ ξύλα τοῦ ἀγροῦ ἐπικροτήσει τοῖς κλάδοις, καὶ ἀντὶ τῆς στοιβῆς ἀναβήσεται κυπάρισσος, ἀντὶ δὲ τῆς κο- νύζης ἀναβήσεται μυρσίνη. Καὶ ἔσται Κύριος εἰς ὄνομα, καὶ εἰς σημεῖον αἰώνιον, καὶ οὐκ ἐκλείψει.9 Ὄρη φησὶν ἐν τούτοις τάχα που τὰς ἄνω τε καὶ ἐν οὐρανῷ δυνάμεις, αἳ δὴ καὶ τετάχαται παρὰ Θεοῦ πρὸς ἐπικουρίαν τῶν ἐπὶ τῆς γῆς. Πνεύματα γάρ εἰσι λειτουργικὰ πεμπόμενα πρὸς διακονίαν διὰ τοὺς μέλ- λοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν, χαίρουσι δὲ καὶ ἐφ' ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι. Ναὶ μὴν καὶ ὄρεσι παρει κάζοιντο ἂν εἰκότως ὡς τὸ ὑψοῦ λίαν εἶναι λαχόντες κατά τε τῆς ἐνούσης αὐτοῖς ἀρετῆς τὸ μέγεθος. Ἤγουν ὄρη μὲν ἐκλήψῃ τοὺς τὸ διδασκαλικὸν ἐν Ἐκκλησίαις ἔχοντας ἐπιτήδευμα, καὶ φρονοῦντας μὲν τῶν χαμαιπετῶν οὐδὲν, ζητοῦντας δὲ μᾶλλον τὰ ἄνω, καὶ τῶν γηΐνων ἀναπηδήσαντας· βουνούς γε μὴν τοὺς τῆς ἐκείνων ὑπεροχῆς ἡττωμένους, καὶ οἷον ὑποκαθημένους αὐτῶν τὴν δόξαν. Μέτρα γὰρ ἐν Ἐκ- κλησίαις εἰσὶ καὶ τιμῆς καὶ λειτουργιῶν· ταῦτά φησι τὰ ὄρη τὰ νοητὰ, καὶ σὺν αὐτοῖς οἱ βουνοὶ ἐξ- αλοῦνται, τουτέστιν ἀνασκιρτήσουσι, χαίροντα δηλονότι διὰ τὴν ὑμῶν ἐπιστροφήν τε καὶ κλῆσιν, καὶ προσ- δέξονται ὑμᾶς μετὰ χαρᾶς· ἐπιγαννύμεθα γὰρ οὐ μετρίως, ὅταν τινὲς τῶν πεπλανημένων, τὸ ἐν ἀχλύϊ καὶ σκότῳ διατελεῖν ἔτι μεθέντες, πρὸς τὸ τῆς ἀλη- θοῦς θεοπτίας ἄττουσι φῶς, Οὕτως αὐτοῖς καὶ ὁ πάν- σοφος Παῦλος προσεφώνει, λέγων· "6Χαρὰ καὶ στέφα- νός μου."6 Ἀλλὰ καὶ πάντα τὰ ξύλα τοῦ ἀγροῦ, φη- σὶν, ἐπικροτήσει τοῖς κλάδοις. Καὶ ξύλα νοήσεις ἀγροῦ τοὺς τελοῦντας ἐν λαοῖς. Εὐανθὴς γὰρ τοῦ Σωτῆρος ὁ κῆπος. Καὶ γοῦν ἐπείπερ ἐστὶν εὐθαλής τε καὶ εὔ- καρπος ἡ ἐν τῷ Ἄσματι τῶν ᾀσμάτων γραφομένη νύμφη, φησί· "6Καταβήτω ὁ ἀδελφιδός μου εἰς κῆπον αὐτοῦ, καὶ φαγέτω καρπὸν ἀκροδρύων αὐτοῦ."6 Οὐκ- οῦν τὰ ξύλα τὰ νοητὰ τοῖς κλάδοις ἐπικροτήσει, φησί. Χαίρουσι γὰρ οἱ πιστεύσαντες, καθάπερ ἀμέλει καὶ τὰ ὄρη καὶ οἱ βουνοὶ, τουτέστιν, οἱ καθηγεῖσθαι λα- χόντες λαῶν, ἐπὶ τῇ σωτηρίᾳ τῶν καλουμένων εἰς ζωὴν, καὶ τῆς ἀχράντου μυσταγωγίας εἰς πέρας, δι' ἧς τὸ θεῖον αὐτοῖς ἐνίεται φῶς. Εἶτα ὅτι πλείστη τις ἔσται τῶν κεκλημένων μεταβολὴ πρὸς τὸ ἀσυγκρίτως ἄμεινον, διαδείκνυσιν εὐθὺς λέγων, ὡς ἀντὶ τῆς στοι- βῆς ἔσται κυπάρισσος, ἀντὶ δὲ τῆς κονύζης ἀναβήσε- ται μυρσίνη. Στοιβὴν καὶ κόνυζαν πικρὰς, καὶ ἀπροσ- βλήτους [αλ. ἀποβλήτους] ἀκάνθας εἶναί φασιν, ἐντε- θήλασι δὲ χωρίοις μὲν τοῖς ὑπὸ γηπόνους οὐδαμῶς, χέρσῳ δὲ καὶ ἁλμάδι χαίρουσι γῇ. Τοιοῦτοί τινες ἦσαν οἱ πλανώμενοι, καὶ τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτί- σαντα λατρεύοντες. Ἐπειδὴ δὲ κέκληνται πρὸς ἐπί- γνωσιν ἀληθείας, ἀφέντες τὸ εἶναι στοίβη, καὶ κόνυζα, μετακεχωρήκασι νοητῶς εἰς τὰ εὐμήκη καὶ εὐοσμό- τατα τῶν φυτῶν. Χρηματίζουσι γὰρ κυπάρισσος καὶ μυρσίνη. Μέγα τοίνυν τὸ θαῦμα τοῦ γηπονοῦντος τὴν Ἐκκλησίαν, τουτέστι, τοῦ Χριστοῦ. Μεθίστησι γὰρ τὰς ἀκάνθας εἰς τὰ εὐγενῆ καὶ ἐξαίρετα τῶν φυτῶν, καὶ ἑτέρους ἀνθ' ἑτέρων ἀποφαίνει πατρικῶς [γρ. πνευματικῶς]. Εὑρήσομεν δὲ τουτὶ γεγονὸς καὶ ἐν τοῖς ἐξ αἵματος Ἰσραήλ. Στοιβὴ γὰρ ὄντες καὶ κόνυζά ποτε Ματθαῖος καὶ Παῦλος· ὁ μὲν γὰρ ἦν τελώνης, ὁ δὲ διώκτης καὶ ὑβριστής· φωστῆρες γεγόνασιν οἰκουμενικοὶ, καὶ Χριστὸν εὐωδιάζουσιν ἐν παντὶ τόπῳ, ἔν τε τοῖς σωζομένοις, καὶ ἐν τοῖς ἀπολλυμέ- νοις, καθά φησιν ὁ ἱερώτατος Παῦλος. Ὅτι δὲ ὁ τού- των πάντων χορηγὸς καὶ πρύτανις ἐν ἀτελευτήτῳ κείσεται δόξῃ καὶ διαμονῇ, διδάσκει λέγων, ὅτι Ἔσται Κύριος εἰς ὄνομα, καὶ εἰς σημεῖον αἰώνιον, καὶ οὐκ ἐκλείψει· ὄνομα δέ φησιν ἐν τούτοις τὴν δόξαν, ση- μεῖον δὲ, ὥς γε οἶμαι, τὴν διὰ σταυροῦ φαιδρότητα, δι' οὗ καὶ σεσώσμεθα, ἐσόμεθα δὲ ἀκαταλήκτως ἐν τούτῳ. Ἐκλείψει γὰρ ἡμῖν ἡ παρ' αὐτοῦ χάρις κατ' οὐδένα καιρὸν ἢ τρόπον.

{1ΤΟΜΟΣ ΤΡΙΤΟΣ.}1

9Τάδε λέγει Κύριος· Φυλάσσεσθε κρίσιν, ποιή-σατε δικαιοσύνην. Ἤγγικε γὰρ

τὸ σωτήριόν μου παραγενέσθαι, καὶ τὸ ἔλεός μου ἀποκαλυφθῆναι.9

Περὶ τῆς τῶν ἐθνῶν κλήσεως τῆς διὰ πίστεως, δηλονότι τῆς ἐν Χριστῷ, μακροὺς πεποίηται λόγους ἐν τοῖς ἀνόπιν βραχὺ, διαπεράνας δὲ τοῦτο μέτεισι πάλιν ἐπὶ τὸ χρῆναι νουθετεῖν τοὺς ἐξ αἵματος Ἰσραήλ. Φύσει γὰρ ὑπάρχων ἀγαθὸς πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι, καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν. Ἐπειδὴ δὲ ἦν ἔθος αὐτοῖς ἐπὶ τῇ τῶν πατέρων εὐγενείᾳ τὴν ὀφρὺν ἀνασπᾷν, καὶ μέγα φρονεῖν, ἐπ' αὐτῷ δὴ τούτῳ, καὶ μόνῳ, καὶ ἀποχρήσειν αὐτοῖς οἴεσθαι ταυτὶ, καὶ εἰ μὴ μετὸν ὁρῷτο τῆς εὐζωΐας τὸ καύχημα, πειρᾶ- ται πληροφορεῖν, ὡς εἰκαῖον αὐτοῖς ἔσται παντελῶς τὸ ἐπὶ τούτῳ φύσημα, δόξαν δὲ μᾶλλον ἀποφαίνει λαχόντας θεοπρεπῆ, τὸ πληροῦν ἑλέσθαι τὰ διατεταγ- μένα, καὶ τὸ τὴν ἐν ἔργοις φαιδρότητα μεταποιεῖ σθαι φιλεῖν. Οὐκοῦν φυλάσσεσθε, φησὶ, κρίσιν, τουτ- έστι, τὴν ὀρθοκρισίαν, ἤτοι τὰ θεῖα κρίματα, δῆλον δὲ ὅτι τὰς ἐντολάς. Ποιεῖτε δικαιοσύνην· οὐ γὰρ ἀρκέσει μόνον τὸ βούλεσθαι μὲν τοῖς θείοις προσκεῖσθαι νό- μοις, ἀποφοιτᾷν δὲ τοῦ χρῆναι διαπεραίνειν αὐτούς· δεῖ δὲ φύλακας ὁρᾶσθαι τῶν ἱερῶν κριμάτων, διαπρέ- πειν τε πρὸς τούτῳ διὰ πάσης ἀγαθουργίας. Ἵνα δὲ μή τις οἴηται τῶν καθ' ἡμᾶς ἐπὶ τὴν τοῦ νόμου τή- ρησιν, τὴν ὡς ἔν γέ φημι σκιαῖς τε καὶ τύποις πα- ραθήγεσθαι διὰ τούτων τοὺς ἐξ Ἰσραήλ· δικαιοῦται γὰρ οὐδεὶς ἐν νόμῳ παρὰ Θεῷ, καθὰ γέγραφέ τισιν ὁ πανάριστος Παῦλος· ἐγγὺς εἶναί φησι τὸ σωτήριον, καὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ ἀποκαλυφθῆναι. Ἔλεος δὲ καὶ σωτήριον ὀνομάζει Χριστόν· ἠλεήμεθα γὰρ δι' αὐτοῦ, τὴν διὰ πίστεως ἄφεσιν καὶ σωτηρίαν ἀποκερδαίνον- τες. Ἐοικὸς εἶναί φαμεν τούτῳ τὸ εἰρημένον [αλ. τοῦτο τῷ εἰρημένῳ] παρὰ Θεοῦ πρὸς τὸν μακάριον Ἀββα- κούμ· "6Ἔτι μικρὸν, ὁ ἐρχόμενος ἥξει, καὶ οὐ χρονιεῖ."6 Τὸ δέ γε ἀποκαλυφθῆναί φησιν, ἀντὶ τοῦ φανερωθῆ- ναι· προαπήγγελλον μὲν γὰρ οἱ μακάριοι προφῆται τοῦ Σωτῆρος τὴν ἄφιξιν· γέγονε δὲ τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς ἐναργὴς ἐν καιροῖς, καθ' οὓς ἠθέλησεν ὁ δυνάστης· καὶ τοῦτο διδάξει λέγων ὁ θεσπέσιος ∆αβίδ· "6Ἐγνώ- ρισε Κύριος τὸ σωτήριον αὐτοῦ, ἐναντίον τῶν ἐθνῶν ἀπεκάλυψε τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ."6 Πεφανέρωται γὰρ τοῖς ἔθνεσι Χριστὸς, ὅς ἐστι σωτήριον, καὶ δι- καιοσύνη ὡς γὰρ ἔφην ἀρτίως, σέσωκέ τε καὶ δεδι- καίωκεν ἡμᾶς ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ ἐν αὐτῷ. 9Μακάριος ἀνὴρ ὁ ποιῶν ταῦτα, καὶ ἄνθρωπος ὁ ἀντεχόμενος αὐτῶν, καὶ φυλάσσων τὰ Σάββατά μου μὴ βεβηλοῦν, καὶ διατηρῶν τὰς χεῖρας αὐ- τοῦ μὴ ποιεῖν ἀδίκημα.9 Ἀδελφὰ καὶ ταῦτα τοῖς ἀρτίως ἡμῖν εἰρημένοις, καὶ διὰ τῶν ἴσων ἔρχεται, ἐπιτήρησίν γε μὴν ὁ λόγος ἔχει πολλήν. Ἄθρει γὰρ ὅπως μακάριον εἶναί φησιν, οὐχὶ δήπου πάντως τὸν ἐκ σπέρματος Ἀβραὰμ, οὔτε μὴν τὸν σαρκὶ καὶ εὐγενείαις ἐπικομπάζοντα, καὶ εἰκαῖον ἔχοντα τὸ ἐπὶ τούτῳ φρόνημα, ἐκεῖνον δὲ μᾶλλον, ὥσπερ ἂν ἐνυπάρχον ὁρῷτο τὸ διαπρέπειν ἐν ἀγαθοῖς, καὶ τῆς ἀβεβήλου ζωῆς τὸ λαμπρὸν, καὶ περιφανὲς ἀξίωμα. Τοιοῦτόν τι καὶ ὁ μακάριος Βα πτιστὴς Ἰωάννης ταῖς Ἰουδαίων ἀγέλαις ἐπιφωνήσας ὁρᾶται· προσῄεσαν μὲν γὰρ τὸ παρ' αὐτοῦ τιμῶντες βάπτισμα, μετανοίας δὲ ἦν, καὶ πικροὺς ὄντας λίαν διήλεγχε λέγων· "6Γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς; Ποιήσατε οὖν καρποὺς ἀξίους τῆς μετανοίας, καὶ μὴ δόξητε λέγειν ἐν ἑαυτοῖς· Πατέρα ἔχομεν τὸν Ἀβραάμ."6 Ὁ δέ φησιν· "6Εἰ πατέρα εἴχετε τὸν Ἀβραὰμ, τὰ ἔργα τοῦ Ἀβραὰμ ἐποιεῖτε ἄν."6 Μακάριος τοίνυν, φησὶν, οὐκ εἴ τις υἱός ἐστιν Ἀβραὰμ, ἀλλ' ὁ φυλάσσων ταῦτα· ποῖα δὲ ταῦτα; Κρίμα καὶ δικαιοσύνην, καὶ πρός γε τούτῳ φυλάττων καὶ κατορθῶν αὐτὰ, καὶ ἀντεχόμενος αὐτῶν, τουτέστιν, οὐ παρέργως ἢ παρ- ειμένως ἐπ' αὐτὰ χωρῶν, ἀλλ' οἷον ἐν πάσῃ σπουδῇ, καὶ νεανικῶς, ὥστε καὶ ἀντέχεσθαι λίαν αὐτῶν, καὶ φυλάσσειν τὰ Σάββατα μὴ βεβηλοῦν αὐτά. Ἵνα πάλιν τοιοῦτο νοῇς· οὐκ ἐξῆν ἐν Σαββάτῳ φροντίδα ποιεῖ- σθαί τινα τῶν περὶ τὴν σάρκα πόνων ἢ σπουδασμά- των. Ἔδει δὲ μᾶλλον ἀργεῖν τοῦτο τοῦ θείου προσ- τάσσοντος νόμου, πλὴν ἀργοῦντες τὰς νενομισμένας θυσίας προσεκόμιζον τῷ Θεῷ, τοῦ νομικοῦ γράμμα- τος αἰνιγματωδῶς ὑποφαίνοντος, ὅτι φροντίδος σαρ- κικῆς ἀποσχομένους ἐμφρόνως ἱερουργεῖν προσήκει τῷ Θεῷ θυσίας πνευματικὰς, καὶ τὰς εἰς ὀσμὴν εὐ- ωδίας τῆς νοητῆς. Ἀργίας οὖν ἄρα τῆς ἐξ ἁμαρτιῶν καὶ σαρκικῶν ἐπιθυμιῶν τύπον ἐπλήρου τῆς κατὰ τὸ Σάββατον ἀργίας ἡ δύναμις· οὕτω προσήκει φυ- λάττεσθαι καὶ ἡμᾶς τοῦ μὴ βεβηλοῦν τὰ Σάββατα· ἀποπαυσάμενοι γὰρ, ὡς ἔφην, φροντίδος ἁπάσης γεώ- δους καὶ σαρκικῆς, νοητῶς σαββατίζομεν, οὐ τὰς δι' αἱμάτων καὶ καπνῶν τελοῦντες θυσίας, ἀλλ' ἱεροῖς σπουδάσμασι κατευφραίνοντες αὐτὸν, καὶ εἰς ὀσμὴν εὐωδίας ἑαυτοὺς ἀναφέροντες. Τοιαύταις γὰρ θυσίαις εὐαρεστεῖται ὁ Θεὸς, καθὰ γέγραπται. ∆εῖ δὴ οὖν ἄρα μὴ βεβηλοῦν τὰ Σάββατα, διατηρεῖν δὲ πρὸς τούτῳ καὶ τὰς χεῖρας κεκαθαρμένας· καὶ τίνα τρόπον, αὐ- τὸς ἐδίδαξεν εἰπών· Τοῦ μὴ ποιεῖν ἀδίκημα οὐ γὰρ ἔστι φυλάσσειν δύνασθαι κρίσιν, καὶ ποιεῖν δικαιοσύ- νην ἀδικεῖν ἐθέλοντας, καὶ τοῖς τῆς ἁμαρτίας ῥύποις τὴν χεῖρα καταμιαίνοντας. Χεῖρα δὲ οὐχὶ πάντως τὴν τοῦ σώματος, ἀντὶ δέ γε τῆς χειρὸς τὴν πρακτικὴν νοήσεις ἐνέργειαν, καθ' ἣν ἑκάστῳ πρόσιμεν τῶν πραγμάτων. 9Μὴ λεγέτω ὁ ἀλλογενὴς ὁ προσκείμενος πρὸς Κύριον· Ἀφοριεῖ με ἄρα Κύριος ἀπὸ τοῦ λαοῦ τούτου. Καὶ μὴ λεγέτω ὁ εὐνοῦχος, ὅτι Ἐγώ εἰμι ξύλον ξηρόν. Τάδε λέγει Κύριος τοῖς εὐνούχοις· Ὅσοι ἂν φυλάξωνται τὰ Σάββατά μου, καὶ ἐκλέ- ξωνται ἃ ἐγὼ θέλω, καὶ ἀντέχωνται τῆς διαθήκης μου, δώσω αὐτοῖς ἐν τῷ οἴκῳ μου καὶ ἐν τῷ τεί- χει μου τόπον ὀνομαστὸν, κρεῖσσον υἱῶν καὶ θυγατέρων, ὄνομα αἰώνιον δώσω αὐτοῖς, καὶ οὐκ ἐκλείψει.9 Ἑτέραν ὀφρὺν τῶν ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, ἤγουν ἀλαζονείας πρόφασιν, σαθράν τε καὶ ἕωλον κατασύ- ρει Θεός· ἐφρόνουν μὲν γὰρ, ὡς ἔφην, μέγα, λέγον- τες, "6Πατέρα ἔχομεν τὸν Ἀβραὰμ,"6 καὶ μὴν ὅτι Λαὸς ἅγιός ἐσμεν ἐξειλεγμένος, τετάγμεθα δὲ καὶ εἰς κλῆρον Θεοῦ. Ἔφευγον δὲ καὶ τὴν ἀπαιδίαν, ἅτε δὴ τοῦ προπάτορος Ἀβραὰμ ἐν εὐλογίας τάξει λαβόν- τος παρὰ Θεοῦ τὸ εἰς πληθὺν ἐκταθήσεσθαι τὴν ἀμέτρητον τὸ σπέρμα αὐτοῦ· ἰσάριθμον γὰρ τοῖς ἄστροις ἐπηγγέλλετο Θεὸς ἀναδείξειν αὐτό. Εἴρητο δὲ πρὸς αὐτοὺς καὶ διὰ τοῦ πανσόφου Μωϋσέως τό· "6Οὐκ ἔσται ἐν ὑμῖν ἄγονος οὐδὲ στεῖρα."6 Ὅτι δὲ μέγα τι χρῆμα καὶ ἐξαίρετον ἡ πολυπαιδία νενόμιστο παρ' αὐτοὺς, πληροφορήσει τις λέγων τῶν ἁγίων προφητῶν· "6Αἱ δόξαι αὐτῶν ἐκ τόκων καὶ ὠδίνων, καὶ συλλήψεων."6 Ἑπτὰ δὲ γυναῖκας ἐπιλήψεσθαι ἑνὸς ἀνδρὸς, ὁ προφήτης φησὶν Ἡσαΐας· εἶπόν τε ὅτι "6Τὸν ἄρτον ἡμῶν φαγόμεθα, καὶ τὰ ἱμάτια ἡμῶν περιβαλούμεθα, πλὴν τὸ ὄνομα τὸ σὸν κεκλήσθω ἐφ' ἡμᾶς, ἄφελε τὸν ὀνειδισμὸν ἡμῶν."6 Οὐ γὰρ ἤθελον, ὡς ἔφην, ὡς ἄγονοί τε καὶ στεῖραι κατονειδίζεσθαι. Οὐκοῦν ἐπειδήπερ ἐπ' εὐγενείᾳ σαρκικῇ, καὶ προσέτι τῇ πολυπαιδίᾳ μέγα φρονεῖν ἐδόκει τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ, ἀναγκαίως αὐτοὺς καὶ ταύτης ἐξίστησι τῆς ἀμαθίας, εἰπών· Μὴ λεγέτω ὁ ἀλλογενὴς ὁ προσκείμενος πρὸς Κύριον, Ἀφοριεῖ με ἄρα Κύριος ἀπὸ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ. Οὐ γὰρ ἐπείπερ ἀλλογενὴς, τουτέστιν, οὐκ ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, διὰ τοῦτο καὶ ἀμέτοχος τῶν παρ' αὐτοῦ χαρισμάτων, ἤγουν τῆς πρὸς αὐτὸν οἰκειότητος, δη- λονότι πνευματικῆς· ἀλλ' εἰ προσκέοιτο τῷ Κυρίῳ, τάξεται πάντως ἐν οἰκείοις, καὶ ἐγνωσμένοις, καὶ εἰς ἔθνος ἅγιον, καὶ εἰς βασίλειον ἱεράτευμα, καὶ εἰς κλῆρον Θεοῦ· τελέσει δὲ καὶ ἐν τέκνοις Ἀβραάμ. Οὐ γὰρ πάντες οἱ ἐξ Ἰσραὴλ οὗτοι Ἰσραὴλ, καθά φησιν ὁ πάνσοφος Παῦλος, οὐδὲ ὅτι εἰσὶ σπέρμα Ἀβραὰμ, πάντες τέκνα, ἀλλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐπαγγελίας λογίζε- ται εἰς σπέρμα. ∆έδοται δὲ τῷ Ἀβραὰμ ἡ ἐπαγγελία παρὰ Θεοῦ, οὐκ ἐπὶ μόνοις τοῖς ἐξ αὐτοῦ κατὰ σάρ- κα, ἀλλὰ γὰρ καὶ ἅπασι τοῖς διὰ τῆς πίστεως· ἐδι καιώθη γὰρ οὕτως Ἀβραάμ. Οὐκοῦν τοῖς στοιχοῦσι τοῖς ἴχνεσι τῆς πίστεως Ἀβραὰμ δοθήσεται πάντως τὸ τελεῖν ἐν τέκνοις. Οὐκ ἀφοριεῖ τοιγαροῦν τὸν προσ- ήλυτον ἐκ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, τὸν δὲ ἅπαξ προστεθέντα καὶ κεκλημένον ἐν πίστει προσδέξεται, καὶ λαὸν ἅγιον ὀνομάσει. Ἀλλὰ εἴ τις εὐνοῦχός ἐστι, φησὶν, τουτέστιν, ἄπαις ἢ ἄγονος, μὴ λεγέτω καθ' ἑαυτὸν, ὅτι Ἐγώ εἰμι ξύλον ξηρὸν, τουτέστι, μὴ λυπείσθω διὰ τὴν ἀπαιδίαν. Οὐδὲν γὰρ τοῦτο παρὰ Θεῷ, οὔτε μὴν ἀπό- βλητον ἀποφαίνει. Ὁποῖος γὰρ τρόπος ἀρετῆς, ἢ ποίων κατορθωμάτων λαμπρότης, ἡ πολυπαιδία, Σαρκὸς ἔργα ταυτὶ μώμου τε καὶ ἐπαίνου μακράν. Εἰ γὰρ καὶ δέδοταί τισιν ἐν εὐλογίας τάξει τὸ χρῆμα, καιροῦ καλοῦντος εἰς τοῦτο, ἀλλ' οὐκ ἀδικήσειεν ἂν οὐδὲν τοὺς μὴ λαχόντας αὐτό. Ἐπεὶ ποῖος ἂν γένοιτο καταῤῥήσεως τρόπος τοῖς τεθνεῶσι πρὸ ὥρας, ἢ πρὸ γάμου καὶ μίξεως, τῶν καθ' ἡμᾶς πραγμάτων ἀπο δημήσασιν, οἷς παίδων οὐχ ὑπῆρξε γονή; ὀνήσει δὲ τρόπον τινὰ τοὺς φιλαμαρτήμονας ἐν τῷδε τῷ βίῳ, πολλῶν πατέρας υἱῶν καὶ θυγατέρων; Μηδὲ λεγέτω, φησὶν, ὁ παῖδας οὐκ ἔχων, ὅτι Ἐγώ εἰμι ξύλον ξηρόν. Λυπεῖ δὲ οὐδὲν, μᾶλλον δὲ ἀναγκαῖον εἶναί φημι δια- μνημονεῦσαι καὶ νῦν τῶν εὐνουχισάντων ἑαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, κατὰ τὴν τοῦ Σωτῆρος φωνὴν, οἷς ἂν ἐφαρμόσειέ τις, καὶ μάλα εἰκότως, τὸν ἔν γε τούτοις παρὰ Θεοῦ λόγον. ∆ώσω γὰρ αὐτοῖς, φησὶν, ἐν τῷ οἴκῳ μου, καὶ ἐν τῷ τείχει μου τόπον ὀνομαστόν. Οἶκον δὲ καὶ τεῖχος, ἤτοι τὸν περίβολον καὶ ἀσφάλειαν ἀποκαλεῖν ἔοικε τὴν Ἐκκλησίαν, τὴν ἄνω που τάχα καὶ ἐν οὐρανοῖς, ἤγουν τὴν ἐπὶ γῆς, εἰς ἣν διαπρέπουσιν ἄνδρες ἁγνείᾳ καὶ σεμνότητι σύντροφοι, καὶ τὸ τῆς ἐγκρατείας ἀναδούμενοι καύ- χημα, καὶ πολυπαιδίας κρείττονα τὴν ἐπὶ τούτῳ δόξαν ἡγούμενοι, καὶ τό γε ἧκον εἰς σεμνότητα πολιτείας εὐνούχων οὐδὲν διαφέροντες. Οὗτοι δέχονται παρὰ Θεοῦ δόξαν αἰώνιον· δηλοῖ δὲ τοῦτο τοὔνομα, καὶ οὐκ ἂν ἐκλείψοι ἐν αὐτοῖς ἡ παρ' αὐτοῦ χάρις· ἐξαίρετα γὰρ τῆς ἐγκρατείας τὰ γέρα, πλὴν οὐχ ἁπλοῖς εὐ- νούχοις τὴν τῶν οὕτω λαμπρῶν ἀξιωμάτων ἐπαγγέλ- λεται χορηγίαν, ἀλλὰ τοῖς φυλάττουσι τὰ Σάββατα αὐτοῦ, Χριστοῦ δὲ δηλονότι· ἕτερα δὲ, ὡς ἔφην, τὰ αὐτοῦ Σάββατα παρὰ τοῦ νόμου. Τὰ μὲν γὰρ ἦν ἐν τύποις, τὰ δὲ τῷ τῆς ἀληθείας καταφαιδρύνεται κάλ- λει. Καὶ ἐπεὶ τοῖς ἐπιλεξαμένοις [ἅπερ] αὐτὸς βούλε- ται, καὶ ἀντεχομένοις τῆς διαθήκης αὐτοῦ. Βούλεται δὲ Χριστὸς οὐ τὰ ἐν σκιαῖς καὶ γράμμασι νομικῶς, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐν τῇ διαθήκῃ τῇ παρ' αὐτοῦ· δῆλον δὲ ὅτι τῇ νέᾳ τε καὶ εὐαγγελικῇ. 9Καὶ τοῖς ἀλλογενέσι τοῖς προσκειμένοις Κυρίῳ δουλεύειν αὐτῷ, καὶ ἀγαπᾷν τὸ ὄνομα Κυρίου, τὸ εἶναι αὐτῷ εἰς δούλους καὶ δούλας, καὶ πάντας τοὺς φυλασσομένους τὰ Σάββατά μου μὴ βεβη- λοῦν, καὶ ἀντεχομένους τῆς διαθήκης μου, εἰσ- άξω αὐτοὺς εἰς τὸ ὄρος τὸ ἅγιόν μου, καὶ εὐφρανῶ αὐτοὺς ἐν τῷ οἴκῳ τῆς προσευχῆς μου. Τὰ ὁλο- καυτώματα αὐτῶν, καὶ αἱ θυσίαι αὐτῶν ἔσονται δεκταὶ ἐπὶ τὸ θυσιαστήριόν μου. Ὁ γὰρ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς προκληθήσεται πᾶσι τοῖς ἔθνε- σιν, εἶπε Κύριος ὁ συνάγων τοὺς διεσπαρμένους Ἰσραήλ.9 Συναπτέον τοῖς ἀνόπιν καὶ ταῦτα, ἵν' ᾖ τοιοῦτον τὸ λεγόμενον· Τάδε λέγει Κύριος τοῖς εὐνούχοις, καὶ τοῖς ἀλλογενέσι τοῖς προσκειμένοις Κυρίῳ δουλεύειν αὐτῷ. Οὐκοῦν διαλέγεται τοῖς ἐξ ἐθνῶν, καὶ οὔτι που μόνοις τοῖς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, οἳ τὴν ὀφρὺν ἀνασπῶντες ὑψηλὴν κατεπεφύοντο τῶν ἀλλογενῶν, μερίδα καὶ κλῆρον Θεοῦ καὶ λαὸν ἅγιον ἑαυτοὺς ὀνομάζοντες· φάσκοντες τὸ, "6Μακάριοί ἐσμεν Ἰσραὴλ, ὅτι τὰ ἀρεστὰ Κυρίῳ γνωστὰ ἡμῖν ἐστι."6 Πρόδηλον οὖν, ὅτι οὐ σαρκικῆς εὐγενείας δύναμις συνάπτει Θεῷ· οὐ γὰρ ὅτι γεγόνασιν ἐξ Ἀβραὰμ, κλῆρος Θεοῦ με- μενήκασι, καταλογισθεῖεν δ' ἂν εἰς λαὸν αὐτοῦ διὰ συναφείας τῆς πνευματικῆς οἱ αὐτῷ προσκείμενοι, κἂν εἴ τινες εἶεν ἀλλογενεῖς, προσκείμενοι δὲ διὰ πίστεώς τε, καὶ τὴν ὑπ' αὐτῷ δουλείαν ἡγεῖσθαι καύχημα, καὶ ἀγαπᾷν τὸ ὄνομα αὐτοῦ· ἀγαπᾷν δὲ οὕτως ὡς διὰ τῆς εἰσάπαν ὑποταγῆς τῆς αὐτοῦ βασι- λείας ὑποτρέχειν ἀεὶ τὸν ζυγὸν, μὴ ἐξισταμένους ἐφ' ἃ μὴ θέμις, μήτε μὴν εὐπαραφόρως ἔχοντας εἰς τὸ ἑλέσθαι παλινδρομεῖν, ἐπί γε τὸ δεῖν προσκεῖσθαι θεοῖς ἑτέροις, ἐρηρεισμένην δὲ μᾶλλον καὶ ἀκράδαν- τον ἔχοντας διάνοιαν, οὕτω τε φυλασσομένους τὰ Σάββατα αὐτοῦ, ὥστε μὴ βεβηλοῦν αὐτὰ, Χριστοῦ δὲ δηλονότι. Σαββατίζουσι γὰρ Ἰουδαῖοι κατὰ τὸν νόμον, τὴν σάρκα τηροῦντες ἔξω πόνου παντὸς, καὶ ἀργίαν ἐπιτηδεύοντες τὴν ὡς ἐν ἔργοις σωματικοῖς. Ἀλλ' ὁ τοιοῦτος σαββατισμὸς ἀπόβλητος ἦν παρὰ Θεῷ· ὁ δὲ εἰσελθὼν εἰς τὴν κατάπαυσιν τοῦ Χριστοῦ, καὶ νοη- τῶς σαββατίζων, κατέπαυσεν ἀπὸ τῶν ἰδίων ἔργων. Γράφει γοῦν οὕτως ὁ πάνσοφος Παῦλος. Τοὺς νῦν ἀλ λογενεῖς εἰσάξειν ἐπαγγέλλεται εἰς τὸ ὄρος τὸ ἅγιον αὐτοῦ, καὶ κατευφραίνειν αὐτοὺς ἐν τῷ οἴκῳ τῆς προσευχῆς αὐτοῦ. Ἐνταῦθά μοι βλέπε τὴν τοῦ νόμου σκιὰν ἀνατετραμμένην, καὶ τὴν παλαιότητα τοῦ γράμματος ἀπρακτοῦσαν ἤδη πως. Πάντα γὰρ γέγο- νεν ἐν Χριστῷ καινὰ, τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν. Ἀπέφησε μὲν ὁ νόμος τοῦ δεῖν εἰς οἶκον ἰέναι Θεοῦ τοὺς ἀλλο- γενεῖς· ἔφη γάρ· "6Οὐκ εἰσελεύσεται Ἀμμονίτης καὶ Μωαβίτης εἰς Ἐκκλησίαν Κυρίου."6 Ὁ δέ γε τῶν ὅλων Σωτὴρ καὶ Κύριος εἰς καινότητα τὴν πνευματικὴν τὰ καθ' ἡμᾶς μεθιστὰς, εἰσάξειν εἰς τὸν οἶκον τὸν ἅγιον ἑαυτοῦ κατεπαγγέλλεται τοὺς ἀλλογενεῖς. Ὄρος γὰρ ἅγιον οὐδὲν ἕτερον εἶναί φησι, πλὴν ὅτι τὴν ἑαυ- τοῦ Ἐκκλησίαν, εἰς ἢν εἰσελάσαντες κατευφραίνονται τοῖς παρ' αὐτοῦ χαρίσμασιν, ἐντρυφῶντες δηλονότι, καὶ τὴν τῶν ἁγίων πλουτοῦντες ἐλπίδα· ὅτι δὲ πολι- τεύσονται καθαρῶς, εὐμενῆ τε καὶ ἵλεω τὸν τῶν ὅλων ἕξουσι Θεὸν, διαμεμήνυκεν εἰπὼν, ὅτι Τὰ ὁλο- καυτώματα αὐτῶν, καὶ αἱ θυσίαι αὐτῶν ἔσονται δε- κταὶ ἐπὶ τὸ θυσιαστήριόν μου. Γέγονε δὲ ὁ λόγος ὡς ἐκ παραδείγματος καὶ τύπου τῆς κατὰ νόμον λα- τρείας. Πάλαι μὲν γὰρ κριοὺς καὶ ταύρους ὁλοκαυτοῦν ἔθος ἦν τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ, θυσίας τε προσάγειν. Ἐπειδὴ δὲ, ὡς ἔφην, παρελήλακεν ἡ σκιὰ, οὐ τὴν δι' αἱμάτων ποιοῦνται πρόσοδον οἱ ἐξ ἐθνῶν κεκλημένοι, ἀλλ' οἷον ἑαυτοὺς ἱερουργοῦσι τῷ Θεῷ, κόσμῳ μὲν ἀπο- θνήσκοντες, ζῶντες δὲ τῇ δικαιοσύνῃ, καθὰ γέγρα- πται. Ἔσονται δὲ δεκτοὶ, καὶ εἰς ὀσμὴν εὐωδίας, οἱ μὲν ὅλην ἑαυτῶν τὴν ζωὴν ὥσπερ ἱερὰν ἀποφαίνοντες, ὡς ἐν τάξει νοεῖσθαι τῶν ὁλοκαυτωμάτων· οἱ δὲ ὡς θυσίαν μερικὴν, ὁποία τίς ἐστιν ἡ τῶν ἐν Κυρίῳ γεγαμηκότων ζωὴ, μεμερισμένων τρόπον τινὰ Θεῷ τε καὶ κόσμῳ. Τὰ γὰρ εἰς θυσίας προσφερόμενα τῶν ζώων οὐχ ὁλόκληρα τοῖς θυσιαστηρίοις ἐναπετίθετο μᾶλλον, ἀλλ' ἐξ ἡμισείας, ἤγουν ἐκ μέρους. ∆εκτοὶ τοιγαροῦν οἱ ἀλλογενεῖς, ἑαυτοὺς ἀνατιθέντες εἰς εὐ οσμίαν πνευματικήν. Ὅτι δὲ οὐχὶ μόνοις τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ ὁ θεῖος ἐκνενέμηται νεὼς, ἤγουν ὁ οἶκος τῆς προσευχῆς τοῦ ἐπὶ πάντας Θεοῦ, αἰνεῖται δὲ μᾶλλον τοῖς ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν δι' ἐπιστροφῆς καὶ πίστεως καλουμένοις εἰς ἐπίγνωσιν αὐτοῦ, καθίστησιν ἐναργὲς εἰπὼν, ὅτι Ὁ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς κληθήσε- ται πᾶσι τοῖς ἔθνεσι. Τίς οὖν ἄρα ἐστὶν ὁ ταῦτα προϋπισχνούμενος; Ἆρ' ὁ θεσπέσιος προφήτης Ἡσαΐας ὡς ἀπὸ γνώμης ἰδίας; Οὐ μὲν οὖν. Εἶπε γὰρ ὁ Κύ- ριος, φησὶν, ὁ συνάγων τοὺς διεσπαρμένους Ἰσραήλ. Οὗτοι τοιγαροῦν οἱ λόγοι, καὶ τοῦ κατοικτείροντος αἱ φωναί· φύσει γὰρ ὑπάρχων ἀγαθὸς πάντας ἀνθρώ- πους θέλει σωθῆναι, καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλ- θεῖν. Πλὴν ὅτι τὸ τῆς ἡμερότητος μέγεθος οὐκ ἐπὶ μόνοις ὤφθη τοῖς ἐξ ἐθνῶν, ἐπιλάμψαντος τῷ κόσμῳ Χριστοῦ, ἀλλὰ γὰρ καὶ ἐπὶ τοὺς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, σαφὲς ἂν γένοιτο διειπόντος αὐτοῦ τὸ, Εἶπεν ὁ Κύριος ὁ συνάγων τοὺς διεσπαρμένους Ἰσραήλ. Ἦσαν οὖν ἄρα καὶ αὐτοὶ κατεσκεδασμένοι, καὶ οὐχὶ μᾶλλον σω- ματικῶς, ἤγουν ἔξω που τῆς Ἰουδαίας ἀπενηνεγμέ- νοι, καὶ εἰς πόλεις ὄντες ἑτέρας ἢ χώρας, ἀλλ' ὡς τῆς ἐννόμου πολιτείας ἀποφοιτήσαντες, καὶ τῆς εἰς Θεὸν ἀγάπης ἀποπηδήσαντες· οὐ γὰρ τετηρήκασι τὴν δοθεῖσαν ἐντολήν· εὑρήσομεν δὲ πλεισταχοῦ, καὶ ταῖς τῶν εἰδώλων θεραπείαις προσνενευκότας αὐτοὺς, καὶ χείλεσι μὲν τιμῶντας Θεὸν, ἀπεσχοινισμένην δὲ αὐτῶν τὴν διάνοιαν ἔχοντας, καὶ μάτην αὐτὸν σεβο- μένους, διδάσκοντάς τε διδασκαλίας, ἐντάλματα ἀνθρώπων. Οὐκοῦν μὴ καυχάσθω τῶν ἀλλογενῶν ὁ δυσ- άγωγος Ἰσραήλ· ἠλέηνται γὰρ ἐν ἴσῳ τρόπῳ καὶ αὐτοὶ παρὰ Θεοῦ· κατελήφθησαν γὰρ, οὐκ ἀκράδαντον ἔχοντες τὸ γνήσιον, οὔτε μὴν ἀμώμητον εἰσάπαν τὸ εὐπαθὲς, κατεσκεδασμένοι δὲ μᾶλλον καὶ ἐσπαρμένοι, καθάπερ ἔφην ἀρτίως. 9Ὅτι συνάξω ἐπ' αὐτὸν συναγωγήν. Πάντα τὰ θηρία τὰ ἄγρια, δεῦτε, φάγετε, πάντα τὰ θηρία τοῦ δρυμοῦ. Ἴδετε ὅτι πάντες ἐκτετύφλωνται, καὶ οὐκ ἔγνωσαν φρονῆσαι. Πάντες κύνες ἐν- νεοὶ οὐ δυνάμενοι ὑλακτεῖν, ἐνυπνιαζόμενοι κοί- την, φιλοῦντες νυσταγμὸν, καὶ ὡς κύνες ἀναι- δεῖς τῇ ψυχῇ, οὐκ εἰδότες πλησμονὴν, καὶ εἰσὶ πονηροὶ οὐκ εἰδότες σύνεσιν, πάντες ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν ἐξηκολούθησαν, ἕκαστος κατὰ τὸ αὐτό.9 ∆ιχῆ τοῖς γεγραμμένοις προσβαλεῖς· ἢ γὰρ θηρία φησὶν ἀτίθασσά τε καὶ ἀνήμερα, τοὺς ἐξ ἐθνῶν, ἅτε δὴ καὶ ὑπὸ τυράννῳ τεθραμμένα τοιούτῳ, τῷ διαβόλῳ φημὶ, καὶ οἷον ἐκτεθηριωμένοι, καὶ ζῶντες οὐκ ἀνθρωπίνως· ἤγουν θηρία καλεῖν ἔοικε τοὺς καταδῃώσαντας τὸν Ἰσραὴλ, καὶ ὅλῳ τῷ στόματι φαγόντας αὐτὸν διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ἀσέβειαν. Καὶ εἰ μὲν τῶν ἐθνῶν ὡς θηρίων διαμέμνηται, φαμὲν αὐτοῖς προσπεφωνῆσθαι παρὰ Θεοῦ τὸ, ∆εῦτε, φά- γετε. Σημαίνει δὲ τοῦτο πᾶσαν αὐτοῖς ἀμφιλαφίαν δεδόσθαι παρ' αὐτοῦ τῶν ἱερῶν χαρισμάτων, καὶ παρατεθεῖσθαι τράπεζαν τὴν ζωοποιόν· κατεδηδό- κασι γὰρ καὶ αὐτοὶ τὸν ἄρτον τῆς ζωῆς, μέτοχοι γὰρ γεγόνασι τοῦ Χριστοῦ, καὶ σύσσωμοι τῶν ἁγίων, ὥστε καὶ χαίροντας λέγειν· "6Κύριος ποιμαίνει με, καὶ οὐδέν με ὑστερήσει, εἰς τόπον χλόης ἐκεῖ με κατ- εσκήνωσεν, ἐπὶ ὕδατος ἀναπαύσεως ἐξέθρεψέ με, τὴν ψυχήν μου ἐπέστρεψεν. Ἡτοίμασας ἐνώπιόν μου τράπεζαν."6 Ἔφη δὲ καὶ δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφη- τῶν· "6Φάγετε, πίετε, καὶ μεθύσθητε, οἱ πλησίον."6 Μακρὰν γὰρ ὄντες Θεοῦ γεγόνασιν ἐγγὺς διὰ τῆς πίστεως, οἱ ποτὲ πλανώμενοι καὶ τῆς ἱερᾶς ἐμπέ- πληνται τροφῆς· γέγραπται γὰρ, ὅτι "6Ἄρτος στηρί- ζει καρδίαν ἀνθρώπου."6 Εἰ δὲ δὴ θηρία νοοῖντο πρὸς ἡμῶν οἱ καταφαγόντες τὸν Ἰσραὴλ, τὸ ∆εῦτε, φάγετε, μονονουχὶ παραῤῥιπτοῦντός ἐστιν αὐτοῖς τοὺς ἠσεβη- κότας, καὶ οἷς τὸ παθεῖν πρέπει, καὶ μάλα εἰκότως· ἀπεκτόνασι γὰρ τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς, τὴν πίστιν οὐ προσηκάμενοι, καὶ γεγόνασι μακρὰν οἱ ἐγγὺς, καὶ λαὸς οὐκέτι Θεοῦ, κατεστυγημένοι δὲ μᾶλλον ὡς Κυ- ριοκτόνοι. Ἵνα δὲ μὴ φαίνηται Θεὸς κολάζων εἰκῆ, καὶ δίκας αἰτῶν τὰς ἐπ' οὐδενὶ, παρατίθησιν εὐθὺς τὰς αἰτίας, αἷς δὴ καὶ ἔνοχοι γεγονότες δέδονται πρὸς ὄλεθρον τοῖς ἐχθροῖς, ἤτοι τοῖς θηρσὶ πρὸς κατά βρωμα. Ἴδετε γὰρ, φησὶν, ὅτι πάντες ἐκτετύφλωνται, οὐκ ἔγνωσαν φρονῆσαι. Τυφλοὶ γὰρ ὄντως οἱ ἐξ Ἰσραὴλ, μάλιστα δὲ τῶν ἄλλων οἱ Γραμματεῖς τε καὶ οἱ Φαρισαῖοι, καὶ οἱ καθηγεῖσθαι λαχόντες τῆς Συναγωγῆς. Οὐ γὰρ παρεδέξαντο φῶς τὸ ἀληθινὸν, οὔτε μὴν ἠθέλησαν γνῶναι Χριστὸν, καίτοι βοῶντα σαφῶς ποτὲ μὲν, ὅτι "6Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου,"6 ποτὲ δὲ πάλιν, "6Ἐγὼ φῶς εἰς τὸν κόσμον τοῦτον ἐλή- λυθα· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ, οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ' ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς."6 Ἐξὸν οὖν ἄρα καταπλουτῆσαι τὸ φῶς προσηκαμένους τὴν πίστιν, τοῦτο μὲν οὐ πεπράχασιν, ὡς δὲ ὁ προφήτης φησὶν, Ὑπομεινάντων αὐτῶν φῶς, ἐγένετο αὐτοῖς σκότος, μεί- ναντες αὐγὴν ἐν ἀωρίᾳ περιεπάτησαν. Ἔφη δὲ καὶ αὐτὸς ὁ Σωτὴρ περί τε αὐτῶν καὶ τῶν ὑπὸ χεῖρα λαῶν, ὅτι "6Τυφλοί εἰσι καὶ τυφλῶν ὁδηγοί."6 Ἅπαντες τοίνυν ἐκτετύφλωνται, φησὶ, καὶ οὐκ ἔγνωσαν φρο νῆσαι. Καὶ γὰρ ἦν κατὰ τὸ ἀληθὲς ἀνδρῶν ἐμφρό- νων καὶ συνετῶν, τὸ ἐπιδράξασθαι γοργῶς τοῦ τῆς σωτηρίας παρόντος καιροῦ· προέτρεπε γοῦν αὐτοὺς εἰς τοῦτο λέγων ὁ θεσπέσιος ∆αβίδ· "6∆ράξασθε παιδείας μήποτε ὀργισθῇ Κύριος, καὶ ἀπολεῖσθε ἐξ ὁδοῦ δικαίας, ὅταν ἐκκαυθῇ ἐν τάχει ὁ θυμὸς αὐτοῦ ἐφ' ὑμᾶς."6 Ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἐπεδράξαντο τῆς διὰ Χριστοῦ παιδείας, ἐξεκαύθη κατ' αὐτῶν ὁ θυμὸς, καὶ ἀπολώλασιν ἐξ ὁδοῦ δικαίας, τουτέστιν, ἔξω γεγόνασι πολιτείας εὐαγγελικῆς, δι' ἧς καὶ μόνης οἱ τῆς ἀρεσκούσης Θεῷ δικαιοσύνης ἐκλάμπουσι τρόποι. Πρὸς δέ γε τὸ εἶναι τυφλοὶ, φησὶ, καὶ κύνες ἦσαν ἐννεοὶ, οὐ δυνάμενοι ὑλακτεῖν, ἐνυπνιαζόμενοι κοί- την, φιλοῦντες νυσταγμόν· ὡς ἐκ παραδείγματος ἐναργοῦς τοὺς περὶ αὐτῶν ποιεῖται λόγους. Οἱ μὲν γὰρ ταῖς ποίμναις ἑπόμενοι κύνες κύκλῳ περινο- στοῦντες ἀεὶ, κρείττους εἰσὶ καὶ ὕπνου καὶ νυσταγ- μοῦ. Εἰ γάρ πού τι τῶν ἀτιθάσσων ὀφθείη θηρίων, καθυλακτοῦσιν εὐτόνως, καὶ παντὶ σθένει χρώμενοι τῶν θρεμμάτων ἀποσοβεῖν ἐπείγονται, καὶ τοῦτο ἔργον αὐτοῖς. Τούτοις ἐοικέναι χρὴ τοὺς τῶν λογι- κῶν ποιμνίων προεστηκότας, καθηγητὰς δηλονότι καὶ διδασκάλους, ὥστε κήδεσθαι καὶ τῶν ὑπεζευγ- μένων, καὶ ἀπελαύνειν τοὺς καθ' ὁντιναοῦν τρό- πον ἀδικεῖν ἐθέλοντας, καὶ ἀποφέροντας μὲν τῆς εἰς Θεὸν ἀγάπης, κατολιγωρεῖν ἀναπείθοντας τῆς εἰς αὐτὸν αἰδοῦς, εἰς δὲ τὸ αὐτοῖς δοκοῦν ἁρπάζοντας. Ἀλλ' οὐκ ἤθελον εἶναι τοιοῦτο τῆς Ἰουδαίων Συναγω-γῆς οἱ προεστηκότες· μᾶλλον γὰρ ἦσαν κύνες ἐννεοὶ, νυσταγμὸν φιλοῦντες, καὶ κοίτην ἐνυπνιαζόμενοι. Καίτοι γὰρ δέον τοῖς ὑπὸ χεῖρα λαοῖς εἰσηγεῖσθαι τὰ χρήσιμα, καὶ τῶν ἑτεροδιδασκαλεῖν εἰωθότων τὰς ἐφόδους ἀποσοβεῖν, τοῦτο μὲν οὐκ ἔδρων, αὐτοὶ δὲ μᾶλλον αὐτοὺς τοῖς τῆς ἀπωλείας ἐνίεσαν βόθροις. Καὶ τοῦτο διδάξει λέγων ὁ τῶν ὅλων Θεός· "6Οἱ ἱε- ρεῖς σου οὐκ εἶπαν· Ποῦ ἐστι Κύριος; καὶ οἱ ἀντεχό- μενοι τοῦ νόμου οὐκ ἠπίσταντό με, καὶ οἱ ποιμένες ἠσέβουν εἰς ἐμὲ, καὶ οἱ προφῆται ἐπροφήτευον τῇ Βάαλ."6 Οὐκοῦν ὥσπερ κύνες καθυλακτεῖν μὲν τῶν ταῖς ποίμναις ἐπηρεαζόντων οὐκ ἤθελον, ἐμιμοῦντο δὲ τῶν κυνῶν τὴν ἀναισχυντίαν, καὶ τὸ μὴ εἰδέναι πλησμονήν. Φιλόπλουτοι γὰρ ὄντες, καὶ λημμάτων αἰσχρῶν ἡττώμενοι, καὶ δωροδοκίαις ἐπιγαννύμενοι παρηνόμουν, οἳ καὶ αἰσχυνόμενοι ψῆφον ἄδικον κα- ταφέροντες ἔσθ' ὅτε τῶν ἀδικούντων μηδὲν, δικαιοῦν- τες δὲ τὸν ἀσεβῆ, οὐ γὰρ ᾔδεισαν πλησμονὴν, τουτ- έστι, κόρον λημμάτων αἰσχρῶν δηλονότι· καὶ ἐπὶ τούτοις αὐτοὺς καὶ αὐτὸς ὁ Σωτὴρ ᾐτιᾶτο λέγων· "6Οὐαὶ ὑμῖν, Γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ὑποκριταὶ, ὅτι ἀποδεκατοῦτε τὸ ἡδύοσμον, καὶ τὸ ἄνηθον, καὶ Τὸ κύμινον, καὶ ἀφήκατε τὰ βαρύτερα τοῦ νόμου, τὴν κρίσιν, καὶ τὸν ἔλεον καὶ τὴν πίστιν."6 Ἔφη δὲ περὶ αὐτῶν καὶ ὁ θεσπέσιος προφήτης Ἡσαΐας· "6Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστὴ Σιὼν, πλήρης κρίσεως, ἐν ᾗ δικαιοσύνη ἐκοιμήθη, νῦν δὲ φονευταί; Τὸ ἀργύριον ὑμῶν ἀδόκιμον, οἱ κάπηλοί σου μίσγουσι τὸν οἶνον ὕδατι, οἱ ἄρχοντές σου ἀπειθοῦσι, κοινωνοὶ κλεπτῶν, ἀγαπῶντες δῶρα, διώκοντες ἀνταπόδομα, ὀρφανοῖς οὐ κρίνοντες, καὶ κρίσει χήρας οὐ προσέχον- τες."6 Ναὶ μὴν καὶ ὁ θεσπέσιος Ἀββακοὺμ, ἐπ' αὐτῷ δὴ τούτῳ, μονονουχὶ καὶ δεδακρυμένως, προσεφώνει πρὸς Θεόν· "6Ἕως τίνος, Κύριε, Κύριε, κράξομαι καὶ [οὐκ] εἰσακούσῃ; βοήσομαι πρὸς σὲ ἀδικούμενος, καὶ οὐ σώσεις; Ἵνατί μοι ἔδειξας κόπους, καὶ πόνους, ἐπι- βλέπειν ταλαιπωρίαν, καὶ ἀσέβειαν; ἐξ ἐναντίας μου γέγονε κρίσις, καὶ ὁ κριτὴς λαμβάνει. ∆ιὰ τοῦτο δι- εσκέδασται νόμος, καὶ οὐ διεξάγεται εἰς τέλος κρίμα, ὅτι ὁ ἀσεβὴς καταδυναστεύει τὸν δίκαιον. Ἕνεκεν τούτου ἐξελεύσεται τὸ κρίμα διεστραμμένον."6 Οὐκ- οῦν τὸ μὲν φιλογρήγορον τῶν ἐν ἀγέλαις κυνῶν ζη λοῦν οὐκ ἤθελον, ἀπεμιμοῦντο δὲ μόνον αὐτοὺς κατά γε τὸ εἶναι καταφρονητὰς μὲν ἁπάσης αἰδοῦς, ἐγκεῖ- σθαι δὲ ἀκορέστως ταῖς τῶν λημμάτων συλλογαῖς. Καὶ πρός γε τούτῳ, πονηροὺς αὐτοὺς εἶναί φησι, καὶ οὐκ εἰδέναι σύνεσιν. Οὐκοῦν ἀσύνετος ὁ πονηρός· ἡ γὰρ σύνεσις πρέποι ἂν μάλιστα τοῖς εἰωθόσιν ἀγαθουρ- γεῖν, πονηρία δὲ φρενὸς ἀπέστω τῆς ἀγαθῆς. Ἴσον γὰρ ἰδεῖν ψώραν τε καὶ ἕλκος ἐν σώματι, καὶ πο νηρίαν εἰς νοῦν· ἀσύνετον γὰρ αὐτὸν ἀποφαίνει κα- ταφέρουσα πρὸς σκαιότητα, καὶ ἀποτελοῦσα δύστρο- πον. Ἐπειδὴ δὲ πονηροὶ γεγόνασι καὶ ἀσύνετοι, ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας πάντες, φησὶν, ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν ἐξηκολούθησαν ἕκαστος κατὰ τὸ αὐτό· ἀφέντες γὰρ ὥσπερ τὸ εὐθὺ φέρεσθαι παντὸς ἀγα- θοῦ, καὶ τὸ δεῖν ἕπεσθαι τοῖς τεθεσπισμένοις, τοῖς σφῶν θελήμασιν ὅλας ὥσπερ ἀφέντες ἡνίας, ἔπραττον τὸ καθ' ἡδονὴν, καὶ οὐ καθ' ἕνα μόνον, ἀλλὰ γὰρ καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ, τουτέστιν, ὁμοῦ καὶ κατὰ πληθύν. Εὑρήσομεν δὲ τοὺς τῶν Ἰουδαίων καθηγητὰς ἔκτοπά τε καὶ τοῖς θείοις ἀπᾴδοντα νόμοις, καὶ ἐν συλλόγοις αὐτῶν, καὶ συνεδρίοις βουλευομένους, καὶ πράττον- τας. Πεπτώκασι γὰρ οὕτω καὶ εἰς τὰ τῆς Κυριοκτονίας ἐγκλήματα, ἐτράποντο δὲ καὶ ἑτέρως ἕκαστος εἰς τὴν ὁδὸν αὐτοῦ. Φιλήδονοι γὰρ ἦσαν μᾶλλον ἢ φιλόθεοι, κα τοῖς τοῦ παρόντος βίου περισπασμοῖς ἐφ- ήδοντο μᾶλλον, τῆς ἐννόμου τε καὶ ἀρίστης ζωῆς εἰσάπαν ὀλιγωρήσαντες. 9Ἴδετε ὡς ὁ δίκαιος ἀπώλετο, καὶ οὐδεὶς ἐκδέ- χεται τῇ καρδίᾳ, καὶ ἄνδρες δίκαιοι αἴρονται, καὶ οὐδεὶς κατανοεῖ. Ἀπὸ γὰρ προσώπου ἀδικίας ἦρ- ται ὁ δίκαιος, ἔσται ἐν εἰρήνῃ ἡ ταφὴ αὐτοῦ, ἦρται ἐκ τοῦ μέσου.9 Ἀποφήνας ὅτι κύνες γεγόνασιν ἐννεοὶ, καὶ ἀκό ρεστοι πρὸς φιλοκερδίαν, προσαποδείκνυσιν ἐν τού- τοις ῥᾳθύμους ὄντας, καὶ καταφρονητὰς, ὡς καὶ ἐπὶ τοῖς ἐσχάτοις τῶν πλημμελημάτων ἀτέγκτως ἔχειν, καὶ τὸ χρῆναι μετανοεῖν οὐδὲ εἰς νοῦν βούλεσθαι προθυμουμένους. Ἀπώλετο γὰρ, φησὶν, ὁ δίκαιος, καὶ οὐδεὶς ἐκδέχεται τῇ καρδίᾳ, καὶ ἄνδρες δίκαιοι αἴρονται, καὶ οὐδεὶς κατανοεῖ. Ἔοικε δὲ διὰ τούτων ὑποδηλοῦν τὰ εἰς Χριστὸν τολμήματα τῆς Ἰουδαίων ἀγέλης, καὶ ὅσα πεπράχασι κατὰ τῶν ἁγίων ἀποστό- λων· ἀπεκτόνασι μὲν γὰρ τὸν Ἰησοῦν, μονονουχὶ τὸ προφητικὸν ἐκεῖνο βοῶντες, καὶ λέγοντες· "6∆ήσωμεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστι,"6 καὶ τό γε ἧκον εἰς τὸν ἐνόντα σκοπὸν αὐτοῖς, ἀπώλετο δίκαιος ὢν, τουτέστιν, οὐκ εἰδὼς ἁμαρτίαν· οὐ γὰρ ἐπ' αἰ τίαις εὐλόγοις ἀπεκτόνασιν αὐτὸν, ἄνδρας τε ὄντας δικαίους, τοὺς τὸ θεῖον αὐτοῖς καὶ εὐαγγελικὸν πρε- σβεύοντας λόγον, καὶ καλοῦντας εἰς μετάγνωσιν τῆς ἐνούσης αὐτοῖς ὠμότητος, εἰς πεῖραν ἐλθεῖν ἀφιλοι- κτιρμόνως παρεσκεύασαν. Ἀνῄρηται γοῦν παρ' αὐ- τοῖς ὁ θεσπέσιος Στέφανος μακρὸν πρὸς αὐτοὺς κατα- τείνας λόγον, καὶ δι' ὧν ἦν εἰκὸς σαγηνεύεσθαι πρὸς μετάγνωσιν, διὰ τούτων αὐτῶν κατεθήγοντο πρὸς τὸ δυσμενές. Αἴρονται τοίνυν ἄνδρες δίκαιοι, φησὶ, καὶ οὐδεὶς ἐκδέχεται τῇ καρδίᾳ, τουτέστιν, εἰς νοῦν ἀξιοῖ βαλέσθαι τῆς δυσσεβείας τὸ μέγεθος· κατηγω νίσαντο τοὺς δικαίους, καὶ κεκρατήκασιν οἱ πονηροὶ τοῦ μὴ εἰδότος πλημμελεῖν. Ἔσται δὴ οὖν ἐν εἰρήνῃ ἡ ταφὴ αὐτοῦ· ἦρται ἐκ τοῦ μέσου. Ἄθρει δή μοι πάλιν τοῦ λόγου τὸ σχῆμα· τὸν γάρτοι σκοπὸν τῶν ἀνῃρηκότων, καὶ οὔτι που πάντως τὸ τοῦ πράγματος οὕτως ἔχον ὡς λέγεται διαδείκνυσι πέρας. Οὐ γὰρ ἦρται ἐκ τοῦ μέσου Χριστὸς, οὔτε μὴν οἱ τὰ αὐτοῦ πρεσβεύοντες, δίκαιοι καὶ αὐτοὶ τυγχάνοντες, ὡς παρ' αὐτοῦ δικαιούμενοι· γεγόνασί γε μὴν οἷον ἐκ μέσου, κατά γέ φημι τὸ τῶν ἀνῃρηκότων ἐγχείρημα· ὅτι δὲ τῶν ἀνῃρηκότων ἁπάντων κατατρέχει τὸ κατ ηγόρημα, καὶ οὐδεὶς ἦν ἐν τοῖς Ἰουδαίοις, ὃς ἔξω κείσεται τῆς αἰτίας, ὑπέφηνεν, εἰπών· Ἔσται ἐν εἰρήνῃ ἡ ταφὴ αὐτοῦ. Καὶ ταφὴν μὲν ὀνομάζει τὸν θάνατον, τὸ δὲ, ἐν εἰρήνῃ, προστεθεὶς, ὑπέφηνεν ὅτι οὐδεὶς ἦν ὅλως ἐν τοῖς τῶν Ἰουδαίων τάγμασιν ἀνθ- εστηκὼς ταῖς ἀνοσίαις αὐτῶν βουλαῖς, ἤγουν ἀνταν- ιστάμενος, καὶ τοῖς ἀνοσιουργεῖν ἐθέλουσιν ἐπιτι- μῶν· ἐκ μιᾶς γὰρ ἅπαντες βουλῆς καὶ γνώμης τετολμήκασι κατὰ Χριστοῦ, εἰρηνεύοντές τε πρὸς ἀλλήλους ἀπεκτόνασιν αὐτόν. 9Ὑμεῖς δὲ προσαγάγετε ὧδε, υἱοὶ ἄνομοι, σπέρμα μοιχῶν καὶ πόρνης. Ἐν τίνι ἐνετρυφή- τατε; καὶ ἐπὶ τίνα ἠνοίξατε τὸ στόμα ὑμῶν; καὶ ἐπὶ τίνα ἐχαλάσατε τὴν γλῶσσαν ὑμῶν; Οὐχ ὑμεῖς ἐστε τέκνα ἀπωλείας, σπέρμα ἄνομον;9 Ἐκ πολλῆς ἄγαν φιλοθεΐας ὁ θεσπέσιος προφήτης ταῖς τῶν Ἰουδαίων ἀθυροστομίαις ἐπιπηδᾷ, καὶ κατ- αλγύνεται λίαν ἐπὶ ταῖς ἀνοσίαις αὐτῶν φωναῖς, ἃς εἰρήκασι κατὰ Χριστοῦ. ∆ιατετελέκασι γὰρ μέχρι παντὸς οἱονεὶ χαλῶντες ἐπ' αὐτῷ τὴν γλῶσσαν, καὶ ὅλοις ὥσπερ ἱστίοις τῆς ἐνούσης ἀνεξικακίας αὐτῷ κατατρέχοντες. Τί γὰρ τῶν ἐκτόπων οὐχ ἁλοῖεν ἂν κατειρηκότες αὐτοῦ; Σαμαρείτην, καὶ οἰνοπότην, καὶ ἐκ πορνείας γεγεννημένον ὠνόμαζον αὐτὸν, καὶ δαι- μονᾷν ἔφασκον τὸν ἐπιτιμῶντα δαίμοσι, καὶ ἐν Βεελ- ζεβοὺλ ἐργάζεσθαι τὰς θεοσημίας, τὸν συντρίβοντα τὸν Βεελζεβούλ. Εἶτα τελευτῶντες Πιλάτῳ προσῆγον, καὶ κατηγόρευον αὐτοῦ, τῶν μὲν ἀληθῶν οὐδὲν, ψευδο- επείαις δὲ μᾶλλον καὶ συκοφαντίαις χρώμενοι. Ἔφα- σκον γὰρ, ὅτι Οὗτος ἀνασείει τοὺς ὄχλους, καὶ κωλύει φόρους διδόναι Καίσαρι· ἕτερα δὲ πρὸς τούτοις, ἃ τῆς αὐτῶν κεφαλῆς τὴν ἄσβεστον καταντλήσει φλόγα. Ἐπὶ τούτοις αὐτοὺς καὶ αὐτὸς ὁ Σωτὴρ ᾐτιᾶτο, λέγων διὰ φωνῆς Ὠσηέ· "6Οὐαὶ αὐτοῖς, ὅτι ἀπεπήδησαν ἀπ' ἐμοῦ· δείλαιοί εἰσιν, ὅτι ἠσέβησαν εἰς ἐμέ. Ἐγὼ δὲ ἐλυτρωσάμην αὐτοὺς, αὐτοὶ δὲ κατελάλησαν κατ' ἐμοῦ ψευδῆ."6 Καὶ διά γε τῆς Ἱερεμίου φωνῆς· "6Ἐγκαταλέλοιπα τὸν οἶκόν μου, ἀφῆκα τὴν κληρο- νομίαν μου, ἔδωκα τὴν ἠγαπημένην ψυχήν μου εἰς χεῖρας ἐχθρῶν αὐτῆς. Ἐγενήθη ἡ κληρονομία μου ἐμοὶ, ὡς λέων ἐν δρυμῷ· ἔδωκεν ἐπ' ἐμὲ τὴν φωνὴν αὐτῆς, διὰ τοῦτο ἐμίσησα αὐτήν."6 Πρὸς γὰρ ταῖς ἑτέραις συκοφαντίαις, αἷς πεποίηνται κατ' αὐτοῦ, πλεισταχοῦ τετολμήκασιν εἰπεῖν Πιλάτῳ προσάγον- τες· "6Αἶρε, αἶρε, σταύρου αὐτόν."6 ∆εδράκασι τοῦτο μάλιστα τῶν ἄλλων τῆς Ἰουδαίων Συναγωγῆς οἱ προ- εστηκότες. Καίτοι γὰρ εἰδότες, ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ κληρο- νόμος, εἶπον ἐν ἑαυτοῖς· "6∆εῦτε, ἀποκτείνωμεν αὐτὸν, καὶ σχῶμεν αὐτοῖς τὴν κληρονομίαν αὐτοῦ."6 Ἀλλ' ἡμάρτανον τῆς ἐλπίδος. Ἀπεκτόνασι μὲν γὰρ, πλὴν οὐ μεμένηκε τῷ θανάτῳ κάτοχος· ἀνεβίω γὰρ, καὶ τὸν ἀμπελῶνα δέδωκε γεωργοῖς ἑτέροις, κακοὺς κα- κῶς ἀπολέσας τοὺς ἀγνώμονας καὶ Κυριοκτόνους. Ὦ τοίνυν υἱοὶ, φησὶν, ἄνομοι, ὦ σπέρμα μοιχῶν καὶ πόρνης. Καὶ μοιχοὺς μὲν ἐν τούτοις ἀποκαλεῖ τοὺς καθηγεῖσθαι λαχόντας Γραμματεῖς τε καὶ νομοδι- δασκάλους, οἳ μονονουχὶ κατεμοίχωντο τὴν Συναγω- γὴν, καὶ τὰ ἐκ νόμου τοῦ θείου λαλοῦντες αὐτῇ. Παρατρέπονται δὲ μᾶλλον ἐφ' ἃ μὴ θέμις, καὶ διδά- σκοντες διδασκαλίαν ἐντάλματα ἀνθρώπων. Πόρνη δὲ εἰκότως ἡ τῶν Ἰουδαίων Συναγωγὴ, τὰ τῶν μοιχω- μένων δεχομένη σπέρματα, καὶ τὸν τοῦ πανσόφου Μωσέως ἀθετοῦσα νόμον. Ταύτῃτοι καὶ μάλα εἰκό- τως υἱοὺς αὐτοὺς ἀποκαλεῖ ἀνόμους. Εἴπατε δὴ οὖν ἐν τίνι, φησὶν, ἐνετρυφήσατε, καὶ ἐπὶ τίνα ἠνοίξατε τὸ στόμα ὑμῶν, καὶ ἐπὶ τίνα ἐχαλάσατε τὴν γλῶσσαν ὑμῶν. Πολλὰς πλειστάκις ἐποιήσασθε, φησὶ, λοιδο- ρίας κατὰ προφητῶν ἁγίων, ἀλλ' ἦσαν ἐκεῖνοι, γνή- σιοι μὲν τῷ ἐπὶ πάντων Θεῷ, πλὴν οἰκέται, καὶ ὑπεζευγμένοι, καὶ μέτρον ἔχοντες τὸ ἀνθρώπινον, καὶ εἰς ὁμοδούλους ἦν τὰ παρ' αὐτῶν πλημμελήματα. Νυνὶ δὲ ἐπὶ τίνα τὴν γλῶσσαν ἐχαλάσατε; Οὐ γὰρ ἠθελήσατε λαβεῖν τὸν σώζοντα· καὶ σπέρμα ἄνομον· οὐ γὰρ ἠνέχεσθε τοῦ καταρυθμίζοντος εἰς εὐσέβειαν διὰ θεσπισμάτων εὐαγγελικῶν. 9Οἱ παρακαλοῦντες ἐπὶ τὰ εἴδωλα ὑπὸ δένδρα δασέα, σφάζοντες τὰ τέκνα αὐτῶν ἐν ταῖς φά- ραγξιν ἀνὰ μέσον τῶν πετρῶν. Ἐκείνη σου ἡ μερὶς, οὗτός σου ὁ κλῆρος, κἀκείνοις ἐξέχεας σπονδὰς, κἀκείνοις ἀνήνεγκας θυσίας. Ἐπὶ τούτοις οὖν οὐκ ὀργισθήσομαι; Ἐπ' ὄρος ὑψη- λὸν καὶ μετέωρον, ἐκεῖ σου ἡ κοίτη, καὶ ἐκεῖ ἀνεβίβασας θυσίας, καὶ ὀπίσω τῶν σταθμῶν τῆς θύρας σου ἔθηκας μνημόσυνόν σου.9 Κυριοκτόνους αὐτοὺς ἀποφήνας, δείκνυσιν ὅτι τὸ μισόθεον αὐτοῖς ἀῤῥώστημα, καὶ τὸ πρόχειρον εἰς μιαιφονίαν, οὐ νέον ἦν ἐν αὐτοῖς, ἀλλὰ γὰρ ἐκ πολ- λοῦ καὶ ἄνωθεν ἐνυπάρχον αὐτοῖς. Ὑμεῖς γάρ ἐστε οἱ κατὰ τοὺς ἄνωθεν, φησὶ, καιροὺς παρακαλοῦντες ἐπὶ τὰ εἴδωλα ὑπὸ δένδρα δασέα. Καίτοι γὰρ βρα- βεύοντος αὐτοῖς τοῦ διὰ Μωσέως νόμου τὰ χρήσιμα, διαῤῥήδην τε λέγοντος, "6Κύριον τὸν Θεόν σου προσ- κυνήσεις, καὶ αὐτῷ μόνῳ λατρεύσεις,"6 φρενοβλα- βείας εἰς τοῦτο κατώλισθον, μᾶλλον δὲ δυσσεβείας ἀσχέτου καὶ τῆς πέρα μέτρου παντὸς, ὥστε καὶ εἰδώλων γενέσθαι δημιουργοὺς, καὶ ἱερουργεῖν αὐτοῖς, καὶ παρακαλεῖν, ἤτοι διδάσκειν ἑτέρους ὑπὸ δένδρα δασέα προσκυνεῖν, καὶ τιμαῖς ταῖς θεοπρεπέσιν αὐτὰ στεφανοῦν. Τοῦτο καθίστησιν ἐναργὲς ὁ τῶν ὅλων Θεὸς διὰ φωνῆς Ἱερεμίου λέγων· "6Εἶδες ἃ ἐποίησέ μοι ἡ κατοικία τοῦ Ἰσραήλ· ἐπορεύθησαν ἐπὶ πᾶν ὄρος ὑψηλὸν, καὶ ὑποκάτω παντὸς ξύλου ἀλσώδους, καὶ ἐπόρνευσαν ἐκεῖ."6 Καταλαμβάνοντες γὰρ τὰς τῶν ὀρῶν κορυφὰς καὶ τὰ τῶν ἀλσέων εὐανθέστερα, βωμοὺς καὶ τεμένη κατεσκεύαζον, θυσίας τε καὶ σπονδὰς προσεκόμιζον αὐτόθι τοῖς ἀκαθάρτοις δαί- μοσιν· εἰσὶ δὲ καὶ οἱ τῶν ἰδίων ἀφειδήσαντες τέ- κνων. Ἔσφαξε γοῦν Ἰεχονίας τὸν ἴδιον υἱὸν τοῖς οὐκ οὖσι θεοῖς. Τοῦτο καὶ αὐτὸς ἔφη που Θεὸς δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφητῶν, τὴν ὠμότητα καταδεικνὺς τῶν τὰ τοιάδε δρᾷν εἰωθότων· "6Θύσατε ἀνθρώπους· μόσχοι γὰρ ἐκλελοίπασιν."6 Ὑμεῖς τοίνυν ἐστὲ, φησὶν, οἱ παρακαλοῦντες ἐπὶ τὰ εἴδωλα, ὑπὸ δένδρα δασέα σφάζοντες τὰ τέκνα αὐτῶν ἐν ταῖς φάραγξιν ἀνα- μέσον τῶν πετρῶν. Τί οὖν ἐπὶ τούτοις; Ἐκείνη σου μερὶς, οὗτός σου ὁ κλῆρος. Προσκεκύνηκας μὲν γὰρ, φησὶ, τοῖς ματαίοις· ἕξεις δὲ μερίδα τοιαύτην, καὶ κλῆρος ἔσται σοι μάταιος. Ἤγουν ἐκεῖνό που τάχα βούλεται δηλοῦν· Ἐσφάξατε τὰ τέκνα αὐτῶν ἐν ταῖς φάραγξι, φησίν. Οὐκοῦν ἐκείνη σου μερὶς, οὗτός σου ὁ κλῆρος, τουτέστι, τοῖς ἴσοις ἐνσχεθήσῃ κακοῖς, καὶ γενήσεταί σοι μερὶς καὶ κλῆρος ἡ σφαγή. ∆ιὰ ποίαν αἰτίαν; Πρῶτον μὲν ὅτι γέγονας παιδοκτόνος, εἶτα ὅτι δαίμοσιν ἀκαθάρτοις καὶ ἀψύχοις εἰδώλοις ἐξ- έχεας σπονδὰς, κἀκείνοις ἀνήνεγκας θυσίας. Ἆρ' οὖν ἐπὶ τούτοις οὐκ ὀργισθήσομαι; φησίν· οὐκ εὐ- άφορμος καθ' ὑμῶν ὁ θυμὸς, καὶ τὰ τῆς δίκης οὐκ εὔλογον ἔχει τὴν ἀφορμήν; Ἐπ' ὄρος ὑψηλὸν καὶ μετέωρον, ἐκεῖ σου ἡ κοίτη, ἐκεῖ ἀνεβίβασας θυσίας, καὶ ὀπίσω τῶν σταθμῶν τῆς θύρας σου ἔθηκας μνη- μόσυνόν σου. Ὅτι μὲν οὖν ἐν τοῖς ὄρεσιν ἐκάθευδον ἐνυπνίων ἕνεκα, πλεισταχοῦ διαμεμήνυκεν ὁ προφη- τικὸς ἡμῖν λόγος. Φασὶ δὲ εἰς τοῦτο πλάνης κατολι- σθῆσαι τὸν Ἰσραὴλ, ὥστε καὶ ἐν ταῖς θύραις καὶ ἐν τοῖς σταθμοῖς ἐντορνεῦσαι τὰς τῶν εἰδώλων μορφὰς, ἵνα καὶ εἰσβάλλοντες ταῖς οἰκίαις ἔξω τε καὶ βαδί- ζοντες ὁρῶσιν αὐτὰ, καὶ ἐν ἀτελευτήτοις ἔχωσι μνή- μαις. Ἀφιλοθεΐας δὲ τῆς εἰσάπαν ἀπόδειξις ἐναργὴς καταλογισθείη ἂν τὸ χρῆμα αὐτοῖς, καὶ μάλα εἰκό- τως· ἐκάλουν δὲ τὰ τῶν εἰδώλων ἐντετορ[ν]ευμένα σωτηρίας [αλ. σωτῆρας] καὶ οἰκουρούς. 9Ὤου ὅτι ἐὰν ἀπ' ἐμοῦ ἀποστῇς, πλεῖόν τι ἔξεις. Ἠγάπησας τοὺς κοιμωμένους μετὰ σοῦ, καὶ ἐπλήθυνας τὴν πορνείαν σου μετ' αὐτῶν, καὶ πολλοὺς ἐποίησας τοὺς μακρὰν ἀπὸ σοῦ, καὶ ἀπέστειλας πρέσβεις ὑπὲρ τὰ ὅριά σου.9 Ἅπασα μὲν ἔκτοπος ἡδονὴ, καὶ πᾶσα κακία, τὸν ἀνθρώπινον καταγοητεύουσα νοῦν, μονονουχὶ κατ- επαγγέλλεται πεῖράν τινα πράγματος ἀγαθοῦ, καὶ ὅτι μεθέξει τῶν οὐ πάλαι διεγνωσμένων, ἔσται δὲ καὶ ἐν ἀμείνοσιν, ἢ πρότερον ἦν. Λαβοῦσα γὰρ οὕ- τως αἰχμάλωτον, οἷπερ ἂν ἕλοι[ν]το λοιπὸν ἀποφέρει. Ἀλλ' οἱ μὲν ἀσύνετοι, πείρᾳ μαθόντες ἵνα εἰσὶ κα- κοῦ, μεταφοιτῶσι μόλις ἐπὶ τὸ ἐν ἀρχαῖς· οἵ γε μὴν τοῖς τῆς διανοίας ὄμμασι περιαθροῦντες εὖ μάλα τὸ ἑκάστου πράγματος πέρας, ἀποφορᾶς οὐκ ἀνέχονται· φυλάττουσι δὲ μᾶλλον ἀπλῆγα, τὸν νοῦν πρὸ πείρας ὁρῶντες τὰ μετὰ ταύτην. Ἀλλ' οὐ τοιαύτη γέγονεν ἡ τῶν Ἰουδαίων Συναγωγή· ἦν μὲν γὰρ ὑπὸ χεῖρα τοῦ πάντα ἰσχύοντος Θεοῦ, καὶ τὴν παρ' αὐτοῦ δόξαν ἠμφιεσμένη, δεινὴ καὶ ἀφόρητος τοῖς ὁμόροις ἦν, καὶ τριπόθητον ἔχουσα τὴν ἐλπίδα, καὶ ἁπάσης εὐημε- ρίας ἔμπλεω[ς]. Ἑπομένη γὰρ τῷ διὰ Μωσέως νόμῳ τῷ φύσει καὶ ἀληθῶς λελάτρευκε Θεῷ· διατετέλεκε δὲ καιροὺς ἕτερον ἐπ' αὐτῷ Θεὸν οὐκ ἀνεχομένη καλεῖν, ἤγουν εἰδέναι προσκυνεῖν. Ἐπειδὴ δὲ προσεκλήθη τισὶ διδασκάλοις καὶ ἀνοσίοις ποιμέσι, πέπτωκεν εἰς ἀπόστασιν τὴν ἀπὸ Θεοῦ, καὶ προσεκύνησε τοῖς ἔρ- γοις τῶν ἰδίων χειρῶν· οἰηθεῖσα τάχα που, καὶ ἐν ἀμείνοσιν ἔσεσθαι, τῆς πρὸς Θεὸν ἀγάπης ἐξολισθή- σασα. Ἐπὶ τούτοις αὐτὴν αἰτιᾶται λέγων· Ὤου ὅτι ἐὰν ἀπ' ἐμοῦ ἀποστῇς, πλεῖόν τι ἕξεις. Ἀλλ' οὐκ ἐκ- βέβηκεν εἰς πέρας αὐτῇ τὰ προσδοκηθέντα τῆς οὕτω ψυχρᾶς καὶ ματαίας ἐλπίδος· γεγόνασι γὰρ μᾶλλον ἐν παντὶ κακῷ. Ἐσχήκασι τοίνυν εἴς γε τὸ εὐημε- ρεῖν τὸ περιττὸν οὐδὲν, ἀποβαλόντες τὸ γνήσιον, καὶ τὸ ἑδραῖον ἐν τούτοις μικροῦ παντελῶς ἀξιοῦντες λόγου. Καὶ τὸ ἔτι τούτου παραλογώτερον, Ἠγάπησας, φησὶ, τοὺς κοιμωμένους μετὰ σοῦ, καὶ ἐπλήθυνας τὴν πορνείαν σου μετ' αὐτῶν· καὶ διαλέγεται μὲν ὡς πρὸς γυναῖκα πόρνην. Τίνες δὲ ἦσαν οἱ κοιμώμενοι μετ' αὐτῆς, ἢ τάχα που "6Ψευδοποιμένες ἄνθρωποι τὸν νοῦν κεκαυτηριασμένοι,"6 καθά φησιν ὁ μακάριος Παῦ- λος, καὶ ἀχλύος ἔμπλεῳ διαβολικῆς; Οὗτοι γεγόνασιν αὐτῇ, καὶ ὁδὸς, καὶ πρόφασις ἀπωλείας, ἀποφέροντες μὲν τῆς πρὸς Θεὸν γνησιότητος, ἐνιέντες δὲ ὥσπερ τὰ τῆς δυσσεβείας σπέρματα, καὶ καρποφορεῖν ἀνα- πείθοντες τῷ Σατανᾷ τῆς κατὰ Θεοῦ παροινίας τὰ ἐγκλήματα. Πληθύνεσθαι δέ φαμεν τήν τινων πορ- νείαν, ἤτοι τὴν ἀπόστασιν τὴν ἀπὸ Θεοῦ, ὅτε τῶν αἰτιαμάτων ἡ δύναμις, οὐ μονότροπος οὖσα καὶ μο- νοειδὴς ὁρᾶται τυχὸν, ἀλλ' ὡς ἐκ πολλῆς ἄγαν σκαιό- τητος ἐπιτελουμένη, καὶ πολλὰ κατ' αὐτῶν ὠδίνουσα τὰ ἐφ' οἶς ἄν τις καταμωμήσαιτο, καὶ μάλα δικαίως, τοὺς δρῶντας αὐτά· οἷόν τί φημι· Παρέπεται πάντως τῷ θεραπεύειν ἑλέσθαι τὸν Σατανᾶν τὸ μηδὲν ὑγιὲς ἀνέχεσθαι δρᾷν· διαῤῥιπτεῖσθαι δὲ ὥσπερ εἰς πᾶσαν ὁδὸν βεβήλου τε καὶ βδελυρᾶς ἡδονῆς· σύνδρομα δὲ τοῖς τοιούτοις αἰτιάμασιν εἶεν ἂν καὶ τὰ ἕτερα τῶν τοιούτων κακῶν, γοητεῖαί τε καὶ νεκυομαντεῖαι, καὶ τὰ τῶν τερατοσκόπων ἀχρεῖα μυθάρια, ψευδο μαντεῖαί τε καὶ ἐπῳδαὶ, καὶ αἱ τῶν ἀστρολογούντων συκοφαντίαι, καὶ ἡμερῶν ἐπιτήρησις, ὡρῶν τε πρὸς τούτῳ, καιρῶν καὶ ἐνιαυτῶν. Οὕτω, φησὶ, τὴν σεαυ- τῆς πορνείαν πληθύνουσα, πολλοὺς ἐποίησας τοὺς μακρὰν ἀπὸ σοῦ. Καὶ τίνες ἂν εἶεν οὗτοι, ἀναγκαῖον πάλιν ἰδεῖν. Ἢ γὰρ τοὺς ἁγίους προφήτας φησὶν, οἲ πέρα θράσους ἰοῦσαν παντὸς ὁρῶντες αὐτὴν, καὶ εἰς λῆξιν ἁπάσης ἀφιλοθεΐας ἐλαύνουσαν, ἀπεφοίτησαν αὐτῆς ὡς μεμολυσμένης, μονονουχὶ βοῶντες, καὶ λέ- γοντες· "6Ἰατρεύσαμεν τὴν Βαβυλῶνα, καὶ οὐκ ἰάθη· ἐγκαταλίπωμεν αὐτὴν, καὶ ἀπέλθωμεν ἕκαστος εἰς τὴν γῆν ἑαυτοῦ· ὅτι ἤγγικεν εἰς οὐρανὸν τὸ κρῖμα αὐτῆς, καὶ ἐξῆρεν ἕως ἄστρων·"6 (ἐπεὶ γὰρ γῆ τῶν γλυπτῶν ὠνομάσθη Βαβυλὼν, ἐκτόπως δὲ τοῦτο νε- νόσηκεν Ἱερουσαλὴμ, καὶ ταύτῃτοι καὶ μάλα εἰκό- τως Βαβυλῶνά φασιν αὐτὴν οἱ θεσπέσιοι προφῆται·) ἢ τάχα που, πολλοὺς πεποίηκε τοὺς μακρὰν ἀφ' ἑαυ- τῆς. Περιεργαζόμενοι γὰρ τὰ τῶν ὁμόρων ἐθνῶν σε- βάσματα, καὶ τοὺς παρ' ἑκάστῳ ψευδωνύμους θεοὺς, τούτους μετεπέμποντο· προσέκειντο δὲ καὶ λελατρεύ- κασιν, οἱ μὲν τούτοις, οἱ δὲ ἐκείνοις. Καὶ γοῦν ἔφη που Θεὸς διὰ τῆς Ἱερεμίου φωνῆς, ὅτι "6Κατὰ ἀρι- θμὸν τῶν πόλεών σου ἦσαν οἱ θεοί σου, Ἰούδα, καὶ κατὰ ἀριθμὸν διόδων τῆς Ἱερουσαλὴμ ἐτάξατε βω- μοὺς θυμιᾷν τῷ Βαάλ."6 Τουτὶ δὲ οἶμαι καταδηλοῦν καὶ τὸ, Ἀπέστειλας πρέσβεις ὑπὲρ τὰ ὅριά σου. Οὐ γὰρ ἀρκούμενοι τοῖς παροῦσι παρὰ σφίσι θεοῖς, μετ- επέμποντο, καθάπερ ἔφην, καὶ πολλοὺς ἑτέρους, ἕκαστοι κατὰ τὸ αὐτοῖς εὖ ἔχειν ὑπειλημμένον. Ἢ τάχα που τὸ, Ἀπέστειλας πρέσβεις ὑπὲρ τὰ ὅριά σου, κατασημήνειεν ἂν, ὅτι πέρα μέτρου παρ' αὐτοῖς τὰ τῆς πορνείας ἐπράττετο, ἵν' ὡς ἐν τρόπῳ παραβολῆς τὸ λεγόμενον ᾖ, καὶ σύνηθες ἐπιφώνημα, τοῖς ἐπέκεινα τοῦ εἰκότος ἐφ' ἑκάστῳ τῶν πραγμάτων ἰοῦσι λεγόμενον. 9Καὶ ἀπέστρεψας, καὶ ἐταπεινώθης ἕως ᾅδου. Ταῖς πολυοδίαις σου ἐκοπίασας, καὶ οὐκ εἶπας· Παύσομαι ἐνισχύουσα. Ὅτι ἔπραξας ταῦτα, διὰ τοῦτο οὐ κατεδεήθης μου· σὺ τίνα εὐλαβηθεῖσα ἐφοβήθης, καὶ ἐψεύσω με;9 Τί τὸ πέρας τῆς ἀποστάσεως τῆς ἀπὸ Θεοῦ, τῆς ἀμετρήτου πορνείας, καὶ τῶν ἀνοσίων ἐγχειρημάτων, ἤτοι τῆς ἀποστροφῆς ἀπό γε τῶν ἀμεινόνων ἐπὶ τὰ χείρω; Ἡ εἰς ἄκρον ταπείνωσις, καὶ τὸ καθικέσθαι, φησὶν, εἰς τὸ τῆς ἀπωλείας κατωτάτω βάραθρον. Ἐπειδὴ γὰρ οὐκ ἠθέλησας ὑψηλὴ διαμεῖναι, καὶ ἀκράδαντον ἔχειν τὴν εὐημερίαν, ταύτῃτοι γέγονας ταπεινή. Ὅτι γὰρ ὑψηλοί τινες ἦσαν οἱ ἐξ Ἰσραὴλ, τό γε ἧκον εἰς δόξαν τὴν παρὰ Θεοῦ, σαφὲς ἂν γένοιτο, λέγοντος αὐτοῦ διὰ φωνῆς Ἡσαΐου περὶ αὐτῶν· "6Υἱοὺς ἐγέννησα, καὶ ὕψωσα."6 Οὐκοῦν αὐτόκλητον ἔχει τὴν ταπείνωσιν· δεδυσσέβηκε γὰρ εἰς τὸν ὑψοῦντα Θεόν· τεταπείνωται δὲ τίνα τρόπον, διαδείκνυσιν εὐθύς· ἔφη γάρ· Ταῖς πολυοδίαις σου ἐκοπίασας. Εἰς πᾶσαν γὰρ ὥσπερ ἀπωλείας ἐρχόμενοι ὁδὸν, δεδαπανηκάσι μὲν ἐπ' οὐδενὶ τῶν χρησίμων τὰς τῆς ψυχῆς εὐτο- νίας, δῆλον δὲ ὅτι τὰς νοητὰς, κεκμήκασι δὲ οὐ μετρίως, ἐπ' ὀλεθρίοις πράγμασι τιθέμενοι τὰς σπουδάς. Ἢ τάχα που καὶ πολυοδίας ἐν τούτοις φησὶ τὸ ἀεὶ μεθίστασθαι πρὸς θεοὺς ἑτέρους, καὶ τῶν μὲν ἤδη πεπορισμένων ὀλιγωρεῖν, ζητεῖν δὲ τοὺς παρ' ἑτέροις ὄντας τισὶ, καὶ καταμεθύειν ὥσπερ διαῤῥι- πτουμένοις πανταχοῦ, ἔρεισμά τε καὶ κατάστασιν οὐκ ἔχειν τὸν ἐν αὐτοῖς ὄντα νοῦν. Συμβαίνει δὲ τοῦτο πάσχειν ἡμᾶς καὶ ἐν ταῖς ἐκτόποις τῶν ἡδο- νῶν. Ἀποφέρεται γὰρ ὁ νοῦς ἔσθ' ὅτε πρὸς πᾶν εἶδος ἀκαθαρσίας, καὶ ποτὲ μὲν τὸ πλουτεῖν ἐπαινεῖ, ποτὲ δὲ σαρκὸς ἐρᾷ, καὶ δόξης ἡττᾶται κενῆς, καὶ οἷον παντὶ πνεύματι περιφέρεται, κατά γε τὸ εἰρημένον διὰ φωνῆς Ἱερεμίου περί τινος· "6Ἐν ἐπιθυμίαις ψυχῆς αὐτῆς ἐπνευματοφορεῖτο· παρεδόθη, τίς ἐπι- στρέψει αὐτήν;"6 Ἡ γὰρ τοῦτο παθοῦσα ψυχὴ παραδο- θήσεται πάντως ταῖς τῶν παθῶν προσβολαῖς· καὶ τοῦτο διδάσκει λέγων ὁ Παροιμιαστής· "6Σκολιοὶ γὰρ λογισμοὶ χωρίζουσιν ἀπὸ Θεοῦ, καὶ ῥεμβασμὸς ἐπιθυμίας μεταλλεύει νοῦν ἄκακον."6 Χρὴ τοίνυν ἡμᾶς ἀνασειράζειν τὸν νοῦν, εἰ δὴ βούλοιτό πως ἀσχέτως ἰέναι κατὰ πετρῶν, καὶ ταῖς τῶν ἡδονῶν ἐκτόποις ἐφήδεσθαί τε καὶ ὁμιλεῖν, ἵνα μὴ καμὼν ἐκ πολυ- οδίας θήρωμα γένηται διαβολικόν. Ταῦτ' οὖν ποιή- σασα, φησὶν, ὦ Ἱερουσαλὴμ, οὐκ εἶπας· Παύσομαι ἐνισχύουσα, τουτέστιν, οὐκ ἀνέκοψας τοῖς ἐπιλο- γισμοῖς τὴν ἐπὶ τὰ αἰσχίω πρόοδον, οὐ μεμέτρηκας τὴν ἀπόστασιν, οὐ κατέλυσας τὴν εἰς τὰ φαῦλα σπουδὴν, ἐπίκεισαι δὲ μᾶλλον ἐντονώτερον τῷ δρᾷν ἐθέλειν, ἃ χρῆν δή που μηδὲ γενέσθαι τὴν ἀρχήν. Ψυχῆς μὲν γὰρ ἔργον ἐστὶ, κἂν γοῦν μετρίαν ἐχού- σης σύνεσιν, τὸ μὴ ἁλῶναι θέλειν αἰτιάμασι τοῖς εἰς ἁμαρτίαν· εἰ δὲ δή που γένοιτο καὶ παθεῖν αὐτὸ, κἂν γοῦν ἑλέσθαι μετανοεῖν, καὶ διὰ τὴς εἰς τὸ ἄμει- νον ἀναδρομῆς ἀποσκευάσασθαι τὰ ἐγκλήματα. Εἰ δὲ ἀσχέτως καταφέροιτο πρὸς τὰ αἰσχίω, παραιτοῖτό τε προσεπιτούτῳ τὸ χρῆναι μετανοεῖν, προσέθηκεν ἁμαρ- τίαν ἐφ' ἁμαρτίᾳ, ἀῤῥώστημα δὲ ἐπ' ἀῤῥωστήματι παθοῦσαν αὐτὴν ἔνεστιν ἰδεῖν. Αἰτιᾶται γοῦν τοὺς ἐν τούτοις ὄντας ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, καί φησι· "6Μὴ ὁ πίπτων οὐκ ἀνίσταται; ἢ ὁ ἀποστρέφων οὐκ ἐπιστρέ φει; διατί ἀπέστρεψεν ὁ λαὸς οὗτος ἀποστροφὴν ἀναιδῆ, καὶ κατεκρατήθησαν ἐν τῇ προαιρέσει αὐτῶν, καὶ οὐκ ἠθέλησαν τοῦ ἐπιστρέψαι;"6 Ἀλλ' ὅτι ταῦτα πέπραχας, φησὶ, διὰ τοῦτο οὐ κατεδεήθης μου. Καί- τοι πῶς οὐ μᾶλλον ἐχρῆν, ἐπειδὴ τὰ οὕτως αἰσχρὰ καὶ ἀπόβλητα δράσαι τετόλμηκας, ἀνατεῖναι τὰς ἱκετηρίας, αἰτῆσαί τε παρὰ Θεοῦ τὸν ἔλεον; δέχεται γὰρ τοὺς μετανοεῖν ἐθέλοντας, ἀγαθὸς ὢν φύσει, καὶ εἰδὼς τὸ πλάσμα ἡμῶν, κατὰ τὸ γεγραμμένον. Ἔφη γοῦν δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφητῶν· "6Ἐπιστράφητε, υἱοὶ, ἐπιστρέφοντες, καὶ ἰάσομαι τὰ συντρίμματα ὑμῶν."6 Ἀπονοίας οὖν ἀπόδειξις τῆς ἐσχάτης καὶ τῆς εἰσάπαν ἀποστροφῆς, τὸ ἐν κακοῖς γεγονότα τοσούτοις, μὴ ἀνασχέσθαι παρὰ Θεοῦ καὶ γοῦν τὸ ἐλεεῖσθαι ζητεῖν μετὰ τῆς τῶν πταισμάτων ὁμολογίας. Γέγρα- πται γὰρ, ὅτι "6Λέγε σὺ τὰς ἀνομίας σου πρῶτος, ἵνα δικαιωθῇς."6 Ψάλλει δέ τις, καί φησιν· "6Εἶπα· Ἐξαγο- ρεύσω κατ' ἐμοῦ τὴν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ· καὶ σὺ ἀφῆκας τὴν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου."6 Ἀλλ' ἦν τις τοῖς Ἰουδαίοις λόγος, σαθρός τε καὶ ἄναλκις, καὶ ἀμαθίας ἔμπλεως· διετείνοντο γὰρ ἀποστῆναι ἀπὸ Θεοῦ ζῶντος, καὶ προσνεῦσαι θεοῖς ἑτέροις, ἐπείπερ αὐτοῖς ὁ Βαβυλωνίων ὄχλος ὡς ὅσον οὐδέπω παρεσόμενος ἀπηγγέλλετο. Ἀλλ', ὦ παράφρων, φησὶ, τίνα φοβηθεῖσα ηὐλαβήθης, καὶ ἐψεύσω με; Ἄνθρω- πος ὢν ὁ Βαβυλωνίων τύραννος, καὶ ὡς πρός γε τὴν θείαν ἰσχὺν, οὐδὲν παντελῶς ἡ ἐπ' αὐτῷ στρατιά. Γέγραπται γὰρ περὶ Θεοῦ· "6Ὁ κατέχων τὸν γύρον τῆς γῆς· καὶ οἱ ἐνοικοῦντες ἐν αὐτῇ ὡς ἀκρίδες."6 Ἔφη δὲ πάλιν ὁ προφήτης Ἡσαΐας· "6Εἰ πάντα τὰ ἔθνη ὡς σταγὼν ἀπὸ κάδου, καὶ ὡς σίελος λογισθή- σονται, καὶ ὡς ῥοπὴ ζυγοῦ ἐλογίσθησαν, τίνι ὡμοιώ- σατε Κύριον, καὶ τίνι ὁμοιώματι ὡμοιώσατε αὐτόν;"6 Ἀνούστατοι τοίνυν οἱ Θεοῦ κρείττονα τὸν ἀπὸ γῆς ἄνθρωπον εἶναι νομίσαντες, καὶ ψευσάμενοι μὲν τὴν εἰς αὐτὸν εὐσέβειαν, οἰηθέντες δὲ ὅτι σωθήσονται διὰ τῶν οὐκ ὄντων θεῶν. Ποία γὰρ ὄνησις γένοιτ' ἂν ἐκ λίθου καὶ ξύλου; Εἴρηται γοῦν περὶ αὐτῶν· Καὶ ἐν τῷ καιρῷ τῶν κακῶν αὐτῶν ἐροῦσιν· Ἀνάστα καὶ σῶσον ἡμᾶς. Καὶ ποῦ εἰσὶν οἱ θεοί σου, οὓς ἐποίησας σεαυτῷ; εἰ ἀναστήσονται, καὶ σώσουσί σε ἐν καιρῷ τῆς κακώσεώς σου. Ἐψεύσαντο δὲ τὸν Θεὸν, οὐ λόγῳ τοῦτο δρῶντες μόνον, ἀλλὰ γὰρ δι' αὐτῶν τῶν πρα- γμάτων, ὁποῖόν ἐστι τὸ περὶ αὐτῶν εἰρημένον ὡς ἐν τρόπῳ παραδείγματος· "6Καὶ ἐπέμεινα του ποιῆ- σαι σταφυλὴν, ἐποίησαν δὲ ἀκάνθας, καὶ οὐ δικαιοσύνην, ἀλλὰ κρίσιν."6 Ἔφη δέ που καὶ ὁ θεσπέσιος Μελῳδὸς ὡς ἐκ προσώπου Χριστοῦ περὶ αὐτῶν· "6Υἱοὶ ἀλλότριοι ἐψεύσαντό μοι, υἱοὶ ἀλλότριοι ἐπαλαιώθησαν, καὶ ἐχώλαναν ἀπὸ τῶν τρίβων αὐτῶν."6 9Καὶ οὐκ ἐμνήσθης μου, οὐδὲ ἔλαβές με εἰς τὴν διάνοιάν σου, οὐδὲ εἰς τὴν καρδίαν σου. Κἀγώ σε ἰδὼν παρορῶ, καὶ ἐμὲ οὐκ ἐφοβήθης. Κἀγὼ ἀπαγγελῶ τὴν δικαιοσύνην μου, καὶ τὰ κακά σου, ἃ οὐκ ὠφελήσουσί σε. Ὅταν ἀναβοήσῃς, ἐξελέσθωσάν σε ἐν τῇ θλίψει σου. Τούτους γὰρ πάντας ἄνεμος λήψεται, καὶ ἀποίσει καταιγίς.9 Ἔφη που Θεὸς διὰ φωνῆς Ἰεζεχιὴλ πρὸς τὴν τῶν Ἰουδαίων μητέρα, φημὶ δὴ τὴν Συναγωγήν· "6Καθὼς ἐποίησας, οὔτως ἔσται σοι· τὸ ἀνταπόδομά σου ἀντ αποδοθήσεται εἰς κεφαλήν σου."6 Ναὶ μὴν καὶ ὁ προφή- της Ἡσαΐας· "6Οὐαὶ τῷ ἀνόμῳ,"6 φησί· "6πονηρὰ κατὰ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ συμβήσεται αὐτῷ."6 Τοιοῦτόν τι καὶ νῦν διὰ τῶν προκειμένων σημαίνεται. Ἐπειδὴ γὰρ τὴν περὶ ἐμοῦ γνῶσιν ἀπεώσω, φησὶν, ὑπερ- οραθήσῃ παρ' ἐμοῦ, καὶ ἰσοπαλῆ τοῖς πλημμελήμασιν ὑπομενεῖς τὴν δίκην. Ἐπιλανθάνεται δέ τις τοῦ Θεοῦ τοῦ κατὰ φύσιν καὶ ἀληθῶς, καὶ τοῦ κατεξου- σιάζοντος τῶν ὅλων, οὐχὶ δήπου πάντως εἰς ἀμνη- στίαν ἐλθὼν τοῦ ὅτι Θεὸς ἔστι (καὶ τὰ δαιμόνια γὰρ πιστεύουσι, καὶ φρίττουσι, κατὰ τὴν τοῦ ἀποστόλου φωνὴν), ἀφειδήσας δὲ μᾶλλον τοῦ ὑποκεῖσθαι θέλειν αὐτῷ, καὶ τῶν παρ' αὐτοῦ διατεταγμένων ὀλίγα φροντίσας· ὡς ἐξήνιον ὁρᾶσθαι καὶ ἀπειθῆ, καὶ ὁλοτρόπως ἐκνενευκότα πρὸς πᾶν τοὐναντίον, ὧν ἔδει πληροῦν. Ἐπιλανθάνεται δὲ Θεὸς, ἤγουν ὑπερορᾷ τῶν ἀμνημονούντων αὐτοῦ, μονονουχὶ τὴν ἐπίκουρον χεῖρα συστέλλων, καὶ φειδοῦς ἁπάσης ἀπογυμνῶν αὐτούς· ὃ δὴ πέπονθεν Ἰσραήλ. Οὐ γὰρ ἐφοβήθη τὸν οὐρανοῦ τε καὶ γῆς Κύριον, καὶ τῶν ὅλων δη- μιουργόν τε καὶ τεχνίτην· ἀπολύσας δὲ ὥσπερ τῶν αὐτοῦ σκήπτρων τὸν αὐχένα, δεδούλευκε τοῖς οὐκ οὖσι θεοῖς. Ταύτῃτοί φησιν, ὅτι Σὺ οὐκ ἐφοβήθης με, καὶ ἐγὼ ἀναγγελῶ τὴν δικαιοσύνην μου, καὶ τὰ κακά σου· κακὰ λέγων τὴν ἀπόστασιν τὴν ἀπ' αὐτοῦ δηλονότι, καὶ τὸ προσκλίνεσθαι λέγειν, οἷς αὐτὸς εἰργάσατο θεοῖς. Ἐπαγγέλλει δὲ τὴν αὐτοῦ δικαιοσύνην ἐπὶ τῶν τοιάδε δρᾷν εἰωθότων ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, ψῆφον ἐπ' αὐτοῖς θείαν ἐκφέρων, καὶ ἰσόῤῥοπον κόλασιν ἐπιτιθείς. Οὐ γὰρ εἰς ἕνα τὸν καθ' ἡμᾶς τὰ τολμήματα, ἀλλ' εἰς αὐτὴν πράττεται τὴν ὑψοῦ τε καὶ ἄνω, καὶ τῶν ὅλων κατάρχουσαν φύσιν. Ὅτι δὲ ἀνήνυτος [αλ. ἀνόνητος] αὐτοῖς ἡ τῶν ψευδωνύμων εὕρεσις θεῶν, διαδείκνυσιν εἰπὼν, ὅτι "6Οὐκ ὠφελήσουσί σε·"6 καὶ ὅτι τὸ χρῆμά ἐστιν ἀλη- θὲς, προσαποφαίνει λέγων· "6Ὅταν ἀναβοήσῃς, ἐξελέ- σθωσάν σε ἐν τῇ θλίψει σου."6 Οὐκοῦν, ὡς ὁ προφήτης φησὶ, "6Τί ὠφελεῖ γλυπτὸν, ὅτι ἔγλυψαν αὐτό; ἔπλα- σαν αὐτὸ χώνευμα φαντασίαν ψευδῆ, καὶ αὐτὸ τέκτων ἐποίησε, καὶ οὐ Θεός ἐστιν."6 Εἶτα πῶς ἐπι- κουρήσειεν ἂν τοῖς πεπλανημένοις, ἐκ ξύλου καὶ λίθου πεποιημένον ἄγαλμα, καὶ τέχνης ἀνθρώπων εὑρή- ματα μᾶλλον, ἢ Θεός; ∆ιὰ τοῦτό φησιν, ὅτι Τοὺς πάντας ἄνεμος λήψεται, καὶ ἀποίσει καταιγίς. Τού- τους δὲ, τίνας; Ἢ τοὺς παρ' αὐτῶν ἐπινοηθέντας θεοὺς, ἢ τάχα που τοὺς προσκυνοῦντας αὐτοὺς, οἳ, καθάπερ χοῦς καὶ κόνις, ταῖς τῶν ἀνέμων ἀναῤῥι- πτοῦνται πνοαῖς. Καὶ τοῦτο, οἶμαι, ἐστὶ τὸ ἐν βίβλῳ Ψαλμῶν εἰρημένον· "6Γενηθήτωσαν ὡσεὶ χοῦς κατὰ πρόσωπον ἀνέμου·"6 τουτέστι, βαδιοῦνται πρὸς τὸ μηδέν."6 Ἔθος δὲ τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ τὰς τῶν πειρασμῶν, ἤτοι τῶν κολάσεων ἐφόδους, λαίλαπι καὶ καταιγίδι πολλάκις ἀφομοιοῦν. 9Οἱ δὲ ἀντεχόμενοί μου κτήσονται γῆν, καὶ κληρονομήσουσι τὸ ὄρος τὸ ἅγιόν μου· καὶ ἐροῦσι· Καθαρίσατε ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ ὁδοὺς, καὶ ἄρατε σκῶλα ἀπὸ τῆς ὁδοῦ τοῦ λαοῦ μου.9 Ἀναγκαίως ἐπενήνεκται τοῖς ἀνόπιν καὶ ταῦτα. Ἔδει γὰρ, ἔδει καὶ τῶν φιλαμαρτημόνων καὶ ἀποστα- τῶν ἐναργῆ γενέσθαι τὴν κόλασιν, καὶ τῶν ἀγαπών- των αὐτὸν τὰ ἔργα. Καὶ καθόλου μὲν ἀληθὴς ἡ ὑπόσχεσις· ἅπας γὰρ εἴτις ἀντέχεται Θεοῦ, καὶ τῆς εἰς αὐτὸν ἀγάπης ὁλοτελοῦς οὐδὲν ἡγεῖται τὸ ἄμει- νον, διαπρέπει δὲ καὶ δι' ἁπάσης ἀγαθουργίας· οὗτος ἔσται κληρονόμος τῆς ἡτοιμασμένης γῆς τοῖς ἁγίοις, ἣν δὴ καὶ αὐτὸς ἡμῖν ὁ Σωτὴρ κατεσήμαινε λέγων· "6Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομή- σουσι τὴν γῆν."6 Ὄρος δὲ ἅγιον ἐν τούτοις φημὶ, τάχα που τὴν ἄνω πόλιν, τὴν ἐπουράνιον Ἰερουσαλὴμ, τὴν τῶν ἁγίων καλλίπολιν. Ψάλλει γάρ που, καί φησι περὶ αὐτῆς ὁ θεσπέσιος ∆αβίδ· "6Τίς ἀναβή- σεται εἰς τὸ ὄρος Κυρίου; ἢ τίς στήσεται ἐν τόπῳ ἁγίῳ αὐτοῦ; Ἀθῶος χερσὶ, καὶ καθαρὸς τῇ καρδίᾳ."6 Οὐκοῦν ἅπασι τοῖς ἀντεχομένοις Θεοῦ, κλῆρος ἔσται τῶν ἁγίων ἡ γῆ, καὶ τὸ σεπτόν τε καὶ διαβόητον ὄρος. Ἔοικε δὲ νυνὶ περὶ τῶν πιστευσάντων εἰς αὐτὸν ἐκ τῶν Ἰουδαϊκῶν ταγμάτων ποιεῖσθαι τοὺς λόγους, ὦν ἀπαρχὴ καὶ πρῶτοι γεγόνασιν οἱ θεσπέσιοι μαθη- ταὶ, τῆς εἰς Χριστὸν ἀγάπης ἀπρὶξ ἐχόμενοι, ἀκρά- δαντον ἔχοντες ἐπ' αὐτῷ τὴν πίστιν, καὶ ἀδιάβλητον τὴν ὑποταγὴν, καὶ ἀδιάσπαστον τὴν ἀγάπην. Φασὶ γοῦν, ὅτι "6Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; θλίψις, ἢ στενοχωρία, ἢ διωγμὸς, ἢ λιμὸς, ἢ γυμνότης, ἢ κίνδυνος, ἢ μάχαιρα;"6 Οὗτοι γεγό- νασι τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας κληρονόμοι, καὶ κατεκτήσαντο γῆν τὴν ἄνω τὴν τοῖς πραέσιν ηὐτρε- πισμένην. Πρέποι δ' ἂν τὸ τῆς πραότητος ὄνομα τοῖς τὴν εὐαγγελικὴν διαβιοῦσι ζωὴν, οἷς καὶ προστέτα- χεν ὁ Χριστὸς τὸ μὴ ὀργίζεσθαι δεῖν, μήτε μὴν ἀμύνεσθαί τινας τῶν λελυπηκότων, ἐπείγεσθαι δὲ μᾶλλον εὐεργετεῖν καὶ τοὺς ἐν τάξει γεγονότας τῶν ἐχθρῶν. "6Εὖ ποιεῖτε"6 γὰρ, φησὶ, "6τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς, καὶ τῷ παίοντί σε εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην."6 Ἀνεξικακίας δὲ καὶ πραότητος τῆς εἰς ἄκρον ἀπόδειξις ἂν εἴη τὸ διαπρέπειν ἐν τού- τοις. Τοῖς δέ γε κτησαμένοις τὴν γῆν καὶ τὸ ὄρος τὸ ἅγιον, ὡς ἐν ὑποσχέσει καὶ ἐν ἐλπίδι ῥηθήσεται, φησί· "6Καθαρίσατε ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ ὁδούς·"6 τοῦτό ἐστιν ἐναργῶς τὸ, "6Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ."6 Τίνα δὲ τρόπον ἡ ἑτοιμασία πράττεται, διεσάφησεν εἰπών· "6Ἄρατε σκῶλα ἀπὸ τῆς ὁδοῦ τοῦ λαοῦ μου·"6 τουτέστι, λείαν καὶ εὐήλατον ἀποδείξατε τοῖς ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν τῆς διὰ πίστεως σωτηρίας τὴν ὁδόν· μηδὲν ἔστω τὸ τραχὺ καὶ ἄναντες. Ὁ μὲν γὰρ νόμος διὰ Μωσέως ἐλεεῖν οὐκ ἠπίστατο, καὶ δυσκατόρθωτος ἦν· πολλὰ γὰρ πταίομεν ἅπαντες, καὶ δυσεύρετος ἦν ὁ εἰσάπαν ἐλεύθερος, καὶ ἀμωμήτως αὐτὸν ἀποπεράναι δυνά- μενος. Καὶ γοῦν ἔφασκον οἱ θεσπέσιοι μαθηταὶ τοῖς μετὰ τὴν πίστιν ἐπὶ τὰς τοῦ νόμου σκιὰς ὑπονοστεῖν ἐθέλουσι· Καὶ νῦν τί πειράζετε τὸν Θεὸν, ἐπιθεῖναι τὸν ζυγὸν ἐπὶ τὸν τράχηλον τῶν μαθητῶν, ὃν οὔτε ἡμεῖς, οὔτε οἱ πατέρες ἡμῶν ἴσχυσαν βαστάσαι; Ἔφη δὲ καὶ ὁ Παῦλος, ὅτι καὶ ὁ νόμος, τῶν παραβάσεων χάριν προσετέθη· ἔλεγχος γὰρ ἁμαρτίας ὁ νόμος, καὶ αὐτῷ προσπταίοντες, ὑπὸ μῶμον ἦσαν καὶ γρα- φήν. Ἐκώλυον οὖν ἄρα τῆς ἐννόμου ζωῆς τὸ δυσήνυ- τον. Ἀλλ' αἰρέσθω, φησὶν, ἐκ μέσου· ἡ δὲ εὐστιβὴς καὶ ἀνιδρωτὶ βάσιμος ἀναδεικνύσθω τρίβος, τουτέστι, τῆς εὐαγγελικῆς πολιτείας ἡ δύναμις τὴν ἀληθῆ λατρείαν εἰσφέρουσα. Ἔφη τι τοιοῦτον καὶ ἑτέρωθί που Θεὸς πρὸς τοὺς ἁγίους μυσταγωγούς· "6Πορεύεσθε διὰ τῶν πυλῶν μου, καὶ τοὺς λίθους ἐκ τῆς ὁδοῦ διαῤῥίψατε·"6 τουτέστι, δυσχερείας ἀπάσης ἀπαλλάξατε τὴν ὁδὸν, ἤπερ ἂν ἀποφέροιτο πρὸς Θεὸν διὰ τῆς ἐν πνεύματί τε καὶ ἀληθοῦς λατρείας, καὶ τῆς ἐν πίστει φαιδρότητος. 9Τάδε λέγει Κύριος ὁ ὕψιστος, ὁ ἐν ὑψηλοῖς κατοικῶν τὸν αἰῶνα, ἅγιος ἐν ἁγίοις ἀναπαυό- μενος, καὶ ὀλιγοψύχοις διδοὺς μακροθυμίαν, καὶ διδοὺς ζωὴν τοῖς συντετριμμένοις τὴν καρδίαν· Οὐκ εἰς τὸν αἰῶνα ἐκδικήσω ὑμᾶς, οὐδὲ διὰ παντὸς ὀργισθήσομαι ὑμῖν. Πνεῦμα γὰρ παρ' ἐμοῦ ἐξελεύσεται, καὶ πνοὴν πᾶσαν ἐγὼ ἐποίησα.9 Οἱ μακάριοι προφῆται, ὅτε τι μέγα καὶ θεοπρε- πὲς ὑπισχνεῖταί τισιν ὁ τῶν ὅλων Κύριος, πολὺ τὸ θαῦμα δέχονται τῆς δόξης αὐτοῦ καὶ τῆς ἡμερότη- τος, καὶ οἷον ἀνασκιρτῶντες ἐκ θυμηδίας τρέπονται πρὸς δοξολογίαν. Τοιοῦτόν τι πεπονθότα νυνὶ τὸν προφήτην εὑρήσομεν· οὐ γὰρ ἁπλῶς ἔφη· Τάδε λέγει Κύριος, προσεπάγει δὲ ἀναγκαίως, ὁ ὕψιστος, τουτ έστιν, ὁ πάντων ἐπέκεινα καὶ ἀνωτάτω κατὰ φύσιν παντὸς τοῦ παρενεχθέντος εἰς ὕπαρξιν· λέγων δὲ τὸ, κατοικῶν ἐν ὑψηλοῖς, ὑποφαίνει πάλιν ὡς ἐν ἀκλο- νήτοις ἐστὶν ὑπεροχαῖς, καὶ ἐν ἀῤῥήτοις ὑψώμασιν ἡ θεία τε καὶ ὑπερτάτη φύσις. Καίτοι τοῦτο, οἶμαι, ἐστὶ τὸ κατοικεῖν ἐν ὑψηλοῖς εἰς τὸν αἰῶνα αὐτήν· ἔχει γὰρ ἀναλλοιώτως ἔν γε τοῖς καθ' ἑαυτὴν, καὶ οὐκ ἂν γένοιτό πως ἐν ἀμείνοσιν, ἢ ὅπερ ἐστὶν, ἔν- εστι δὲ μᾶλλον ἀμεταπτώτως αὐτῇ τὸ ἐν οἷς ἐστιν εἶναι διηνεκῶς. Ἅγιον δὲ ἐν ἁγίοις ἀναπαύεσθαί τε καὶ κατοικεῖν αὐτόν φησιν, ὑπεμφαίνων ὅτι παραι τεῖται μὲν ὡς μεμολυσμένους διὰ πολλὴν ἁμαρτίαν τοὺς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, ἐναυλίζεται δὲ φιλαγάθως τοῖς διὰ πίστεως ἐκκεκαθαρμένοις, καὶ ἡγιασμένοις ἐν πνεύματι. ∆ίδωσι δὲ καὶ ὀλιγοψύχοις μακροθυ- μίαν, καὶ ὀλιγοψύχους φησὶ τοὺς ἔσθ' ὅτε βραχύ πως ἀσθενεῖν εἰωθότας, περὶ τὸν προτεθέντα αὐτοῖς τοῦ βίου σκοπόν. ∆ίδωσι δὲ τούτοις μακροθυμία[ν], τουτ- έστι καρτερίαν καὶ ὑπομονὴν, μονονουχὶ βοῶν τε καὶ λέγων· "6Ἀνδρίζεσθε, καὶ κραταιούσθω ἡ καρδία ὑμῶν, πάντες οἱ ἐλπίζοντες ἐπὶ Κύριον."6 ∆ίδωσι δὲ καὶ ζωὴν τοῖς συντετριμμένοις τὴν καρδίαν, τουτ- έστι τοῖς πτωχοῖς τῷ πνεύματι· τοιοῦτοι δὲ πάντες οἱ ἐν ὑπακοῇ Θεοῦ, καὶ εἰκτικὸν ἔχοντες νοῦν· οὗτοι δ' ἂν εἶεν οἱ διὰ πίστεως κεκλημένοι πρὸς ἐπίγνωσιν τοῦ Χριστοῦ· ὀνομάζονται δὲ πτωχοὶ τῷ πνεύματι, τὴν ἐναντίαν τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ ἐρχόμενοι τρίβον. Οἱ μὲν γὰρ ἦσαν ἀλαζόνες, ἀπειθεῖς τε καὶ ἄθραυστοι· οἱ δὲ ἀγαθοὶ, καὶ εὐκάρδιοι, καὶ τοῖς τοῦ Θεοῦ νό- μοις τὸ χρῆναι κρατεῖν ἀπονέμοντες, καὶ ὑποτιθέντες τῇ ζεύγλῃ Χριστοῦ τὸν τῆς διανοίας αὐχένα. Καὶ ταῦτα μὲν τῶν ἐν Χριστῷ τὰ ἔργα. Τί δέ φησιν ὁ Ὕψιστος τοῖς ἐξ ἀπειθείας ὠλισθηκόσιν εἰς τὰ τῆς εἰς αὐτὸν δυσσεβείας ἐγκλήματα; Οὐκ εἰς τὸν αἰῶνα ἐκδικήσω ὑμᾶς, οὐδὲ διαπαντὸς ὀργισθήσομαι ὑμῖν. Οὐκ ἀποκείρει τοῦ σώζεσθαι τὴν ἐλπίδα τοῖς ἐξ Ἰσραήλ· σέσωσται γὰρ τὸ κατάλειμμα· κέκληται μὲν πλείστη τις μοῖρα τῆς αὐτῶν πληθύος, κεκλή- σονται δὲ καὶ ἐν ἐσχάτοις καιροῖς; ἀνακόπτοντος Θεοῦ τὴν ἐπ' αὐτοῖς ὀργὴν, καὶ τὴν δίκην ἀνασειρά- ζοντος, ὡς μὴ εἰσάπαν ἐκτείνεσθαι κατ' αὐτῶν. Ἀγαθὸς γὰρ ὑπάρχων, τετήρηκε τοῖς πατράσιν αὐ- τῶν ἀψευδῆ τὴν ὑπόσχεσιν. Ἀποδίδωσι δὲ καὶ ἑτέ- ραν αἰτίαν, ὡς φιλοικτίρμων Θεός. Πνεῦμα γὰρ, φησὶ, παρ' ἐμοῦ ἐξελεύσεται. Ἐξελεύσεται δὲ τίνα τρόπον, διεσάφησεν εἰπών· Πνοὴν πᾶσαν ἐποίησα ἐγώ. Ἔστι μὲν γὰρ πνευμάτων Πατήρ. Νοεῖταί γε μὴν οὐχ ὡς ἐξ ἰδίας φύσεως τετοκὼς αὐτὰ, καθὰ καὶ τὸν ἴδιον Υἱὸν, ἀλλ' οὐδὲ ἐν ἴσῳ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι τὴν ἐκ τῆς οὐσίας πρόοδον, ἤγουν ἐκπόρευσιν, ἐσχηκέναι φαμὲν αὐτά· δημιουργικῶς δὲ μᾶλλον ἐκ Θεοῦ προ- ελθεῖν εἰς τὸ εἶναι διαβεβαιούμεθα, φρονοῦντες ὀρθῶς· αὐτὸς γὰρ πᾶσαν ἐποίησε πνοήν. Ὅπου δὲ ποίησις ὅλως ὠνόμασται, ἐκεῖ που πάντως εἴη ἂν ἡ ἐξέλευσις, ἤγουν ἡ ἔξοδος, οὐκ οὐσιωδῶς μᾶλλον, ἀλλ' ὡς ἐν λέξει καταχρηστικῇ τὸ περιποιεῖσθαι σημαίνουσα. 9∆ι' ἁμαρτίαν βραχύ τι ἐλύπησα αὐτὸν, καὶ ἐπάταξα αὐτὸν, καὶ ἀπεστρέψατο πρόσωπόν μου ἀπ' αὐτοῦ· καὶ ἐλυπήθη, καὶ ἐπορεύθη στυγνὸς ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτοῦ. Τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ ἑώρακα, καὶ ἰασάμην αὐτὸν, καὶ παρεκάλεσα αὐτὸν, καὶ ἔδωκα αὐτῷ παράκλησιν ἀληθινὴν, εἰρήνην ἐπὶ εἰρήνην τοῖς μακρὰν καὶ τοῖς ἐγγὺς οὖσι. Καὶ εἶπε Κύριος· Ἰάσομαι αὐτούς· οἱ δὲ ἄδικοι οὕτως κλυδωνισθήσονται, καὶ ἀναπαύσασθαι οὐ δυνή- σονται. Οὐκ ἔστι χαίρειν τοῖς ἀσεβέσιν, εἶπε Κύριος ὁ Θεός.9 Ἐκτετίκασι μὲν Ἰουδαῖοι δίκας τῆς εἰς Χριστὸν παροινίας, ἀνθρώπῳ μὲν ἀφορήτους παντὶ, μεμε- τρημένας δὲ ὅμως, τό γε ἧκον εἰς ἰσότητα τῶν ἡμαρτημένων. ∆εδυσσεβήκασι γὰρ τὰ πέρα μέτρου παντὸς, ἀπεκτονότες δικαίους, καὶ προφητῶν ἁγίων αἵμασιν ἐνόχους ἑαυτοὺς καταστήσαντες. Τελευτῶν- τες δὲ καὶ αὐτῷ τὰς χεῖρας ἐπήγαγον τῷ Χριστῷ, ὃν Υἱὸν ὄντα πέπομφεν ὁ Πατὴρ μετὰ τοὺς οἰκέτας. Οἱ δὲ καὶ οὕτως ἠλαζονεύοντο κατ' αὐτοῦ, καίτοι πρὸς ἀλλήλους λέγοντες· "6Οὗτός ἐστιν ὁ κληρονόμος."6 Οὐκοῦν διὰ ταύτην τὴν ἁμαρτίαν ἐλύπησα αὐτὸν, φησὶ, καὶ ἐπάταξα, καὶ ἀπέστρεψα τὸ πρόσωπόν μου ἀπ' αὐτοῦ. Ἔφη γάρ· "6Ὅταν τὰς χεῖρας ὑμῶν ἐκ-τείνητε πρός με, ἀποστρέψω τοὺς ὀφθαλμούς μου ἀφ' ὑμῶν· καὶ ἐὰν πληθύνητε τὴν δέησιν, οὐκ εἰσ- ακούσομαι ὑμῶν· αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλή- ρεις."6 Ἀλλ' ἐν ὑστέροις καιροῖς μεταγινώσκοντος τοῦ Ἰσραὴλ (πορεύσεται γὰρ στυγνὸς), πεπαύσεται μὲν τὰ τῆς ἀποστροφῆς· εἰσδεχθήσεται δὲ διὰ πίστεως, καὶ τῶν ἀρχαίων ἁμαρτημάτων ἀπαλλαχθήσεται, Θεοῦ κατοικτείροντος· λήψεται δὲ καὶ παράκλησιν ἀληθι- νήν. Καὶ ποίαν εἶναι ταύτην φαμὲν, ἢ δηλονότι τὴν διὰ Χριστοῦ χάριν, δικαιοῦσαν ἐν πίστει, καὶ ἁμαρ τιῶν ἀπαλλάττουσαν, προξενοῦσαν δὲ καὶ τὸν διὰ Πνεύματος ἁγιασμὸν, καὶ τῆς υἱοθεσίας τὴν δόξαν, καὶ γερῶν ἐλπίδα τῶν τοῖς ἁγίοις ηὐτρεπισμένων; Ἀληθινὴ τοιγαροῦν ἡ παράκλησις, πρὸς τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ἀγαθοῖς εἰσκομίζουσα τοῖς ἀξιωθεῖσιν αὐτῆς καὶ εἰρήνην ἐπὶ εἰρήνην, τουτέστι διηνεκῆ καὶ ἀνέκλειπτον τὴν τῆς εἰρήνης εὐδίαν, ἢν ἔδωκεν ὁ Σωτὴρ καὶ τοῖς μακρὰν, καὶ τοῖς ἐγγὺς, τουτέστι, καὶ τοῖς ἐξ ἐθνῶν, καὶ τοῖς ἐξ αἵματος Ἰσραήλ. Προσπεφώνηκε γὰρ τοῖς ἔθνεσιν ὁ μακάριος Παῦλος, ὅτι "6Νυνὶ δὲ ὅλως, οἱ ποτὲ ὄντες μακρὰν, ἐγενήθητε ἐγγὺς ἐν τῷ αἵματι τοῦ Χριστοῦ."6 Ὅσον μὲν γὰρ ἧκεν εἰς τὸ κατεζεῦχθαι νόμῳ τὸν Ἰσραὴλ, καὶ λα- τρεύειν Θεῷ ζῶντι καὶ ἀληθινῷ, κατά γε τὸ τοῖς ἱεροῖς κηρύγμασι δοκοῦν (εἴρηται γὰρ πρὸς αὐτούς· "6Κύριος ὁ Θεός σου, Κύριος εἷς ἐστιν"6), ἐγγὺς εἶναί πως ἐδόκουν· μακρὰν δὲ τὰ ἔθνη, διὰ τὸ εἰσάπαν ἀπηλλοτριῶσθαι, καὶ μαθημάτων ἁγίων, καὶ τοῦ εἰ- δέναι τὸν τῶν ὅλων γενεσιουργὸν καὶ Κύριον. Ἀλλ' εἰρήνη δέδοται τούτοις τε κἀκείνοις παρὰ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, ἡ διὰ Χριστοῦ δηλονότι, τοῦ ποιήσαντος τὰ ἀμφότερα ἓν, καὶ τοὺς δύο λαοὺς κτίσαντος εἰς ἕνα καινὸν ἄνθρωπον, καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσαντος, καὶ τὸν νόμον τῶν ἐντολῶν ἐν δόγμασι καταργήσαντος. Οὐκοῦν δι' αὐτοῦ τὴν καταλλαγὴν ἐσχήκαμεν, καὶ ἀδιάτμητον τὴν εἰρήνην, πρὸς Θεὸν καὶ πρὸς ἀλλήλους. Ἔφη γάρ που Χριστὸς πρὸς τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς Πατέρα καὶ Θεόν· "6Θέλω ἵνα, ὥσπερ ἐγὼ καὶ σὺ ἕν ἐσμεν, οὕτω καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν."6 Ἐπιφέρει δὲ τούτοις ὁ προφήτης· Καὶ εἶπε Κύριος, Ἰάσομαι αὐτοὺς, ἀνακεφαλαίωσιν ὥσπερ τινὰ τοῦ παντὸς λόγου ποιούμενος διὰ τούτου, καὶ ὑπό- σχεσιν ἀψευδῆ τοῦ πάντων κρατοῦντος Θεοῦ καθιστὰς ἐναργῆ· ἐπηγγείλατο γὰρ, φησὶ, λέγων, ὡς ἰάσεται αὐτούς· οἱ δὲ ἄδικοι οὕτως κλυδωνισθήσονται, καὶ ἀναπαύσασθαι οὐ δυνήσονται. Ἐπειδὴ γὰρ τῶν κλη θησομένων διεξῆλθε τὰ γέρα, ταύτῃτοι, καὶ μάλα εἰκότως, καὶ τὰς τῶν ἀπειθούντων κολάσεις, καὶ τὸν ἐν αὐτοῖς κλύδωνα, καὶ τὰς ἀπεράντους αἰκίας προσ- απαγγέλλει χρησίμως. Οὐ γὰρ ἔστι χαίρειν αὐτοῖς, φησὶν, εἶπε Κύριος ὁ Θεός. Τοῦ δὲ Κυρίου καὶ πάν- των Θεοῦ τὸ χαίρειν αὐτῶν ἀποστήσαντος, ποῖος αὐ- τοῖς θυμηδίας ὑπάρξει τρόπος; Ὅτι δὲ καὶ ἐν καιρῷ τῆς κλήσεως τῶν ἐξ Ἰσραὴλ, ἀπομενοῦσί τινες ἐν ἀπειθείᾳ τῷ τῆς ἀνομίας υἱῷ προσκείμενοι, σαφηνιεῖ λέγων ὁ πάνσοφος Παῦλος· "6Ἀνθ' ὧν τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας οὐκ ἐδέξαντο, διὰ τοῦτο πέμψει αὐ- τοῖς ὁ Θεὸς ἐνέργειαν πλάνης."6 Ἔφη δὲ καὶ αὐτὸς ὁ Σωτήρ· "6Ἐγὼ ἐλήλυθα ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Πατρός μου, καὶ οὐ λαμβάνετέ με· ἐὰν ἄλλος ἔλθῃ ἐν τῷ ὀνόματι τῷ ἰδίῳ,"6 τουτέστιν ὁ τῆς ἀνομίας υἱὸς, ὡς ἔφην, "6ἐκεῖνον λήψεσθε."6 Οὐκοῦν κεκλήσεται μὲν κατὰ καιροὺς ὁ Ἰσραὴλ εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ Χριστοῦ, καὶ τὴν διὰ πίστεως τῆς εἰς αὐτὸν καταπλουτήσει χάριν· ἀσεβεῖς δὲ καὶ ἄδικοί τινες ἀπομενοῦσι· καὶ τότε καθάπερ ἐν κλύδωνι πεσόντες ἀστάτῳ, καὶ τὸ χαίρειν εἰσάπαν ἀποβεβληκότες, ἀναπαύσασθαι οὐ μὴ δύνωνται· συντριβήσονται γὰρ μακρᾷ καὶ ἀτε λευτήτῳ δίκῃ κατισχημένοι. 9Ἀναβόησον ἐν ἰσχύϊ, καὶ μὴ φείσῃ· ὡς σάλπιγγα ὕψωσον τὴν φωνήν σου, καὶ ἀνάγ- γειλον τῷ λαῷ μου τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν, καὶ τῷ οἴκῳ Ἰακὼβ τὰς ἀνομίας αὐτῶν.9 Τοὺς περὶ τῆς κλήσεως τῶν ἐξ Ἰσραὴλ διαπεράνας λόγους, ἐφ' ἕτερόν τινα νουθεσίας ἔρχεται τρόπον, καλὸν καὶ ἐπωφελῆ, καὶ ἁπάσης εὐκοσμίας πρόξενον, καὶ λαμπρῶν στεφάνων ἐμποιητικόν· χρῆναι δέ φημι τὸν τῆς προφητείας σκοπὸν προαπογυμνῶσαι τοῖς ἐντευξομένοις, ὡς ἂν εἰδεῖεν ἐφ' ὅτῳ λοιπὸν ὁ τῶν εἰρη- μένων συντείνεται νοῦς. Οὐκοῦν ἐν τοῖς ἀνόπιν λόγοις, οἷς πεποίηται Θεὸς περὶ τῶν ἐξ Ἰσραὴλ, ἐμφανεῖς ἦσαν πολέμου καὶ εἰς ὅσον οὐδέπω παρεσομένης ἀδια- φύκτου συμφορᾶς [προαπαγγελίαι]. Ἔφη γάρ· "6Καὶ οὐκ ἐμνήσθης μου, οὐδὲ ἔλαβές με εἰς τὴν διάνοιάν σου, οὐδὲ εἰς τὴν καρδίαν σου· κἀγὼ ἰδών σε παρορῶ, καὶ ἐμὲ οὐκ ἐφοβήθης· κἀγὼ ἀπαγγελῶ τὴν δικαιοσύνην μου, καὶ τὰ κακά σου, ἃ οὐκ ὠφελήσουσί σε. Ὅταν ἀναβοήσῃς, ἐξελέσθωσάν σε ἐν τῇ θλίψει σου."6 Ἐλέγομεν δὲ, ὅτι κακά φησιν ἐν τούτοις τῶν ἐξ Ἰσραὴλ, τὰ ἐπὶ τοῖς εἰδώλοις εὑρήματα. ∆ιὰ τοῦτο καὶ ἔφασκεν· "6Ὅταν ἀναβοήσῃς, ἐξελέσθωσάν σε ἐν τῇ θλίψει σου."6 Ἦν οὖν ἄρα τισὶ προαπαγγελία πολέμου, καὶ ἐκτεθρύλλητο παρὰ τοῖς Ἰουδαίων δήμοις τοῦτο· ἀλλ' ἦσάν τινες ἐν αὐτοῖς εὐλαβείας δόκησιν περικείμενοι, καὶ δρῶντες μὲν ἀφυλάκτως, ἃ μηδὲ θέμις εἰπεῖν, ὡραϊσμοῖς δὲ τοῖς ἔξωθεν ἑαυ- τοὺς κατακαλλύνοντες, καὶ δόξαν ἐπιεικείας, ὡς ἔφην, ἁρπάζοντες. Οὗτοι καὶ νηστείας ὑπεπλάττοντο, καὶ συχνὰς ποιεῖσθαι τὰς προσευχὰς, ἀποσκευάζεσθαι διὰ τούτου νομίζοντες τὰ ἐκ τῆς θείας ὀργῆς. Οὐκοῦν ἐπειδήπερ εἰς λήθην ἐνηνεγμένοι τῶν ἰδίων πλημ- μελημάτων, ᾠήθησαν ὅτι τοῖς τὰ αἴσχιστα δρᾷν εἰωθόσιν ἀπόχρη πρὸς δικαίωσιν καὶ ἁγιασμὸν ἀσιτία μόνη καὶ προσευχή· προστάττει Θεὸς τῷ προφήτῃ, λέγων· "6Ἀναβόησον ἐν ἰσχύϊ, καὶ μὴ φείσῃ· ὡς σάλ πιγγα ὕψωσον τὴν φωνήν σου, καὶ ἀνάγγειλον τῷ λαῷ μου τὰ ἁμαρτήματα αὐτῶν."6 Μὴ γὰρ δὴ λεληθό- τως, φησὶ, μήτε μὴν ἐν παραβύστῳ λάλει τισί· κέχρησο δὲ μᾶλλον ὑψηλῇ τινι καὶ ἐπηρμένῃ φωνῇ, καὶ ἐν πάσῃ παῤῥησίᾳ τοὺς πλημμελοῦντας ἐλέγχει, καὶ μανθανέτωσαν ἑαυτῶν τὰ πλημμελήματα, καὶ ὧν ἀποσχέσθαι χρῆν, εἴπερ ἤθελον εἶναι παρὰ Θεῷ τίμιοι, καὶ φειδοῦς ἄξιοι τοῖς [ἴσ. τῆς] παρ' αὐτοῦ. 9Ἐμὲ ἡμέραν ἐξ ἡμέρας ζητοῦσι, καὶ γνῶναί μου τὰς ὁδοὺς ἐπιθυμοῦσιν, ὡς λαὸς δικαιοσύνην πεποιηκὼς, καὶ κρίσιν Θεοῦ αὐτοῦ μὴ ἐγκαταλε λοιπώς.9 Συνάπτουσι, φησὶν, ἡμέραν ἡμέραις, τὴν παρ' ἐμοῦ ζητοῦντες ἐπικουρίαν, καὶ γνῶναι θέλοντες τὰς ἐμὰς ὁδοὺς, τουτέστι τὰς ἐφ' ἑκάστῳ πράγματι διοικήσεις. Πολέμου γὰρ περιηγγελμένου, καὶ φόβου τὰ πάντα διακυκήσαντος, νενηστεύκασι μὲν, ᾠήθησαν δὲ ὅτι μαθήσονται, καὶ ὅποι ποτὲ τὸ τοῦ πράγματος ἥξει πέρας. Τοῦτο, οἶμαι, ἐστὶ τὸ, Γνῶναί μου τὰς ὁδοὺς ἐπιθυμοῦσιν. Ἐπιθυμοῦσι δὲ ὡς λαὸς δικαιοσύνην πεποιηκὼς, καὶ κρίσιν Θεοῦ αὐτοῦ μὴ ἐγκαταλελοι- πώς· τουτέστιν, ὡς ἐννόμως πολιτευσάμενοι, καὶ τῶν δοθέντων αὐτοῖς θεσπισμάτων ἄριστοι γεγονότες φύ- λακες, καὶ ἀμώμητον ἔχοντες ζωὴν, καὶ πολιτείας εὐαγοῦς αὐχήματι περικείμενοι. Τοῖς γὰρ τοιούτοις πρέποι ἂν τὸ καὶ ζητεῖν τὸν Θεὸν, τουτέστιν, ἐγγὺς εἶ- ναι θέλειν αὐτοῦ, καὶ φειδοῦς ἀπολαύειν τῆς ἄνωθεν, γνῶναί τε πρὸς τούτῳ τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ. Εἴρηται γοῦν δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφητῶν· "6Ζητήσατε τὸν Κύ- ριον, καὶ ἐν τῷ εὑρίσκειν αὐτὸν ἐπικαλέσασθε. Ἡνίκα δ' ἃν ἐγγίζῃ ὑμῖν, ἀπολειπέτω ὁ ἀσεβὴς τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, καὶ ἀνὴρ ἄνομος τὴν βουλὴν αὐτοῦ, καὶ ἐπι- στραφήτω ἐπὶ Κύριον, καὶ ἐλεηθήσεται· ὅτι ἐπὶ πολὺ ἀφήσει τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν."6 9Αἰτοῦσί με νῦν κρίσιν δικαίαν, καὶ ἐγγίζειν Θεῷ ἐπιθυμοῦσι, λέγοντες· Τί ὅτι ἐνηστεύσαμεν, καὶ οὐκ εἶδες; ἐταπεινώσαμεν τὰς ψυχὰς ἡμῶν, καὶ οὐκ ἔγνως; Ἐν γὰρ ταῖς ἡμέραις τῶν νηστειῶν ὑμῶν εὑρίσκετε τὰ θελήματα ὑμῶν, καὶ πάντας τοὺς ὑποχειρίους ὑπονύσσετε, εἰς κρίσεις καὶ μάχας νηστεύετε, καὶ τύπτετε πυγμαῖς τα- πεινόν.9 Ἐγκαλοῦσί μοι, φησὶν, ὡς μὴ τὰ δίκαια νέμοντι διὰ τοῦ μὴ βούλεσθαι κατελεεῖν τοὺς ταπεινοὺς διὰ νηστείας καὶ προσευχῆς εἶτα βούλονται καὶ ἐγγὺς εἶναι Θεοῦ, ἐπ' οὐδενὶ μὲν τῶν εἰς εὐσέβειαν ἀνδρα- γαθημάτων καυχώμενοι, ἀλλ' οὐδὲ τὴν ἐξ ἀρετῶν φαιδρότητα περικείμενοι, διὰ ψιλὴν δὲ καὶ μόνην τὴν ἀσιτίαν· καὶ δή φασιν· "6Ἐνηστεύσαμεν, καὶ οὐκ εἶδες· ἐταπεινώσαμεν τὰς ψυχὰς ἡμῶν, καὶ οὐκ ἔγνως."6 Καὶ οὐχ ὡς ἀγνοήσαντος Θεοῦ τὴν διὰ νηστείας αὐ- τῶν ταπείνωσιν τὰ τοιάδε φασίν· ἐπειδὴ δὲ οὐ γεγό- νασιν ἐν αἰσθήσει τῶν αἰτιαμάτων, τὸ, Οὐκ εἶδες, καὶ τὸ, Οὐκ ἔγνως, φασίν. Εἰδέναι γὰρ τότε φαμὲν τούς τινων πόνους, τοὺς διά γε, φημὶ, προσευχῆς καὶ ἀσκήσεως, τὸν τῶν ὅλων Θεὸν, ὅτε κατανεύει τοῖς αἰτήμασιν αὐτῶν. Πῶς οὖν ἄρα νηστεύοντας οὐ προσ- ίετο, καὶ ἀνευπαραδέκτους ἐποιεῖτο τὰς λιτὰς τῶν ἑαυτοὺς τεταπεινωκότων, ἀπολογεῖται, λέγων· Ἐν γὰρ ταῖς ἡμέραις τῶν νηστειῶν ὑμῶν εὑρίσκετε τὰ θε λήματα ὑμῶν. Χρῆμα μὲν γὰρ ἐξαίρετον ἡ νηστεία, ὀνησιφόρος δὲ καὶ ἡ προσευχή· καὶ τὸ ταπεινοῦν ἑαυτοὺς ἐν ὀφθαλμοῖς τοῦ Θεοῦ, πλείστην ὅσην ἔχει τὴν ὄνησιν. Γέγραπται γὰρ, ὅτι "6Ἐταπείνουν ἐν νη- στείᾳ τὴν ψυχήν μου, καὶ ἡ προσευχή μου εἰς κόλ- πον μου ἀποστραφήσεται."6 Ἔφη δὲ καὶ ὁ θεσπέσιος ∆αβίδ· "6Τὰ γόνατά μου ἠσθένησαν ἀπὸ νηστείας, καὶ ἡ σάρξ μου ἠλλοιώθη δι' ἔλεον·"6 ναὶ μὴν καὶ αὐτὸς ὁ τῶν ὅλων Θεός· Ἐπιστράφητε πρός με, φησὶν, ἐν νηστείᾳ, καὶ ἐν κλαυθμῷ, καὶ ἐν κοπετῷ. Ἐλεεῖ γὰρ ἑτοίμως τοὺς αὐτόκλητον ποιουμένους τὴν διὰ πόνου ταπείνωσιν. Ἀλλ' ἔστι τῶν ἀτοπωτάτων, τοὺς ἐλεεῖ- σθαι θέλοντας παροτρύνειν ἑτέρως τὸν νομοθέτην, καὶ καλεῖν εἰς ὀργὰς διὰ τοῦ μηδὲν ἐργάζεσθαι φιλεῖν τῶν προστεταγμένων· ὁλοτρόπως γὰρ ἁγίους εἶναι χρὴ τοὺς προσιόντας Θεῷ, καὶ διαπρέπειν ἐν ἀγαθ- ουργίαις, καὶ ῥύπου παντὸς ἐλευθέρους ὄντας ὁρᾶσθαι. Ταύτης γὰρ ἕνεκα τῆς αἰτίας φησί· Νενη- στεύκατε μὲν, ἐγὼ δὲ οὐκ εἶδον, τουτέστιν, οὐ προσ- έσχον· ἐταπεινώσατε τὰς ψυχὰς ἑαυτῶν, καὶ οὐκ ἔγνων, τουτέστιν, οὐκ ἠξίωσά τινος ἀμοιβῆς τὴν ὑμῶν ταπείνωσιν· ἐπειδήπερ ἐν ταῖς ἡμέραις τῶν νηστειῶν ὑμῶν εὑρίσκετε τὰ θελήματα ὑμῶν. ∆εῖ δὴ οὖν ἄρα, τοὺς νηστεύειν ἐθέλοντας καθαρῶς καὶ ἁγίως, ἀποφοιτῆσαι μὲν τῶν ἰδίων θελημάτων, ἀνθ- ελέσθαι δὲ τὸ τῷ Θεῷ δοκοῦν, καὶ εὐήνιον ὑποσχεῖν τοῖς αὐτοῦ θελήμασι τὸν αὐχένα· ἀλλ' οὐκ ἔδρων τοῦτο οἱ ἐξ Ἰσραήλ ποθεν· εἴποντο δὲ μᾶλλον τοῖς ἑαυ- τῶν θελήμασι τὸ τῷ νομοθέτῃ δοκοῦν ἀτιμάζοντες, ὑπένυττον δὲ καὶ τοὺς ὑποχειρίους εἰς κρίσιν καὶ μάχας· καίτοι δέον εἰς ὁμοψυχίαν συλλέγειν τοὺς ἀλλήλοις ἀντανισταμένους, καὶ βραβεύειν εἰρήνην τοῖς διενηνεγμένοις εἰς διαφοράς. Ἀλλ' εἰς πᾶν τοὐναντίον τὰς σπουδὰς ἐκεῖνοι μεθίστασαν. Ἔτυπτον δὲ καὶ ταπεινὸν, καὶ οὐχὶ πάντως χερσὶν, ἀλλ' ὕβρεσι καὶ πλεονεξίαις, ἤγουν καθ' ἕτερόν τινα τρόπον ἀδικίας. Εἶτα πῶς ἦν ἐπαινέσαι νηστεύοντας, τῆς τοιαύτης ἀκαθαρσίας ἐνούσης αὐτοῖς; ἢ πῶς ἂν ἐδέ- χθησαν εὐχαὶ τῶν οὕτως ἀλιτηρίων; 9Ἵνα τί μοι νηστεύετε, ὡς σήμερον ἀκουσθῆναι ἐν κραυγῇ τὴν φωνὴν ὑμῶν; Οὐ ταύτην τὴν νη- στείαν ἐξελεξάμην, καὶ ἡμέραν ταπεινοῦν ἄν- θρωπον τὴν ψυχὴν αὐτοῦ. Οὐδ' ἂν κάμψῃς ὡς κρίκον τὸν τράχηλόν σου, καὶ σάκκον καὶ σπο- δὸν ὑποστρώσῃ, οὐδ' οὕτως καλέσετε νηστείαν δεκτήν.9 Τῆς ἀληθοῦς νηστείας ἡ δύναμις ἐξαίσιον ἔχει τὴν βοὴν παρὰ τῷ πάντων κρατοῦντι Θεῷ. ∆έχεται γὰρ ἴσως ἀσμένως τῶν σεβομένων αὐτὸν τὰς λιτάς· κἂν ἴδῃ ταπεινουμένους διὰ πόνων καὶ ἀσκήσεων, μελ- λησμοῦ δίχα παντὸς ὀρέγει τὰ αἰτήματα. Τῆς γε μὴν, ἥπερ ἂν γένοιτο ῥᾳθύμως τε καὶ ἀτημελῶς, ἀπόβλητον ποιεῖται τὸν τρόπον. Καὶ νηστείαν μὲν εἷναί φαμεν ἁγιοπρεπῆ, τὴν ἐκ καθαροῦ συνειδότος ἐπιτελουμένην· ἢν ἄν τις ποιοῖτο προαποφοιτήσας εὐσθενῶς τῶν τῆς φαυλότητος τρόπων, καὶ πᾶσαν κηλίδα τῆς ἑαυτοῦ διανοίας ἀποπεμψάμενος, ἀπο- τριψάμενός τε τῆς φιλοσαρκίας τοὺς ῥύπους, καὶ νιψάμενος ἐν ἀθώοις τὰς χεῖρας, κατὰ τὸ γεγραμ- μένον· καὶ ἁπαξαπλῶς, ἁπάσης ἀγαθουργίας ἐκμε- λητὴς ἀναδεδειγμένος. Ἡ δὲ οὐκ οὖσα τοιαύτη, πε πλανημένη μὲν ὥσπερ, καὶ ἐν εἴδει μὲν οὖσα νηστείας, ἔχουσα δὲ τῶν αὐτῇ πρεπόντων παντελῶς οὐδὲν, γελᾶ τε καὶ ἀσχημονεῖ. Οἱ γὰρ τὸ εἶναι χρηστοί τε καὶ ἀγαθοὶ παντελῶς ὀλιγωρήσαντες, καὶ τῶν ἀρίστων ἀνδραγαθημάτων οὐδὲν προκατωρθωκότες· εἶτα τὴν ἀσιτίαν τὴν ἀκερδῆ, καὶ ἀνόνητον, ὡς μέγα τι χρῆ- μα καὶ παρὰ Θεῷ τίμιον ἐπιτηδεύοντες· εἰκῆ πυκτεύ- ουσι, καὶ εἰς ἀέρα δέρουσιν· οὐ γὰρ ἔμμισθος ὁ πόνος αὐτοῖς, ὅτι καὶ ἀπαράδεκτος τῷ Θεῷ. Ἵνα τί τοίνυν νηστεύετέ μοι, φησὶν, ὥστε ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ τὴν κραυγὴν τῆς φωνῆς ὑμῶν ἀκουσθῆναι; Κραυγὴν δέ φησιν, ἤτοι τὴν προσευχὴν τὴν μετά γε, φημὶ, τῆς ἀνωφελοῦς νηστείας, ἤγουν τὴν ἀπ' αὐτοῦ τοῦ πράγ- ματος. Ἔχειν γάρ τινα λέγονται φωνὴν πρὸς τὸν Θεὸν τὰ δρώμενα παρ' ἡμῶν, κατά γε τὸ εἰρημένον τῷ Κάϊν παρ' αὐτοῦ· "6Φωνὴ αἵματος τοῦ ἀδελφοῦ σου βοᾷ πρός με ἐκ γῆς."6 Ἀλλ' οὐ ταύτην τὴν νη στείαν ἐξελεξάμην, φησί· καὶ ποίαν ταύτην, προαπ- έφηνεν εἰπὼν, ὅτι "6Ἐν ταῖς ἡμέραις τῶν νηστειῶν ὑμῶν εὑρίσκετε τὰ θελήματα ὑμῶν, καὶ πάντας τοὺς ὑποχειρίους ὑπονύσσετε εἰς κρίσιν καὶ μάχας. Νηστεύετε, καὶ τύπτετε πυγμαῖς ταπεινόν."6 Οὐκοῦν, οὐδ' ἂν κάμψῃς ὡς κρίκον τὸν τράχηλόν σου, καὶ σάκκον καὶ σποδὸν ὑποστρώσῃ[ς], τουτέστι, κἂν τὴν εἰς ἄκραν ἐπιτηδεύσῃς ταπείνωσιν, καὶ πόνου τρίβον ἐλάσῃς οὐ φορητὴν, μετὰ τῶν οὕτως αἰσχρῶν αἰτια- μάτων, οὐδ' οὕτω καλέσετε νηστείαν δεκτήν. Εἰ γὰρ βούλεσθε, φησὶν, ἀληθὲς εἰπεῖν, οὐδ' ἂν ὑμεῖς αὐτὴν νηστείαν δεκτὴν ὀνομάσετε αὐτήν. 9Οὐχὶ τοιαύτην νηστείαν ἐγὼ ἐξελεξάμην, λέ- γει Κύριος, ἀλλὰ λύε πάντα σύνδεσμον ἀδικίας, διάλυε στραγγαλιὰς βιαίων συναλλαγμάτων, ἀπόστελλε τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, καὶ πᾶσαν συγγραφὴν ἄδικον διάσπα. ∆ιάθρυπτε πεινῶν- τι τὸν ἄρτον σου, καὶ πτωχοὺς ἀστέγους εἰσ- άγαγε εἰς τὸν οἶκόν σου. Ἐὰν ἴδῃς γυμνὸν, περί- βαλε, καὶ ἀπὸ τῶν οἰκείων τοῦ σπέρματός σου οὐχ ὑπερόψει.9 τῷ Κάϊν παρ' αὐτοῦ· "6Φωνὴ αἵματος τοῦ ἀδελφοῦ σου βοᾷ πρός με ἐκ γῆς."6 Ἀλλ' οὐ ταύτην τὴν νη- στείαν ἐξελεξάμην, φησί· καὶ ποίαν ταύτην, προαπ- έφηνεν εἰπὼν, ὅτι "6Ἐν ταῖς ἡμέραις τῶν νηστειῶν ὑμῶν εὑρίσκετε τὰ θελήματα ὑμῶν, καὶ πάντας τοὺς ὑποχειρίους ὑπονύσσετε εἰς κρίσιν καὶ μάχας. Νηστεύετε, καὶ τύπτετε πυγμαῖς ταπεινόν."6 Οὐκοῦν, οὐδ' ἂν κάμψῃς ὡς κρίκον τὸν τράχηλόν σου, καὶ σάκκον καὶ σποδὸν ὑποστρώσῃ[ς], τουτέστι, κἂν τὴν εἰς ἄκραν ἐπιτηδεύσῃς ταπείνωσιν, καὶ πόνου τρίβον ἐλάσῃς οὐ φορητὴν, μετὰ τῶν οὕτως αἰσχρῶν αἰτια- μάτων, οὐδ' οὕτω καλέσετε νηστείαν δεκτήν. Εἰ γὰρ βούλεσθε, φησὶν, ἀληθὲς εἰπεῖν, οὐδ' ἂν ὑμεῖς αὐτὴν νηστείαν δεκτὴν ὀνομάσετε αὐτήν. 9Οὐχὶ τοιαύτην νηστείαν ἐγὼ ἐξελεξάμην, λέ- γει Κύριος, ἀλλὰ λύε πάντα σύνδεσμον ἀδικίας, διάλυε στραγγαλιὰς βιαίων συναλλαγμάτων, ἀπόστελλε τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, καὶ πᾶσαν συγγραφὴν ἄδικον διάσπα. ∆ιάθρυπτε πεινῶν- τι τὸν ἄρτον σου, καὶ πτωχοὺς ἀστέγους εἰσ άγαγε εἰς τὸν οἶκόν σου. Ἐὰν ἴδῃς γυμνὸν, περί- βαλε, καὶ ἀπὸ τῶν οἰκείων τοῦ σπέρματός σου οὐχ ὑπερόψει.9 Ἔδει τοῖς οὐκ εἰδόσι τῆς ἀληθοῦς νηστείας τὸν τρόπον, ἐπιδειχθῆναι τοῦτον παρὰ Θεοῦ. Παρ' αὐτοῦ γὰρ πᾶσα σοφία, καὶ σύνεσις, καὶ ἡ πρὸς πᾶν ὁτιοῦν τῶν ἀρίστων ὁδὸς ἀναδείκνυται. Ψάλλει γοῦν καὶ ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ, καί φησιν· "6Ὁδήγησόν με, Κύριε, ἐν τῇ ὁδῷ σου, καὶ πορεύσομαι ἐν τῇ ἀληθείᾳ σου."6 Οὐκοῦν ἀπόβλητον μὲν ἐποιήσατο τὴν ἀτεχνεστάτην καὶ κατ' οὐδένα τρόπον ὀνησιφόρον τῶν Ἰουδαίων νηστείαν, ἐμφανίζει δὲ τῆς ἀληθινῆς τὴν δύναμιν. Λύε γὰρ, φησὶ, πάντα σύνδεσμον ἀδικίας, τουτέστιν, ἀπαλλάττου τοῦ πλεονεκτεῖν βούλεσθαί τινας· ἀδικίας γὰρ σύνδεσμος ἡ πλεονεξία, καὶ τὸ ἐπιφύεσθαί τισι τῶν ἀσθενεστέρων, καὶ οἷον ἐπιπλοκαῖς ἀφύκτοις αἰτιαμάτων καταδεσμεῖν αὐτοὺς, ὑπέρ γε τοῦ κατα- στῆσαι περιδεεῖς, οὕτω τε ζητεῖν ἅπερ ἂν βούλωνται παρ' αὐτῶν λαμβάνειν. ∆ιάλυε στραγγαλιὰς βιαίων συναλλαγμάτων. Συναλλάγματα δὲ βίαια, καὶ τὰ ἐκ στραγγαλιᾶς, ἤγουν δυστροπίας, ἐπίμεστά φαμεν εἶναι τὰ ἐμπορικά. Καὶ πρός γε τούτοις τὰ ἕτερα τῶν καλουμένων δόσεών τε καὶ λήψεων, ἃ πλεον- ασμούς τινας ἔχει, καὶ λημμάτων αἰσχρῶν ἐραστὰς ἀποδείκνυσι τοὺς αὐτὰ δρᾷν εἰωθότας. Καὶ τεθραυσμέ- νους δὲ, φησὶν, ἀπόστειλον ἐν ἀφέσει, τουτέστι, τοὺς ὑπομένοντας συντριβὴν, ἢ κάματον, ἢ ἐκ τοῦ συν- δέσμου τῆς ἀδικίας, ἤγουν ἐκ τῶν βιαίων συναλ- λαγμάτων. Ἀπόλυσον ἐν ἀφέσει, τουτέστιν, ἐλευθέ- ρωσον τῆς ἐπενεχθείσης στενοχωρίας· ἐπίτρεψον κάμνουσιν ἀναπαῦσαι λοιπόν. ∆ιάσπα δὲ καὶ πᾶσαν ἄδικον συγγραφήν· ὥς γε οἶμαι, τὰ τῶν τοκιζόντων γραμματεῖά φησιν, συνταχθέντα πολλάκις οὐδὲ ἐπι- δόσει χρημάτων τοσούτων, ὅσωνπερ ὠδίνει μέτρον ἡ συγγραφή. Ὅταν δὲ τούτων ἀπόσχῃ, φησὶ, τότε προστίθει τὸ λεῖπον. Ἔστι δὲ τοῦτο καρποφορεῖν τῷ πέλας τὰ ἐξ ἀγάπης ἀγαθά. Πλήρωμα γὰρ νόμου ἀγάπη, κατὰ τὸ γεγραμμένον. Ἀγάπης δὲ πλήρωσις τῆς εἰς ἀδελφοὺς, καὶ εὐσπλαγχνίας ἀπόδειξις τῆς τετιμημένης παρὰ Θεῷ, τὸ πεινῶντι μὲν διαθρύπτειν τὸν ἄρτον, πτωχοὺς δὲ ἀστέγους εἰσοικίσασθαι, καὶ γυμνοὺς ἀμφιέσαι, καὶ τοῖς οἰκείοις τοῦ σπέρματος, τουτέστι, τοῖς ἐκ γένους, τὴν ἀρκοῦσαν, οἶμαι, φειδῶ, [ἀπονεῖμαι] καὶ μερίσασθαι πρὸς αὐτοὺς τῆς παρὰ Θεοῦ δοθείσης εὐθηνίας τὸ πλάτος. Ἐπιτήρησον δὲ, ὅτι οὐ ταυτόν ἐστι τὸ ἀποσχέσθαι κακῶν τῷ ἐργάσασθαι τὸ ἀγαθόν. Οὐδ' ἂν ἀρκέσειέ τισιν εἰς καύχημα τὸ παρὰ Θεῷ τὸ μὴ δρᾶσαι τὸ φαῦλον, ἀλλ' ἕπεσθαι δεῖ πάντη τε καὶ πάντως, καὶ τὸ χρῆναι πληροῦν τὴν ἀγαθουργίαν, καὶ ἀντέχεσθαι τῶν εἰς εὐσέβειαν σπουδασμάτων. Τὸ μὲν γὰρ διαλύειν στραγγαλιὰς βιαίων συναλλαγμά- των, καὶ πάντα σύνδεσμον ἀδικίας, καὶ πᾶσαν συγ- γραφὴν ἄδικον διασπᾷν, οὐδὲν ἕτερόν ἐστι, πλὴν ὅτι μόνον ἀποφοιτῆσαι φαυλότητος. Τό γε μὴν ἑλέσθαι τὰ τῆς ἀγάπης ἔργα πληροῦν διὰ τοῦ διαθρύψαι πεινῶντι τὸν ἄρτον, καὶ πτωχοὺς ἀστέγους εἰσοικίσα- σθαι, καὶ γυμνοὺς περιβαλεῖν, καὶ μὴ[ν] ἀνέχεσθαί τινας τῶν ἐκ τῶν οἰκείων τοῦ σπέρματος, τῶν ἀρίστων ἀνδραγαθημάτων ἀπόδειξιν ἔχει σαφῆ. ∆ιὰ τοῦτο καὶ ὁ πάλαι νόμος, παιδαγωγὸς ὑπάρχων ἐπὶ Χριστὸν, οὐ τὴν ἀγαθοῦ πλήρωσιν εἰσκεκόμικε τοῖς τὸ τηνικάδε, ἐδίδασκε δὲ μᾶλλον φαυλότητος προαποφοιτᾷν. Τὸ γὰρ, Οὐ φονεύσεις, Οὐ μοιχεύσεις, Οὐκ ἐπιορκήσεις, ταύτην ἔχει τὴν δύναμιν. Τετήρητο δὲ τὸ τέλειον, καὶ ἡ παντὸς ἀγαθοῦ πλήρωσις τοῖς διὰ Χριστοῦ θεσπίσμασι, παρ' ὧν ἐμάθομεν τὰ τῆς εἰς Θεόν τε καὶ ἀδελφοὺς ἀγάπης ἔργα πληροῦν.

{1ΤΟΜΟΣ ∆ʹ.}1

9Τότε ῥαγήσεται πρώϊμον τὸ φῶς σου, καὶ τὰ ἰάματά σου ταχὺ ἀνατελεῖ, καὶ

προπορεύσεται ἔμπροσθέν σου ἡ δικαιοσύνη σου, καὶ ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ περιστελεῖ

σε. Τότε βοήσεις, καὶ ὁ Θεὸς εἰσακούσεταί σου. Ἔτι λαλοῦντός σου ἐρεῖ· Ἰδοὺ

πάρειμι.9

Εἰ καθαρῶς, φησὶ, νηστεύσειας, καὶ διεσμηγμένας τὰς χεῖρας ἀποδείξειας τῷ Θεῷ, καὶ ῥύπου παντὸς ἀπηλλαγμένον τὸν νοῦν, ἤγουν ὅταν ἀποσμήχῃ τοῦ καταπαίειν πυγμαῖς ταπεινὸν, καὶ ὑπονύσσειν μὲν τοὺς ὑποχειρίους εἰς κρίσιν καὶ μάχας, ἕπεσθαι δὲ τοῖς αὐτοῦ [γρ. σοῦ] θελήμασι καὶ φιληδονίαις, ὅταν διαθρύψῃς πεινῶντι τὸν ἄρτον, γυμνὸν ἀμφιέσῃς, πτωχοὺς ἀστέγους εἰσαγάγῃς εἰς τὸν οἶκόν σου· τότε ῥαγήσεται πρώϊμον τὸ φῶς σου. Ἔμφασιν ἔχει πλεί- στην ὅσην ὁ λόγος. Οὐ γὰρ ἁπλῶς ἔφη, ∆οθήσεταί σοι παρὰ Θεοῦ τὸ φῶς, ῥαγήσεται δὲ μᾶλλον, οἷον ἀστρα- πῆς τινος δίκην, σὺν ὁρμῇ καὶ δρόμῳ καθιέμενον παρὰ Θεοῦ, δι' οὗ διαδείκνυται σαφῶς τοῦ χορηγοῦν- τος ἡ προθυμία. Πρώϊμον δὲ λέγων, ὅτι καὶ πρὸ καιροῦ καταφοιτήσει, διδάσκει. Οἶδε μὲν γὰρ, οἶδεν ὁ τῶν καθ' ἡμᾶς ταμίας Θεὸς, ὁ πνευματικῶν χαρισμά- των δοτὴρ, ταῖς ἐφ' ἑκάστῳ φιλοτιμίαις τὸν καιρὸν ἐοικότα. Ἀλλ' εἴ τις γένοιτο καλός τε καὶ ἀγαθὸς, καὶ προσέτι φιλοικτίρμων καὶ εὐήνιος, τούτῳ καὶ πρώϊμα τὰ παρ' αὐτοῦ δοθήσεται γέρα, ὥστε καὶ ἀσταχύων δίκην ἀνατέλλειν ἐν αὐτῷ· καὶ τὰ ἰάματα αὐτοῦ, τουτέστιν, ἁπάσης ἀῤῥωστίας ἀποβολὴν, καὶ τῶν ἀμεινόνων ἀντεισδρομήν. Ψυχικῶν γὰρ ἀῤῥωστημά- των ὅταν ἀπαλλάττηταί τις, καρποφορήσει πάντως τὴν εἰς ἅπαν ὁτιοῦν τῶν ἀγαθῶν ἔφεσίν τε καὶ προ- θυμίαν. Φωτὸς οὖν ἐν ἡμῖν διαυγάσαντος τοῦ θείου τε καὶ νοητοῦ, συνανατέλλει πάντη τε καὶ πάντως καὶ τὰ ἰάματα, Θεοῦ μοτοῦντός τε ἡμᾶς καὶ ἀπονευροῦν- τος τὰ πάθη, καὶ ἀντεισκρίνοντος ἐν ἡμῖν τὸ θέλειν ἀγαθουργεῖν, καὶ διαπρέπειν ἐν δικαιοσύνῃ. Ταύτῃτοί φησιν, ὅτι "6Προπορεύσεται ἔμπροσθέν σου ἡ δικαιο- σύνη σου."6 Προπορεύσεται δὲ προεξευμαρίζουσα δηλονότι τὴν εἰς εὐσέβειαν ὁδὸν, καὶ τὸ τραχὺ μεθ- ιστῶσα πρὸς τὸ λεῖόν τε καὶ βάσιμον, καὶ τὸ ἄναντες καταφέρουσα, καὶ τὸν ἐφ' ἅπασι τοῖς ἀρίστοις οἱονεὶ κατευθύνουσα δρόμον. Προσεπάγει δέ τι καὶ ἕτερον. "6Ἡ γὰρ δόξα τοῦ Θεοῦ, φησὶ, περιστελεῖ σε,"6 τουτ- έστι, κυκλώσει σε, καὶ ἀπόβλεπτόν σε καταστήσει, καὶ κοινὸν ὠφέλημα πολλοῖς. Ἡ γὰρ τῶν ἁγίων φαιδρότης ὀνίνησι μὲν οὐ μετρίως τοὺς ἐνορῶντας αὐτοῖς. Καὶ γοῦν ἔφη Χριστὸς τοῖς ἁγίοις ἀποστόλοις· "6Λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσι τὰ καλὰ ἔργα ὑμῶν, καὶ δοξάσωσι τὸν Πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς."6 Οὐκοῦν ἐσόμεθα λαμπροὶ πε- ριφοιτώσης ἡμᾶς καὶ οἷον ἀμφιεννύσης τῆς παρὰ Θεοῦ δόξης, οἷς ἂν χαρίσαιτο τοῖς [ἴσ. τῆς] δικαιοσύνης ἐπιμεληταῖς· τούτων δὴ οὖν ὑπαρξάντων σοι, φησὶ, βοήσῃ τότε, καὶ ὁ Θεὸς εἰσακούσεταί σου, ἔτι λαλοῦν- τός σου ἐρεῖ· Ἰδοὺ πάρειμι· "6Εὐχαῖς γὰρ δικαίων ἐπ- ακούει,"6 κατὰ τὸ γεγραμμένον. Καὶ καθά φησιν ὁ Μελῳδὸς, "6Ὀφθαλμοὶ Κυρίου ἐπὶ δικαίους, καὶ ὦτα αὐτοῦ εἰς δέησιν αὐτῶν."6 Κατανεύσει μὲν γὰρ τοῖς αἰτοῦσιν ὡς ἀγαθὸς, ἀλλ' οὐχ ἅπασι παραχρῆμα. Τοῖς γε μὴν διαπρέψασιν ἐν δικαιοσύνῃ, μελλησμοῦ δίχα παντὸς ὀρέγει τὰ αἰτήματα, καὶ ἑτοιμοτάτην αὐτοῖς ὑπέχει τὴν ἀκοὴν, ὥστε καὶ ἐφ' ἑκάστῳ τῶν αἰτημάτων χαίροντας λέγειν· "6Ἤκουσεν ἐκ ναοῦ ἁγίου αὐτοῦ φωνῆς μου, καὶ ἡ κραυγή μου ἐνώπιον αὐτοῦ εἰσελεύσεται εἰς τὰ ὦτα αὐτοῦ."6 Οὐκοῦν τὸ ἀνυπέρθετον τῆς φιλοτιμίας, καὶ τὸ λίαν ἕτοιμον τοῦ διδόντος Θεοῦ παρίστησιν ἐναργῶς τὸ, Ἰδοὺ πάρειμι, βοᾷν, ἔτι λαλοῦντος δικαίου, ἀνατείνοντός τε τὰς λιτάς. 9Ἐὰν ἀφέλῃς ἀπὸ σοῦ σύνδεσμον, καὶ χειροτο- νίαν, καὶ ῥῆμα γογγυσμοῦ, καὶ δῷς πεινῶντι τὸν ἄρτον σου, καὶ ψυχὴν τεταπεινωμένην ἐμ- πλήσῃς, τότε ἀνατελεῖ ἐν τῷ σκότει τὸ φῶς σου, καὶ τὸ σκότος σου ἐν μεσημβρίᾳ, καὶ ἔσται ὁ Θεός σου μετὰ σοῦ διαπαντός.9 Τὰ τῶν μαθημάτων ἐξαίρετα κἂν πολλάκις λέγηταί τισιν, ἀλλ' οὖν ἔχει τὸ ὀνησιφόρον. Γράφει γοῦν ὁ πάνσοφος Παῦλος τοῖς δι' αὐτοῦ πιστεύσασι· "6Τὰ αὐτὰ λέγειν ὑμῖν, ἐμοὶ μὲν οὐκ ὀκνηρὸν, ὑμῖν δὲ ἀσφαλές."6 Οὐκοῦν πολυτρόπως διὰ τῶν αὐτῶν ἡμῖν ἔρχεται λέ- γων καὶ τὰς τῆς εὐδοκιμήσεως ὁδοὺς ἐναργεῖς καθ- ιστὰς, καὶ τῶν δοθησομένων τοῖς ἁγίοις γερῶν τὴν φαιδρότητα διηγούμενος, ἵνα καὶ ἔτι μειζόνως προ- θυμοτέρους ἐργάσηται πρὸς τὸ ἑλέσθαι δρᾷν τὰ δι' ὧν ἂν γένοιντο σεπτοὶ, καὶ τὴν ἄνωθεν καὶ παρ' αὐτοῦ φιλοτιμίαν εὑρήσουσιν. Οὐκοῦν, "6Ἐὰν ἀφέλης, φη- σὶν, ἀπὸ σοῦ σύνδεσμον, καὶ χειροτονίαν."6 Καὶ σύνδεσμον μὲν, ὥς γε οἶμαι, φησὶ τὴν τῶν ἐθνῶν μοχθηρίαν, σκαιότητά τε καὶ τὸ φιλόνεικον, καὶ τὸ οἷον συνδέσμους πραγμάτων ἐργάζεσθαι κατά τινων, καὶ σκολιῶν εὑρεμάτων ποιεῖσθαι ζητήσεις, ὡς κατα- δεσμεῖν ἔσθ' ὅτε τινὰς, καὶ ἀφύκτοις περιστάσεων ἐνιέναι βρόχοις. ∆εῖ γὰρ ἁπλοῦν, καὶ εὐπρόσιτον εἶναι τὸν ἄνθρωπον, εἴπερ ἔχοι σκοπὸν ἐφορᾶσθαι παρὰ Θεοῦ, καὶ τῶν παρ' αὐτοῦ γλίχεσθαι χαρισμάτων. Χειροτονίαν δὲ τάχα πού φησι τὴν δωροδοκίαν, καὶ τὸ λημμάτων αἰσχρῶν ἐφίεσθαι, φαμὲν γὰρ ἔσθ' ὅτε περί τινων, ὡς δὲ τὴν χεῖρα πρὸς τὸ λαβεῖν ἐκτετα- μένην ἔχει, καὶ περὶ τῶν ἀποσειομένων αἰσχροκερ- δείαις, ὅτι συνεσταλμένην ἔχει τὴν χεῖρα. Εἴρηται δὲ περὶ τῶν ἡγουμένων τῆς Ἰουδαίων Συναγωγῆς· "6Οἱ ἡγούμενοι αὐτῆς μετὰ δώρων ἔκρινον, καὶ οἱ ἱερεῖς αὐτῆς μετὰ ἀργυρίου ἐμαντεύοντο,"6 καὶ ὅτι γεγόνασι κοινωνοὶ κλεπτῶν, ἀγαπῶντες δῶρα, διώκοντες ἀντ- απόδομα. Ἔφη δέ που καὶ ὁ θεσπέσιος Ἀββακούμ· "6Ἐξ ἐναντίας μου γέγονε κρίσις, καὶ ὁ κριτὴς λαμ- βάνει."6 Οὐκοῦν ἢ δωροληψίας ἔσται σημαντικὸν τοὔνομα, τουτέστιν, ἡ χειροτονία, ἢν δὴ καὶ ἀφελεῖν, ἤγουν ἀποστῆσαι προστέταχεν· ἢ καὶ καθ' ἕτερον τρόπον τὸ ἀνταμύνασθαι δηλοῖ, καὶ τὸ ἀνταποδιδόναι κακὸν ἀντὶ κακοῦ. Ἔφη γοῦν ὁ Ψαλμῳδὸς περί τινων, ὅτι "6Ἐξέτεινε τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐν τῷ ἀποδιδόναι."6 Προσεπάγει δὲ, ὅτι "6Ἐβεβήλωσαν τὴν διαθήκην αὐτοῦ."6 Οὐκοῦν ἡ τῆς χειρὸς ἔκτασις κατασημήνειεν ἂν, ὡς ἔφην, καὶ τὴν ἀνταπόδοσιν, ἣν ἄν τις ποιοῖτο τοὺς καταλυπήσαντας ἀμυνόμενος, καὶ τοῖς προσκρούσασιν ἀντεπαγαγὼν τὰ ἐξ ὀργῆς. Μεμνήμεθα δὲ καὶ αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος λέγοντος, ὅτι "6Ἐάν τίς σε ῥαπίσῃ εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην."6 Πραότητος γὰρ καὶ ἀοργησίας τῆς εἰς λῆξιν ἀπόδει- ξις γένοιτ' ἂν τὸ εἰδέναι διακαρτερεῖν ἐν πλεονεξίαις, καὶ μὴ ἀνταμύνεσθαι φιλεῖν τοὺς λελυπηκότας, ἀμνησικάκως δὲ μᾶλλον διακεῖσθαι περὶ αὐτούς. Ἀφελεῖν δὲ βούλεται πρὸς τούτῳ καὶ ῥήματα γογ- γυσμοῦ. ∆εῖ γὰρ ἡμᾶς ἱλαρῷ φρονήματι τοῖς θείοις ὑποκεῖσθαι νόμοις, καὶ τῆς ἐξαιρέτου πολιτείας μη- δεμίαν ποιεῖσθαι καταβοὴν, μονονουχὶ τὸν ζυγὸν ἀποσειομένους, καὶ καταφοιτῶντος τοῦ νοῦ πρὸς ἔφεσιν τὴν ἐπί γε τοῖς χείροσι, καὶ φιληδονίαν μᾶλ- λον ἐπαινοῦντος ἢ ἐγκράτειαν, καὶ τὰς ἐν κόσμῳ τρυφὰς προτάττοντος τοῦ διαβιοῦν ἑλέσθαι σεπτῶς. Ὃ δὴ καὶ πεπράχασιν οἱ ἐξ Ἰσραὴλ τὴν βαθείαν ἐκεί-νην διατρέχοντες ἔρημον. Καθιέντος γὰρ τοῦ Θεοῦ τὸ μάννα αὐτοῖς, τὴν πρὸς τὰ αἰσχίω ῥοπὴν εἰσεδέχοντο λέγοντες, "6Ὄφελον ἀπεθάνομεν, πληγέντες ὑπὸ Κυ- ρίου ἐν γῇ Αἰγύπτου, ὅταν ἐκαθίσαμεν ἐπὶ τῶν λεβή- των τῶν κρεῶν, καὶ ἠσθίομεν ἄρτους εἰς πλησμονήν."6 Ἀλλ' ἐκβέβηκεν αὐτοῖς εἰς ὄλεθρον ὁ κατὰ Θεοῦ γογγυσμὸς, ἀπώλοντο γὰρ ὑπὸ τῶν ὄφεων. Ταύτῃτοι καὶ ὁ σοφώτατος Παῦλος, "6Μὴ γογγύζετε, φησὶ, καθώς τινες αὐτῶν ἐγόγγυσαν, καὶ ὑπὸ τῶν ὄφεων ἀπώλοντο."6 Οὐκοῦν ἱλαρῷ φρονήματι προσήκει τὸν ἀπάσης εὐκοσμίας ἐπιμελητὴν, καὶ τῶν ἐξαιρέτων ἐφιέμενον ἀνδραγαθημάτων, ἀφελὼν δὲ τὸ ῥῆμα τοῦ γογγυσμοῦ, ἐὰν δῷς τὸν ἄρτον πεινῶντι, καὶ ψυχὴν τεταπεινωμένην ἐμπλήσῃς, τουτέστιν, εἰ γένοιο φιλοι κτίρμων, φιλάγαθός τε καὶ φιλάλληλος, εὐμετάδοτος, καὶ κοινωνικὸς, καὶ τὸν πλησίον ἀγαπῶν ὡς σεαυτὸν, τότε ἀνατελεῖ ἐν τῷ σκότει τὸ φῶς σου. Πῶς δὲ δὴ ἄρα καὶ τοῦτο; Ὡς γὰρ ἐκ νυκτὸς ἡμέρα γίνεται, οὕ- τως ἐν ἡμῖν, ἐκπεμπομένου τοῦ νοητοῦ σκότους τὸ θεῖον ἀντεισκρίνεται φῶς, ὡς δοκεῖν εἶναι ἐν μεσημ- βρίᾳ, τουτέστιν, ἐν ἀκμῇ λαμπρότητος. Μεσημβρίζων γὰρ ὁ τοῦ ἡλίου κύκλος ἀκμαιότατον τότε δὴ μάλιστα τοῖς ἐπὶ γῆς ἐνίησι τὸ φῶς. Ἔσται δὴ οὕτως ὁ Θεός σου μετὰ σοῦ διὰ παντός. Πάμμεγα δὲ πρὸς τοῖς ἄλ- λοις καὶ τοῦτο. Τί γὰρ οὐχ ὑπάρχει τῶν ἀγαθῶν τοῖς τοῦτο λαχοῦσιν; ἢ ποίων οὐκ ἔσται χαρισμάτων ἐπί μεστος ἄνθρωπος, Θεοῦ συνόντος αὐτῷ τοῦ πάντα ἰσχύοντος, καὶ πλουσίᾳ χειρὶ διανέμοντος τὰ ὧνπέρ ἐστι χορηγὸς καὶ δοτὴρ, καὶ ἀποσοβοῦντος μὲν τὰς τῶν πειρασμῶν ἐφόδους, εὐσθενῆ δὲ οὕτω τιθέντος, ὥστε καὶ ἀντανίστασθαι γενικῶς καὶ αὐτῷ τῷ Σατανᾷ, καὶ ταῖς ἐκ παθῶν ἐπηρείαις; 9Καὶ ἐμπλησθήσῃ, καθάπερ ἐπιθυμεῖ ἡ ψυχή σου, καὶ τὰ ὀστᾶ σου πιανθήσονται, ὡς κῆπος μεθύων, καὶ ὡς πηγὴ, ἣν μὴ ἐξέλιπεν ὕδωρ, καὶ τὰ ὀστᾶ σου ὡς βοτάνη ἀνατελεῖ καὶ πιανθήσον ται, καὶ κληρονομήσουσι γενεὰς γενεῶν.9 Καὶ τίνος ἄρα ἐμπλησθήσεσθε; φησί. Θείων δηλον- ότι χαρισμάτων, καὶ τροφῆς ἁγιοπρεποῦς· ὡς γὰρ αὐτὸς ἔφη που Χριστός· "6Οὐκ ἐπ' ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ' ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ,"6 τοῦτο καὶ πάλαι τοῖς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ ὡς ἐν τύπῳ ἐνεγράφετο, καθιέντος Θεοῦ τὸ μάννα ἐξ οὐρανοῦ· ἐπεί τινα τρόπον ἄρτος ἀγγέλων νοηθείη ἂν, καὶ ἄρτος οὐρανοῦ. Εἰ δὲ καί τινες εἶεν, οἷς τὸ θεῖον ἐνήστραψε φῶς πλουσίως εἰς νοῦν, καὶ τῶν ἱερῶν Γραμμάτων ἀκριβῆ καὶ ἀμώμητον ἐνειρ- γάσατο γνῶσιν, καὶ τούτους ἐμπεπλῆσθαί φαμεν, καὶ εἰς κόρον ἐλάσαι τῆς ἄνωθεν καὶ παρὰ Θεοῦ τρυφῆς· ἀλλὰ τούτου μὲν ἐκπέπτωκεν ὁ Ἰσραήλ· γεγόνασί γε μὴν ἐν κτήσει καὶ κατοχῇ τὰ ἔθνη διὰ τῆς πίστεως, καὶ ὅσοι τὸν εὐαγγελικὸν καὶ σωτήριον προσιόντες λόγον. Καὶ γοῦν ἔφη τοῖς ἁγίοις ἀποστόλοις ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, ὅτι "6Ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ἐκείνοις δὲ οὐ δέδοται,"6 τοῖς ἀπιστήσασι δηλονότι, οἷς δὴ καὶ ὁ θεῖος ἐπεφώνησε λόγος, "6Οἱ δουλεύοντές μοι φάγονται, ὑμεῖς δὲ πεινάσετε. Ἰδοὺ οἱ δουλεύοντές μοι πίονται, ὑμεῖς δὲ διψήσητε."6 Ἐπείνασαν γὰρ καὶ ἐδίψησαν, ἀμέτοχοι γεγονότες τῶν διὰ τοῦ πνεύ- ματος ἀγαθῶν, καὶ ἄγευστοι παντελῶς τῶν διὰ Χρι- στοῦ χαρισμάτων, ἤτοι τῆς θείας τε καὶ εὐαγγελικῆς παιδεύσεως. Ἔφη γάρ που δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφη- τῶν· "6Ἰδοὺ ἐγὼ λιμὸν ἐπάγω ἐπὶ τὴν γῆν, οὐ λιμὸν ἄρτου, οὐδὲ δίψαν ὕδατος, ἀλλὰ λιμὸν τοῦ ἀκοῦσαι λόγον Κυρίου, καὶ ἀπὸ ἀνατολῶν ἕως δυσμῶν περι- δραμοῦνται ζητοῦντες τὸν λόγον Κυρίου, καὶ οὐ μὴ εὕρωσιν."6 Ἐξῄρηται γὰρ τῆς Ἰουδαίων ἀγέλης ὁ ζωοποιός τε καὶ τροφιμώτατος τοῦ Θεοῦ λόγος. ∆έ- δοται δὲ, ὡς ἔφην, τοῖς ἀγαπῶσι Χριστὸν, οἷς δὴ καὶ ἐπεφώνησε λέγων· "6Φάγετε, καὶ μεθύσθητε οἱ, πλη- σίον."6 Ψάλλει γοῦν καὶ ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ, ἅτε δὴ καὶ ἐν μεθέξει γεγονὼς τῆς οὕτως σεπτῆς καὶ ἀμφιλα- φοῦς φιλοτιμίας· "6Ἡτοίμασας ἐνώπιόν μου τράπε- ζαν ἐξ ἐναντίας τῶν θλιβόντων με· ἐλίπανας ἐν ἐλαίῳ τὴν κεφαλήν μου, καὶ τὸ ποτήριόν σου με- θύσκον με, ὡς κράτιστον."6 Οὐκοῦν ὅσοι τῶν θείων αὐτοῦ μυστηρίων ἐσχήκασι γνῶσιν, ἤτοι ἐνεπλήσθη- σαν τούτων, κατεπιάνθησαν τὰ ὀστᾶ. Ἐσχηματίσθη δὲ ὁ λόγος ὡς ἀπό γε τῶν τρυφᾷν εἰωθότων σαρκι- κῶς· τῶν τοιούτων ἡ ψυχὴ γένοιτο ἂν ὡς κῆπος μεθύων, τουτέστιν εὐανθὴς, καὶ εὐδενδρότατος, καὶ ποικίλαις ἀνθέων ἰδέαις ἐξωραϊσμένος, καὶ παντοδα- ποὺς ἐκφέρων καρπούς. Οἱ μὲν γὰρ ἄνυδροι τῶν κήπων πολὺ λίαν ἔχουσι τὸ εἰδεχθές· ξηροὶ γάρ εἰσι καὶ παντὸς ἔρημοι καρποῦ, ἢ τάχα που καὶ αὐτῶν ἐν ἐνδείᾳ τῶν φυτῶν. Οἵ γε μὴν ὑδάτων ἀταμιεύτοις ὁρμαῖς ἐκμεμεθυσμένοι παντοδαποῖς, ὡς ἔφην, στεφανοῦνται καρποῖς. Κῆπός γε μὴν Χριστοῦ γέγονεν ἡ Ἐκκλησία, ἧς δὴ καὶ ἀναλα-βοῦσα τὸ πρόσωπον ἡ ἐν τῷ Ἄσματι τῶν ᾀσμάτων γραφομένη νύμφη, "6Καταβήτω, φησὶν, ἀδελφιδός μου εἰς κῆπον αὐτοῦ, καὶ φαγέτω καρπὸν ἀκροδρύων αὐτοῦ·"6 ὅπερ γάρ ἐστιν ἐν φυτοῖς τὸ ἀκρόδρυον, ἤτοι καρπὸς ὡραῖος, τοῦτο καὶ ἐν ψυχαῖς ἁγίων ἀρετὴ καλὴ καὶ ἡδίστη τῷ Θεῷ. Οὐκοῦν ὡς κῆπος μεθύων ἔσται, φησὶν, ἡ ψυχή σου, ναὶ μὴν καὶ ὡς πηγὴ, ἣν μὴ ἐξέλιπεν ὕδωρ. Τοιοῦτοι γεγόνασιν οἱ θεσπέσιοι μυσταγωγοὶ, καθάπερ ἀπὸ πηγῆς ἀεννάου τῆς ἑαυ τῶν καρδίας τὰ τῆς εὐσεβοῦς διδασκαλίας προϊόντες νάματα, καὶ τὰς τῶν παιδευομένων ψυχὰς πλουσίως καταρδεύοντες. Καὶ πιστώσεται λέγων αὐτὸς ὁ τῶν οὕτως ἐξαιρέτων χαρισμάτων διανομεύς. "6Ὁ πι- στεύων εἰς ἐμὲ, καθὼς εἶπεν ἡ Γραφὴ, ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ῥεύσουσιν ὕδατος ζωῆς."6 Καὶ πάλιν· "6Πᾶς ὁ πίνων ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου διψήσει πάλιν, ὃς δ' ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον."6 Τοιούτους εἶναί φαμεν τοὺς ἁγίους ἀποστόλους τε καὶ εὐαγγελιστὰς, καὶ ὅσοι τὸν θεῖον πρεσβεύουσι λόγον, τοῦτο μὲν δογματικῆς εὐτεχνίας ἐν καλῷ γεγονότες, τοῦτο δὲ καὶ τῆς ἐν ἔργοις φαι- δρότητος τὴν ὁδὸν ἐκκαλύπτοντες. Καὶ τὰ ὀστᾶ σου δὲ, φησὶν, ὡς βοτάνη ἀνατελεῖ, καὶ πιανθήσονται, καὶ κληρονομήσουσι γενεὰς γενεῶν. Ἔοικεν ἐν τούτοις τὸ τῆς ἀναστάσεως καταδηλοῦν μυστήριον· ἀναστή- σεται γὰρ τότε τὸ σῶμα, καθάπερ τις ἐν ἀγρῷ πόα, κατὰ μὲν τὴν τοῦ χειμῶνος ὥραν μαρανθεῖσα καὶ καταμύσασα, γελώσης γε μὴν ἐαρινῆς εὐδίας, ἀνα- φυεῖσα πάλιν, καὶ οἶον ὑπονοστήσασα πρὸς τὸν ἐνόντα αὐτῇ κατὰ φύσιν ὡραϊσμόν. Ἀνατείλαντά γε μὴν ὡς βοτάνη τὰ ὀστᾶ καταπιανθήσονται, φησὶ, τῇ ζωοποιῷ δηλονότι χάριτι τῇ παρὰ Θεοῦ. Ψάλλει γάρ που καί φησιν ὁ θεσπέσιος ∆αβίδ· "6Ἐξαποστε λεῖς τὸ Πνεῦμά σου, καὶ κτισθήσονται, καὶ ἀνακαι- νιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς,"6 τουτέστι, τῶν ἐπὶ γῆς. Τότε κληρονομήσομεν γενεὰς γενεῶν, μακροημέρευ- σιν δηλονότι καταργηθέντος θανάτου, καὶ ἀνῃρημένης εἰσάπαν τῆς φθορᾶς. Εἴρηται δὲ πλεισταχοῦ τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς, ὀστᾶ ψυχῆς νοητὰ, πρακτικαί τινες αὐτῆς δυνάμεις καὶ ἐνέργειαι, ὡς ἔν γε τῷ φάναι, ὅτι "6Ὁ Θεὸς διεσκόρπισεν ὀστᾶ ἀνθρωπαρέ- σκων."6 Οὐ γάρ τοι τὰ τοῦ σώματος ὀστᾶ διασκίδνησι Θεὸς, συνθραύει δὲ μᾶλλον τὰς τῆς ψυχῆς αὐτῶν δυνάμεις, ὥστε μηδὲν δύνασθαι κατορθοῦν τῶν ὁρών- των αὐτοὺς, καὶ οὐκ εἰς δόξαν Θεοῦ μᾶλλον, οὔτε μὴν εἰς ὄνησιν τῆς αὐτῶν ψυχῆς πράττεσθαί τι τῶν παρ' ἐκείνοις φιλεῖ. Ἔφη δὲ πάλιν ὁ θεσπέσιος Μελῳ- δὸς, "6Ὅτι ἐσίγησα, ἐπαλαιώθη τὰ ὀστᾶ μου ἀπὸ τοῦ κράζειν με ὅλην τὴν ἡμέραν,"6 τουτέστι, δοξολογεῖν καὶ προσεύχεσθαι, σεσίγηκα πεσὼν εἰς ἀνθρωπίνην μικροψυχίαν. Ἐπαλαιώθη μου τὰ ὀστᾶ, τουτέστιν, ἐσαθρώθησαν αἱ τῆς διανοίας, ἤτοι τῆς ψυχῆς δυνά- μεις. Αὗται τοίνυν ἐκ ῥᾳθυμίας ἔσθ' ὅτε παραλυ- θεῖσαι βραχὺ πάλιν ὡς βοτάνη ἀνατέλλουσι, κατα- πιαίνοντος Θεοῦ παρακλήσεσι ταῖς διὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, καὶ ἀναῤῥωννύντος αὐτὴν, ὥστε διὰ τοῦτο κληρονόμους ἡμᾶς καταστῆναι τῆς εἰς μακραίωνα ζωῆς· σημαίνει γὰρ τοῦτο, καὶ ἕτερον οὐδὲν τὸ, εἰς γενεὰς γενεῶν. 9Καὶ οἰκοδομηθήσονταί σου αἱ ἔρημοι αἰώνιοι, καὶ ἔσται σου τὰ θεμέλια γενεῶν γενεαῖς, καὶ κληθήσῃ οἰκοδόμος φραγμῶν, καὶ τὰς τρίβους τὰς ἀναμέσον παύσεις.9 ∆ι' ἑτέρων δύο παραδειγμάτων ὁ προφητικὸς ἡμῖν ἔρχεται λόγος, καὶ τῶν κεκρυμμένων ἐννοιῶν τὸ κάλλος ἐκφαίνεται. Ὡς γὰρ ἐπὶ πόλεως ἐρημωθεί- σης ποτὲ, καὶ κατασεσεισμένης εἰσάπαν, ὡς καὶ ἀτείχιστον αὐτὴν ἀπομεῖναι, τὸ τοῦ λόγου πλάττεται σχῆμα. Αἱ γὰρ ἔρημοί σου, φησὶν, οἰκοδομηθήσονται αἰώνιοι, τουτέστιν, οὐκ ἔσῃ γυμνὴ τῶν οἰκούντων τὴν σὴν καρδίαν λογισμῶν ἀγαθῶν, οὔτε μὴν ἀτεί- χιστος, ἢ ἀφρούρητος ἀπομενεῖς, καὶ βάσιν ἑδραίαν οὐκ ἔχουσα. Γενήσεται γάρ σοι θεμέλιος ὁ Χριστὸς καὶ ἀσφάλεια διηνεκὴς, καὶ ὡς πόλις ἔσῃ πολυαν- δροῦσα καὶ ἀναριθμήτους ἔχουσα τοὺς οἰκήτορας. Αἱ γὰρ τῶν ἁγίων ψυχαὶ λόγων τε καὶ ἐννοιῶν εἰσι μεσταὶ, τῶν περὶ Θεοῦ δηλονότι. Πλεῖστοι δὲ οὗτοι, καὶ διὰ τῆς εἰς λῆξιν ἀκριβείας ἐρχόμενοι, ἄνω τε καὶ κάτω περιθέοντες αὐτὴν, πλήρη τε αὐτὴν ἀπο- φαίνοντες ἀγαθοῦ παντός. Κληθήσῃ δὲ πρὸς τούτῳ καὶ οἰκοδόμος φραγμῶν, καὶ τὰς τρίβους τὰς ἀνὰ μέσον παύσεις· τοὺς μὲν γὰρ ἐρήμους τῶν κήπων πολλοὶ λίαν οἱ διαστοιχίζοντες. Ἐφεστηκότος γὰρ ὅλως οὐδενὸς, ἤγουν περιφράττοντος ἀπρὶξ εἶεν ἂν οὐδὲν κωλύοντες τοὺς διὰ μέσου βαδίζειν ἐθέλοντας. Εἰ δὲ δὴ γένοιντό πως ὑπὸ γηπόνον ἀσφαλῆ, τότε καὶ ἀποβάλλουσι τὸ τοῖς τῶν πολλῶν ὑποκεῖσθαι πο- σὶν, ἐγηγερμένου δηλονότι φραγμοῦ. Πεπαύσονται γὰρ οὕτως αἱ διὰ μέσου τρίβοι. Ἔσῃ τοίνυν, φησὶν, ὡς ἐπιμελὴς γηπόνος φραγμοὺς ἐγείρων, καὶ παύων τὰς ἀναμέσον τρίβους. Ἕως μὲν γὰρ ἀφρούρητός ἐστι ψυχὴ, ῥέγχουσα πρὸς τὸ ῥᾴθυμον, καὶ ταῖς τῶν ἡδονῶν ἐκτόποις ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας οὐκ ἀστι- βὴς, ἀλλ' ἔοικε κήπῳ διοδευομένῳ παρὰ παντὸς ὁτουοῦν. Ἐπὰν δὲ διανήψασα τῶν τῆς φαυλότητος ἀποπηδήσῃ βρόχων, ἐπιδράξηται δὲ μᾶλλον τοῦ θέ- λειν ἀγαθουργεῖν, καὶ ὥσπερ τινὰ φραγμὸν ἀναστήσῃ τῷ νῷ τὴν ἀσφάλειαν, τὴν ἀπό γε, φημὶ, τοῦ θείου φόβου, καὶ ἀποσοβήσῃ τῆς διανοίας τοὺς πάλαι κρα- τοῦντας αὐτῆς διαλογισμοὺς, οἳ διὰ μέσης ὥσπερ ᾔεσαν αὐτῆς ὑπὸ πόδας ἔχοντες ταύτην, καὶ θέντες εἰς καταπάτημα διὰ τοῦ κατακρατεῖν αὐτῆς, τότε κεκλήσεται καὶ οἰκοδόμος φραγμῶν. Ἰστέον δὲ ὅτι καὶ αἱ πονηραὶ καὶ ἀντικείμεναι δυνάμεις κατατρέ- χουσιν ἔσθ' ὅτε τῆς ἀθλίας ψυχῆς, μυσαρὰς ἡδονὰς ἐκτίκτουσαι, καὶ ἀποφέρουσαι τυραννικῶς οἷπερ ἂν βούλωνται, καὶ ὡς διὰ κήπου κεχερσωμένου βαδί- ζουσαι. Πεπαύσονται δὲ τοῦ καταπατεῖν αὐτὴν, ἐγη- γερμένου φραγμοῦ, ὃν ὁ θεῖος ἐν ἡμῖν ἀνίστησι φό- βος. Ἐφαρμόσεις δὲ τὸν τοιόνδε λόγον καὶ ἑκάστῳ τῶν ἁγίων μυσταγωγῶν. Γεγόνασι γὰρ οἰκοδόμοι φραγμῶν, ἀσφαλιζόμενοι ταῖς εἰς ἀρετὴν νουθεσίαις τὰς τῶν παιδευομένων ψυχὰς, ὥστε καὶ ταῖς τῶν ἡδονῶν ἐφόδοις ἀστιβῆ τρόπον τινὰ τὴν διάνοιαν ἔχειν καὶ βωμολοχίαις, ἔκ τε τῶν κενοφωνεῖν εἰωθότων, οἳ τὸν ὀρθὸν τῆς πίστεως ἐκκαπηλεύουσι λόγον, μὴ εἰ- δότες μήτε ἃ λέγουσι, μήτε περὶ τίνων διαβεβαιοῦνται. 9Ἐὰν ἐπιστρέψῃς τὸν πόδα σου ἀπὸ τῶν Σαβ- βάτων, τοῦ μὴ ποιεῖν τὰ θελήματά σου ἐν τῇ ἡμέρα τῇ ἁγίᾳ, καὶ καλέσῃς τὰ Σάββατα τρυ- φερὰ, τῷ Θεῷ σου ἅγια, οὐκ ἀρεῖς τὸν πόδα σου ἐπ' ἔργῳ, οὐδὲ λαλήσῃς λόγον ἐν ὀργῇ ἐκ τοῦ στόματός σου, καὶ ἔσῃ πεποιθὼς ἐπὶ Κύριον, καὶ ἀναβιβάσει σε ἐπὶ τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς, καὶ ψωμιεῖ σε τὴν κληρονομίαν Ἰακὼβ τοῦ Πατρός σου. Τὸ γὰρ στόμα Κυρίου ἐλάλησε ταῦτα.9 Ὁ θεσπέσιος Παῦλος τὴν τοῦ νόμου σκιὰν ὡς ἀδρανῆ παρωθούμενος εἰς πνευματικὴν θεωρίαν μεθ- ίστησι τὰ ἐν αὐτῷ. Οὔτε γὰρ τὴν κατὰ σάρκα περι- τομὴν, οὔτε τὴν κατὰ τὸ Σάββατον ἀργίαν ἀποδεξά- μενον καταθρῆσαί τις ἂν αὐτὸν, περιτομὴν δὲ μᾶλλον πνευματικὴν, καὶ σαββατισμὸν ὁμοίως διακηρύττων ὁρᾶται. Ἔφη γὰρ, ὅτι "6Οὐχ ὁ ἐν τῷ φανερῷ Ἰου-δαῖός ἐστιν, οὐδὲ ἡ ἐν τῷ φανερῷ ἐν σαρκὶ περιτομὴ, ἀλλ' ὁ ἐν τῷ κρυπτῷ Ἰουδαῖος, καὶ περιτομὴ καρ δίας ἐν πνεύματι, οὐ γράμματι, οὗ ὁ ἔπαινος οὐκ ἐξ ἀνθρώπων, ἄλλ' ἐκ τοῦ Θεοῦ."6 Περὶ δὲ τοῦ Σαββάτου ἄρα ἀπολείπεται σαββατισμὸς τῷ λαῷ τοῦ Θεοῦ. Ὁ γὰρ εἰσελθὼν εἰς τὴν κατάπαυσιν αὐτοῦ, καὶ αὐτὸς κατέπαυσεν ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὥσπερ ἀπὸ τῶν ἰδίων ὁ Θεός. Οὐκοῦν εἴ τις παύσαιτο τῶν ἰδίων ἔργων, ἤτοι τῶν ἑαυτοῦ θελημάτων τὸ χρῆναι κρα- τεῖν ἐπιδοὺς τοὶς ἱεροῖς θεσπίσμασιν, οὕτως Σαββα- τίζει πνευματικῶς, καὶ ἁγίαν ἀληθῶς ἡμέραν ἐπι- τελεῖ. Τοῦτο καὶ τῆς ἐν χερσὶ προφητείας διαδεί- κνυσιν ἡμῖν ὁ λόγος. Ἐὰν γὰρ ἀποστρέψῃς, φησὶ, τὸν πόδα σου ἀπὸ τῶν Σαββάτων, τοῦ μὴ ποιεῖν τὰ θελήματά σου ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἁγίᾳ. Τὸ δὲ, ἀποστρέ- ψεις τὸν πόδα σου ἀπὸ τῶν Σαββάτων, οὐδὲν ἕτερον εἴη ἂν, ὥς γε οἶμαι πλὴν ὅτι τὸ μὴ χρῆναι δρᾷν, ἃ ἂν βούλοιτό τις, καὶ τὰς τῶν ἰδίων ἐπιθυμιῶν ἰέναι τρίβους. Ὅτι γὰρ τῶν ἀνθρωπίνων θελημάτων ὁ σκο- πὸς εἰς τὸ φιλήδονον βλέπει, πιστώσεται γράφων ὁ πάνσοφος Παῦλος· "6Οὐ γὰρ ὃ θέλω τοῦτο ποιῶ ἀγαθὸν, ἀλλ' ὃ μισῶ κακὸν τοῦτο πράσσω, συνήδομαι γὰρ τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ κατὰ τὸν ἔσω ἄνθρωπον, βλέπω δὲ ἕτερον νόμον ἀντιστρατευόμενον τῷ νόμῳ τοῦ νοός μου, καὶ αἰχμαλωτίζοντά με τῷ νόμῳ τῆς ἁμαρτίας τῷ ὄντι ἐν τοῖς μέλεσί μου."6 ∆εῖ δὴ οὖν ἄρα καὶ μάλα νεανικῶς καταγωνίσασθαι μὲν τὸ ἴδιον θέλημα τοὺς εὐδοκιμεῖν ἐθέλοντας παρὰ Θεῷ, τοῖς δὲ θείοις αὐτοῦ νόμοις πανταχοῦ ἑπομένους τὴν ἀξι- άγαστον τῆς δικαιοσύνης διάττειν ὁδόν. Τρυφερὰ δὲ Σάββατά φησι τὰ μηδὲν ἔχοντα τῶν ἀπὸ γνώμης. Σκληρὰ δὲ γνώμη καὶ ἀπηνὴς, τὸ μὴ ὑποκεῖσθαι θέ- λειν, οἷς ἂν βούληται Θεός· τοιοῦτον ὄντα τὸν Ἰσραὴλ διήλεγξε λέγων, "6Γινώσκω ἐγὼ ὅτι σκληρὸς εἶ, καὶ νεῦρον σιδηροῦν ὁ τράχηλός σου, καὶ τὸ μέτωπόν σου χαλκοῦν."6 Τὸ εὐπειθὲς οὖν ἄρα, καὶ τὸ εὐήνιον, καὶ τὸ εἰκτικὸν τοῦ τρόπου, τρυφερὰν ἀποφαίνει τῷ Θεῷ τὴν κατὰ τὸ Σάββατον ἀργίαν, ἤτοι τὸν κατὰ πνεῦμα σαββατισμὸν, ὃν οἱ κατορθοῦν ἐθέλοντες ἀμωμήτως οὐκ ἀροῦσιν ἐπ' ἔργῳ τὸν πόδα, τουτ- έστιν, οὐ βαδίζουσι πρακτικῶς, ἐπιτελοῦσι δὲ μᾶλλον τὴν εὐαγῆ, καὶ ὀνησιφόρον ἀργίαν, τὴν ἐπί γε, φημὶ, τοῖς αἰσχίστοις, καὶ βδελυροῖς, καὶ ἀπηχθημένοις τῷ Θεῷ πράγμασι. Βούλεται δὲ τοὺς τοιούτους καὶ ὀργῆς καὶ θυμοῦ κατευμεγεθοῦντας ὁρᾶσθαι, καὶ θύραν ἔχοντας ἐπὶ γλώττῃ καὶ μοχλόν. Οὐ γὰρ λαλήσεις λόγον, φησὶν, ἐν ὀργῇ ἐκ τοῦ στόματός σου. ∆ύο δὴ οὖν ἐνταῦθα περιτέμνει δεινὰ καὶ παγχάλεπα, ὧν ἄν τις ἀποφοιτήσας τέλειος ἔσται παρὰ Θεῷ. Ἔφη γάρ τις τῶν ἁγίων ἀποστόλων, "6Εἴ τις ἐν λόγῳ οὐ πταίει, οὗτος τέλειος ἀνὴρ δυνά- μενος χαλιναγωγῆσαι καὶ ὅλον τὸ σῶμα."6 Ὁ δὲ κρε- ίττων ὀργῆς, πάντως που καὶ εὐσχήμων, εἴπερ ἐστὶν ἀληθὲς καὶ τὸ ἔμπαλιν· γέγραπται γὰρ ὅτι "6Ἀνὴρ θυμώδης οὐκ εὐσχήμων."6 Πράους οὖν ἄρα καὶ πλεί- στην ὅσην ἔχοντας τὴν ἀρετὴν εἶναι βούλεται ὁ Θεὸς τοὺς σαββατίζοντας νοητῶς, καὶ ἁγίως, καὶ τρυφε- ρῶς, καὶ πεποιθέναι κελεύει, οὐκ ἐπὶ πλούτῳ μᾶλλον ἢ δυναστείαις κοσμικαῖς, οὐκ ἐπὶ ῥώμῃ σωμάτων, οὐκ ἐφ' ἑτέρῳ τινὶ τῶν τοιούτων, ἃ πόαις ἐν ἴσῳ ταῖς ἐν ἀγροῖς πρόσκαιρά τέ ἐστι καὶ εὐμάραντα, ἐπὶ Κύριον δὲ μᾶλλον τὸν ἁπάσης εὐθυμίας καὶ χορηγὸν καὶ πρύτανιν. Τὰ τῶν οὕτω ζῇν εἰωθότων, ὅτι οἶοί τινες εἶεν, ἀνθρώπους στεφανοῖ, διαδείκνυσι λέγων, ὅτι "6Ἀναβιβάσει σε ἐπὶ τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς, καὶ ψωμιεῖ σε ἐπὶ τὴν κληρονομίαν Ἰακὼβ τοῦ πα- τρός σου."6 Ἐπηγγείλατο μὲν γὰρ τοῖς τῶν Ἰουδαίων πατράσιν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, καὶ δὴ καὶ εἰσεκομίσθησαν εἰς αὐτὴν στρατηγοῦντος Ἰησοῦ μετὰ τὸν ἱεροφάντην Μωσέα· Εἶτα πῶς διὰ τῶν προκειμένων στίχων, ὡς οὕπω λαβοῦσι τὸν κλῆρον τὸν ἐπαγγελθέντα τῷ πατριάρχῃ Ἰακὼβ, δώσειν αὐτοῖς ἐπαγγέλλεται; Οὐκοῦν οὐ περὶ τῆς αἰσθητῆς, ἤτοι τῆς κατακληροδοθείσης αὐτοῖς ἡ ἐπαγ- γελία ἦν τῷ Θεῷ πρὸς τὸν θεσπέσιον Ἰακὼβ, ἤγουν ἐπὶ Ἀβραάμ τε καὶ Ἰσαὰκ, περὶ ἐκείνης δὲ μᾶλλον, ἣν αὐτὸς ἡμῖν ὁ Σωτὴρ κατεσήμαινε λέγων· "6Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν."6 Ὅτι δὲ πάντη τε καὶ πάντως εἰς πέρας ἐκβήσονται τὰ ἐπηγγελμένα, πιστοῦται λέγων· Τὸ γὰρ στόμα Κυρίου ἐλάλησε ταῦτα· ἀμήχανον δὲ τοὺς θείους διαπεσεῖν λόγους· Θεὸς γάρ ἐστιν ἀλήθεια. 9Μὴ οὐκ ἰσχύει ἡ χείρ μου τοῦ σῶσαι; ἢ ἐβάρυνε τὸ οὖς αὐτοῦ τοῦ μὴ ἀκοῦσαι; Ἀλλὰ τὰ ἁμαρτήματα ὑμῶν διιστῶσιν ἀναμέσον ὑμῶν καὶ τοῦ Θεοῦ, διὰ τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν ἀπέστρεψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἀφ' ὑμῶν, τοῦ μὴ ἐλεῆσαι. Αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν μεμολυσμέναι αἵματι, καὶ οἱ δάκτυλοι ὑμῶν ἐν ἁμαρτίαις. Τὰ δὲ χείλη ὑμῶν ἐλάλησεν ἀνομίαν, καὶ ἡ γλῶσσα ὑμῶν ἀδικίαν μελετᾷ· οὐδεὶς λαλεῖ δίκαια, οὐδὲ ἔστι κρίσις ἀληθινή. Πεποίθασιν ἐπὶ ματαίοις. καὶ λαλοῦσι κενά.9 Ἐν τοῖς ἀνόπιν βραχὺ τὸ τοῦ Θεοῦ πρόσωπον εἰσ εκομίσθη, λέγον τῷ θεσπεσίῳ προφήτῃ· "6Ἀναβόησον ἐν ἰσχύϊ, καὶ μὴ φείσῃ, ὡς σάλπιγγα ὕψωσον τὴν φωνήν σου, καὶ ἀνάγγειλον τῷ λαῷ μου τὰς ἀνομίας αὐτῶν, καὶ τῷ οἴκῳ Ἰσραὴλ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. Ἐμὲ ἡμέραν ἐξ ἡμέρας ζητοῦσι, καὶ γνῶναί μου τὰς ὁδοὺς ἐπιθυμοῦσιν, ὡς λαὸς δικαιοσύνην πεποιη- κὼς, καὶ κρίσιν Θεοῦ αὐτοῦ μὴ ἐγκαταλελοιπώς. Αἰ- τοῦσί με νῦν κρίσιν δικαίαν, καὶ ἐγγίζειν Θεῷ ἐπι- θυμοῦσι, λέγοντες, Τί ὅτι ἐνηστεύσαμεν, καὶ οὐκ εἶ- δες; ἐταπεινώσαμεν τὰς ψυχὰς ὑμῶν, καὶ οὐκ ἔγνως; Ἐν γὰρ ταῖς ἡμέραις τῶν νηστειῶν ὑμῶν εὑρίσκετε τὰ θελήματα ὑμῶν, καὶ πάντας τοὺς ὑποχειρίους ὑπονύσσετε, εἰς κρίσιν καὶ μάχας νηστεύσετε· οὐ ταύτην τὴν νηστείαν ἐξελεξάμην, λέγει Κύριος."6 Ἐλέγομεν δὲ τὴν τῆς προφητείας δύναμιν, ὡς ἔνι, διερμηνεύοντες, ὅτι τοῖς τεθεσπισμένοις διὰ τοῦ παν- σόφου Μωσέως ἀντανιστάμενοι, καὶ ὀλίγου παντε- λῶς ἀξιοῦντες λόγου τὸ διαζῇν ὀρθῶς, ἔδρων δὲ τὰ συνήθη, στυγητὸν τῷ Θεῷ καὶ φιλαμαρτήμονα πολι τείας τρόπον ἐπιτηδεύοντες, εἶτα πολέμου περιαγ- γελθέντος ἔσθ' ὅτε τὸ ἀσιτεῖν ἐσκέπτοντο διὰ γυ- μνῆς καὶ μόνης νηστείας, ἤγουν ἀσιτείας, ἵλεων καταστήσειν ἐφ' ἑαυτοῖς οἰόμενοι τὸν κριτήν. Εἶτα διεγόγγυζον τῆς ἐλπίδος ἡμαρτηκότες, καὶ δὴ καὶ ἔφασκον· Τί ὅτι ἐνηστεύσαμεν, καὶ οὐκ εἶδες; ἐτα- πεινώσαμεν τὰς ψυχὰς ἡμῶν, καὶ οὐκ ἔγνως; Ἄθρει δὴ οὖν, ἄθρει τὸν θεσπέσιον προφήτην, ὡς ἐκ πολλῆς ἄγαν φιλοθεΐας ἐπιτιμῶντα αὐτοῖς, καὶ λέγοντα, Μὴ οὐκ ἰσχύει ἡ χεὶρ Κυρίου τοῦ σῶσαι, ἢ ἐβάρυνε τὸ οὖς αὐτοῦ τοῦ μὴ ἐπακοῦσαι; Οὐ γὰρ ἠτόνησε, φησὶν, ἡ πανσθενὴς τοῦ Κυρίου δεξιὰ, ἀλλ' οὐδὲ τὸ οὖς βα- ρυνθὲν ἔχει καὶ ἀπεστραμμένον, ὥστε μὴ εἰσακοῦ- σαι. Τὰ δὲ ἁμαρτήματα ὑμῶν διιστῶσιν ἀναμέσον ὑμῶν καὶ αὐτοῦ. Οὐκοῦν εἴ τις ἀφέλοιτο τὴν διαφο- ρὰν, καὶ ἀποστῆσαι τὸ διατειχίζον τῆς πρὸς Θεὸν γνώσεως, τουτέστι, τὴν ἁμαρτίαν, οὐ μακρὰν ὁ σώζων ἐστὶν, ἀλλὰ δέξεται πάντως τὰς ἱκετηρίας. Ἔνεστι γὰρ αὐτῷ καὶ τὸ πανσθενὲς, καὶ τὸ προσίεσθαι φιλαγάθως τὰς παρὰ τῶν καμνόντων λιτάς. Ποῖαι τοίνυν ἁμαρτίαι διιστῶσιν ἀναμέσον τοῦ Θεοῦ, καὶ τῶν ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ ἐπιφέρει, λέγων· "6Αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν μεμολυσμέναι αἵματι, καὶ οἱ δάκτυλοι ὑμῶν ἐν ἁμαρτίαις. Τὰ δὲ χείλη ἐλάλησαν ἀνομίαν, καὶ ἡ γλῶσσα ὑμῶν ἀδικίαν μελετᾷ."6 Ἀπεκτόνασι μὲν γὰρ προφήτας ἁγίους τοὺς ἀπεσταλμένους παρὰ Θεοῦ, κατελάλησαν δὴ καὶ αὐτοῦ. Ἔφη γοῦν Ἱερεμίας, Ἡ ἰσχύς μου ἐξέλιπεν ἐκ τῶν καταρωμένων με· παρεὶς δὲ τὰ τοιάδε νῦν τὴν κατὰ Χριστοῦ δυσ- σέβειαν ἐγκαλεῖν ἔοικε, τὰς χεῖρας αὐτῶν αἵματι μεμολύνθαι λέγων. Γεγόνασι δὲ κυριοκτόνοι, ἐλάλη- σαν δὲ καὶ τὰ χείλη αὐτῶν ἀνομίαν, καὶ ἡ γλῶσσα αὐτῶν ἀδικίαν ἐμελέτησε· οὐ γὰρ διαλελοίπασι μα- χόμενοί τε καὶ ὀνειδίζοντες, καὶ καταλαλοῦντες Χρι- στοῦ, καὶ ποτὲ μὲν διασύροντες τὰς θεοσημείας, καὶ καταψευδόμενοι τῆς θεοπρεποῦς μεγαλουργίας, ποτὲ δὲ κατηγοροῦντες καὶ λέγοντες· "6Αἶρε, αἶρε, σταύ- ρου αὐτόν."6 Ποτὲ δὲ ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας, ὡς ψῆφον ἄδικον ὑπομείναντος Χριστοῦ, μετὰ παῤῥη- σίας ἁγιοπρεποῦς ὁ προφήτης ἀναφθέγγεται, Οὐδεὶς ἐλάλει δίκαια, οὐδ' ἔστι κρίσις ἀληθινή. Πεποίθασιν ἐπὶ ματαίοις, καὶ καλοῦσι κενά. Ποία δὲ αὐτῶν ἡ ματαία πεποίθησις; Ὠήθησαν γὰρ ὅτι τὸν κληρονό- μον ἐκ μέσου ποιησάμενοι, καθέξουσι τὸν κλῆρον αὐτοῦ· καὶ ταῦτα πρὸς ἀλλήλους κενοφωνοῦντες οἱ δείλαιοι δεδυσσεβήκασι εἰς αὐτόν. Ἢ τοίνυν τὴν εἰς Χριστὸν δυσσέβειαν ὁ προφητικὸς ἐγκαλεῖ λόγος τοῖς ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, ἤγουν ὅτι κατ' οὐδένα τρόπον ἐπιεικεῖς ὄντες ἁλοῖεν ἂν, οἵ γε καὶ χεῖρας ἔχουσι μεμολυσμένας αἵματι, χείλη τε καὶ γλῶσσαν οὐδὲν εἰδυῖαν ἕτερον μελετᾷν, πλὴν ὅτι τὰ εἰς δυσσέβειαν, καὶ ἀνομίαν, καὶ ἀδικίαν βλέποντα, καὶ ὅτι πρὸς τούτοις ἄδικοι γεγόνασι δικασταὶ, δωροδοκοῦντες δη- λονότι, καὶ λημμάτων αἰσχρῶν ἡττώμενοι. Εἴρηται γὰρ ἑτέρωθί που, "6Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστὴ, Σιὼν πλήρης κρίσεως, ἐν ᾗ δικαιοσύνη ἐκοιμήθη ἐν αὐτῇ, νῦν δὲ φονευταί; Τὸ ἀργύριον ὑμῶν ἀδόκιμον, οἱ κάπηλοί σου μίσγουσι τὸν οἶνον ὕδατι, οἱ ἄρχοντές σου ἀπειθοῦσι, κοινωνοὶ κλεπτῶν, ἀγαπῶντες δῶρα, διώκοντες ἀνταπόδομα, ὀρφανοῖς οὐ κρίνοντες, καὶ κρίσει χήρας οὐ προσέχοντες."6 9Ὅτι κύουσι πόνον, καὶ τίκτουσιν ἀνομίαν. Ὠὰ ἀσπίδων ἔῤῥηξαν, καὶ ἱστὸν ἀράχνης ὑφαίνουσι, καὶ ὁ μέλλων τῶν ὠῶν αὐτῶν φαγεῖν, συντρίψας οὔριον, εὗρε καὶ ἐν αὐτῷ βασιλίσκον. Ὁ ἱστὸς αὐτῶν οὐκ ἔσται εἰς ἱμάτιον, οὐδὲ μὴν περιβα- λοῦνται ἀπὸ τῶν ἔργων τῶν χειρῶν αὐτῶν.9 Ἔθος τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ πόνον ἀεί πως τὸν φθόνον ἀποκαλεῖν. Ἔχει δὲ πολὺ τὸ εἰκὸς ὁ λόγος· ἐκτήκει γὰρ καὶ καταμαραίνει τὰς τῶν δεχομένων αὐτὸν καρδίας. Τοιοῦτόν τι καὶ ὁ Ψάλλων φησὶ περί τινος, ἤτοι τοῦ τῶν Ἰουδαίων δήμου, "6Συνέλαβε πόνον, καὶ ἔτεκεν ἀνομίαν."6 Προωδινήσαντες γὰρ τὸν κατὰ Χριστοῦ φθόνον, ἐκτετόκασι τὴν κατ' αὐτοῦ δυσ- σέβειαν, ἤγουν ἀνομίαν· μόνον γὰρ οὐχὶ τὸ προφη- τικὸν ἐκεῖνο λέγοντες ἁλοῖεν ἂν διά γε τῶν ἐπιχειρη μάτων· "6∆ήσωμεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστιν."6 Εὑρήσομεν δὲ καὶ ἐν συλλόγοις αὐτοῦ ἐκ- τοπωτάτην λαβόντας βουλήν. Ἔφασκον γὰρ περὶ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ· "6Τί ποιοῦμεν, ὅτι οὗτος ὁ ἄνθρωπος πολλὰ ποιεῖ σημεῖα; Ἐὰν ἀφῶμεν αὐτὸν οὕτως, ἐλεύσονται οἱ Ῥωμαῖοι, καὶ ἀροῦσιν ἡμῶν τὸ ἔθνος, καὶ τὴν χώραν· εἷς δέ τις ἐξ αὐτῶν Καϊάφας, οὗτος τῆς κατὰ Χριστοῦ δυσσεβείας γέγονεν εὑρετής· ἔφη γὰρ πάλιν, Ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδὲν, ὅτι συμφέρει ἡμῖν, ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ, καὶ μὴ ὅλον τὸ ἔθνος ἀπόληται."6 Σαφέστατα τοίνυν ἐκ τῶν εἰρημένων ἔνεστιν ἰδεῖν, ὅτι κυήσαντες πόνον, τουτέστι, τὸν κατ' αὐτοῦ πόνον προσωδινή- σαντες ἐκτετήκασι τὴν ἀνομίαν. Τί οὖν ὁ προφητι- κὸς ἐν τούτοις ἡμῖν κατασημαίνει λόγος; Ὠὰ ἀσπί- δων ἔῤῥηξαν, καὶ ὁ μέλλων τῶν ὠῶν αὐτῶν φαγεῖν, συντρίψας οὔριον εὗρεν. Ὤοντο μὲν γὰρ οἱ Ἰουδαῖοι τὰς κατὰ Χριστοῦ διασκέψεις εἰς αἴσιον αὐτοῖς ἐκ- βήσεσθαι πέρας, καὶ εἰς ὄνησιν ἔσεσθαι τῷ ἔθνει παντί. Ἀλλ' ἡμάρτανον τοῦ σκοποῦ, καί τι τοιοῦτον συμβέβηκε παθεῖν αὐτοὺς, ὁποῖόν τι πάσχουσιν ἐκ πολλῆς ἄγαν ἀσυνεσίας οἱ τὰ τῶν ἀσπίδων ῥηγνύντες ὠά. Συντρίψαντες γὰρ οὐδὲν εὑρήσουσιν ἕτερον, πλὴν ὅτι βασιλίσκον ἐν αὐτῷ· ὄφεως δὲ κύημα τουτὶ τὸ παγχάλεπον, οὔριόν τε πρὸς τούτῳ. Οὐκοῦν ἀνόνητον Ἰουδαίοις, μᾶλλον δὲ καὶ ὀλέθρου πρόξενον τῶν κατὰ Χριστοῦ τολμημάτων τὸ πέρας. Ὄφις γὰρ ὥσπερ ἐκβέβηκεν αὐτοῖς, καὶ ἀπότεξις ὁμολογουμένη, ἡ πρὸς πέταυρον ᾅδου παρακομίζουσα· ὅτι δὲ γέγονε, εἰσάπαν ἀνωφελὴς ἡ κατὰ Χριστοῦ σκευωρία, δια- δείκνυσιν εὐθὺς καὶ δι' ἑτέρου παραδείγματος· Ἱστὸν γὰρ, φησὶν, ἀράχνης ὑφαίνουσιν. Ὁ μὲν γὰρ ἀρά- χνης, τουτὶ δέ φημι τὸ σμικρὸν καὶ εὐτελέστατον ζῶον, ἐν τοῖς ἀργοτέροις τῶν δωματίων μέρεσιν ἱστοὺς ἀναπλέκει, στήμοσιν ἰσχνοῖς εὐτέχνως ἐξυφα- σμένοις, οἱ δὲ οὖν πλείστῳ μόλις γενόμενοι πόνῳ τὸ σύμπαν αὐτοὺς ὠφελοῦσιν οὐδέν· οὐ γὰρ ἔσονται περίβλημα τῷ πεποιηκότι, ἀλλ' εἰσὶν εὐδιάτμητοι πρὸς περιβολὴν, καὶ αὐτῆς τῆς τέχνης ἀμείνους. Οὕτω, φησὶ, καὶ τὰ τῶν Ἰουδαίων εὑρήματα, δῆλον ὅτι τὰ κατὰ τοῦ Χριστοῦ· δόλους γὰρ ἐξυφαίνοντες, καὶ ψευδηγορίας συμπλέκοντες, ᾤοντο μὲν γὰρ, ὡς ἔφην, θανάτῳ σαρκὸς περιβαλόντες αὐτὸν, ἐξανύσαι τι τῶν ὀνησιφόρων αὐτοῖς, καὶ τὴν ἀπὸ τῶν ἰδίων ἐπιχειρη- μάτων καταπλουτῆσαι σκέπην, ἀλλ' εἰς οὐδὲν αὐτοῖς τὸ τῶν ἐλπισθέντων ἐξέβη πέρας. Γυμνοὶ γὰρ γεγό- νασι τῆς ἄνωθεν εὐμενείας, ἀποβεβλήκασί τε τὸν σκεπαστὴν, τουτέστι Χριστόν· οἱ μὲν γὰρ ἐξ ἔργων ἀγαθῶν τοῖς αὐτὰ κατορθοῦν ἐθέλουσι συμβήσεται σκέπη, νέμοντος αὐτοῖς καὶ τοῦτο Θεοῦ· τοῖς γε μὴν τῶν φαύλων ἐργάταις εἰς περιβολὴν οὐκ ἔσται τὰ ἐξ αὐτῶν, ἀλλ' ἔρημοι σκέπης ἔσονται μᾶλλον τῆς παρὰ Θεοῦ. 9Τὰ γὰρ ἔργα αὐτῶν, ἔργα ἀνομίας, οἱ δὲ πόδες αὐτῶν ἐπὶ πονηρίαν τρέχουσι, ταχυνοὶ τοῦ ἐκχέαι αἷμα, καὶ οἱ διαλογισμοὶ αὐτῶν, διαλογι- σμοὶ ἀπὸ φόνων· σύντριμμα καὶ ταλαιπωρία ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν, καὶ ὁδὸν εἰρήνης οὐκ οἴδα- σιν. Οὐκ ἔσται κρίσις ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν. Αἱ γὰρ τρίβοι αὐτῶν διεστραμμέναι, ἂς διοδεύουσι, καὶ οὐκ οἴδασιν εἰρήνην. ∆ιὰ τοῦτο ἀπέστη ἡ κρίσις ἀπ' αὐτῶν.9 Ἕκαστα τῶν Ἰουδαϊκῶν πλημμελημάτων ἀπ- αριθμεῖται λεπτῶς, ἵν' ἐπειδήπερ ἐκβέβληνται τῆς πρὸς αὐτὸν οἰκειότητος, ψήφῳ δικαίᾳ τοῦτο παθόντες ἁλίσκωνται. Ἔργα γὰρ ἀνομίας φησὶ πάντα τὰ ἔργα αὐτῶν, καὶ συλλήβδην ἐν τούτοις ἁπάσης αὐτῶν τῆς ζωῆς ἀληθὴς γέγονεν ἡ κατάῤῥησις· ἐπιτρέχει δὲ καὶ οὕτω τῶν αἰτιαμάτων ἕκαστον, τοὺς μὲν πόδας ἐπὶ πονηρίαν τρέχειν εἰπὼν, καὶ εἶναι ταχυνοὺς εἰς τὸ ἐκχέαι αἷμα, καὶ λογισμοὺς ἐσχηκέναι τοὺς ἐπὶ φόνοις αὐτοῖς. Ἄθρει δή μοι πάλιν, ὅτι, καίτοι πλεί στων ὄντων τῶν πλημμελημάτων, πρῶτος διαμέμνη- ται τῆς ἑτοιμότητος τῆς εἰς τό γε, φημὶ τὸ ἑλέσθαι φονᾷν. Τρέχειν γὰρ ἔφη πρὸς τοῦτο τοὺς πόδας αὐ- τῶν, καὶ ὀξεῖς ἤτοι ταχυνοὺς εἶναι πρός γε τὸ δεῖν εἰσδέχεσθαι διαλογισμοὺς τοὺς ἐφ' αἵματί τε καὶ φόνοις· σύντριμμα δὲ καὶ ταλαιπωρίαν ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν εἶναι διατείνεται, οὐκ εἰδέναι τε τὴν εἰρήνην, ἤτοι τὴν τῆς εἰρήνης ὁδόν. Ἃ γὰρ ἔδρων ἀνοσίως, καὶ πέρα παντὸς ἱέντες θράσους, συντριβῆς καὶ ταλαιπω- ρίας αὐτοῖς, ἤγουν παρ' αὐτῶν ἑτέροις γέγονε πρόξενα. Ἦσαν δέ που πάντως φιλοπραγματίαι, καὶ δικαῤῥά- φοι, καὶ πολὺ νοσοῦντες τὸ δύσερι· καὶ ἡ τούτου πρό- φασις λημμάτων ἔφεσις καὶ δωροληψίας. Ταύτῃτοι καὶ μάλα εἰκότως, Οὐκ ἔστι κρίσις, φησὶν, ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν. Κρίσιν δέ φησιν ἐνταῦθα τὴν δικαιοσύνην, ἤτοι τὴν ἐννομωτάτην καὶ ἀδιάβλητον πολιτείαν. Οὕτω γάρ πού φησιν ὁ θεσπέσιος ∆αβὶδ περὶ τῆς διὰ Μωσέως ἐντολῆς, "6Κρίσιν καὶ δικαιοσύνην ἐν Ἰακὼβ σὺ ἐποίησας."6 Οὐκοῦν εὐθύτης, ἤτοι δικαιοσύνη, οὐκ ἔστιν ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν. ∆ιεστραμμέναι γάρ εἰσι, καὶ φεύγουσι τὴν εἰρηνὴν, ἤτοι πρὸς ἑτέρους εἰρηνι- κοὶ παραιτούμενοι, ἤγουν εἰρηνὴν ἐνθάδε φησὶν τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, ὃν οὐκ ἠθέλησαν εἰδέναι, τὸν τῆς ἀπωλείας ἑαυτοῖς ὀρύττοντες βόθρον. ∆ιὰ τοῦτο γὰρ, φησὶν, ἀπέστη ἡ κρίσις ἀπ' αὐτῶν, τουτέστι, ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας ἀπεφοίτησεν αὐ- τῶν ἡ δικαιοσύνη, ἤγουν τὸ εἰδέναι δρᾷν, ἃ τὸν τῆς δικαιοσύνης περιποιεῖται στέφανον τοῖς κατορθοῦν ᾑρημένοις αὐτά. Ἔξω δὲ πάσης εἰσὶν εὐτεχνίας πνευματικῆς Ἰουδαῖοι, καὶ οἷον ἀπέπτη τῆς διανοίας αὐτῶν τὸ καὶ ὅλως εἰδέναι δύνασθαί τι τῶν ἀρεσκόν- των Θεῷ διαπεραίνειν ὀρθῶς. 9Ὑπομεινάντων αὐτῶν φῶς ἐγένετο αὐτοῖς σκό- τος, μείναντες αὐγὴν ἐν ἀωρίᾳ περιεπάτησαν. Ψηλαφήσουσιν ὡς τυφλὸς τοῖχον, καὶ ὡς οὐχ ὑπαρχόντων ὀφθαλμῶν ψηλαφήσουσι, καὶ πε- σοῦνται ἐν μεσημβρίᾳ, ὡς ἐν μεσονυκτίῳ. Ὡς ἀποθνήσκοντες στενάξουσιν, ὡς ἄρκος καὶ πε ριστερὰ ἅμα πορεύσονται.9 Ἐπάρατον αὐτῶν, καὶ ἐκνομωτάτην ἀποφήνας τὴν ζωήν· ἔφη γὰρ, τίνα ἔργα αὐτῶν ἔργα ἀνομίας, καὶ ταῦτα λεπτῶς ἀπαριθμησάμενος, τίνα τέ ἐστι, καὶ δι' ὅσων ἔρχεται τρόπων εἰπὼν, ἀναγκαίως ἐπάγει καὶ παρατίθησι, καὶ τὴν ἐντεῦθεν αὐτοῖς ἐντετριμ- μένην ζημίαν, καὶ τῆς ἀσχέτου φαυλότητος τὴν ἀντ- έκτισιν, ἤτοι τοὺς τῆς ἐνούσης αὐτοῖς ἀσεβείας καρ- πούς. Προσεδόκων μὲν γὰρ Ἰουδαῖοι τὸν παρὰ Χριστῷ φωτισμόν. Ἤκουον προφητῶν ἁγίων ἀναβοώντων ἀναφανδὸν, "6Φωτίζου, φωτίζου, Ἱερουσαλὴμ, ἥκει γὰρ τὸ φῶς σου, καὶ ἡ δόξα Κυρίου ἐπὶ σὲ ἀνατέταλκε."6 Καὶ τότε ἀνοιχθήσονται ὀφθαλμοὶ τυφλῶν, καὶ τό γε ἧκον εἰς τὴν τῶν ἁγίων προφήτων προαγόρευ- σιν, οὐκ ἔξω χρηστῆς ἐλπίδος ἦσαν οἱ τάλανες. Καὶ γοῦν προσελάλουν ἀλλήλοις ποτὲ τῆς Ἰουδαίων Συν- αγωγῆς οἱ προεστηκότες, "6Μὴ ἐκ τῆς Γαλιλαίας ὁ Χριστὸς ἔρχεται; οὐχ ἡ Γραφὴ εἶπεν, ὅτι ἐκ σπέρμα- τος ∆αβὶδ, καὶ ἀπὸ Βηθλεὲμ τῆς κώμης ὁ Χριστὸς ἔρχεται;"6 Καὶ ἡ Σαμαρεῖτις ἐκείνη γυνὴ διωμολόγη- κεν ἐναργῶς αὐτῷ προσλαλοῦσα Χριστῷ τῆς ἐπιδη- μίας τὴν δύναμιν. Ἔφη γὰρ, ὅτι "6Οἴδαμεν ὅτι Μεσ σίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, εὐαγγελεῖ ἡμῖν πάντα."6 Οὐκοῦν προσεδόκων μὲν, ὡς ἔφην, τὸν παρὰ Χριστοῦ φωτισμὸν, ἀλλ' ἐκβέβηκεν αὐ- τοῖς εἰς πᾶν τοὐναντίον τὰ τῆς ἐλπίδος. Οὐ γὰρ προσεδέ- ξαντο τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν, αὐτόκλητον δὲ ὥσπερ ταῖς ἑαυτῶν διανοίαις εἰσοικισάμενοι σκότον, τυφλοὶ γεγόνα- σι, καὶ τυφλῶν ὁδηγοὶ, κατὰ τὴν τοῦ Σωτῆρος φωνήν. Φῶς τοίνυν ὑπομεινάντων αὐτῶν, τουτέστιν ἐλπισάν- των ἤτοι προσδοκησάντων, γέγονεν αὐτοῖς σκότος, καὶ μείναντες αὐγὴν ἐν ἀωρίᾳ περιεπάτησαν. Αὐτὸ δὴ πάλιν ἑτέρως, ἤτοι περὶ τοῦ αὐτοῦ τίθησιν ὁ προφήτης, τῶν εἰρημένων καταλευκαίνων τὸν νοῦν. Οἱ γὰρ αὐγὴν προσδοκήσαντες, ἐν σκότῳ βαθεῖ περιεπάτη- σαν. Τοῦτο γὰρ τὸ τῆς ἀωρίας ὄνομα δηλοῖ. Εἶτα τῆς ἐγγενομένης αὐτοῖς τυφλώσεως ἐμφανίζων τὸ μέγε θος, ψηλαφήσειν ὡς τυφλὸς ἔφη τοῖχον. Οὕτω γὰρ ἔσθ' ὅτε περιπατεῖν ἔθος τοῖς τῶν ὀμμάτων ἠῤῥω- στηκόσι τὴν πήρωσιν. Μεσημβρίας δὲ οὔσης, φησὶν, ὡς ἐν μεσονυκτίῳ πεσοῦνται. Καὶ μεσημβρίαν μὲν τὸ μεσαίτατον τῆς ἡμέρας ὀνομάζει συνήθως, ὅτε καὶ ἀκμαιοτάτην ἐπαφίησιν ἀκτῖνα τοῖς ἐπὶ γῆς μεσου- ρανῶν ὁ ἡλίου κύκλος, καὶ οἷον πεπλουσιωτέραις αὐ- γαῖς περιαστράπτει τὰ σύμπαντα· μεσονύκτιον δὲ τῆς νυκτὸς τὸ μεσαίτατον, ὅτε καὶ βαθὺς ἅπασι τοῖς ὑπ' οὐρανὸν καταχεῖται σκότος. Ἐν μεσημβρίᾳ τοίνυν, φησὶ, τουτέστιν, ἀμφιλαφεστάτου φωτὸς, θείου δὲ δηλονότι καὶ νοητοῦ, καταυγάζοντος τὴν ὑπ' οὐρανὸν, διὰ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ, πεσοῦνται καθάπερ τυφλοὶ μηδὲ εἰδότες, ὅποι βαδίζουσιν Ἰου- δαῖοι· οὐ γὰρ ἠθέλησαν ὑπακούειν λέγοντι τῷ Χρι- στῷ, "6Ἕως τὸ φῶς ἔχετε, περιπατεῖτε ἐν τῳ φωτὶ, ἵνα μὴ ἡ σκοτία ὑμᾶς καταλάβῃ."6 Κατελήφθησαν τοίνυν ὑπὸ τῆς σκοτίας οὐκ ἀνασχόμενοι περιπατεῖν ἐν τῷ φωτί· πείσονται δέ τι καὶ ἕτερον. Στενάξουσι γὰρ ὡς ἀποθνήσκοντες, φησὶ, τουτέστιν, ὡς βαρείᾳ καὶ ἀσχέτῳ νόσῳ κατισχημένοι. Πορεύσονται δὲ καὶ ὡς ἄρκος ἅμα, καὶ περιστερὰ, καὶ οὐχ ὡς δύο τινὲς ἀλ- λήλοις συμβιβάζοντες, ὧν ὁ μὲν ὡς ἄρκος νοηθείη ἂν, ὁ δὲ ὡς περιστερὰ, ἀλλ' ἕκαστος αὐτῶν ἐν ταυτῷ κατὰ τὴν ἕξιν, καὶ κατά γε τὴν ἐνοῦσαν αὐτοῖς διάνοιαν, ὡς ἄρκος ὑπάρχων ὁμοῦ καὶ περιστερά. Ἐπειδὴ γὰρ ἔφη στενάζειν αὐτοὺς, διαδείκνυσιν εὖ μάλα ποῖος ἔσται καὶ ὅσος ὁ στεναγμὸς αὐτῶν. Φασὶ γὰρ τὰς ἄρκους, εἰ ἀτεκνωθεῖεν ὑπό του διηρ- πασμένων αὐταῖς τῶν σκυμνίων, δεινῶς ὀλοφύρεσθαι, καὶ πίμπλασθαι μὲν ἀκράτου μανίας, ὄρη δὲ καὶ νάπας περινοστεῖν, καὶ τοῖς ὑπαντῶσιν ἀσχέτως ἐπιπηδᾷν· καί που δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφητῶν τοιοῦτόν τι σημαίνει, λέγων ὁ τῶν ὅλων Θεὸς περὶ τῶν ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ, Ὑπαντήσομαιαὐτοῖς ὡς ἄρκος ἀπορουμένη, τουτέστιν, ὠμῶς καὶ ἀγρίως. Αἱ δὲ περιστεραὶ ταῖς ἑαυτῶν καλιαῖς ἐνιζά- νουσαι διαγογγύζουσι συχνῶς, καὶ οἷόν τινα γοερὰν πέμπουσι φωνήν. Τοιοῦτοί τινες γεγόνασιν οἱ Ἰου- δαῖοι· πεπορθημένης γὰρ αὐτῶν ἁπάσης τῆς χώρας ὁμοῦ τῇ ἁγίᾳ πόλει, φημὶ δὴ τῇ Ἱερουσαλὴμ, κατεμ- πρησθέντος δὲ καὶ αὐτοῦ τοῦ ναοῦ, θηριοπρεπῆ μὲν ἔχουσι γνώμην, κατὰ τῶν ᾑρηκότων αὐτήν. Θρηνοῦσί γε μὴν παθοῦσαν ὡς περιστεραί. Γέγραπται γὰρ, ὅτι "6Καὶ ἔσονται ἐπὶ τῶν ὀρέων ὡς περιστεραὶ μελετητι- καί."6 Ἢ τάχα που καὶ ἕτερόν τι καταδηλοῦν τὸν προ- φητικὸν ἐν τούτοις οἰησόμεθα λόγον. Πορεύσονται γὰρ, φησὶν, ὡς ἄρκος καὶ περιστερὰ, τουτέστι, διαζήσου- σιν ἐν ἀγριότητι νοῦ, συνεζευγμένης ἀσυνεσίας· καὶ ἀγριότητος μὲν ἡ ἄρκος εἰκὼν, ἤτοι παράδειγμα, εὐηθείας δὲ καὶ ἀσυνεσίας ἡ περιστερά. Εἴρηται γοῦν περὶ τοῦ Ἰσραὴλ δι' ἑνὸς τῶν ἁγίων προφητῶν, Καὶ ἦν Ἐφραῒμ περιστερὰ ἄνους, οὐκ ἔχουσα καρδίαν· εὑρήσομεν δὲ τοὺς Ἰουδαίους ἀγριομώρους ὄντας τι- νὰς κατὰ ἀλήθειαν. Οὐ γάρ ἐστιν ἐν αὐτοῖς ἡ παρὰ Χριστοῦ σύνεσις καὶ πραότης· ἠρνήσαντο γὰρ αὐτὸν σοφίας ὄντα καὶ συνέσεως χορηγὸν, ἡμέρους τε καὶ πράους ἀποφαίνοντα τοὺς ἀγαπῶντας αὐτόν. Ἔφη γοῦν ὁ προφήτης Ἱερεμίας περὶ αὐτῶν ποτὲ μὲν, ὅτι "6Ἐμωράνθη πᾶς ἄνθρωπος ἀπὸ γνώσεως,"6 ποτὲ δὲ πάλιν, "6Οὐ σοφία τίς ἐστιν ἐν αὐτοῖς, ὅτι τὸν λόγον Κυρίου ἀπεδοκίμασαν."6 9Ἀνεμείναμεν κρίσιν, καὶ οὐκ ἔστι σωτηρία, μακρὰν ἀφέστηκεν ἀφ' ἡμῶν· πολλὴ γὰρ ἡμῶν ἡ ἀνομία ἐναντίον σου, καὶ αἱ ἁμαρτίαι ἡμῶν ἀντέστησαν ἡμῖν· αἱ γὰρ ἀνομίαι ἡμῶν ἐν ἡμῖν, καὶ τὰ ἀδικήματα ἡμῶν ἔγνωμεν. Ἠσεβήσαμεν, καὶ ἐψευσάμεθα, καὶ ἀπέστημεν ἀπὸ ὄπισθεν τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Ἐλαλήσαμεν ἄδικα, καὶ ἠπειθή- σαμεν· ἐκύομεν, καὶ ἐμελετήσαμεν ἀπὸ καρδίας ἡμῶν λόγους ἀδίκους, καὶ ἀπεστήσαμεν ὀπίσω τὴν κρίσιν, καὶ ἡ δικαιοσύνη μακρὰν ἀφέστη- κεν.9 Ἀεὶ φιλαλήθης ἐστὶ τῶν ἁγίων προφητῶν ὁ λόγος. Λαλεῖ γὰρ ἐν αὐτοῖς τῆς ἀληθείας τὸ πνεῦμα, τουτ- έστι Χριστοῦ. Ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας, ἐπειδὰν ποιῶνται μνήμην τῆς ἀποβολῆς τοῦ τῶν Ἰουδαίων ἔθνους, καὶ τῆς ἐπενηνεγμένης αὐτοῖς ὀργῆς διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ἀσέβειαν, διαμέμνηνται χρησίμως, καὶ τῆς ἐσομένης ἐπιστροφῆς αὐτῶν ἐν ἐσχάτοις τοῦ αἰῶνος καιροῖς, κλήσεώς τε τῆς ἐν Χριστῷ διὰ πί- στεως. Οἰκονομικώτατα τοίνυν, ἵνα μή τις οἴηται ψευδοεπεῖν τὴν ἀλήθειαν, αὐτοὺς εἰσκομίζει μετα γινώσκοντας, καὶ τὸ αὐτῶν πρόσωπον ἀναλαβὼν, μονονουχὶ παρίστησι Θεῷ λέγοντας· Ἀνεμείναμεν κρίσιν, καὶ οὐκ ἔστιν. Κρίσιν δέ φασι τὴν δικαιο σύνην, τὴν διὰ Χριστοῦ δηλονότι, ἢν λήψεσθαι μὲν προσεδόκουν, παρ' αὐτοῖς δὲ οὐκ ἔστι, γεγόνασι δὲ σκληροὶ καὶ ἀπειθεῖς. ∆ιὰ τοῦτό φησιν, ὅτι Σω- τηρία μακρὰν ἀφέστηκεν ἀφ' ἡμῶν. Πολλὴ γὰρ ἡμῶν ἡ ἀνομία ἐναντίον σου, καὶ αἱ ἁμαρτίαι ἡμῶν ἐν ἡμῖν. Ἐπειδὴ γὰρ ὅλως ἐκπεπτώκασι τοῦ δι- καιοῦντος ἐν πίστει, μακρὰν γεγόνασι καὶ τῆς παρ' αὐτοῦ σωτηρίας, οὐκ ἀποβαλόντες τῆς ἁμαρτίας τοὺς μολυσμοὺς, οὐκ ἀποτριψάμενοι τῆς ἀνομίας τὰ ἐγ- κλήματα, ἀλλ' οἷον ἐντετηγμένον αὐτοῖς τὸν ἐντεῦθεν ἔχοντες ῥύπον. ∆ιὰ τοῦτο προσεφώνει λέγων αὐτοῖς ὁ Χριστὸς, "6Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι ἐὰν μὴ πιστεύ- σητε, ὅτι ἐγὼ εἰμὶ, ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν ἀπο- θανεῖσθε."6 Οὐκοῦν ἐπειδήπερ οὐ πεπιστεύκασιν, ἐν- απέθανον ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν· ἐπειδὴ δὲ πολυτρό- πως δεδυσσεβήκασι κατὰ Χριστοῦ, καὶ τούτων αὐτῶν ποιοῦνται τὴν ἐξομολόγησιν. Φασὶ γὰρ, ὅτι Τὰ ἀδικήματα ἡμῶν ἔγνωμεν, ἠσεβήσαμεν, καὶ ἐψευ- σάμεθα, καὶ ἀπέστημεν ἀπὸ ὅπισθεν τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Ἠσέβησαν γὰρ οὐ φορητῶς καταψευσάμενοι τῆς δόξης τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ, καὶ ἀποστάντες τοῦ θέλειν κατακολουθεῖν αὐτῷ. Προσ ομολογοῦσι δὲ, ὅτι Ἐλαλήσαμεν ἄδικα, καὶ ἠπει- θήσαμεν, ἐκύομεν, καὶ ἐμελετήσαμεν ἀπὸ καρδίας ἡμῶν λόγους ἀδίκους. Ἄδικα γὰρ λελαλήκασι κατὰ Χριστοῦ· ποτὲ μὲν γὰρ διασύροντες αὐτοῦ τὴν δό- ξαν, καὶ διαβάλλοντες τὰς θεοσημίας, ἔφασκον, ἐν Βεελζεβοὺλ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ἐκβάλλειν αὐτὸν τὰ δαιμόνια, ποτὲ δὲ καὶ τίκτοντες ἀπὸ τῆς ἑαυτῶν καρδίας λόγους ἀδίκους· κατηγόρευσαν γὰρ αὐτοῦ, Σαμαρείτην καὶ δαιμονῶντα, φάγον τε καὶ οἰνοπότην ὀνομάσαι τολμήσαντες, σεσυκοφαντήκασι δὲ καὶ ἐπὶ Πιλάτου λέγοντες, ὅτι "6Ἀνασείει τοὺς ὄχλους, καὶ κωλύει φόρους διδόναι Καίσαρι."6 ∆ιὰ τοῦτό φασιν, ὅτι "6Ἀπέστημεν ἀπὸ ὅπισθεν τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἐλα- λήσαμεν ἄδικα, καὶ ἠπειθήσαμεν· ἐκύομεν, καὶ ἐμελετήσαμεν ἀπὸ καρδίας ἡμῶν λόγους ἀδικίας, καὶ ἀπεστήσαμεν ὀπίσω τὴν κρίσιν, καὶ ἡ δικαιο- σύνη μακρὰν ἀφέστηκε,"6 τουτέστιν, ἐῤῥίψαμεν κατ όπιν τὴν δικαιοσύνην, καὶ οἷον νῶτα δεδώκαμεν ἀποστραφέντες αὐτήν. ∆ιὰ τοῦτο μακρὰν ἀφέστηκεν ἀφ' ἡμῶν. Αὗται δὴ οὖν μετανοούντων φωναὶ, καὶ ζητούντων ἐλεεῖσθαι παρὰ Χριστοῦ. Χρῆμα γὰρ σωτήριον τὸ μετανοεῖν, καὶ τὰς τῶν πλημμελημάτων ὁμολογίας ποιεῖσθαι σαφῶς. Γέγραπται γὰρ, "6Λέγε σὺ τὰς ἀνομίας σου πρῶτος, ἵνα δικαιωθῇς."6 Ἔφη δὲ καὶ ὁ θεσπέσιος Μελῳδός· "6Εἶπα, Ἐξαγορεύσω κατ' ἐμοῦ τὴν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ, καὶ σὺ ἀφῆκας τὴν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου."6 9Ὅτι κατηναλώθη ἐν τοῖς ὁδοῖς αὐτῶν ἡ ἀλή- θεια, καὶ δι' εὐθείας οὐκ ἠδύναντο ἐλθεῖν. Καὶ ἡ ἀλήθεια ᾖρται, καὶ μετέστησαν τὴν διάνοιαν, τοῦ συνειδέναι, καὶ εἶδε Κύριος, καὶ οὐκ ἤρεσεν αὐ- τῷ, ὅτι οὐκ ἦν κρίσις. Καὶ εἶδε καὶ οὐκ ἦν ἀνὴρ, καὶ κατενόησε, καὶ οὐκ ἦν ὁ ἀντιληψόμενος. Καὶ ἠμύνατο αὐτοὺς τῷ βραχίονι αὐτοῦ, καὶ τῇ ἐλεη- μοσύνῃ, ᾗ ἐστηρίσατο, καὶ ἐνεδύσατο δικαιο- σύνην, ὡς θώρακα, καὶ περιέθετο περικεφαλαίαν σωτηρίου ἐπὶ τῆς κεφαλῆς. Καὶ περιεβάλετο ἱμά- τιον ἐκδικήσεως, καὶ περιβόλαιον, ὡς ἀνταποδώ- σων ἀνταπόδοσιν, ὄνειδος τοῖς ὑπεναντίοις. Καὶ φοβηθήσονται οἱ ἀπὸ δυσμῶν τὸ ὄνομα Κυρίου, καὶ οἱ ἀπὸ ἀνατολῶν τὸ ὄνομα τὸ ἔνδοξον. Ἥξει γὰρ ὡς ποταμὸς βίαιος ἡ ὀργὴ Κυρίου, ἥξει μετὰ θυμοῦ.9 ∆ιαμνημονεύσας ὁ προφήτης, ὧν ἐροῦσιν ἐν καιρῷ κλήσεως αὐτῶν οἱ ἐξ Ἰσραὴλ, αἰτοῦντες παρὰ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς τῆς διὰ Χριστοῦ σωτηρίας τὴν χάριν, μεθίστησι πάλιν τοὺς λόγους εἰς τὸ ἑαυτοῦ πρόσωπον, καὶ καταγορεύει τῶν ἐξ Ἰσραὴλ, μᾶλλον δὲ συναινεῖ, ὅτι γεγόνασι πονηροὶ, καὶ ἀποστάται, καὶ τῆς ἀληθείας ἐχθροί· διϊσχυρίζεται δὲ λέγων, ὅτι Κατηναλώθη ἡ ἀλήθεια ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν, τουτέστι, μονονουχὶ δεδαπάνηται, καὶ εἰσάπαν ᾤχετο. Οὐ γὰρ ἦν ὅλως ἐν τοῖς ἔργοις αὐτῶν ἀλή- θεια, τουτέστι, τῆς ἀληθείας ὁ νόμος. ∆ιὰ τοῦτο δι' εὐθείας οὐκ ἠδύναντο διελθεῖν οἱ γὰρ ὅλως διολισθή- σαντες τοῦ εἰδέναι τὸ πολιτεύσασθαι συννόμως, καὶ κατά γε τὸ τῇ ἀληθείᾳ δοκοῦν, ἀλήθεια δὲ ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ ὠνόμασται πανταχοῦ, πῶς ἂν ἦλθον εὐθὺ τοῦ πρέποντος; ἢ πῶς οὐ καμπύλας καὶ διεστραμ- μένας ἐσχήκασι τὰς ὁδούς; Προστιθεὶς δὲ καὶ λέ- γων, ὅτι Ἡ ἀλήθεια ἦρται, καὶ μετέστησαν τὴν διά- νοιαν τοῦ συνιέναι, διαδείκνυσιν ὅτι παντελῶς ἀπεφοίτηκεν αὐτῶν ἡ ἀλήθεια, καὶ μετέστησαν ὁλο- τρόπως τοῦ δύνασθαί τε συνιέναι τῶν τελούντων εἰς σωτηρίαν. Ταῦτα, φησὶν, εἶδε Κύριος, καὶ οὐκ ἤρε- σεν αὐτῷ. Οὐ γὰρ ἦν παρ' αὐτοῖς κρίσις, τουτέστι, δικαιοκρισία, καὶ νόμος. Εἶτα· Τεθέαται, φησὶ, καὶ οὐκ ἦν ἀνὴρ, κατενόησε καὶ οὐκ ἦν ὁ ἀντιληψόμενος, Ἐπειδὴ γάρ ἐστι φιλοικτίρμων, ὡς Θεὸς ἀνίησιν, ἔσθ' ὅτε, καὶ ὁλοκλήρῳ πόλει ἐγκλήματα, δι' ἕνα, καὶ μόνον εὑρεθέντα δίκαιον ἐν αὐτῇ· καὶ γοῦν ἔφη διὰ φωνῆς Ἱερεμίου· "6Περιδράμετε ἐν ταῖς ὁδοῖς Ἱερουσαλὴμ, καὶ ζητήσατε ἐν ταῖς πλατείαις αὐτῆς, καὶ ἴδετε ἂν εὕρητε ἄνδρα, εἰ ἔστι ποιῶν πίστιν, καὶ ἀγαπῶν ἔλεος, καὶ ἵλεως ἔσομαι αὐτῇ, λέγει Κύριος."6 Ὑπέσχετο δὲ καὶ Σοδόμοις τὴν διὰ πυρὸς ἀνήσειν κόλασιν, εἰ πέντε δικαίους ἔσχον παρ' ἑαυτοῖς, τουτ- έστι, ἐν ἑκάστῃ πόλει δίκαιον ἕνα. Κατενόησε τοί- νυν, φησὶ, καὶ οὐκ ἧν ἀνὴρ, οὐκ ἦν ὁ ἀντιληψόμε- νος. Ὁ γὰρ δίκαιος τὸν θεῖον κατευνάσας θυμὸν, καὶ ἀρκέσας μόνος εἴς γε τὸ δύνασθαι καταπραῦναι Θεὸν, ἀντιλαμβάνεται πάντως ἐκείνων, ὑπὲρ ὧν ἂν προσάγῃ τὰς λιτάς. Ἐπεὶ δὲ ἦν τοιοῦτος οὐδεὶς, ἠμύ- νατο αὐτοὺς, φησὶ, τῷ βραχίονι αὐτοῦ, τουτέστι, τῇ δυνάμει, ἐστηρίσατο δὲ καὶ τῇ ἐλεημοσύνῃ· οὐ γὰρ ὁλόῤῥιζον ἀνεῖλε τὸν Ἰσραὴλ, σέσωκε δὲ κατά- λειμμα φιλάνθρωπος ὢν, καὶ τοῖς ἁγίοις αὐτῶν πα τράσιν ἀψευδῆ τετήρηκε τὴν ὑπόσχεσιν. Εἶτά φησιν ὁ προφήτης, ὅτι Θώρακα μὲν ἐνεδύσατο, περιέθετο δὲ περικεφαλαίαν καὶ ἱμάτιον ἐκδικήσεως, ὡς ἀνταπο δώσων ἀνταπόδοσιν ὄνειδος τοῖς ὑπεναντίοις. Μόνον γὰρ οὐχὶ πολεμάρχην ἔφη τινὰ γενέσθαι κατ' αὐτῶν τὸν τῶν ὅλων Θεὸν, παντευχίαν ἔχοντα, καὶ εὖ εἰδότα τὰ τακτικά. ∆είκνυσι δὲ διὰ τούτων τῆς ἐπ' αὐτοῖς ὀργῆς τὴν ἔφοδον· ἀντετάξατο γὰρ αὐτοῖς ὁ παναλ- κὴς, πρὸς ὃν εἴρηται δικαίως· "6Σὺ φοβερὸς εἶ, καὶ τίς ἀντιστήσεταί σοι ἀπὸ τῆς ὀργῆς σου;"6 Ἐπενηνεγ- μένων δὲ τοῖς Ἰουδαίοις τῶν κολαστηρίων, Φοβηθήσονται οἱ ἀπὸ δυσμῶν καὶ ἀνατολῶν τὸ ὄνομα τὸ ἔνδοξον. Ἥξει γὰρ, ἥξει, φησὶ, κατὰ τῶν ἀπειθησάντων ἡ ὀργὴ, καθάπερ τις βιαιότατος ποταμὸς πάντα κατασύρων, καὶ ἀπρόσβλητον ἔχων τὴν τῶν ναμάτων καταφοράν. 9Καὶ ἥξει ἕνεκεν Σιὼν ὁ ῥυόμενος, καὶ ἀπο- στρέψει ἀσεβείας ἀπὸ Ἰακὼβ, καὶ αὕτη αὐτοῖς ἡ παρ' ἐμοῦ διαθήκη λέγει Κύριος. Τὸ Πνεῦμα τὸ ἐμόν ἐστιν ἐπὶ σοὶ, καὶ τὰ ῥήματα, ἃ ἔδωκα εἰς τὸ στόμα μου, οὐ μὴ ἐκλείπῃ ἐκ τοῦ στόματος τοῦ σπέρματός σου. Εἶπε γὰρ Κύριος ἀπὸ τοῦ νῦν, καὶ εἰς τὸν αἰῶνα.9 àWsper e)n toiÍj a)no/pin braxu\ kaiì th=j e)penexqh- some/nhj toiÍj ¹Ioudai¿o ij o)rgh=j dieme/mnhto safw½j, a)pekto/nasi ga\r to\n a)rxhgo\n th=j zwh=j, k aiì pepar%- nh/kasin a)nosi¿wj ei¹j to\n tw½n oÀlwn Swth=ra, kaiì Lu- trwth/ n: eiåta th=j doqhsome/nhj au)toiÍj e)n u(ste/roij kairoiÍj e)lehmosu/nhj, kaiì filanqrwpi¿aj e)poieiÍto th\n proago/reusin: eÃfh ga\r oÀti, Kaiì h)mu/nato au)tou\j t%½ braxi¿oni au)tou=, kaiì tv= e)lehmosu/nv e)sthri¿sato: ouÀtw ka)n qa/de, kaqa/per tina\ xeima/r)r(oun a)fo/rhto/n te kaiì biaio/taton katabh/s esqai kat' au)tw½n to\n tou= Kuri¿ou qumo/n. Ei¹pwÜn de\, kaiì to\n periì th=j d oqhso- me/nhj au)toiÍj eu)logi¿aj e)n e)sxa/toij tou= ai¹w½noj kai- roiÍj poieiÍt ai lo/gon. àHcei ga\r eÀneken SiwÜn o( r(uo/me- noj. Katapefoi¿thke ga\r e)c o u)ranw½n o( monogenh\j tou= Qeou= Lo/goj, kaiì kaqh=ken e(auto\n ei¹j ke/nwsi n, geno/- menoj aÃnqrwpoj, iàna kaiì pro/ ge tw½n aÃllwn kale/sv to\n ¹Isra h\l, diasw¯sv de\ kaiì tw½n e)qnw½n th\n plhqu/n: kaiì marturh/sei gra/fwn o( pa/nsofoj Pau=loj: "6Le/gw ga\r Xristo\n dia/konon gegenh=sqai peritom h=j, u(pe\r a)lhqei¿aj Qeou=, ei¹j to\ bebaiw½sai ta\j e)paggeli¿aj tw½n pate/ rwn, ta\ de\ eÃqnh u(pe\r e)le/ouj doca/sai to\n Qeo/n."6 Memnh/meqa de\ kaiì au)tou= le/gontoj tou= Xristou=, "6Ou)k a)pesta/lhn, ei¹ mh\ ei¹j ta\ pro/bata ta\ a)polw- lo/ta oiàkou ¹Israh/l."6 àHcei dh\ ouÅn o( r(uo/menoj, e)c a(martiw½ n dhlono/ti, e)k qana/tou kaiì fqora=j, e)c w©mo/- thtoj diabolikh=j, e)k th=j t w½n daimoni¿wn a)pa/thj kaiì pleoneci¿aj. Kaiì auÀth au)toiÍj h( par' e)mou= d iaqh/kh, eiåpe Ku/rioj. To\ de\ aÀpac o(risqe\n dia\ boulh=j tou= Qeou= kaiì e) paggelqe\n, pa/nth te kaiì pa/ntwj, a)raro\j eÃstai, kaiì ou)k a)rnhqh/setai. Poi¿a toi¿nun eÃstai, fh- siìn, h( par' e)mou= diaqh/kh; To\ Pneu=ma to\ e)mo\n, kaiì ta\ r(h/mata, aÁ eÃdwka e)n t%½ sto/mati¿ sou, ou) mh\ e)k- lei¿pv a)po\ tou= nu=n, kaiì ei¹j to\n ai¹w½na xro/non. Safe- sta/th ga\r a)po/deicij tou= lelutr w½sqai to\ ge/noj to\ a)nqrw¯pinon, hÃgoun kaiì pro/ ge tw½n aÃllwn tou\j e)c ¹ Israh\l, pisteu/santaj to\ e)n meqe/cei gene/sqai Pneu/matoj a(gi¿ou, di' o u kaiì to\ th=j ui¸oqesi¿aj ei¹s- fe/retai kau/xhma, kaiì laleiÍn e)n glw¯ttv to\ r(h=ma th=j pi¿stewj, kaqa\ ge/grafen o( pa/nsofoj Pau=loj: "6 Mh\ ga\r eiãpvj, fhsiìn, e)n tv= kardi¿# sou: Ti¿j a)nabh/setai ei¹j to\n ou)ra no/n; toute/sti Xristo\n katagageiÍn, hÄ, Ti¿j katabh/setai ei¹j th\n aÃbus son; toute/sti Xristo\n e)k nekrw½n a)nagageiÍn. ¹Alla\ ti¿ le/gei h( Grafh/; e)ggu/j sou to\ r(h=ma e)n t%½ sto/mati¿ sou, kaiì e)n tv= kardi¿# sou, oÀti e)a\n eiãpvj, Ku/rioj ¹Ihsou=j, kaiì pisteu/svj e)n tv= kardi¿# sou, oÀti o( Qeo\j au) to\n hÃgeiren e)k ne- krw½n, swqh/sv. Kardi¿# ga\r pisteu/etai ei¹j dikaio- s u/nhn, sto/mati de\ o(mologeiÍtai ei¹j swthri¿an."6 ¹Ela/- bomen toi¿nun para\ Qeou= to\ r(h=ma th=j pi¿stewj, hÃtoi th\n o(mologi¿an: swth/rion de\ xrh=ma, k aiì dikaiosu/nhj pro/cenon: dikaioiÍ ga\r ouÀtw to\n a)sebh= Xristo\j, o( kaiì pa/lai bow½n, "6 ¹Idou\ a)ph/leiya w¨j nefe/lhn ta\j a)nomi¿aj sou, kaiì w¨j gno/fon ta\j a(marti¿aj sou."6 Tou=to to\ r(h=ma th=j pi¿stewj e)n h(miÍn eÃstw dihnekw½j, kaiì e)k tou= sto/matoj h(mw½n ou) pepau/- setai. Parape/myome n de\ au)to\ ei¹j genea\j genew½n, dikaiwqh/sontai ga\r ouÀtw kaiì oi¸ meq' h(m a=j. Ei¹ ga\r a)eiì Xristo\j kaiì eÃsti Qeo\j kaiì Ku/rioj, ou) katalh/cei pw¯p ote th=j ei¹j au)to\n pi¿stewj h( o(molo- gi¿a, para\ toiÍj e)pegnwko/si th\n e)pi fa/neian au)tou=. 9Fwti¿zou, fwti¿zou, ¸Ierousalh\m, hÀkei ga/r sou to\ f w½j, kaiì h( do/ca Kuri¿ou e)piì se\ a)nate/talken. ¹Idou\ ga\r sko/toj kaiì gno/ foj kalu/yei gh=n e)p' eÃqnh: e)piì de/ se fanh/setai Ku/rioj, kaiì h( do/ca a u)tou= e)piì se\ o)fqh/setai. Kaiì poreu/sontai basi- leiÍj t%½ fwti¿ sou, kaiì eÃqnh tv= lampro/thti¿ sou.9 ¸Wj doqei¿shj th=j e)paggeli¿aj tou= oÀti swqh/ setai kata\ kairou\j o( ¹Israh\l, a)naskirt#= tro/pon tina\ pro\j eu)qumi¿a n o( lo/goj e)n tou/toij h(miÍn o( profhtiko\j, mononouxiì ga\r mega/lhn aiãrwn ei¹j uÀyoj th\n boh\n e)pi- fqe/ggetai: "6Fwti¿zou, fwti¿zou, le/gwn, hÀkei ga/ r sou to\ fw½j."6 ãAqrei de\ oÀpwj pro/ ge tw½n aÃllwn toiÍj e)c ¹Israh\l e)kn emhqe/ntoj para\ Qeou= tou= qei¿ou fwto\j, dh=lon de\ oÀti tou= dia\ Xristou=, to\, hÀkei sou to\ fw½j, o( profh/thj fhsiì, mononouxiì paro/nta katadeiknu/ wn au)toiÍj to\n pa/lai me\n dia\ no/mou, kaiì profhtw½n a(gi¿wn proaphggel me/non, e)pila/myanta de\ toiÍj e)piì gh=j e)n e)sxa/toij tou= ai¹w½noj kairoiÍj meta\ sarko/j. Do/can de\ Kuri¿ou to\n e)pifane/nta fhsiìn, a)ne/teile ga\r o iâa/ tij hÀlioj o( Xristo\j fwtiì t%½ qei¿% kaiì noht%½ pe- riastra/ptwn ta\ su/ mpanta, kaiì th=j a)lhqou=j qeognw- si¿aj kaqieiìj th\n aiãglhn toiÍj e(toimo te/roij ei¹j pi¿stin. ãEsti de\ kaiì do/ca tou= Qeou=, kaiì Patro/j. ¹En au)t%½ g a\r, kaiì di' au)tou=, kaiì su\n au)t%½ doca/zetai. ZwgrafeiÍ de\ wÐsper e)n i¹di¿ # fu/sei to\n teko/nta au)to/n. Kaiì e)pei¿per e)gnw¯kamen to\n Ui¸o\n, teqea/me qa de\ di' au)tou= te kaiì e)n au)t%½ th\n megaleio/thta tou= Patro\j, kaiì th\n a)pa- ra/blhton do/can, kaiì tw½n qeoprepw½n a)ciwma/twn th\n u(peroxh/n. Kaiì gou=n eÃfh pou Xristo/j: "6Pa/ter, do/caso/n sou to\n Ui¸o\n, iàna kaiì o( Ui¸o/j sou doca/sv se."6 ãWfqh toi¿nun e)n h(miÍn h( do/ca tou= Qeou= kaiì Pat ro\j, eiåta tw½n aÃllwn a(pa/ntwn e)qnw½n a)pokri¿naj to\n ¹Is- rah\l, w¨j e)cai re/twj tetimhme/non para\ Qeou=, kaiì klh=ron oÃnta au)tou=, prosepa/gei, k aiì fhsi¿n: "6 ¹Idou\ sko/toj kaiì gno/foj kalu/yei gh=n e)p' eÃqnh, e)piì de/ se fanh/setai Ku/rioj."6 Kaiì ou)x w¨j sko/touj me/llontoj katask i¿dnasqai tw½n e)qnw½n e)pila/myantoj t%½ ko/sm% Xristou=, ta\ toia/de fhs iì, katefwti¿sqh de\ ma=llon, kaiì to\n th=j a)rxai¿aj a)pa/thj a)pobe/blhke sko/ton. ¹Adiaforou=si de\ pleista/kij periì th\n tw½n xro/nwn a)po/dosin o i¸ th\n qei¿an diermhneu/santej Grafh/n. Te- qei¿kasi toi¿nun, a)ntiì tou= "6ka lu/ptei,"6 to\, "6kalu/yei."6 ¹Alhqe\j ga\r oÀti kaiì e)pila/myantoj tou= Xri stou=, kaiì pro/ ge tw½n aÃllwn toiÍj e)c ¹Israh\l, eÃti kekra/thto sko/t% tw½ n e)qnw½n h( plhqu\j, ouÃpw metatiqeme/nhj e)p' au)ta\ th=j xa/ritoj. ¹Idou\ toi¿ nun, fhsiì, keka/luptai sko/t% kaiì gno/f%, th=j a)maqi¿aj dhlono/ti, kaiì t %½ th=j pla/nhj, h( gh= pa=sa tw½n e)qnw½n, e)piì de\ se\ fanh/setai Ku/rioj, e)p e/lamye ga\r, w¨j eÃfhn au)toiÍj, kaiì prw¯twj wÓfqh te au)toiÍj h( do/ca au)to u=, dia\ th=j e)caire/tou me- galourgi¿aj, kaiì shmei¿wn, kaiì tera/twn. Teqau ma- tou/rghke ga\r w¨j Qeo\j par' au)toiÍj, tou=to me\n nekrou\j a)nista\j e)k mnhma/twn, tou=to de\ tuflw½n o)fqalmoiÍj to\ fw½j e)nieiìj, leprou\j e)kkaqa i¿rwn neu/mati, dai¿mosin e)piplh/ttwn met' e)cousi¿aj, kaiì a(pacaplw½j ou) de/na tro/pon a)feiìj, oÁj hÅn i¸kano\j ei¹j plhrofori¿an, oÀti Qeo/j e)sti kata\ a)lh/qeian, kaiì Qeou= tou= kata\ fu/sin Ui¸o/j. "6Poreu/sontai de\, fhsiì, ba sileiÍj t%½ fwti¿ sou, kaiì eÃqnh tv= lampro/thti¿ sou."6 Suna/ptei pa/lin o( pro- fh/thj tv= e)piske/yei tw½n e)c ¹Israh\l, kaiì th\n tw½n e)qnw½n klh=sin, ià n' ei¹doiÍen, oÀti kaÄn taiÍj a)peiqei¿aij a)ti- ma/swsin au)toiì to\n Lutrwth\n, kaiì a)pophdh/seian th=j ei¹j au)to\n a)ga/phj, e)p' o)le/qr% th=j au)tw½n kefa lh=j, eÃrhmoj ou)k eÃstai proskunhtw½n, saghneu/sei de\ ma=l- lon dia\ th=j pi¿stewj, eÃqnh te kaiì basileiÍj: tv= ga\r lam- pro/thti tv= doqei¿sv soi, fh siì, toute/sti t%½ fwtism%½ t%½ para\ Xristou=, poreu/sontai basileiÍj kaiì eÃqnh. Por- eu/sontai de\ oÀpoi; Ei¹j th\n dia\ pi¿stewj swthri¿an dhlon- o/ti , ei¹j eu)klea= kaiì a)mw¯mhton zwh\n, ei¹j to\ ei¹de/nai kaiì o(mologeiÍn, ti¿j o( f u/sei kaiì a)lhqw½j e)sti tw½n oÀlwn Genesiourgo\j kaiì texni¿thj. Proseku/ noun me\n ga\r tv= kti¿sei para\ to\n kti¿santa, kaiì cu/loij, kaiì li¿qoij a)n h=pton to\ se/baj. ¹Epeidh\ de\ t%½ doqe/nti soi fwtiì kat- elampru/nqhsan, kaiì au)toiì, fhsiì, poreu/sontai th\n eu)qeiÍan kaiì basilikh\n o(do\n, ou)deniì prosptai¿ontej tw½n dia\ me/sou keime/nwn, a)ll' w¨j e)n au)gv=, kaiì h(me/r#, kai¿toi nukto\j, kaiì sko/touj oÃntej ui¸oiì, pa/nta ta\ ska/ndala paratre/x ontej. 9 åAron ku/kl% tou\j o)fqalmou/j sou, kaiì iãde sun- hgme/na ta\ te/ kna sou: ¹Idou\ hÀkasi pa/ntej oi¸ ui¸oi¿ sou makro/qen, kaiì ai¸ qugate/rej sou e)p' wÓmwn a)rqh/sontai: to/te oÃyei, kaiì fobhqh/sv, e)ksth/sv tv= dian oi¿#, oÀti metabaleiÍ ei¹j se\ plou=- toj qala/sshj, kaiì e)qnw½n, kaiì law½n, k aiì hÀcousi¿ soi a)ge/lai kamh/lwn, kaiì kalu/yousi¿ se ka/mhloi Madia\ m kaiì Gefa/r. Pa/ntej e)k Sabba= hÀcousi, fe/rontej xrusi¿on kaiì li¿banon, oiãsousi kaiì li¿qon ti¿mion, kaiì to\ swth/rion Kuri¿ou eu)aggeliou=n- tai: kaiì pa/nta ta\ pro/bata Khda\r sunaxqh/son- tai¿ soi, kaiì oi¸ krioiì Naba iwÜq hÀcousi¿ soi, kaiì a)n- enexqh/sontai dekta\ e)piì to\ qusiasth/rio/n mou, kaiì o( oiåkoj th=j proseuxh=j mou docasqh/setai.9 Oi¹konomi¿an eÃxei pl ei¿sthn te oÀshn kaiì sofh\n o( lo/- goj. Eu)aggeli¿zetai ga\r kaiì th\n tw½n e)qnw½n klh=sin, kaiì tw½n du/o law½n th\n eÀnwsin e)n Xrist%½, kaiì t h=j tou= no/mou skia=j th\n metabolh\n ei¹j latrei¿an pneumati- kh/n. Pa/nt a ga\r e)n Xrist%½ kaina\, kaiì ta\ a)rxaiÍa parh=lqen, eÃktise de\ au)to\j to u\j du/o laou\j ei¹j eÀna kaino\n aÃnqrwpon, poiw½n ei¹rh/nhn, kaiì a)pokatal la/s- swn tou\j a)mfote/rouj e)n e(niì sw¯mati pro\j to\n Pate/ra. Tou/twn a( pa/ntwn poieiÍtai th\n proago/reusin, kaiì dh/ fhsi pro\j th\n nohth\n ¸Iero usalh\m, toute/sti th\n ¹Ekklhsi¿an, th\n a)p' a)rxh=j susta=san e)c ¹Iouda i¿wn: prw½toi ga\r au)toiì pepisteu/kasin: "6 åAron ku/kl% tou\j o)fqalmou/j sou, kaiì iãde sunhgme/na ta\ te/kna sou. ¹Idou\ ga\r hÀkasi pa/ntej ui¸oi¿ s ou makro/qen, kaiì ai¸ qugate/rej sou e)p' wÓmwn a)rqh/sontai."6 ¸Wj ga\r e) k panto\j eÃqnouj te kaiì xw¯raj sulle/gontoj tou\j pisteu/- santaj tou= qei¿ou kaiì eu)aggelikou= khru/gmatoj sa- ghneu/ontoj th\n u(p' ou)rano\n, k aiì w¨j eiãj tina po/lin eu)purgota/thn a)pofoit#=n a)napei¿qontoj ei¹j th\n di a\ pi¿stewj xa/rin, hÃgoun ei¹j th\n tw½n a(gi¿wn trofh\n, fhmiì dh\ th\n ¹Ekkl hsi¿an, ta\ toia/de fhsiì, kaqa/per a)me/lei, kaiì e(te/rwqi¿ pou: "6 ãEstai ga\ r, fhsiìn, e)n e)sxa/- taij h(me/raij e)mfane\j to\ oÃroj Kuri¿ou, eÀtoimon e)piì t a\j korufa\j tw½n o)re/wn, kaiì metewrisqh/setai u(per- a/nw tw½n bounw½n, k aiì hÀcousin ei¹j au)to\ eÃqnh polla\, kaiì e)rou=si: Deu=te, a)nabw½men ei¹j to\ oÃroj Kuri¿ou, kaiì ei¹j to\n oiåkon tou= Qeou= ¹IakwÜb, kaiì a)naggeleiÍ h(miÍn th\n o(do\n au)tou=. Kaiì poreuso/meqa e)n au)tv=."6 Te/kna dh\ th=j ¸Ierousal h\m ou)xiì mo/noi le/gointo aÄn oi¸ e)c aià- matoj ¹Israh\l, a)lla\ ga\r kaiì aÀpa ntej oi¸ e)k panto\j eÃqnouj kaiì xw¯raj keklhme/noi dia\ pi¿stewj ei¹j to\ th= j a)lhqei¿aj fw½j. ¸Wj ga\r o( pa/nsofoj gra/fei Pau=loj, "6Ou) pa/ntej oi¸ e)c ¹Israh\l, ouÂtoi ¹Israh\l, ou)d' oÀti ei¹siì spe/rma ¹Abraa\m, pa/ntej te/kn a, a)lla\ ta\ te/kna th=j e)paggeli¿aj logi¿zetai ei¹j spe/rma."6 Eiãrhtai de\ para\ Qeou= pro\j to\n qespe/sion ¹Abraa\m, oÀti "6Pate/ra pollw½n e)qnw½ n te/qeika/ se."6 Ou)kou=n w¨j hÃdh plhqu/oj sunaghgerme/nhj e)c e)qnw½n, ka iì proskunou/shj Xri- st%½: åAron, fhsiì, ku/kl% tou\j o)fqalmou/j sou, tou t- e/stin, aÀpasan peria/qrei th\n oi¹koume/nhn, kaiì e)k pan- to\j me/rouj au) th=j oÃyei tre/xonta pro\j se\ ta\ sa\ te/kna, hÀcousi de\ kai¿toi makra\n oÃnt ej pote\, makra\n de\ ou) topikw½j, a)lla\ kata\ gnw¯mhn, kaiì dia/qesin nou=. Kaiì gou=n eÃfh tij tw½n a(gi¿wn profhtw½n toiÍj a)podramou=si tou= ei¹de/nai to\n fu/sei te kaiì a)lhqw½j oÃnta Qeo/n: "6Mnh/- sqhte, oi¸ makra\n tou= Kur i¿ou, kaiì ¸Ierousalh\m a)nabh/tw e)piì th\n kardi¿an u(mw½n."6 Ge/grafe de\ k aiì o( pa/nsofoj Pau=loj periì Xristou=, oÀti "6 ¹ElqwÜn eu)hggeli¿sato ei¹rh/ nhn toiÍj makra\n, kaiì toiÍj e)ggu/j."6 ¹Episte/llei de\ kaiì toiÍj e)c e)qnw½n: " 6Diamnhmoneu/ete u(meiÍj ta\ eÃqnh, oi¸ lego/menoi a)krobusti¿a u(po\ th=j leg ome/nhj e)n sarkiì peritomh=j xeiropoih/tou, oÀti hÅte e)n t%½ kair%½ e)kei¿n% xwriìj Xristou= a)phllotriwme/noi th=j e)lpi¿doj tou= ¹Is- rah\l, kaiì ce/noi tw½n diaqhkw½n th=j e)paggeli¿aj, e)lpi¿da mh\ eÃxontej, kaiì aÃqeoi e)n t%½ ko/ sm%, nu=n de\ u(meiÍj oi¸ pote\ oÃntej makra\n, e)ggu\j e)genh/qhte e)n t%½ aiàmat i tou= Xristou=."6 Oi¸ ga\r oÀlwj Qeo\n ou)k ei¹do/tej to\n fu/sei te kaiì a)lh qw½j, makra\n eiånai le/gontai, kaiì ei¹siì, kata\ dia/qesi¿n te kaiì gnw¯mhn, w¨j eÃfhn. ¹All' i¹dou\ hÀkasi, fhsiì, toute/stin, ou)k ei¹j makra\n, ou)de\ ei¹j a)na/blhsin h( klh=sij au)tw½n eÃstai: dramou=ntai ga\r wÐsper ka ta\ po/da tw½n eu)aggelikw½n khrugma/twn, poih/sontai de\ th\n aÃficin th\n pro\j Qeo\n dia\ pi¿stewj di¿xa po/nou pan- to\j dusxerei¿aj te a(pa/shj k aiì i¸drw½toj e)cvrhme/nwn. ¹Ep' wÓmwn ga\r a)rqh/sontai: pe/plastai ga\r to\ sxh=ma tou= lo/gou w¨j e)k paradei¿gmatoj tou= kaq' h(ma=j: ta\ ga/r toi ne ogna\ tw½n brefw½n tiqhneiÍsqai fileiÍ, kaiì toiÍj tw½n mhte/rwn ko/lpoij kaiì braxi¿osin e)panapau/esqai zh- teiÍ. Gi¿netai¿ ti toiou=ton e)piì tw½n kalou me/nwn e)k pla/- nhj ¸Ellhnikh=j, qerapeu/ontai ga\r para\ tw½n musta- gw gw½n, sklhragwgou/menoi ma=llon, ou)de\ th\n traxeiÍan eu)qu\j i¹o/ntej tri¿b on, a)ll' oiâon dia\ trufera=j a)gwgh=j galaktotrofou/menoi¿ te kaiì a)naba i¿nontej kata\ braxu\ pro\j aÃndra te/leion, ei¹j me/tron h(liki¿aj tou= plhr w¯matoj tou= Xristou=. Kaiì gou=n e)nete/lleto me\n toiÍj a(gi¿oij a)posto/loij bapti¿zein pa/nta ta\ eÃqnh ei¹j to\ oÀnoma tou= Patro\j, kaiì tou= Ui¸ou=, kaiì tou= a(gi¿ou Pneu/matoj, dida/skein te au)ta\ threiÍn pa/nta oÀsaper au)to iÍj e)netei¿lato. Oi¸ de\ kaiì tou=to dr#=n e)qe/lontej fortiko\n ou)de\n e)peti¿qe san e)n a)rxaiÍj toiÍj pisteu/ou- sin eu)texni¿# xrw¯menoi didaskalikv=. Ge gra/fasi ga\r toiÍj e)c e)qnw½n, oÀti "6 ãEdoce t%½ a(gi¿% Pneu/mati kaiì h(miÍn, mhde\n ple/on e)piti¿qesqai u(miÍn ba/roj, plh\n a)pe/xesqai u(ma=j pornei¿aj, kaiì pniktou=, kaiì aiàma- toj."6 Gra/fei de/ tisi kaiì o( pana/ristoj Pau=loj , oÀti "6Ga/la e)po/tisa u(ma=j, ou) brw½ma, ouÃpw ga\r h)du/- nasqe, a)ll' ou)d e\ eÃti nu=n du/nasqe."6 Telei¿wn de/ e)stin h( sterea\ trofh\ tw½n dia\ th\n eÀci n ta\ ai¹sqhth/ria th=j kardi¿aj gegumnasme/na e)xo/ntwn pro\j dia/krisin ka- lou= te kaiì kakou=. Ou)kou=n e)p' wÓmwn a)rqh/sontai, fhsiìn, oi¸ ui¸oi¿ so u, kaiì ai¸ qugate/rej sou, to/te de\ oÃyei, kaiì fobhqh/sv, kaiì e)ksth/sv, a)n tiì tou=, qauma/- seij: ouÀtw ga/r pou kaiì o( qespe/sioj ¹Abbakou/m: "6Ku/r ie, fhsiìn, ei¹sakh/koa th\n a)koh/n sou, kaiì e)fobh/qhn. Kateno/hsa ta\ eÃrg a sou, kaiì e)ce/sthn."6 Kateiqi¿smeqa de/ pwj kaiì h(meiÍj au)toiì, to\, e)ce/s thn, eÃsq' oÀte le/gein, oÀtan ti tw½n parado/cwn u(po/ tou ge- ne/sqai sumbv= . Qauma/seij toi¿nun, fhsiì, kaiì poi¿a tou/- tou genh/setai pro/fasij; Met abaleiÍ ga\r ei¹j se\ plou=toj qala/sshj, kaiì e)qnw½n, kaiì law½n. Safeste/ ran e)n tou/toij poieiÍtai th\n proago/reusin, tou= oÀti ke- klh/setai kata\ kairou\j ei¹j e)pi¿gnwsin a)lhqei¿aj tw½n e)qnw½n h( plhqu/j. åHn me\n ga\r e)n toiÍj notiwte/roij kli¿masi tw½n ¹Ioudai¿wn h( xw¯ra, ta/ ge mh\n pro\j aÃrkto n, kaiì qa/lassan, kaiì po/leij, kaiì ta\j e)p' au)tv= keime/naj xw¯raj ai¸ t w½n e)qnw½n a)ge/lai diemoirw¯santo. ¹Epeidh\ de\ th=j a)rxai¿aj a)pa/thj a)po nosth/santej th\n ei¹j ta\ a)mei¿nw metabolh\n e)sxh/kasi keklhme/na pro\j e)pi¿- gnwsin tou= kata\ fu/sin oÃntoj Qeou= dia\ tw½n i¸erour- gou/ntwn to\ E u)agge/lion tou= Xristou=: tau/tvtoi¿ fhsi metabaleiÍn ei¹j th\n ¹Ekklhsi¿a n th=j qala/sshj to\n plou=ton: plou=toj de\, w¨j eÃfhn, tw½n pro\j qala/ssh j keime/nwn po/lewn kaiì xwrw½n, oi¸ katoikou=ntej e)n au)taiÍj. "6 àHcousi de/ soi, fhsiì, kaiì a)ge/lai ka- mh/lwn, kaiì kalu/yousi¿ se ka/mhloi Madi a\m kaiì Ge- fa/r."6 ãEqnh me\n ga\r peri¿oika th=j ¸Ierousalh\m, kaiì ta\j o(mo/rouj eÃxonta, MadihnaiÍoi¿ te kaiì oi¸ e)k Gefa/r. åHsan ga\r bdeluroiì, kaiì a)kro/bustoi, kaiì ei¹dwlola/trai, a)ll' oÀti keklh/sontai k aiì au)toiì, kaiì karpoforh/sousi t%½ Qe%½, diadei¿knusin e)n tou/toij. åHs an me\n ga\r e)mba/tai kamh/lwn, kaiì ta\j tou= zv=n a)forma\j a)po/ ge tou= m a/xesqai, kaiì kthnotrofeiÍn e)pori¿zonto: hÅsan de\ oÀti ma/lista toiÍj e)c ¹I srah\l, a)ll' oi¸ pote\ planw¯menoi be/bhloi¿ te kaiì aÃmiktoi toiÍj h(giasm e/noij hÀcousi, fhsiìn, ou) kaq' eÀna ma=llon, a)ge- lhdo\n de\ wÐsper, kaiì ka ta\ plhqu\n, hÄ kamh/loij e)p- oxou/menoi, hÃgoun aÀper eÃxousi proskomi¿zon tej, kaiì toiÍj kata\ xeiÍra timw½ntej Qeo/n. "6 àHcousi de\ pa/ntej e)k Sab ba= fe/rontej xrusi¿on kaiì li¿banon, oiãsousi kaiì li¿qon ti¿mion, kaiì to\ sw th/rion Kuri¿ou eu)aggeliou=n- tai."6 Xw¯ra pa/lin e)stiìn h( Sabba\ th=j ¹Ar a/bwn e)p- e/keina, kaiì a)gxou= ma=llon qala/sshj ¹Eruqra=j, e)c hÂj h( Sa bba\ h( tw½n Ai¹qio/pwn basi¿lissa e)n toiÍj Solomw½n- toj kairoiÍj e)pefoi¿th se tv= ¸Ierousalh/m. Gonimwta/th de\ h( xw¯ra libanwtou=, xrusou= te kaiì li¿qwn tw½n ¹Indikw½n. àHcousi toi¿nun, fhsiì, karpoforou=ntej ei¹j do/can Q eou=, kaiì prosa/gontej li¿banon, kaiì xruso\n, kaiì li¿qouj, hÃgoun th\n e)c eà rgwn a)gaqw½n eu)osmi¿an, kaiì faidro/thta nohth\n, kaiì plou=ton pneumati ko/n. "6Eu)aggeliou=ntai de\ kaiì to\ swth/rion tou= Qeou=."6 PleiÍstoi me\n ga\r oÀsoi ke/klhntai me\n e)c e)qnw½n, se- sofwme/noi de\ th\n kardi¿an, kaiì t w½n i¸erw½n dogma/twn nou=n labo/ntej e)pisth/mona didaskaliko\n e)sxh/ka si to\ a)ci¿wma, kaiì th\n para\ tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou= swt hri¿an te kaiì xa/rin e(te/roij diakhru/t- tontej, to\n th=j gnhsio/thtoj a)ned h/santo ste/fanon. "6 àHcousi de/ soi, fhsiì, kaiì ta\ pro/bata Khda\r, kaiì oi¸ krioiì NabaiwÜq, kaiì a)nenexqh/sontai dekta\ e)piì to\ qusiasth/rio/n mo u."6 Khda\r de\, kaiì NabewÜq xw½- rai pa/lin eÀterai liparai¿ te kaiì euÃbot oi, kaiì plei¿- stouj me\n eÃxousai tou\j e)noikou=ntaj au)taiÍj, plh\n ei¹dwl ola/traj, kaiì peplanhme/nouj. ¹Alla\ kaiì ouÂtoi, fhsiì, kriou\j, kaiì pro/b ata prosoi¿sousi, kaiì pa/nta eÃstai dekta\ e)piì to\ qusiasth/rio/n mou: k ai¿toi kata/ ge to\n Mwse/wj no/mon ou)k e)ch=n a)llogene/si pros- a/gein q usi¿aj t%½ Qe%½. Ou)d' aÄn ei¹ prosh=gon dekta\j e)poih/sato/ tij au)ta/j. ¹Al l' i¹dou\ prosta/ttei Qeo\j dekta\j eiånai kaiì tau/taj toiÍj a(gi¿oij qusiast hri¿oij. ¹En ga\r Xrist%½ ¹Ihsou= ou)k eÃni dou=loj, ou)de\ e)leu/qe-roj, ba/rba roj, Sku/qhj, àEllhn te kaiì ¹IoudaiÍoj, a)lla\ pa/nta, kaiì e)n pa=si Xristo/ j. áEn ga\r gego/nasin oi¸ du/o laoiì, katenegko/ntoj au)tou= to\ meso/toixon tou= fragmou=, kaiì to\n no/mon tw½n e)ntolw½n e)n do/gmasi katargh/santoj. Dektaiì toi¿nun ai¸ pa/ntwn qusi¿ai, prosio/ntwn Qe%½ dia\ th=j pi¿stewj e)n Xrist%½. ¹Edoca/- sqh de\ o( oiåkoj th=j proseuxh=j tou= Qeou=. Kai¿ moi pa/l in aÃqrei tou= lo/gou to\ ba/qoj: ou) ga\r qusiw½n, kaiì kapnw½n oiåkon eÃti bo u/letai kaleiÍsqai th\n ¹Ekklh- si¿an, kaqa/per a)me/lei kaiì to\n e)n toiÍj ¸I erosolu/moij nao\n, eu)xh=j de\ ma=llon, toute/sti, latrei¿aj pneuma- tikh= j. Ya/llei de/ pou kaiì fhsiìn o( qespe/sioj Dabi¿d: "6Kateuqunqh/tw h( pro seuxh/ mou, w¨j qumi¿ama e)nw¯pio/n sou, eÃparsij tw½n xeirw½n mou qusi¿a e( sperinh/."6 Shmeiwte/on de\ oÀti tou=ton to\n stoiÍxon kaiì au)to\j o(

Swth\r diemnhmo/neuse/ pou taiÍj ¹Ioudai¿wn e)mpori¿aij e)pitimw½n, kaiì le/ gwn: "6Ge/graptai: ¸O oiåko/j mou, oiåkoj proseuxh=j klhqh/setai, u(meiÍj d e\ au)to\n poieiÍte sph/laion lvstw½n."6 àOte toi¿nun oiåkoj ge/gone pros- eu xh=j, to/te kaiì dedo/castai. 9Ti¿nej oiàde w¨j nefe/lai pe/tantai, kaiì w¨j peri- steraiì su\n neossoiÍj; ¹Eme\ nh=soi u(pe/meinan, kaiì ploiÍa QarseiÍj e)n prw¯toij, a)gageiÍn ta\ te/kna sou makro/qen, kaiì to\n aÃrguron, kaiì to\n xruso\n met' au)tw½n dia\ to\ oÃnoma Kuri¿ou to\ aÀgion, kaiì dia\ to\ to\n àAg ion tou= ¹Israh\l eÃndocon eiånai.9 ãEnesti pa/lin e)n tou/toij i¹deiÍn to\ th=j ¹ Ekklhsi¿aj pro/swpon ei¹skekomisme/non, hÃtoi th=j nohth=j ¸Ierou- salh\ m, aÅron wÐsper e)n ku/kl% tou\j o)fqalmou\j, kaqa\ proste/taktai para\ Q eou=, eiåta katapeplanhme/nhj tw½n e)p' au)tv= trexo/ntwn to\ plh=qoj, kaiì t w½n dia\ pi¿stewj sunaghgerme/nwn to\n a)riqmou= panto\j e)pe/keina dh=mon. "6Ti¿nej ga\r oiàde pe/tantai, fhsiìn, w¨j nefe/lai, kaiì w¨j peristeraiì su\n neottoiÍj;"6 Saghneu/ontai ga\r dia\ pi¿- stewj, ou) presbu/tai mo/non, a)ll a\ ga\r su\n au)toiÍj kaiì ne/oi, kaiì o(mou= paisiì pate/rej, kaiì qugatra/si m hte/- rej. Ou)kou=n kata\ pa/shj h(liki¿aj, to\ tw½n eu)aggelikw½n khrugma/t wn a(plou=tai liÍnon, kaiì tou=to, oiåmai, e)stiì to\ e)n tv= bi¿bl% Yalmw½n geg ramme/non: "6Neani¿skoi kaiì parqe/noi, presbu/tai meta\ newte/rwn ai¹nes a/twsan to\ oÃnoma Kuri¿ou."6 Peta=sqai de/ fhsin au)tou\j, hÄ oÀti badiou= sin e)p' au)th\n, ou)k a)thmelw½j te kaiì pareime/nwj, a)ll' oiâon pthnoiì, kaiì dromaiÍoi, hÃgoun to\ gew½dej kaiì xqamalo\n a)fe/ntej fro/nhma metewropo lou=si tro/pon tina\, kaiì wÐsper e)k qala/tthj nefe/lai, e)k qoru/bou te k aiì trufh=j kosmikh=j, aÃttousi¿ te u(you=, kaiì a)nanh/xontai pro\j th\n aÃnw speu/dontej po/lin. Qaumazou/shj toi¿nun th=j ¹Ekklhsi¿aj th\n e)c a(pa/s hj xw¯raj th\n dia\ pi¿stewj sundromh\n, th\n tou= pra/gma- toj ai¹ti¿an a)po gumnoiÍ pa/lin o( saghneu/wn au)tou\j, kai¿ fhsin: "6 ¹Eme\ nh=soi u(pe/meinan , kaiì ploiÍa QarseiÍj a)ga- geiÍn ta\ te/kna sou makro/qen, kaiì to\n xruso\n kaiì to\n aÃrguron met' au)tw½n."6 Kaiì nh/souj e)nqa/de sunh/seij, ou)xiì dh\ pa/ntwj au)ta\ ta\ tw½n nh/swn e)da/fh, euÃhqej ga\r, ouÃte mh\n au)ta\ ta\ th=j QarseiÍj ploiÍa, tou\j e)noikou=ntaj de\ ma=llon au)taiÍj, hÃtoi tw½n nh/swn t ou\j e)mba/taj. Qar- seiÍj de\ h( qei¿a Grafh\ ta\j ¹Indika\j o)noma/zei pleist a- xou=: fasiì de\ eiånai kaiì e)n tv= Ku/pr% QarseiÍj po/lin w©nomasme/nhn. Ou)kou=n e)peidh/per aià te nh=soi, fhsiì, kaiì oi¸ e)k th=j ¹Indw½n hÀkontej xw¯r aj e)me\ u(pe/meinan, toute/stin, u(pe/sthsan to\n e)penexqe/nta au)toiÍj par' e)mou= zugo\n, dia\ tou=to sur)r(eiÍ pantaxo/qen h( tw½n pi- steuo/ntwn plhqu/ j. àHkousi ga\r, kaiì e)c au)th=j th=j Barba/rou gh=j aÃndrej ou)k o)li¿goi to\ Xristou= forou=n- tej oÃnoma, kaiì karpoforou=ntej ei¹j do/can au)tou= ta\ oÀsaper aÄn au)toiÍj h( xw¯ra du/nhtai fe/rein. EuÃforon de\ eiånai xrusou=, k aiì a)rgu/rou fasiìn au)th/n. Prosko- mi¿zousi de\ ou) kata/ ge to\ par%xhko\ j eÃqoj a)yu/xoij tisiìn ei¹dw¯loij, kaiì daimoni¿wn a)ge/laij, a)ll' e)pei- dh/p er aÀgion ge/gone par' au)toiÍj to\ oÃnoma Kuri¿ou, eÃndocoj de\ o( àAgioj tou= ¹Israh/l: kaiì ou)x eÀteroj me\n o( Ku/rioj, eÀteroj de\ pa/lin o( àAgioj tou= ¹I srah\l, a)ll' eiâj kaiì o( au)to\j u(pa/rxwn Ku/rio/j te kaiì aÀgioj, k aiì dedo- casme/noj. ¹Iste/on de\ oÀti nh=soi kalou=ntai, kaiì po/leij ai¸ ku/k l%, pollh\n eÃxousai kaiì a)oi¿khton e)rhmi¿an. Ei¹ de\ le/gointo kaiì au)taiì u(pomeiÍnai to\n Ku/rion, tout- e/stin, au)t%½ douleu=sai, sunh/seij, oÀti kaiì oi¸ ta\j a)ba/- touj, kaiì e)cwsme/naj e)rhmi¿# pollv= katoikou=ntej xw¯- raj, hÄ po/leij hÀcousi dia\ pi¿stewj, kaiì karpoforh/- sousi t%½ Xrist%½ xruso\ n, kaiì aÃrguron, kaiì ou)xiì dh/ pou pa/ntwj th\n uÀlhn, a)ll' oiâon ta\ e)n h(miÍ n ti¿mia, kaiì lampra\, kaiì tou= panto\j aÃcia lo/gou, pi¿stin dhlon- o/ti, k aiì th\n e)c a(pa/shj a)reth=j faidro/thta: ce/nia ga\r tau=ta Qe%½, kaiì pneu matikh=j latrei¿aj a)naqe/- mata lampra\, kaiì teqaumasme/na. Ge/grapta i de\ kaiì e)n bi¿bl% Yalmw½n periì tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou=, oÀti "6BasileiÍj QarseiÍj kaiì nh=soi dw½ra prosa/cousi, basileiÍj ¹Ara/bw n kaiì Sabba= dw½ra prosoi¿sousi. Kaiì proskunh/sousin au)t%½ pa/ntej oi¸ basileiÍj th=j gh=j, pa/nta ta\ eÃqnh douleu/sousin au)t%½."6 9Kaiì oi¹kod omh/sousin a)llogeneiÍj ta\ tei¿xh sou, kaiì oi¸ basileiÍj au)tw½n parasth/ sontai¿ soi.9 ¹Ecai¿sion kaiì tou=to, kaiì qeoprepou=j duna/mewj a)pote/l esma. Teu/xh me\n ga\r kaiì peri¿boloi sw¯zontej th=j ¹Ekklhsi¿aj ta\ te/kn a, nohqeiÍen aÄn pi¿stij o)rqh\, kaiì a)mw¯mhtoj, eÃrgwn te faidro/thj e)c a(pa/ shj a)re- th=j sulle/gousa ka/lloj, gnw¯sewj de\ dogmatikh=j, kaiì me/nto i kaiì h)qikw½j [iã¼. h)qikh=j] eiåen aÄn ei¹shghtaiì, kaiì dida/skaloi tw½n qei¿w n khrugma/twn i¸erourgoiì pa/ntej oÀsoi yh/f% qei¿# kalou=ntai pro\j tou=t o. Kaiì a)parxh\ me\n tou/twn tw½n i¸erw½n khrugma/twn gego/nasin h(miÍn oi¸ qespe/sioi maqhtaiì, pleiÍstoi de\ met' e)kei¿nouj, oi¸ to\n par' au)tw½n i¹xnh latou=ntej lo/gon, ou)k e)k mo/nwn ¹Ioudai¿wn, a)lla\ ga\r kaiì e)k tagma/twn ¸Ellhnikw½n, oiá kaiì th=j e)n ko/sm% sofi¿aj e)n kal%½ gegono/tej, kaiì eu)g lwtteiÍn ei¹do/tej aÃristoi gego/nasi paideutaiì to\n me\n a)klinh= th=j pi¿ste wj lo/gon oi¹kodomou=ntej a)stei¿wj e)n taiÍj tw½n mustagwgou/ntwn yuxaiÍ j, e)nie/ntej de\ au)toiÍj politei¿aj th\n a)cia/gaston sunei¿dhsin. Ou)kou=n a)llogeneiÍj me\n, oÀti mh\ e)c aiàmatoj ¹Israh\l kata\ sa/rka, plh\n a)rxite/ ktonej sofoiì, kata\ to\n qespe/sion Pau=lon, kaiì euÅ ei¹do/tej qemeliou=n e)n h(miÍn to\n Xristo\n, dia\ pi¿stewj de\ dhlono/ti, kaiì ei¹shgh/sewj a)gaqw½ n. Tou=to, oiåmai, e)stiì to\, "6Oi¹kodomh/sousin a)llogeneiÍj ta\ tei¿xh sou, kaiì oi¸ basileiÍj au)tw½n parasth/sontai¿ soi."6 Ti¿nwn de\ oi¸ basileiÍj; å H dhlono/ti tw½n a)lloge- nw½n. BasileiÍj de/ fhsin e)n tou/toij, hÄ tou\j aÃrx ontaj kaiì h(goume/nouj law½n, oiá paresth/kasi tv= ¹Ekklhsi¿# Xristou=, doruforou=ntej wÐsper au)th\n, kaiì sunaspi¿- zontej toiÍj au)th=j te/knoij, kaiì a)posobou=ntej pa=san eÃfodon e)xqrw½n o(ratw½n te kaiì a)ora/twn, hÄ k ata\ a)lh/- qeian tou\j taiÍj a)nwta/tw timaiÍj e)stefanwme/nouj, kaiì to\ th= j basilei¿aj eÃxontaj skh=ptron, oiá kaiì pare/sth- san tv= ¹Ekklhsi¿#. ¸H de\ para/stasij e)n tou/toij sh-mai¿nei th\n u(pakoh/n. Eiãkousi ga\r toiÍj q ei¿oij, kaiì i¸eroiÍj qespi¿smasi, kaiì to\ th=j ¹Ekklhsi¿aj kh/rugma panto\j a)ciou=si lo/gou. 9Dia\ ga\r o)rgh\n e)pa/taca/ se, kaiì di' eÃleon h)ga/- phs a/ se. Kaiì a)noixqh/sontai ai¸ pu/lai sou dia\ panto\j, h(me/raj kaiì nukto\ j, kaiì ou) sugklei- sqh/sontai ei¹sagageiÍn pro\j se\ du/namin e) qnw½n, kaiì basileiÍj a)gome/nouj. Ta\ ga\r eÃqnh, kaiì oi¸ basileiÍj oiàtinej ou) douleu/sousi¿ soi, a)polou=ntai, kaiì ta\ eÃqnh e)rhmwqh/sontai.9 ¹Epe idh\ ga\r, fhsiì, plei¿stoij te oÀsoij kaiì a)forh/- toij plhmmelh/masin eu(re/ qhj eÃnoxoj th\n i¹so/r)r(opon u(pomeme/nhkaj di¿khn. åHn ga\r a)na/gkh toiau/ thn ouÅ- san u(pomeiÍnai ta\ e)c o)rgh=j. ¹Epeidh\ de/ soi pa/lin e)xrh=n w¨j e)c a)gaqou= te kaiì filoikti¿rmonoj Kuri¿ou kaiì Qeou= doqh=nai to\n eÃleon, de/ dotai, kaiì diw¯cw ta\ e)c o)rgh=j. Ti¿ ouÅn u(pa/rcei, ti¿ de\ doqh/setai pepaum e/nwn tw½n skuqrwpw½n; "6 ¹Anewxqh/sontai, fhsiìn, ai¸ pu/lai sou dia\ pa nto\j, h(me/raj kaiì nukto\j, kaiì ou) sugkleisqh/sontai."6 ãEoiken e)n tou/t oij ei¹rh/nhn au)- toiÍj u(pisxneiÍsqai, kaiì th\n e)nteu=qen eu)di¿an. Ai¸ me\n ga \r e)n u(poyi¿# polemi¿wn e)mbolh=j ouÅsai po/leij, ou)k a)eiì ta\j pu/laj a)na petasme/naj eÃxousin, a)ll' w¨j e)n kair%½ kaiì xrei¿#, kaiì e)n h(me/r# mo/lij , kaiì ou) di¿xa dei- ma/twn: ai¸ de\ ei¹sa/pan a)phllagme/nai tou= prosdok#=n ti toiou=to u(pomeiÍnai a)neuru/nousin au)ta\j toiÍj ei¹s- ba/llousi, kaÄn ei¹ e)n nuktiì tou=to drw½si¿ tinej. Ei¹ toi¿- nun ei¹rh/nhn au)toiÍj e)pagge/lletai Q eo\j, kaiì pla/toj eu)hmeri¿aj, hÃgoun a)dialei¿ptwj eÃstai tw½n pro\j au)th\n i¹o/ntwn h( sundromh\, kaiì oiâon dihnekh\j h( eiãsodoj, e(lkome/nwn tro/pon ti na\ dia\ th=j pi¿stewj ei¹j e)pi¿gnw- sin tou= Xristou=, wÐste dokeiÍn a)nanew½x qai ta\j pu/laj, kaiì kairo\n ou)k eiånai¿ tina, kaq' oÁn au)ta\j klei¿esqai p re/pei, kaiì ou)xiì mo/noij toiÍj e)n u(fe/sei bi¿ou, kaiì u(po\ zuga\ basilei¿aj, a) lla\ ga\r kaiì au)toiÍj toiÍj to\ kata\ pa/ntwn eÃxousi kra/toj. ãEcesti de\ d ia\ pragma/twn i¹deiÍn th=j profhtei¿aj th\n du/namin kratou=san ei¹j deu=ro . De/xetai ga\r h( ¹Ekklhsi¿a kata\ pa/nta kairo\n tou\j pisteu/ein e)qe/lon taj, e)kklei¿ei de\ oÀlwj ou)deniì th\n ei¹j tou=to spoudh/n: eÃcesti de\ toiÍj e)q e/lousi para- podi¿zontoj ou)deno\j, kaq' oÁn aÄn bou/lwntai kairo\n, pro\j to\ th=j a)lhqou=j qeognwsi¿aj aÃgesqai fw½j: aÃgei de\ aÀpantaj Qeo\j kaiì Path\r ei¹j e)pi¿gnwsin tou= Ui¸ou=, di' ouÂ, kaiì e)n %Ò, kaiì meq' ou doca/zetai. Kaiì tou=to au)to\j h(miÍn katamemh/nuke, le/gwn: "6Ou)deiìj du/natai e)lqeiÍ n pro/j me, e)a\n mh\ o( Path/r mou o( pe/myaj me e(lku/sv au)to/n."6 ¹Eqnw½n d e\ du/namin ei¹saxqh/sesqai¿ fhsin, iàna mh\ mo/nouj e)nnov=j, w¨j eÃfhn, tou\j e)n smi- kro/thti¿ te kaiì e)n u(fe/sei, a)lla\ ga\r kaiì au)tou\j tou\j e)n duna/m ei, kaiì do/cv tv= kata\ to/nde to\n bi¿on. Pros- epa/gei de\ oÀti, "6Kaiì eÃqnh, k aiì oi¸ basileiÍj, oiàtinej ou) douleu/sousi¿ soi, a)polou=ntai, kaiì e)rhmwqh/ sontai."6 Oi¸ ga\r aÃpistoi, kaiì a)mustagw¯ghtoi, kaiì th=j dia\ Xristou= swthri¿aj a)me/toxoi, kaÄn eiãte tine\j eiåen tw½n perifanw½n, eiãte tw½n a)sh mote/rwn, ei¹j pe/tauron #Àdou, kaiì ei¹j pagiÍda qana/tou pesou=ntai: e)nteq nh/contai ga\r taiÍj e(autw½n a(marti¿aij, kaiì th\n a(pasw½n e)sxa/thn u(pom enou=si di¿khn. 9Kaiì h( do/ca tou= Liba/nou pro\j se\ hÀcei e)n kupa- ri¿ss %, kaiì peu/kv, kaiì ke/dr%, aÀma doca/sai to\n to/pon to\n aÀgio/n mou.9 ãO roj e)stiì th=j Foini¿khj o( Li¿banoj, ke/droij te, kaiì kupari¿ssoij, kaiì pe u/kv kata/komon, kaiì au)toiÍj de\ toiÍj tou= Liba/nou futoiÍj. Qa uma/zetai de\ tau/thj eÀneka th=j ai¹ti¿aj to\ mnhmoneuqe\n oÃroj, w¨j a)fqon w- ta/thn eÃxon th\n uÀlhn, kaiì de/ndresi toiÍj eu)mhkesta/- toij, kaiì eu)osm ota/toij kataploutou=n. AuÀth toi¿nun h( do/ca doqh/setai¿ soi, fhsiì, noht w½j dhlono/ti, kaiì pneu- matikw½j. Tre/fei ga\r h( ¹Ekklhsi¿a Xristou= ple i¿staj te oÀsaj, kaiì eu)doki¿mouj a(gi¿wn kefala\j u(you= te h)rme/naj e)c a) retw½n, naiì mh\n kaiì eu)osmota/taj. Xristo\n ga\r eu)odia/zousin: eÃnesti de\ au)toiÍj kaiì to\ pe/ra keiÍsqai fqora=j th=j e)k fronh/matoj sarkikou=, kaq a/- per a)me/lei kaiì to\ mh\ fqei¿resqai peu/kv te kaiì ke/dr%. ãEqoj de\ tv= qeopneu/st% Grafv= toiÍj toioiÍsde tw½n futw½n a)fomoiou=n eÃsq' oÀte th\n tw½ n a(gi¿wn plh- qu\n, kaiì gou=n eÃfh pou pa/lin Qeo\j dia\ fwnh=j ¸Hsai¿+ou: "6 Kaiì poih/sw uÀdwr e)n tv= e)rh/m%, kaiì e)n tv= a)nu/dr% potamou/j. Qh/sw ei¹j th\n aÃnudron gh=n ke/dron, kaiì pu/con, kaiì mursi¿nhn, kaiì kupa/risson, k aiì leu/khn."6 Gv= me\n ga\r chr#= te kaiì a)nu/dr% pareika/zei ta\ eÃqnh: ou) ga\r hÅn par' au)toiÍj qeiÍoj lo/goj o( zwopoieiÍn duna/- menoj, kaiì ei¹j auÃch sin a)nafe/rein th\n e)n eu)sebei¿# te kaiì gnw¯sei Qeou=, a)lla\ gego/nasi p ar' au)toiÍj ke/droj, kaiì pu/coj kaiì mursi¿nh, kaiì kupa/rissoj, kaiì leu/k h, toute/stin, eu)mh/kh te kaiì a)cia/gasta futa\, wÒn kaiì o( qespe/sioj Me l%do\j diamnhmoneu/ei le/gwn: "6 ãArtoj kardi¿an a)nqrw¯pou sthri¿zei, xo rtasqh/sontai ta\ cu/la tou= pedi¿ou, kaiì ai¸ ke/droi tou= Liba/nou, aÁj e)fu/ teu- saj."6 ¸Wj ga\r o( pa/nsofoj gra/fei Pau=loj, "6Qeou= gew¯rgio/n e)sme n."6 AuÀth toi¿nun h( do/ca tou= Liba/nou, fhsiì, doqh/setai¿ soi, toute/stin, o)fqh/sv kata/nomoj pollaiÍj kaiì teqaumasme/naij a(gi¿wn kefalaiÍj. ãEs tai de\ tou=to, wÐste docasqh=nai to\n to/pon to\n aÀgio/n mou. Kau/xhma m e\n ga\r ¹Ekklhsiw½n oi¸ toiÍj tw½n a)retw½n u(yw¯masin e)mbebhko/tej, kaiì xq amalo\n ou)de\n, hÃgoun gh/i+non, kaiì xamair)r(ife\j eÃxontej ei¹j nou=n dia\ to u= froneiÍn ta\ sarko\j, aÃttontej de\ ma=llon u(you=, kaiì ta\ aÃnw fronou=nt ej, kaiì oiâon a)pofoitw½ntej th=j gh=j, kaiì peripatou=ntej me\n e)p' au)th=j, aÃnw de\ kaiì e)n ou)ra- noiÍj eÃxontej to\ poli¿teuma. 9Kaiì poreu/sontai p ro\j se\ dedoiko/tej oi¸ ui¸oiì tw½n tapeinwsa/ntwn se, kaiì parocuna/ntwn s e, kaiì klhqh/sv po/lij Kuri¿ou SiwÜn a(gi¿ou ¹Israh/l.9 Au)to\ tw½n pragm a/twn to\ pe/raj diadei¿knusin a)kri- bw½j th=j profhtei¿aj th\n du/namin, ou) k eÃcw bai¿nousan t' a)lhqou=j: e)mparoinhsame/nh ga\r t%½ pa/ntwn Swth=r i h(mw½n ¹Ihsou= Xrist%½ tapeinh\ ge/gonen h( ¸Ierousalh\m th=j pro\j Qeo\n oi¹keio/thtoj a)pobeblhme/nh, kaiì th=j ei¹j au)to\n e)lpi¿doj a)polisqh/sasa, kaiì feidou=j e)rh/mh th=j aÃnwqen genome/nh, pesou=sa de\ kaiì ei¹j xeiÍraj e)xqrw½n, oiá dh\ kaiì pa=san th\n ¹Ioudai¿an katadvw¯- santej, kaiì au)to\n e)n e/prhsan to\n qeiÍo/n te kaiì dia- bo/hton nao/n. ¹Epeidh\ de\ se/swstai to\ k ata/leimma Qeou= katoiktei¿rantoj, pepisteu/kasi ga\r ei¹j Xri- sto\n o u)k eu)ari¿qmhtoi tw½n e)c ¹Israh\l, kexrhma/tiken ¹Ekklhsi¿a Xristou=, ka iì ge/gone mh/thr wÐsper e)qnw½n. Oi¸ ga\r ui¸oiì tw½n pote tapeinwsa/ntwn a u)th\n, tout- e/stin, oi¸ tw½n e)pigei¿wn kratou=ntej pragma/twn, kaiì taiÍj tw½ n skh/ptrwn diadoxaiÍj w¨j e)c e)kei¿nwn e)rxo/- menoi septh\n h(g ou=ntai th\n ¹Ekklhsi¿an, kaiì dedoi- ko/tej, toute/sti, met' eu)labei¿aj, ka iì to\n qeiÍon ei¹j nou=n eÃxontej fo/bon prosi¿asin au)tv=: "6Ke/klhtai ga\r p o/lij Kuri¿ou SiwÜn a(gi¿ou ¹Israh/l."6 Qeou= ga\r po/lij h( ¹Ekklhsi¿a, kaiì tou=to dida/skei o( qespe/sioj Dabiìd w¨j pro\j au)th\n, "6Dedocasme/na e)l alh/qh periì sou=, h( po/lij tou= Qeou=."6 Kaiì au)to\j de/ pou fhsiìn o( tw½n oÀl wn Ku/- rioj dia\ th=j tou= Ya/llontoj lu/raj: "6 âWde katoikh/sw, oÀti v(re tisa/mhn au)th\n, th\n qu/ran au)th=j eu)logh/sw, tou\j ptwxou\j au)th=j xort a/sw aÃrton, tou\j i¸ereiÍj au)th=j e)ndu/sw swthri¿an."6 Ei¹ de\ dh\ bou/loito/ t ij kaiì tw½n pote diwca/ntwn th\n ¹Ekklhsi¿an basile/wn ui¸ou\j tou\j kaq ech=j o)noma/zein, oiá meta\ timh=j kaiì de/ouj prose/rxontai nu=n au)tv=, kaiì w¨ j qei¿an timw½si po/lin, ou)k eÃcw fe/retai tou= skopou=. ¸Orw½men ga\r ei¹j t ou=to e)kbebhko\j to\ tw½n pragma/twn pe/raj. 9Dia\ to\ gene/sqai se e)gka taleleimme/nhn, kaiì memishme/nhn, kaiì ou)k hÅn o( bohqw½n. Kaiì qh/sw se a)galli¿ama ai¹w¯nion, eu)frosu/nhn geneaiÍj genew½n. Kaiì qhla/seij ga/la e)qnw½n, kaiì plou=ton basile/wn fa/gesai. Kaiì gnw¯sv oÀti e)gwÜ Ku/rioj o( sw¯zwn se, kaiì o( e)cairou/meno/j se o( Qeo\j ¹Israh/l.9 "6Ge/gonaj me\n g a\r, fhsiìn, e)gkataleleimme/nh, kaiì memishme/nh, kaiì ou)k hÅn o( bohqw½n."6 AuÀth soi pro/fasij th=j tapeinw¯sewj hÅn, pepar%¯nhkaj ga\r ei¹j to\n u( you=n duna/menon, kaiì a)kra/danto/n soi fula/cai to\ eu)hmereiÍn, a)ll' ou)d eiìj hÅn o( xeiÍra ne/mwn e)pi¿kouron, e)pei¿per hÅsqa qeomish/j: pepar%¯nhka j ga\r ou)k ei¹j eÀna tina\ tw½n e)n ta/cei keime/nwn oi¹ketikv=, kaiì diako- ni kh\n e)xo/ntwn th\n leitourgi¿an, a)ll' ei¹j au)to\n to\n tw½n oÀlwn basile/a k aiì Ku/rion. ¹Epeidh\ de\ aÀpac pe/ponqaj th\n tapei¿nwsin parela/sei ta\ m oxqhra\, kaiì toiÍj deute/roij a)nakth/setai¿ se. àWsper ga\r a)pei- qh/sas an eÃdei kola/zesqai yh/f% dikai¿# Qeou=, ouÀtwj e)pistre/yasan e)leeiÍsq ai pre/pei. "6Qh/sw se toi¿nun, fhsiìn, eu)frosu/nhn geneaiÍj genew½n:"6 stu gno\n ga\r ou)de\n e)n ¹Ekklhsi¿# Xristou=, oÀpou de\ oÀlwj e)lpiìj a)fqarsi¿a j, kaiì a)teleuth/tou zwh=j, kaiì a)mhru/tou do/chj, kaiì basilei¿aj ou)ranw½ n, poiÍon aÄn eÃxoi to\ kath- fe/j; Kaiì qhla/seij ga/la e)qnw½n, kaiì plou=ton basile/wn fa/gesai. Kaiì dokeiÍ me/n tisi toiou=to/n ti dida/skein th=j pro fhtei¿aj o( nou=j, oÀti polloiì tw½n e)c a)ge/lhj ¸Ellh- nikh=j sesofwme/noi t o\n nou=n taiÍj qeopneu/stoij Gra- faiÍj, kaiì dogmatikh=j eu)texni¿aj ei¹j gn w½sin a)naphdh/- santej, eÃsontai dida/skaloi th=j e)c ¹Ioudai¿wn Sunagw gh=j. DokeiÍ de/ pwj ei¹j to\ paro\n o( lo/goj, ou)xiì tau/thn i¹e/nai ma=llon tw½ n e)nnoiw½n th\n o(do\n, e)keiÍno de\ iãswj bou/lesqai katadhlou=n, oÀti taiÍj e)c e)qnw½n karpofo- ri¿aij, kaiì basilikoiÍj a)naqh/masin e)mplhsqh/setai. Diadei¿knusi ga\r a)lhqe\j oÄn kaiì tou=to tw½n pragma/twn h( peiÍra. Tou/tw n de\ ouÀtw tetelesme/nwn fhsiìn, oÀti "6 ¹EgwÜ Ku/rioj o( sw¯zwn se."6 ¸Wj g a\r o( profh/thj fhsiìn ¸Hsai¿+aj: "6Ei¹ mh\ Ku/rioj SabawÜq e)gkate/lipen h( miÍn spe/rma, w¨j So/doma aÄn e)genh/qhmen, kaiì w¨j Go/mor)r(a aÄn w¨moiw¯qhme n."6 Xa/riti ga\r kaiì filanqrw- pi¿# Qeou= se/swstai to\ kata/leimma tou= ¹Israh\l, wÐste mh\ ei¹sa/pan a)pole/sqai to\ e)c a(gi¿wn pate/rwn eÃqnoj.

9Kaiì a)ntiì xalkou= oiãsw soi xrusi¿on, a)ntiì de\ sidh/rou oiãsw s

oi a)rgu/rion, a)ntiì de\ cu/lwn, oiãsw soi xalko\n, a)ntiì de\ li¿qwn, si¿dhron. Kaiì dw¯sw tou\j aÃrxonta/j sou e)n ei¹rh/nv, kaiì tou\j e)pisko/- pouj sou e) n dikaiosu/nv.9 De/xetai me\n ta\j uÀlaj w¨j e)n ta/cei paradeigma/twn, plei¿sthn oÀshn e)xou/saj th\n pro\j a)llh/laj diafora/n. Shmai¿nei de/ ti plagi¿wj pneumatiko\n kaiì baqu/. Bou/- letai ga\r ei¹peiÍn oÀti pa/nta pro\j ta\ a)mei¿nw metasth/- setai, kaiì tw½n prw¯twn dioi¿sei ta\ deu/tera. Para xw- rh/sei ga\r pa/ntwj h( e)n no/m% pai¿deusij tv= dia\ Xri- stou=, toute/sti toiÍj eu)aggelikoiÍj qespi¿smasi, kaiì tosou=ton eÃstai to\ metacu\, oÀsonp er aÄn kaiì ei¹ to\ dia\ me/sou xalkou= kaiì xrusou=. Xrusofanh\j me\n ga\r o( xalko\j, plh\n ou)k eÃsti xruso\j, a)rgurofanh\j de\ kaiì o( si¿dhroj, eÃnest i ga\r to\ lampro\n au)t%½, plh\n ou)k aÃrguroj, a)ll' h(tta=tai polu\ tou= pro uÃxontoj. Ou)kou=n th\n e)n no/m% pai¿deusin pareika/sai tij du/nait' aÄn x alk%½, xrus%½ ge mh\n th\n dia\ Xristo/n: kaiì pa/lin th=j e)n no/m% politei¿a j th\n du/namin pareika/sai tij aÄn sidh/r%, memetrhme/non eÃxonti to\ fai dro\n, th/n ge mh\n e)n Xrist%½ kaiì eu)aggelikh\n, a)rgu/r% ma=llon: telewt a/thn ga\r eÃxei faidro/thta, nohtw½j. Tau/tvtoi, kaiì o( pa/nsofoj Pau=loj, kai¿toi pleiÍston oÀson e)sxh- ke/nai le/gwn dia\ th=j e)n no/m% zwh=j to\ ka u/xhma, gnw¯sew¯j te th=j u(p' au)tou=, sku/bala me\n h(geiÍto ta\ pa/nta, Xr isto\n de\ kerdai¿nein hÃqele, kaiì to\ u(pere/- xon th=j gnw¯sewj au)tou=. Cu/l a de\ kaiì li¿qoi xrh/sima pro\j oi¹kodomh/n: eu(rh/somen de\ to\n pa/nsofon Pau=lon th=j para/ tinwn mustagwgi¿aj th\n du/namin tau/taij pareika/z onta taiÍj uÀlaij. "6Ei¹ ga/r tij, fhsiìn, e)poikodomeiÍ e)piì to\n qeme/lion, cu/ la, xo/rton, li¿qouj, kala/mhn."6 Tou/tou de\ ouÀtwj eÃxontoj, e)keiÍno/ famen , oÀti tw½n Grammate/wn, kaiì Farisai¿wn h( didaskali¿a, hÃgoun kaqa/pac tw½n a)pi¿stwn ¹Ioudai¿wn h( u(fh/ghsij, ou) sunie/ntwn oÀlwj to\ Xristou= m usth/rion, oÀti mhde\ pepisteu/kasin ei¹j au)to\n, pareika/zoito aÄn cu/loij tuxo\n, kaiì li¿qoij, h( de\ e)n Xrist%½, kaiì eu)aggelikh\, tosou=ton eÃxei to\ aÃmeinon, oÀson xalko\j kaiì cu/lon, sidhro/j te pro\j li¿qon. Eu)dia/qrupta me\n ga\r ta\ par' e)kei¿noij hÅn dida/gmata/ te kaiì e)nqumh/mata, sterea\ d e\, kaiì oiâon aÃqrausta meta\ tou= lamprou=, kaiì timi¿ou, ta\ tw½n e)n Xrist %½. ¹IoudaiÍoi me\n ga\r e)kpi¿- ptousin ei¹j genealogi¿aj, kaiì mu/qouj a)pera/ ntouj toiÍj u(po\ xeiÍra laoiÍj e)chgou/menoi, lh/rouj te tina\j e)mple/- kont ej, kaiì graw¯dh tereti¿smata: oi¸ de\ to\n Xristo\n forou=ntej ei¹j nou=n, pa= san o(do\n eu)texni¿aj a(giopre- pou=j tou\j u(po\ xeiÍra dida/skousi, kaiì dog matikh=j a)kribei¿aj a)pofe/rousin e)rasta\j, kaiì a(pa/shj a)reth=j e)rga/t aj tou\j prosio/ntaj au)toiÍj: diadei¿knusi de/ pwj eu)qu\j to\ e)penhnegme/n on, oÀti tou=ton eÃxei to\n skopo\n th=j profhtei¿aj o( nou=j. "6Dw¯sw ga\r, fh siì, tou\j aÃrxonta/j sou e)n ei¹rh/nv, kaiì tou\j e)pisko/pouj sou e)n dikaio su/nv."6 ¸Wj ga\r tw½n prw¯twn, fhsiìn, e)cwsme/- nwn, e(te/rouj a)ni¿sthsin aà rxonta/j te kaiì e)pisko/pouj law½n o( tw½n oÀlwn Swth\r diapre/pontaj e)n ei¹rh/nh, kaiì dikaiosu/nv. Ei¹rhneu/ousi ga\r pro\j Qeo\n, oi¸ ta\ au)t%½ dokou=nta froneiÍn spouda/zontej, kaiì toiÍj th=j dikaiosu/nhj au)xh/ masi stefanou/menoi. ãEfh ti toiou=- ton e(te/rwqi¿ pou pa/lin o( profh/thj ¸ Hsai¿+aj, ma=llon de\ dia\ tou= profh/tou Qeo\j pro\j th\n tw½n ¹Ioudai¿wn m hte/ra, fhmiì dh\ th\n ¸Ierousalh/m: "6Kaiì e)pa/cw th\n xeiÍra/ mou e)piì se\, k aiì purw¯sw ei¹j kaqaro\n, tou\j de\ a)peiqou=ntaj a)pole/sw, kaiì a)felw½ pa/ ntaj a)no/mouj a)po\ sou=, kaiì pa/ntaj u(perhfa/nouj tapeinw¯sw kaiì e)pi sth/sw tou\j krita/j sou w¨j to\ pro/teron kaiì tou\j sumbou/louj sou w¨j t o\ a)p' a)rxh=j, kaiì meta\ tau=ta klhqh/sv po/lij dikaiosu/nhj, mhtro/polij pisth\ Siw¯n."6 Naiì mh\n kaiì au)to\j o( Swth\r toiÍj ¹Ioudai¿wn kaqhghtaiÍj e)peti¿ma le/gwn: "6 ¹Amh\n, a)mh\n le/gw u(miÍn, a)rqh/setai a)f' u(mw½n h( basi lei¿a tw½n ou)ranw½n, kaiì doqh/setai eÃqnei e(te/r%, poiou=nti tou\j karpou\j au)th=j."6

{1TOMOS E§.}1

9Kaiì ou)k a)kousqh/setai eÃti a)diki¿a e)n tv= gv= sou, ou)de\ su/ntri mma, kaiì talaipwri¿a e)n toiÍj o(ri¿oij sou, a)lla\ klhqh/setai swth/rion

ta\ tei¿xh sou, kaiì ai¸ pu/lai sou glu/mma.9

Kaiì polu/ ge to\ ei¹ko\j o( lo/goj eÃxei. Ei¹ ga\r oi¸ aÃr- xontej au)th=j

e)n ei¹rh/nv, kaiì diapre/pontej e)n au)xh/- masi dikaiosu/nhj oi¸ e)pi¿skopoi, krath/sei pa/ntwj pou, kaiì para\ toiÍj u(pezeugme/noij, to\ e)n a(pa/sv di kaiosu/nv, kaiì eu)sebei¿# tv= kata\ Xristo\n e)pei¿gesqai diabiou=n. "6Ou)k eÃsti de\, fhsiìn, ou)de\ su/ntrimma e)n toiÍj o(ri¿oij sou."6 Su/ntrimma de/ fh si th\n pleoneci¿an, th\n kata/ ge tw½n e)n u(fe/sei, kaiì a)sqenei¿#. EuÃdromo i ga\r oi¸ toioi¿de, kaiì toiÍj diarpa/zein e)qe/lousin e(toimota/th pro/keinta i qh/ra. ãAdikoi de\ kaiì pleone/ktai gego/nasi kata\ kairou\j oi¸ th=j ¹Iou dai¿wn Sunagwgh=j h(gou/me- noi, kaiì toiÍj qei¿oij no/moij a)ntanista/menoi, diastro/- fouj e)poiou=nto ta\j e)f' e(ka/st% pra/gmati kri¿seij. Ai¹tia=tai gou=n au)tou\j pleistaxou= to\ Gra/mma to\ i¸ero\n, w¨j a)nosio/thtoj ei¹j tou=t o diela/santaj me/tron, wÐste kaiì a)forh/toij e)gklh/masin e)no/xouj oÃnta j o(ra=sqai: pote\ me\n ga/r fhsin, oÀti oi¸ h(gou/menoi au)th=j meta\ dw¯rwn eà krinan, kaiì oi¸ profh=tai au)th=j meta\ a)rgu- ri¿ou e)manteu/onto. Ya/llei d e\ kaiì o( qespe/sioj, "6Su/n- trimma kaiì talaipwri¿a e)n taiÍj o(doiÍj au)tw½n, kaiì o(do\n ei¹rh/nhj ou)k eÃgnwsan, ou)k eÃsti fo/boj Qeou= a)pe/n- anti tw½n o) fqalmw½n au)tw½n."6 ¹Epeti¿ma de\ kaiì nenh- steuko/sin o( tw½n oÀlwn Qeo\j, ouÀtw le/gwn: "6 ¹En ga\r taiÍj h(me/raij tw½n nhsteiw½n u(mw½n, eu(ri¿skete ta\ qe- lh/mata u(mw½n, kaiì pa/ntaj tou\j u(poxeiri¿ouj u(ponu/s- sete ei¹j kri¿s eij, kaiì ma/xaj, nhsteu/ete, kaiì tu/ptete pugmaiÍj tapeino/n:"6 kaiì pros e/ti tou/toij dia\ th=j ¸Hsai¿+ou fwnh=j: "6Kaiì e)pequ/moun a)grou\j, kaiì dih/r - pazon o)rfanou\j, kaiì oiãkouj kateduna/steuon, kaiì dih/rpazon aÃndra k aiì to\n oiåkon au)tou=, aÃndra kaiì th\n klhronomi¿an au)tou=."6 ¹Epeidh\ pe/p autai me\n ta\ e)kei¿- nwn, a)ntegh/gertai de\ tw½n a(gi¿wn a)posto/lwn o( xoro\ j, kaiì oi¸ met' e)kei¿nouj eÃti toiÍj au)tw½n iãxnesi katakolou- qeiÍn spouda/ zontej o)rqotomou=si me\n th=j a)lhqei¿aj to\n lo/gon, aÃristoi de\ tw½n u(po\ x eiÍra gego/nasi paidagw- goi¿. Tau/tvtoi, kaiì ma/la ei¹ko/twj, ou)k eÃti me\n a)diki¿an e)n tv= gv= au)tw½n a)kousqh/sesqai¿ fhsin, a)ll' ou)de\ su/ntrimma, kaiì talaipwri¿an: klhqh/sesqai de\ ma=llon swth/rion ta\ te i¿xh au)th=j, glu/mma de\ kaiì ta\j pu/laj, tei¿xh de\, wÐj ge oiåmai, fhsiì tou\j a(gi¿ouj paidagwgou\j, dogmatikaiÍj te kaiì h)qikaiÍj ei¹shgh/sesin a)sfa lizo- me/nouj th\n ¹Ekklhsi¿an, wÐste kaiì a)na/lwton eiånai toiÍj e)xqroiÍj, kaÄn eiãte tine\j eiåen o(ratoiì, eiãt' ouÅn kaiì a)o/ratoi. Oi¸ au)toiì d' aÄn eiåen k aiì pu/lai, aÀte dh\ kaiì ei¹sagwgik%½ xrw¯menoi lo/g%, kaiì ei¹sfe/rontej di a\ pi¿stewj ei¹j e)pi¿gnwsin a)lhqei¿aj tou\j eÃcw te/wj oÃntaj au)th=j. Glu/m ma de\ oÀti perikallh\j hÅn aÃgan o( lo/goj au)toiÍj, kaiì oiâon ei¹j a)lh/qeian e)ktetorneume/noj: eu)pre- pe\j ga\r aÀpan to\ geglumme/non: kaiì oi¸ me\n ¸Eb domh/- konta tau/thn dedw¯kasi th\n e(rmhnei¿an, oi¸ de\ eÀteroi tw½n e(rmhne utw½n, a)ntiì tou= glu/mma teqei¿kasi to\n ¹Ihsou=n. ãEsti de\ kaiì tou=to a)lh qe/j. ¸WraiÍoj ga\rka/llei para\ tou\j ui¸ou\j tw½n a)nqrw¯pwn kexrhma/tike/ te kaiì eÃsti, tei¿xh de\ au)to\n, kaiì pu/laj peplouth/- kamen. ¹Asfali¿zeta i ga\r h(ma=j a)r)r(h/t% duna/mei, kaiì taiÍj tw½n a(gi¿wn a)gge/lwn e)pikouri¿aij : "6 ¹EnteleiÍtai ga\r, fhsiì, toiÍj a)gge/loij au)tou= periì sou=, tou= diafula/ cai se e)n pa/saij taiÍj o(doiÍj sou:"6 kaiì "6Par- embaleiÍ aÃggeloj Kuri¿o u ku/kl% tw½n foboume/nwn au)to\n, kaiì r(u/etai au)tou/j."6 ¹Erxo/meqa de\ d i' au)tou= ei¹j e)pi¿gnwsin tou= Patro\j, kaiì ge/gone pro\j tou=to kaiì qu/ra, kaiì pu/lh, kaiì o(do/j. ãEfh gou=n oÀti "6 ¹Egw¯ ei¹mi h( qu/ra, kaiì h( o(do\j, kaiì ou)deiìj eÃrxetai pro\j to\n Pate/ra, ei¹ mh\ di' e)mou=."6 ãEsti de\ kaiì glu/mm a, toute/stin h( morfh\, kaiì to\ eiådoj tou= teko/ntoj au)to\n, kaiì xarakth\r t h=j u(posta/sewj au)tou=, kaiì ei¹kwÜn, kaiì a)pau/gasma th=j do/chj au)tou=. 9Kaiì ou)k eÃstai soi o( hÀlioj ei¹j fw½j h(me/raj, ou)de\ a)natolh\ selh/nhj f wtieiÍ soi th\n nu/kta, a)ll' eÃstai soi Ku/rioj fw½j ai¹w¯nion, kaiì o( Qeo\j do/ca sou. Ou) ga\r du/setai o( hÀlio/j soi, kaiì h( se- lh/nh ou)k e)klei¿yei. ã Estai ga/r soi Ku/rioj fw½j ai¹w¯nion.9 Bou/lontai¿ tinej dia\ th=j tw½n p rokeime/nwn e)nnoi¿aj a)pofe/rein h(ma=j eiãj ge to\ xrh=nai¿ ti toiou=ton u(po noeiÍn. ¹En e)sxa/toij ga\r tou= ai¹w½noj kairoiÍj e)ghger- me/nwn tw½n e)n gv= k eime/nwn, kaiì katafoith/santoj e)c ou)ranou= tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou= meta\ tw½n a(gi¿wn a)gge/lwn e)n tv= do/cv tou= Patro\j, a)prakth/- s ei me\n h( tw½n stoixei¿wn lampro/thj, kainou\j de\ ou)- ranou\j, kaiì kainh\n gh=n, kaiì ta\ e)pagge/lmata au)tou= prosdokw½men, kata\ to\ gegramme/non. ãEfh de/ ti toiou=- ton kaiì au)to\j o( Swth\r, oÀti "6 ¹En taiÍj h(me/raij e)kei¿- n aij o( hÀlioj skotisqh/setai, kaiì h( selh/nh ou) dw¯sei to\ fe/ggoj au)th=j."6 ¹Arke/sei ga\r toiÍj a(gi¿oij ei¹j fw- tismo\n au)th\ tou= Swth=roj h( do/ca. ¹A ll' iàna dokv= pwj eÀpesqai tv= tw½n a)no/pin e)nnoi¿# ta\ prokei¿mena, th\n e( rmhnei¿an e)paine/santej tauthniì, kaiì eÀtero/n ti dhlou=sqai¿ famen dia\ t w½n prokeime/nwn sti¿xwn. Fw½j me\n ga\r to\ h(liako\n, kaiì prose/ti to\ sel hniaiÍon, xreiw½de/j te kaiì a)nagkaiÍo/n e)sti toiÍj tou= sw¯matoj o)fqalmoiÍ j. ¹All' e)n nuktiì me\n to\ h(liako\n suste/lle- tai fw½j, e)n h(me/r# de\ to\ se lh/nhj. Paralla\c ga\r a)llh/loij paraxwrou=si to\ fai¿nein. To\ de/ ge qeiÍ on kaiì nohto\n, oÁ taiÍj tw½n pisteusa/ntwn kardi¿aij e)ni¿hsi, fhsiìn, o( tw½ n oÀlwn Swth\r dia\ tou= a(gi¿ou Pneu/matoj, kaiì dia\ tw½n euÅ ei¹d o/twn mustagwgeiÍn, aÃsbeston eÃstai, kaiì a)kata/lhkton, kaiì a)eifane\j, wÐste mh/te h(li¿ou mh/te selh/nhj e)n xrei¿# kaqesthke/nai to\n e(ka/stou n ou=n pro\j fwtismo\n, hÄ a)na/bleyin: ou) ga\r ai¹sqht%½ fwtiì katala/mpetai nou=j, a)rkeiÍtai de\ ma=llon tv= dia\ tou= a(gi¿ou Pneu/matoj fwtagwgi¿#, k aiì faidro/thti pro\j to\ du/nasqai kaqor#=n th\n do/can Xristou=, kaiì oÀso n aÄn eÃxoi pro\j to\n teko/nta au)to\n th\n e)mfe/reian, ou)siwdw½j de\ dhlono/t i, naiì mh\n kaiì th=j a)ri¿sthj zwh=j a)planw½j ei¹de/nai th\n o(do/n. Ge/gone toi ¿nun fw½j ai¹w¯- nion h(miÍn o( Swth\r, kaiì tou=to h(miÍn e)narge\j kaq- i¿sthsi, l e/gwn: "6 ¹Egw¯ ei¹mi to\ fw½j tou= ko/smou,"6 kaiì pa/lin: "6 àOtan wÕ e)n t%½ ko/ sm%, fw½j ei¹mi tou= ko/smou."6 "6 ¸O a)kolouqw½n e)moiì, ou) mh\ peripath/s v e)n tv= sko- ti¿#, a)ll' eÀcei to\ fw½j th=j zwh=j."6 9Kaiì a)naplhrwqh/son tai ai¸ h(me/rai tou= pe/nqouj sou, kaiì o( lao/j sou pa=j di¿kaioj, kaiì di' a i¹w½noj klhronomh/sousi th\n gh=n, fula/sswn to\ fu/teuma eÃrga xeirw½n a u)tou= ei¹j do/can. ¸O o)ligosto\j eÃstai ei¹j xilia/daj, kaiì o( e)la/xistoj ei¹j eÃqnoj me/ga. ¹EgwÜ Ku/rioj kata\ kairou\j suna/cw au)tou/j.9 Oi¸ to\n th= j suntelei¿aj kairo\n katadhlou=sqai le/- gontej dia\ tou= mhke/ti to\ h(li ako\n, hÃtoi to\ selhnaiÍon e)nergh=sai fw½j, sustalh=nai de\ ma=llon, iàn' o( Ku/rioj h(mw½n fw½j ai¹w¯nion ge/nhtai, fasiìn oÀti toiÍj penqou=si nu=n, ouÁj d h\ kaiì paraklhqh/sesqai¿ fhsin o( Swth\r, te/loj eÃstai tou= penqeiÍn kat' e)keiÍno/ pou tou= kairou=: pepau/sontai ga\r tou= poieiÍn eÃti, kaiì katatru/x esqai, kaiì tw½n ei¹j ai¹w½na teu/contai gerw½n. Tou=to ga\r, oiåmai, to\ para klhqh=nai¿ e)stin. ¹Epeidh\ de\ pa/lin tw½n qewrh- ma/twn eÀpesqai xrh\ toiÍj a)no/pin, e)keiÍno/ famen, oÀti toiÍj me/nousin e)n plhmmelei¿aij to\ kathfe\j o i¹keiÍon, kaiì a(rmodiw¯taton. Prosdokw½si ga\r ou) tima\j kaiì stefa/nouj, ou) para/klhsin th\n para\ Qeou=, ko/lasin de\ ma=llon, kaiì pu=r, kaiì sko/t oj: oià ge mh\n oÃntej e)n a)gaqourgi¿aij tv= e)lpi¿di xai¿rousi, kaqa/ fhsin o( pa/nsofoj Pau=loj: diade/xetai ga\r to\ e)pieike\j au)tw½n h( ei¹j a)pera/nt ouj ai¹w½naj do/ca, kaiì trufh/: plh\n oÀtan e)pistre/yv pro\j Ku/rion, kaiì o( plei¿staij oÀsaij a(mar- ti¿aij e)nisxhme/noj, eiåta dikaiwqv= dia\ th=j pi¿s tewj, kaiì komi¿shtai me\n tw½n ai¹tiama/twn th\n aÃfesin, prosdokh/sei de\ labeiÍn kaiì ta\j toiÍj a(gi¿oij hu)tre- pisme/naj tima/j. To/te dh\ pepau/son tai me\n ai¸ h(me/rai tou= pe/nqouj au)tou=, katalh/cei de\ i¸drw½toj, kaiì kat h- fei¿aj, bebaioiÍ de\ wÐsper tauthniì th\n dia/noian to\ e)fech=j kei¿menon: " 6 ãEstai ga\r, fhsiìn, pa=j o( lao/j sou di¿kaioj,"6 toute/sti, dikaiwqh/set ai pa=j o( soiì e(po/menoj lao/j: eÃsti de\ o( lo/goj w¨j pro\j th\n ¹Ekklhsi¿an: di- kaioiÍ de\ Xristo\j to\n a)sebh= xa/riti kaiì filanqrw- pi¿#, kaiì a)ni¿hsi panto\j ai¹tia/matoj tou\j a(lo/ntaj au)to/j. Ti¿j ga\r eÃstai tw½n toiou/twn o( xorhgo\j, dia- memh/nuken, ei¹pw¯n: Fula/sswn to\ fu/teuma, eÃrga xei- rw½n au)tou= ei¹j do/can. Fu/teuma ga/r e)smen tw½n futw½n tou= pa/ntwn h(mw½n Sw th=roj Xristou=, kaiì eÃrgon au)- tou=: a)grie/laioi ga\r oÃntej e)nekentri¿sqhm en ei¹j kal- lie/laion, mononouxiì kaiì au)tourgou=ntoj ei¹j h(ma=j tou= .1349

Xristou=: ou) ga\r pre/sbuj, ou)k aÃggeloj, a)ll' au)to\j o( Ku/rioj eÃs wsen h(ma=j. ãEfh gou=n au)to/j: "6 ¸O lalw½n pa/reimi."6"6 ãEstai de\, fhsiì, kaiì o( o)ligosto\j ei¹j xilia/- daj, kaiì o( e)la/xistoj ei¹j eÃqnoj me/ga."6 Nu=n me\n ga\r, toute/stin, e)n t%½ ai¹w½ni tou/t% ke/kruptai tw½n a)gi¿wn h( do/ca, kaiì to/ ge hÂkon ei¹j a)lazonei¿aj kosmika\j e)la/- xistoi¿ tinej eiånai doko u=sin ou)k eÃxontej do/can e)m- fanh=. ¹Epila/myantoj de\ pa/lin e)c ou)ranw½n tou= Xri- stou= to\ thnika/de, kaiì o( nomisqeiìj e)la/xistoj eiånai, kaiì o)lig osto\j eÃstai ei¹j eÃqnoj me/ga. Kaqhgh/setai ga\r law½n, kaiì h(gemoneu/sei pollw½n, aÀte dh\ to\n eu)- do/kimon e)n t%½de t%½ bi¿% dianu/saj dro/mon: kaiì tou=to eÃstin i¹deiÍn e)c wÒn eÃfh Xristo/j: toiÍj ga\r a)posto/loij proslalw½ n: "6 àOtan o( Ui¸o\j tou= a)nqrw¯pou kaqi¿sv, fhsiìn, e)piì qro/nou do/chj au)to u=, to/te kaiì u(meiÍj ka- qi¿sesqe e)piì dw¯deka qro/nwn, kri¿nontej ta\j dw¯dek a fula\j tou= ¹Israh/l."6 ¹Alla\ ga\r kaiì e)n tv= tw½n ta-la/ntwn dianemh/s ei eu(ri¿sketai le/gwn, "6 ãEso e)pa/nw de/ka fulw½n:"6 e(te/roij de\ th\n mei¿w di¿dwsi moi¿ran: "6 ãEso ga\r, fhsiìn, e)pa/nw pe/nte po/lewn."6 ¹Iso-statou= sa/n pou pa/ntwj taiÍj e)pieikei¿aij au)tw½n th\n a)ntimisqi¿an o)re/gwn, kaiì th\n e(ka/st% pre/pousan ta- lanteu/wn timh/n. ¹Ep' au)t%½ dh\ ouÅn tou/t% x ai¿rontej oi¸ aÀgioi¿ fasin: "6 ¸Upe/tace laou\j h(miÍn, kaiì eÃqnh u(po\ tou\j p o/daj h(mw½n."6 Tou/j ge mh\n e)laxi¿stouj nomi- sqe/ntaj eiånai kata\ to\n bi¿ on, eiåta gegono/taj ei¹j xi- lia/daj, kaiì ei¹j eÃqnoj me/ga. "6 ¹EgwÜ, fhsiìn, o( pa/n- twn Ku/rioj, suna/cw kata\ kairou\j"6 tou\j th=j e)c ou)ranw½n e)pidhm i¿aj dhlono/ti. To/te ga\r eÃstai toiÍj a(gi¿oij h( panto\j a)po/lausij a)gaqou= : oiá kaiì a(rpasqh/- sontai, kaqa/ fhsin o( pa/nsofoj Pau=loj, e)n nefe/laij ei¹j a)pa/nthsin tou= Kuri¿ou ei¹j a)e/ra, ouÀtw te pa/ntote su\n Kuri¿% e)so/ meqa taiÍj a)teleuth/toij e)ntrufw½ntej timaiÍj 9Pneu=ma Kuri¿ou e)p' e)m e\, ou eiàneken eÃxrise/ me, eu)aggeli¿sasqai ptwxoiÍj a)pe/stalke/ me, i¹a/s asqai tou\j suntetrimme/nouj th\n kardi¿an, khru/cai ai¹xmalw¯toij aÃfe sin, kaiì tufloiÍj a)na/bleyin, kale/sai e)niauto\n Kuri¿ou dekto\n, kaiì h(m e/ran a)ntapodo/sewj, parakale/sai pa/ntaj tou\j pen- qou=ntaj, doqh=nai toiÍj penqou=si SiwÜn do/can a)ntiì spodou=, aÃleimma eu)frosu/nhj toiÍj pen qou=si, kaiì katastolh\n do/chj a)ntiì pneu/matoj a)kh- di¿aj.9 ¸O e)n toiÍj a)no/pin ei¹pwÜn periì tw½n e)n pi¿stei klh- qhsome/nwn: "6 ¹EgwÜ Ku/rioj kata\ kairou\j suna/cw au)tou\j,"6 w¨j e)nesthko/toj hÃdh tou= kairou=, kaq' oÁn e) ph/ggeltai sunagei¿rein au)tou\j, kaiì w¨j hÃdh geno/me- noj aÃnqrwpoj, kaiì th\n pro\j h(ma=j o(moi¿wsin u(pelqwÜn, kaiì kaqeiìj e(auto\n ei¹j ke/nwsin, "6P neu=ma Kuri¿ou, fhsiìn, e)p' e)me\,"6 kai¿toi fu/sei Qeo\j u(pa/rxwn o( Mono- g enh\j àAgioj a(gi¿wn e)stiì, kaiì pa=san au)to\j a(gia/zei th\n kti¿sin, aÀte dh\ kaiì e)c a(gi¿ou Patro\j pefukwÜj, kaiì to\ e)c au)tou= proxeo/menon Pneu=ma, kaiì taiÍj aÃnw duna/mesin e)nieiìj, w¨j e(autou=, kaiì prose/ti toiÍj e)pegnwk o/si th\n e)pifa/neian au)tou=. Pw½j ouÅn h(gia/zeto; Qeo\j ga\r u(pa/rxwn o(mo u= kaiì aÃnqrwpoj o( au)to\j, di¿- dwsi me\n qei+kw½j to\ pneu=ma tv= kti¿sei, de/x etai de\ au)- to\ para\ tou= Qeou= kaiì Patro\j, kata\ to\ a)nqrw¯pi

al

non. Tau/thn eiånai¿ famen th\n xrh=sin [. xri¿sin]. ¹Enargh= de\ kaqi¿sths i th=j e)nanqrwph/sewj th\n ai¹ti¿an. Ei¹pwÜn ga\r oÀti para\ tou= Patro\j, pro seph/negken a)nagkai¿wj, "6Ou eiàneken eÃxrise/ me, eu)aggeli¿sasqai ptw xoiÍj a)pe/stalke/ me, i¹a/sasqai tou\j suntetrimme/nouj th\n kardi¿an, aÃf esi¿n te khru/cai toiÍj e)n ai¹xmalwsi¿#, xari¿sasqai de\ kaiì tufloiÍj a)na/ bleyin, kale/sai te pro\j tou/toij kaiì h(me/ran a)ntapodo/sewj:"6 polla\ kata\ tau)to\n th=j e)nanqrwph/sewj tou= Monogenou=j ta\ perifanh= kator qw¯mata. àIna ga\r katakth/shtai th\n u(p' ou)rano\n, kaiì tou\j a)na\ pa=sa n oÃntaj th\n oi¹kou- me/nhn proskomi¿sv t%½ Qe%½ kaiì Patriì metastoixei w¯saj ta\ pa/nta pro\j to\ a)meino/nwj eÃxein, kaiì oiâon a)nakaini¿saj to\ pr o/swpon th=j gh=j, eÃlabe de\ dou/lou morfh\n, kai¿toi Ku/rioj u(pa/rxwn tw½n oÀlwn. Eu)hg- geli¿sato gou=n ptwxoiÍj, a)pesta/lqai dia\ tou=to/ fhsi. Pt wxoiì d' aÄn eiåen, hÃgoun nohqeiÍen, oi¸ panto\j a)gaqou= nenoshko/tej pote\ t h\n eÃndeian, e)lpi¿da te mh\ eÃxontej, kaiì aÃqeoi e)n t%½ ko/sm%, kata\ to\ ge gramme/non. OuÂtoi d' aÄn eiåen oi¸ e)c e)qnw½n, oi¸ th\n ei¹j au)to\n pi¿stin plout h/- santej, to\n qeiÍo/n te kaiì ou)ra/nion kekerdhko/tej qh- sauro\n, to\ eu)ag geliko\n dhlono/ti kaiì swth/rion kh/rugma, di' ou gego/nasi kaiì th=j tw½n ou)ranw½n basi- lei¿aj me/toxoi, kaiì summeristaiì tw½n a(gi¿wn, klhro- no/m oi tw½n u(pe\r nou=n kaiì lo/gon. "6 ¹Ofqalmo\j ga\r ou)k eiåde, fhsiì, kaiì ouÅj ou)k hÃkouse, kaiì e)piì kardi¿an a)nqrw¯pou ou)k a)ne/bh, aÁ h(toi¿masen o( Qe o\j toiÍj a)ga- pw½sin au)to/n."6 äH ta/xa pou kaiì toiÍj ptwxoiÍj t%½ pneu/ma ti dedwrh=sqai¿ fhsin o( lo/goj e)n tou/toij tw½n dia\ Xristou= xarisma/twn th\n aÃfqonon xorhgi¿an. Suntetrimme/nouj de/ fhsi th\n kardi¿an, tou\j a)s qenh= kaiì eu)dia/qrupton eÃxontaj nou=n, kaiì taiÍj tw½n paqw½n prosbolaiÍ j a)ntife/resqai mh\ duname/nouj, u(penhneg- me/nouj de\ ouÀtwj au)taiÍj, w¨j ai¹xmalw¯touj eiånai dokeiÍn. Tou/toij iãasi¿n te kaiì aÃfesin e)pagge/lleta i, tufloiÍj de\ ouÅsin au)toiÍj di¿dwsi kaiì a)na/bleyin. Oi¸ ga\r tv= kti¿sei l atreu/ontej, kaiì t%½ cu/l% le/gontej: "6Path/r mou eiå su\, kaiì t%½ li¿q%, S u\ e)ge/nnhsa/j me,"6 eiåta to\n fu/sei, kaiì a)lhqw½j oÃnta Qeo\n ou)k e)pegnwk o/tej, pw½j ou)k aÄn eiåen tufloiì, kaiì fwto\j tou= qei¿ou kaiì nohtou= gumnh\n eÃxontej th\n kardi¿an; tou/toij e)ni¿hsin o( Path\r th=j a)lhqou=j qeognwsi¿ aj to\ fw½j. Ke/klhntai ga\r dia\ pi¿- stewj, kaiì eÃgnwsan au)to\n, ma=llon de\ e)gnw¯sqhsan u(p' au)tou=, kaiì ui¸oiì nukto\j oÃntej, kaiì sko/touj, fwto\j gego/nasi te/kna: dihu/gase ga\r au)tou\j h( h(me/ra, kaiì o( th=j dikaiosu/nh j a)ne/sxen àHlioj, kaiì lampro\j a)ne/teilen ¸Ewsfo/roj. LupeiÍ de\ ou)de\n kaiì toiÍj e)c aià- matoj ¹Israh\l e)farmo/sai pa/nta ta\ ei¹rhme/na. Kaiì ga\r hÅsan ptwxoiì, kaiì suntetrimme/noi th\n kardi¿an, kaiì oiâon ai¹xma/lwtoi, kaiì e)skotisme/noi. "6Ou) ga\r hÅn e)piì gh=j o( poiw½n xrhsto/thta, ou)k hÅn eÀ wj e(no\j, a)lla\ pa/ntej e)ce/klinan, aÀma h)xreiw¯qhsan."6 ¹Afh=ktai de\ o( Xristo\j kaiì pro/ ge tw½n aÃllwn eu)aggelizo/menoj toiÍj e)c ¹Israh\l th=j e( autou= parousi¿aj ta\ katorqw¯- mata. Kaiì pro/j ge dh\ tou/toij, iàna kaiì e) niauto\n Ku- ri¿ou kale/sv dekto\n, kaiì h(me/ran a)ntapodo/sewj. Kaiì 0.1353

dekto\j me\n e)niauto\j, kaq' oÁn e)staurw¯qh u(pe\r h(mw½n Xristo/j. D ektoiì ga\r to/te gego/namen t%½ Qe%½ kaiì Patriì, kaiì karpoforhqe/ntej di ' au)tou=, kaiì tou=to au)to\j h(ma=j e)di¿dacen, ei¹pwÜn, "6 ¹Amh\n, a)mh\n le/gw u( miÍn, e)a\n mh\ o( ko/kkoj tou= si¿tou peswÜn ei¹j th\n gh=n a)poqa/nv, au)to\j mo/n oj me/nei: e)a\n de\ a)poqa/nv, karpo\n plei¿ona fe/rei."6 Kaiì pa/lin, "6 àOtan u(ywqw½ e)k th=j gh=j, pa/ntaj e(lku/sw pro\j e)mauto/n."6 Kaiì gou=n a)nebi¿ w trih/meroj path/saj tou= qana/tou to\ kra/toj. Eiåta toiÍj a(gi¿oij maqht aiÍj prosefw¯nei, le/gwn: "6 ¹Edo/qh moi pa=sa e)cousi¿a e)n ou)ran%½ kaiì e)piì gh=j: poreuqe/ntej maqhteu/sate pa/nta ta\ eÃqnh, bapti¿zontej au)tou\j e i¹j to\ oÃnoma tou= Patro\j, kaiì tou= Ui¸ou=, kaiì tou= a(gi¿ou Pneu/matoj."6 De kto\j ouÂn e)niauto\j e)keiÍno/j pou pa/ntwj, kaq' oÁn ei¹sede/xqhmen th\n pro\j au)to\n laxo/ntej oi¹kei¿wsin, a)poniya/menoi th\n a(marti¿an dia\ tou= a(gi¿o u bapti¿smatoj, kaiì th=j qei¿aj au)tou= fu/sewj geno/menoi koinwnoiì dia\ m etoxh=j tou= a(gi¿ou Pneu/matoj. ãHgoun dekto\j e)niauto\j, kaq' oÁn pefane/ rwke th\n do/can au)tou= dia\ th=j u(pe\r lo/gon qeoshmei¿aj: e)deca/- meqa g a\r a)sme/nwj to\n th=j par' au)tou= swthri¿aj kairo\n, oÁn dh\ kaiì o( pa/nsof oj Pau=loj katamemh/nuke le/gwn: "6 ¹Idou\ nu=n kairo\j eu)pro/sdektoj, i¹d ou\ nu=n h(me/ra swthri¿aj."6 h(me/ran ge mh\n a)ntapodo/sewj eiånai¿ famen ou)de\n hÂtton au)to\n to\n th=j e)pidhmi¿aj kairo\n, kaq' oÁn h( a)ntapo/dosij d e/dotai par' au)tou= toiÍj pisteu/sasin ei¹j au)to\n dia\ th=j e)n e)lpi¿sin e)pa g- geli¿aj: oiâon de\ dh/ ti fhmi¿: ¸H kata\ to\n Mwse/wj no/- mon politei¿a e) painoume/nh pro/cenoj hÅn toiÍj a)mwmh/twj au)th\n e)qe/lousi katorqou=n th= j e)ntau=qa eu)pragi¿aj, u(po/sxesin de\ gerw½n tw½n ei¹j to\ me/llon ou)k eiåxe . Mo/nhj de\ ta/xa pou th=j kata\ to/nde to\n bi¿on eu)hmeri¿aj e)poieiÍto mn h/mhn: e)ke/leue me\n ga\r a)pe/xesqai plhm- melhma/twn, e)pifwnw½n, iàna "6 Mh\ a)poqa/nhj e)n ou) kair%½ sou."6 ¹Epefw¯nei de\ kaiì te/knoij: "6Ti¿ma to\ n pate/ra sou kaiì th\n mhte/ra, iàna euÅ soi ge/nhtai, kaiì eÃsv makroxro/n ioj e)piì th=j gh=j."6 ¹Ephgge/lleto de\ kaiì karpw½n a)fqoni¿an, eÃsq' oÀte, ka iì pole/mou pau=lan, kaiì ei¹rh/nhj pla/toj, kaiì th\n e)p' au)th=j eu)qumi¿an. ã Efh gou=n dia\ fwnh=j Zaxari¿ou: "6Kata- ka/rpwj katoikhqh/setai ¸Iero usalh\m a)po\ plh/qouj a)nqrw¯pwn kaiì kthnw½n tw½n e)n au)tv=, kaiì e)gwÜ eÃso mai au)tv=, le/gei Ku/rioj, teiÍxoj puro\j kuklo/qen, kaiì ei¹j do/can eÃsomai e)n me/s% au)th=j."6 Kaiì pa/lin: "6 ãEti kaqi¿sontai presbu/teroi e)n taiÍj platei¿aij ¸Ierousa- lh/m. àEkastoj th\n r(a/bdon au)tou= e)n tv= xeiriì eÃxwn a)po\ plh/qouj h(merw½n, kaiì ai¸ plateiÍai th=j po/lewj plhsqh/sontai pa idari¿wn kaiì korasi¿wn paizo/ntwn e)n taiÍj platei¿aij au)th=j."6 Proskai¿ rwn ouÅn aÃra gerw½n a)po/lausin o( dia\ Mwse/wj no/moj u(pisxneiÍto toiÍj p a/- lai: to\ de\ qeiÍon kaiì swth/rion kh/rugma ta\j ei¹j to\ me/llon a)ntapod o/seij: "6Maka/rioi ga\r, fhsiìn, oi¸ ptwxoiì t%½ pneu/mati, oÀti au)tw½n e)stin h( basilei¿a tw½n ou)ranw½n:"6 kaiì tou\j e)fech=j keime/nouj maka- rismou\ j eiã tij eÀloito polupragmoneiÍn a)ntapodo/sei e)phggelme/naj, lampra\j kaiì mega/laj eu(rh/sei para\ Qeou=. Ei¹ de\ dh/ tij bou/loito kaiì kaq' eÀteron tro/pon th\n a)ntapo/dosin th\n gegenhme/nhn para\ Xristou= kata\ to\n th=j e)pidhmi¿aj kairo\n, ou)k aÄn eÃcw ba/loi skopou=. Pa/lai me\n ga\r kathlazoneu/eto tw½n e)piì th=j gh=j o( pambe/bhloj Satana=j: pepleo ne/kthke ga\r th\n u(p' ou)rano\n a)poboukolh/saj au)th\n th=j a)lhqou=; gnw¯ sewj th=j e)pi¿ ge/ fhmi t%½ kata\ fu/sin Qe%½, te/l- masi de\ wÐsper toiÍj th=j a(marti¿aj e)mbalwÜn, e(autou= te kaiì tw½n su\n au)t%½ duna/mewn ponhrw½n a)pe/fhne proskunhta/j. ãEfaske gou=n, oÀti "6Th\n oi¹koume/nhn oÀlhn kat alh/yomai tv= xeiriì, w¨j nossia\n, kaiì w¨j kataleleimme/na w©a\ a)rw½, kaiì ou)k eÃstin oÁj diafeu/ce- tai¿ me, hÄ a)ntei¿pv moi:"6 a)ll' hÀlw kena\j eÃxwn e)p' au)t%½ dh\ tou/t% kaiì ta\j e)lpi¿daj. ¹Antegh/gertai ga\r, kaiì a)ntei¿rhk en u(pe\r h(mw½n o( Xristo\j, ei¹sepra/cato de\ kaiì di¿kaj au)to\n th=j kaq' h(m w½n a)sebei¿aj, kaqeiÍle ga\r au)tou= pa=san i¹sxu\n, e)kbe/blhtai th=j kaq' h( mw½n turanni¿doj, "6Kaiì seiraiÍj zo/fou tartarw¯saj,"6 kata\ to\ gegram me/non, "6pare/dwken ei¹j kri¿sin me- ga/lhj h(me/raj kolasqhsome/nouj th reiÍn"6 au)to/n te kaiì tou\j e(te/rouj, oiá sunaposta/tai gego/nasin au)t%½. Ya/llei gou=n kaiì o( qespe/sioj Dabiìd w¨j e)k prosw¯pou tw½n lelutrwme/n wn, kai¿ fhsin: "6 ¹Ecomologh/somai¿ soi, Ku/rie, e)n oÀlv kardi¿# mou, dih gh/somai pa/nta ta\ qauma/sia/ sou. Eu)franqh/somai, kaiì a)gallia/somai e)n soi¿. Yalw½ t%½ o)no/mati¿ sou, àUyiste, oÀti e)poi¿hsaj th\n kri¿sin mou, kaiì th\n di¿khn mou. ¹Eka/qisaj e)piì qro/nou, o( kri¿nwn dikaiosu/nhn: e)pet i¿mhsaj eÃqnesi, kaiì a)pw¯leto o( a)sebh/j: to\ oÃnoma au)tou= e)ch/leiyaj ei¹j to\n ai¹w½na, kaiì ei¹j to\n ai¹w½na tou= ai¹w½noj: "6Naiì mh\n kaiì e(te/rwqi¿ po u pa/lin fhsiì periì au)tou= wÒde. "6Zhthqh/se- tai h( a(marti¿a au)tou=, kaiì o u) mh\ eu(reqv= di' au)th/n."6 ãEfh de\ kaiì au)to\j o( Swth/r: "6Nu=n kri¿sij e)st iì tou= ko/smou tou/tou, nu=n aÃrxwn tou= ko/smou tou/tou e)k- blhqh/setai eà cw."6 Kairo\j ouÅn a)ntapodo/sewj, kaiì kata\ tou=ton to\n tro/pon, kaq' oÁn e)pe/lamye t%½ ko/sm% Xristo/j: e)lhluqe/nai de/ fhsin, wÐste parakale/ sai pa/ntaj tou\j penqou=ntaj SiwÜn, dou=nai au)toiÍj do/can a)ntiì spodou=, kaiì aÃleimma eu)frosu/nhj, kaiì kata- stolh\n do/chj a)ntiì pneu/matoj a)kh di¿aj. Gego/nasi me\n ga\r kata\ kairou\j para\ toiÍj ¹Ioudai¿oij aÃndrej aÀg ioi, kaiì nomomaqeiÍj, kaiì profhtikw½n khrugma/twn e)reunh- taiì, kaiì e)pi sth/monej. OuÂtoi qewrou=ntej tou\j e)c aiàmatoj ¹Israh\l th=j dia\ Mwse/w j e)ntolh=j o)li¿ga pefrontiko/taj, trapome/nouj de\ ma=llon ei¹j to\ au)toiÍj dokou=n, kaiì dida/skontaj me\n didaskali¿an e)nta/lmata a)nqrw¯pwn, e)kn omwta/thn de\ kaiì filamarth/mona diabiou=ntaj zwh\n, th\n a(gi¿oij pre/po usan e)p' au)toiÍj e)de/xonto lu/phn. Prosedo/koun de\ th\n dia\ Xristou= lu/ trwsin. Ou) ga\r h)gno/hsan oÃntej pneumatofo/roi to\n dikaiou=nta pi¿stei to\n a)sebh=, kaiì a)mnhsika/k% xa/riti diasmh/xonta tou\j memolusme/nouj . Kaiì gou=n o( me\n di¿kaioj SumewÜn bre/foj oÃnta Xristo\n e)n a)gka/laij l abwÜn proshu/xeto le/gwn: "6Nu=n a)polu/eij to\n dou=lo/n sou, De/spota, k ata\ to\ r(h=ma/ sou, e)n ei¹rh/nv, oÀti eiådon oi¸ o)fqalmoi¿ mou to\ swth/rio/n so u, oÁ h(toi¿masaj kata\ pro/swpon pa/ntwn tw½n law½n, fw½j ei¹j a)poka/luyin e)qnw½n, kaiì do/can laou= sou ¹Israh/l."6 Eu(rh/somen de\ kaiì to\n qespe/sion Zaxari¿an to\n ¹Iwa/nnou pate/ra le/- gonta: "6Eu)loghto\j Ku/rioj o( Qeo\j tou= ¹Israh\l, oÀti e)peske/yato, kaiì e)poi¿hse lu/trwsin t %½ la%½ au)tou=, kaiì hÃgeire ke/raj swthri¿aj h(miÍn."6 Eu)hggeli¿zeto de\ ka iì Fi¿lippoj t%½ Naqanah\l ouÀtw le/gwn: "6 áOn eÃgraye Mwsh=j e)n t%½ no/ m%, kaiì oi¸ profh=tai, huÀramen ¹Ih-sou=n to\n ui¸o\n ¹Iwsh\f to\n a)po\ Naza/r et."6 Gra/fei de/ pou kaiì o( pa/nsofoj Pau=loj, oÀti "6Lu/ph moi¿ e)sti kaiì a)dia/leiptoj o)du/nh tv= kardi¿#, u(pe\r tw½n a)delfw½n mou tw½n suggenw½n m ou kata\ sa/rka."6"6De/dotai toi¿nun toiÍj penqou=si SiwÜn para/klhsij,"6 h( dia\ Xristou=, "6kaiì a)ntiì spodou= do/ca."6 Kate/lhcan me\n ga\r tou= pe nqeiÍn, kaiì klai¿ein au)th\n, e)de/xonto de\ th\n dia\ Xristou= xa/- rin, eu)agg elizo/menoi¿ te kaiì e)pagge/llontej. "6 ¹Edo/qh de\ au)toiÍj aÃleimma eu)fros u/nhj a)ntiì pe/nqouj, kaiì katastolh\ do/chj, a)ntiì pneu/matoj a)khdi¿aj."6 ã Aleim- ma de/ fhsin e)n tou/toij to\ i¸laro\n, hÃtoi th\n i¸laro/thta, kaiì th\n eu)frosu/nhn, a)ntiì tou= penqeiÍn, kaiì klai¿ein, kaiì do/chj katastolh\n, tou te/sti, peri¿blhma, hÃgoun stolh\n, kaiì aÃmfion a)ntiì pneu/matoj a)khdi¿aj, toute/stin, a)ntiì th=j pa/lai mikroyuxi¿aj. ¹Edoca/sqhsan ga\r oi¸ pa/lai qrhnou=ntej au)th\n, kaiì a)khdiw½ntej u(pe\r au)th=j: e)doca/sqhsan de\ pw½j; t e/qeintai ga\r au)th=j kaq- hghtaiì kaiì dida/skaloi, kaiì tou=to hÅn aÃra to\ pro\j au)th\n ei¹rhme/non dia\ th=j tou= Ya/llontoj lu/raj: "6 ¹Antiì tw½n pate/ rwn sou, e)genh/qhsa/n soi ui¸oi¿."6 Te/kna ga\r oÃntej th=j tw½n ¹Ioudai¿wn Su nagwgh=j oi¸ pa/nsofoi ma- qhtaiì, gego/nasi pate/rej. Gra/fei gou=n tisin o( pa/nsofoj Pau=loj, "6 ¹En ga\r Xrist%½ ¹Ihsou= dia\ tou= Eu)aggeli¿ou e)g wÜ u(ma=j e)ge/nnhsa."6 Te/qeintai ouÅn e)n ta/cei pate/rwn oi¸ gegono/tej au)th= j ui¸oi¿: oÀti de\ th=j para\ Qeou= do/chj e)sxh/kasin th\n peristolh\n oi¸ qesp e/sioi maqhtaiì, safe\j aÄn ge/noito, Xristou= le/gon- toj au)toiÍj, pote\ me\n, oÀti "6 ¹Asqenou=ntaj qerapeu/ete, daimo/nia e)kba/llete, nekrou\j e)gei¿rete :"6 pote\ de\ pa/lin: "6 ¸UmeiÍj e)ste to\ fw½j tou= ko/smou."6 9Kaiì klhqh/s ontai geneaiì dikaiosu/nhj, fu/- teuma Kuri¿ou ei¹j do/can. Kaiì oi¹kodomh/s ousi po/leij e)rh/mouj ai¹wni¿aj, e)cerhmwme/naj pro/te- ron e)canasth/sou si, kaiì kainiou=si po/leij e)rh/mouj e)cerhmwme/naj ei¹j genea/j.9 Xrhm ati¿zousi ga\r oi¸ e)n Xrist%½ "6Ge/noj e)klekto\n, eÃqnoj aÀgion, lao\j ei¹j pe ripoi¿hsin,"6 dia/ toi to\ ka/lloj th=j e)nou/shj au)toiÍj dikaiosu/nhj, kaiì o uÃti pou/ fhmi th=j kata\ no/mon, e)kei¿nhj de\ ma=llon, hÁn dia\ tw½n tou= Swt h=roj e)sxh/kasi qespisma/twn: a)mei¿nwn d' a)sugkri¿- twj h( dia\ Xristou= th=j e)n no/m%: kaiì gou=n eÃfh toiÍj a(gi¿oij a)posto/loij: "6 ¹Amh\n le/gw u(miÍn, e)a\n mh\ perisseu/sv h( dikaiosu/nh u(mw½n pleiÍon tw½n Gram- mate/wn kai ì Farisai¿wn, ou) mh\ ei¹se/lqhte ei¹j th\n ba- silei¿an tw½n ou)ranw½n."6"6Ke klh/sontai toi¿nun, fhsiì, dikaiosu/nhj geneaiì, kaiì prose/ti fu/teuma Ku ri¿ou."6 Kaiì ga/r e)smen a)lhqw½j Qeou= gew¯rgion, kaiì periì h(mw½n o( qesp e/sioj Dabi¿d fhsi: "6Pefuteume/noi e)n t%½ oiãk% Kuri¿ou, e)n taiÍj au)laiÍj tou= Qeou= h(mw½n e)canqh/- sousi."6 Kaiì gou=n o( pa/nsofoj Pau=loj Qeou= g ew¯rgion o)noma/zei tou\j keklhme/nouj dia\ pi¿stewj th=j e)n Xri- st%½. ãEf h de\ pa/lin, oÀti "6 ¹EgwÜ e)fu/teusa, ¹ApollwÜje)po/tisen, o( de\ Qeo\j huÃcane. "6 GewrgeiÍ ga\r h(ma=j o( Swth\r dia\ tw½n a(gi¿wn mustagwgw½n: tau/tvtoi kaiì ma/la ei¹ko/twj fasiìn e(autou\j sunergou\j gene/sqai Qeou=. Ya/llei de\ kaiì o( pa/nsofoj Dabi¿d: "6Di¿kaioj w¨j foiÍnic a)nqh/sei, w¨s eiì ke/droj h( e)n t%½ Liba/n% plhqun- qh/setai."6 ¹Esme\n dh\ ouÅn aÃra fu/teu ma Kuri¿ou, kaiì ei¹j do/can au)tou=. "6Oi¹kodomh/sousi de\, fhsiì, po/leij e)r h/mouj ai¹wni¿aj, kaiì kainiou=si po/leij e)rh/mouj."6 ãEoike bou/lesqai di a\ tou/tou dhlou=n, hÄ to\ plh=qoj tw½n klhqhsome/nwn, w¨j eÃstai tosou=ton, wÐste kaiì po/leij e(te/- raj para\ ta\j ouÃsaj e)pizhteiÍn, kaiì a)naneou=n au) ta\j e)rhmwme/naj pote/: hÃgoun e)keiÍno/ pou ta/xa: Stenoxw- rou=ntej ga\r, fhsiì, t%½ plh/qei ta\j e)kklhsi¿aj, kai¿toi gumna\j ouÃsaj kaiì e)rh/mouj po te\, dra/sousi¿ ti toiou=- ton, o(poiÍon ei¹w¯qasin dr#=n oi¸ po/leij h)rhmwme/na j oi¹kodomeiÍn e)qe/lontej, kaiì oiâon xamaiì keime/naj e)gei¿rein spouda/zon tej. Eiãrhtai gou=n pro\j th\n ¹Ekklhsi¿an: "6Pla/tunon to\n to/pon th=j skh nh=j sou, kaiì au)laiw½n sou: ph=con, mh\ fei¿sv: eÃti ei¹j ta\ decia\ kaiì ei¹j t a\ a)ristera\ e)kpe/tason."6 ¹Alhqh= de\ ouÅsan th\n periì tou/- tou proago/re usin, au)th\ tw½n pragma/twn h( eÃkbasij e)kdei¿ceien aÄn, kaiì ma/la r(#di¿wj . 9Kaiì hÀcousin a)llogeneiÍj poimai¿nontej ta\ pro/- bata/ sou, kaiì a)llo /fuloi a)roth=rej, kaiì a)mpe- lourgoi¿: u(meiÍj de\ i¸ereiÍj Kuri¿ou klhqh/sesq e, leitourgoiì Qeou=. ¹Isxu\n e)qnw½n kate/desqe, kaiì e)n t%½ plou/t% au)tw½n qaumasqh/sesqe. [ ¹Antiì th=j ai¹sxu/nhj u(mw½n th=j diplh=j, kaiì a)ntiì th=j e)ntroph=j a)gallia/setai h( meriìj au)tw½n, kaiì ouÀtwj] e)k deu- te/raj klh ronomh/sousi th\n gh=n. Kaiì eu)frosu/nh ai¹w¯nioj u(pe\r kefalh=j au)tw½n.9 ¹Entau=qa safw½j tou= no/mou meta/qesin kaiì th=j kat' au)to\n i¸erwsu/nhj eÃsesqai¿ fhsin. Ou) ga\r eÃti toiÍj aiàmatoj tou= Leuiì+ to\ i¸erourgeiÍn a(rmo/s ei, kaiì to\ th=j leitourgi¿aj oÃnoma/ te kaiì xrh=ma, a)ll' e)cw¯sqhsan me\n e)keiÍnoi, de/dotai de\ toiÍj e)c e)qnw½n keklhme/noij dia\ th=j pi¿stewj h( e)piì t %½de do/ca. Yh/f% ga\r stefanou=ntai Qeou=, kaiì au)toiì teta/xatai leitou rgoi¿ te kaiì i¸ereiÍj: "6 àHcousi ga\r, fhsiìn, a)llogeneiÍj poimai¿nontej ta\ pro/bata/ sou."6 ãEsti de\ o( lo/goj, w¨j pro/j ge th\n ¹Ekklhsi¿an, hÂj aÄn no hqeiÍen pro/bata tw½n dia\ pi¿stewj seswsme/nwn h( a(gi¿a plhqu/j: auÀth p oimai¿netai di' a)llogenw½n. Oi¸ me\n ga\r pa/lai GrammateiÍj te kaiì Far isaiÍoi, oi¸ to\ kaqhgeiÍsqai laxo/ntej tw½n e)c aiàmatoj ¹Israh\l, r(#/qumoi¿ te kaiì a)napeptwko/tej, kaiì a)texne/- statoi gego/nasi poime/nej. ¹Apo/lw le gou=n h( u(p' au)toiÍj tetagme/nh plhqu\j, e)peidh/per hÅn au)toiÍj a)do/kimo n to\ a)rgu/rion. ¹Edi¿daskon de\ kaiì didaskali¿an e)nta/lmata a)nqrw¯pwn, kaiì tou= ei¹de/nai Xristo\n a)peko/mizon tou\j u(pezeugme/nouj, pote\ me\n l e/gontej: "6 ¸HmeiÍj oiãdamen oÀti Mwu+seiÍ lela/lhken o( Qeo\j, tou=ton de\ o u)k oiãdamen po/qen e)sti¿:"6 pote\ de\ pa/lin: "6Daimo/nion eÃxei, kaiì mai¿net ai, ti¿ au)tou= a)kou/ete;"6 Diemartu/rato gou=n dia\ fwnh=j profhtw½n o( tw½n oÀlwn Qeo\j, w¨diì le/gwn, oÀti "6Oi¸ poime/nej h)froneu/santo, kaiì to\n Ku/ri on ou)k e)cezh/thsan. Dia\ tou=to ou)k e)no/hse pa=sa h( nomh\, kaiì dieskorp i¿sqhsan:"6 kaiì mh\n dia\ fwnh=j tou= ¹Iezexih/l: "6 åW poime/nej tou= ¹Israh\ l, mh\ bo/skousin oi¸ poime/nej e(autou\j, ou)xiì ta\ pro/bata bo/skousin oi¸ p oime/nej; ¹Idou\ to\ ga/la katesqi¿ete, kaiì ta\ pro/bata/ mou ou) bo/skete:"6 eÃti te pro\j tou/toij: "6Th\n kalh\n nomh\n e)ne/mesqe, kaiì ta\ u(po/loipa katepateiÍte toiÍj posiìn u(mw½n, kaiì to\ kaqesthko\j uÀdwr e)pi¿n ete, kaiì to\ e)pi¿- loipon e)tara/ssete toiÍj posiìn u(mw½n, kaiì ta\ pro/bata/ mou ta\ path/mata tw½n podw½n u(mw½n e)ne/monto, kaiì to\ tetaragme/non uÀdw r u(po\ tw½n podw½n u(mw½n eÃpinon."6 àUdwr me\n ga\r kaqesthko\j th\n dia\ no/ mou pai¿deusin o)noma/zei, kaiì a)ri¿sthn nomh/n: oi¸ de\ pa/nta fu/rontej, k aiì kataqolou=ntej au)th\n dia\ tou= mh\ dida/skein o)rqw½j tou\j u(po\ xeiÍra laou\j, pareskeu/azon uÀdwr wÐsper e)kpi¿nein ou) kaqaro\n, ouÃte mh\n e)na nqh= ne/mesqai no- mh/n. ¹Ecw¯sqhsan toigarou=n, kaiì ma/la ei¹ko/twj, tou= poimai¿nein eÃti to\n tou= Kuri¿ou lao/n. Ke/klhntai ga\r pro\j tou=to a)llog eneiÍj. Dida/skaloi ga\r ¹Ekklhsiw½n xeirotonou=ntai para\ Xristou= sof oiì, kaiì a)gxi¿noi, kaiì dogmatikh=j eu)texni¿aj e)pi¿meston eÃxontej nou=n, aÃn drej e)c a)ge/lhj e(llhnikh=j, kaiì ou)k e)c aiàmatoj oÃntej ¹Is- rah\l, ouÂtoi gego/nasi kaiì a)roth=rej, kaiì a)mpelourgoi¿. ¹Epeidh\ ga\r e)klekth\ gh= ke/ klhntai pleistaxou= th=j qeopneu/stou Grafh=j oi¸ pisteu/santej, kaiì a) mpelwÜn, kaiì kh=poj: tau/tvtoi¿ fhsin o( lo/goj, w¨j a)roth=raj eÃsesqai, k aiì a)mpelourgou\j, tou\j oiàper aÄn ge/nointo kata\ kairou\j i¸ereiÍj Kuri¿ou kaiì leitourgoiì Qeou=, tiìn th=j a)lhqei¿aj o)rqotomou=ntej lo/gon, kaiì i¸ero urgou=ntej to\ Eu)agge/lion tou= Xristou=, kaqa\ ge/graptai: ou)kou=n ou)x e( autoiÍj a(rpa/zousi th\n timh\n, ke/klhntai de\ ma=l- lon para\ Qeou=, kaqwÜ j kaiì o( pa/nsofo/j fhsi Pau=loj. Kai¿toi ga\r fulh=j u(pa/rxwn Beniamiìn, i¸erourgo\n au(- to\n o)noma/zei pantaxou=, kaiì klhto\n a)po/stolon ¹Ihsou= Xristou=. "6 ¸UmeiÍj dh\ ouÅn aÀpantej oi¸ to\ th=j i¸erour-gi¿aj laxo/ntej a)ci¿ wma, i¹sxu\n e)qnw½n kate/desqe, kaiì e)n t%½ plou/t% au)tw½n qaumasqh/ses qe."6 ¹Isxu\n de/ fhsin e)qnw½n, hÄ ta\j tima\j ta\j e)k tw½n dunatwta/twn, oiàp er aÄn eiåen e)c e)qnw½n keklhme/noi, hÄ kaq' eÀteron sunh/seij tro/pon. "6Ou) deiìj ga\r u(mw½n, fhsiì, diafeu/cetai to\ sto/ma,"6 toute/sti to\n lo/gon, a)ntiì ga\r tou= lo/gou to\ sto/ma ti¿qhsi pantaxou= to\ Gra/mma to\ i¸ero\n, oiâon, " 6 âWn to\ sto/ma a)ra=j kaiì pikri¿aj ge/mei."6"6Kata- nemhqh/sesqe toigar ou=n, fhsiì, th\n i¹sxu\n tw½n e)qnw½n."6 ¹Eqnw½n de\ du/namin, hÄ tou\j par' e)kei¿ noij lam- prou\j, hÃgoun e)llogimwta/touj, kaiì sofi¿an eÃxontaj kosmikh\ n o)noma/zein o( lo/goj eÃoiken e)n tou/toij. Eu(- rh/somen de\ kaiì au)to\n to\n t w½n a(gi¿wn mustagwgw½n katisxu/santa lo/gon, kaiì th\n au)tw½n klh=sin p louth/- santej e)doca/sqhsan. Kau/xhma ga\r didaska/lwn, ste/- fano/j te kaiì do/ca, oi¸ dia\ th=j au)tw½n seswsme/noi fwt- agwgi¿aj. Dia\ tou=to/ fhsi n, oÀti "6 ¹En t%½ plou/t% au)- tw½n qaumasqh/sesqe."6 àOti de\ to\ qespe/sion kh/rugma katadra/cetai tw½n xwrw½n, kaiì panto\j eÃqnouj, kaiì mononou xiì klhrono/moi th=j u(p' ou)rano\n eÃsontai kata\ kairou\j oi¸ tw½n a(gi¿wn ¹E kklhsiw½n h(gou/menoi, Xrist%½ th\n do/can a)na/ptontej, u(pemfai¿nei, le/gw n: "6OuÀtwj e)k deute/raj klhronomh/sousi th\n gh=n."6 Pa/lai me\n ga\r k ateklhrodo/thse toiÍj e)c ¹Israh\l ¹Ihsou=j o( tou= Nauh= ta\j tw½n e)qnw½n x w¯raj: eÀlabon ga\r th\n gh=n tw½n ¹Amor)r(ai¿wn, kaiì ¹Idoumai¿wn, kaiì Eu)ai¿ wn, kaiì ta\j tw½n e(te/rwn. ¹Epila/myaj de\ t%½ ko/sm% Xristo\j, ou kaiì ei¹j tu/pon hÅn ¹Ihsou=j o( pa/lai kateklhrodo/thse toiÍj i¹di¿oij i¸er ourgoiÍj, ou)xiì dh/ pou mo/non th\n ¹Iou- dai¿an, a)lla\ ga\r aÀpasan th\n gh=n. Kaiì deute/ra meta\ th\n prw¯thn klhrodosi¿an ge/gone. Dienei¿manto ga\r ta/j te xw¯raj kaiì po/leij yh/f% tv= par' au)tou= mustagwgoiì kaiì dida/sk aloi, kaiì ei¹siìn ei¹j deu=ro xai¿rontej e)n Xrist%½, kaiì nohth\n eu)frosu/nh n, wÐsper tina\ ste/fanon eÃxontej e)piì kefalh=j. Ai¹w¯nioj de\ h( eu)frosu/nh: ou) ga\r e)n proskai¿roij pra/gmasi prosdokw½men eÃsesqai th\n a)ntimisq i¿an, a)ll' e)n e)lpi¿di makr#=, kaiì a)teleu- th/t% bi¿%, kaiì e)n toiÍj u(pe\r nou= n kaiì lo/gon a)gaqoiÍj. 9 ¹EgwÜ ga/r ei¹mi Ku/rioj o( a)gapw½n dikaiosu/nhn, kaiì misw½n a(rpa/gmata e)c a)diki¿aj: kaiì dw¯sw to\n mo/xqon au)tw½n dikai¿ oij, kaiì diaqh/khn ai¹w¯nion diaqh/somai au)toiÍj. Kaiì gnw¯sontai e)n toiÍj eÃqnesi to\ spe/rma au)tw½n. Kaiì ta\ eÃkgona au)tw½n e)n me/s% tw½n law½n. P a=j o( o(rw½n au)tou\j e)pignw¯setai au)- tou\j, oÀti ouÂtoi¿ ei¹si spe/rma eu)logh me/non u(po\ Qeou=, eu)frosu/nv eu)franqh/sontai e)piì Ku/rion.9 Ei¹pwÜn, oÀt i "6 àHcousin a)llogeneiÍj poimai¿nontej ta\ pro/bata/ sou, kaiì a)llo/fulo i a)roth=rej, kaiì a)mpelourgoiì,"6 w¨j e)cwsqe/ntwn dhlono/ti tw½n prw¯twn, k aiì tou= kaqhgeiÍsqai law½n e)ksesobhme/nwn, diadei¿knusi ta\j ai¹ti¿aj, e)f ' aiâj tou=to pepo/nqasin, o(si¿# yh/f% tou= ta\ di¿kaia kri¿nontoj. ¹Epeidh\ g a\r a)gapw½, fhsiì, th\n dikaiosu/nhn, a(rpa/gmata de\ ta\ e)c a)diki¿aj misw½, gego/nasi de\ toiou=toi th=j ¹Ioudai¿wn Sunagwgh=j oi¸ proestw½tej, parh=k a, fhsiì, kaiì e)cewsa/mhn au)- tou/j. Tw½n ga\r a(rpazo/ntwn a(rpa/gmata e)c a)diki¿aj to\n mo/xqon e(te/roij di¿dwmi. Oi¸ ga\r a)di¿kwj ploutou=n- tej, kaiì, kaqa/ fhsin o( profh/thj, qhsauri¿zontej e(au- toiÍj a)se/beian kaiì qalai pwri¿an, ei¹j e(te/rouj au)ta\ parape/mpousin. ãEfh gou=n o( SolomwÜn, oÀti "6 Plou=toj a)di¿kwj sunago/menoj e)cemeqh/setai, e)c oi¹ki¿aj au)tou= e(lku/se i au)to\n aÃggeloj."6 Kaiì pa/lin: "6 ¸O suna/gwn to\n plou=ton au)tou= meta\ to/kou, kaiì pleonasmw½n, to\ e)l- eou=nti ptwxou\j katalei¿yei au)to\n, kaiì ou) dh/ pou pa/n- twj a)gaqoiÍj a)ndra/si, kaiì filoikti¿rmosin, a)lla\ a)sw¯ toij ma=llon."6 Eu)fh/mwj ga\r tou\j toiou/touj e)leeiÍn eÃfh ptwxou/j. ToiÍj ga\r zw½sin e)n a)swti¿# pleiÍstoi li¿an oi¸ kollw¯menoi, kaiì sundapanw½nt ej au)toiÍj ta\ polloiÍj i¸drw½sin a)di¿kwj seswreume/na. Ya/llei de\ kaiì o( qespe/sioj Dabiìd periì tw½n toiou/twn, kai¿ fhsi: "6Plh\n ma/thn tara/ss etai: qhsauri¿zei, kaiì ou) ginw¯skei ti¿ni suna/cei au)ta/:"6 Kaiì kaq' eÀtero n de\ tro/pon o( mo/xqoj, hÃgoun h( frontiìj tw½n Grammate/wn kaiì Farisai¿ wn e(te/roij e)do/qh, dh=lon de\ oÀti "6 ¹Arqh/se-tai a)f' u(mw½n h( basilei¿a tou= Qeou=, kaiì doqh/setai eÃqnei poiou=nti tou\j karpou\j au)th=j."6 Ou)kou=n e) keiÍnoi me\n e)cw¯sqhsan, fhsiìn, h(miÍn de\ toiÍj keklhme/noij e)c e)qnw½n ei¹j i¸erourgi¿an diaqh/khn ai¹w¯nion diaqh/somai, hÁ to\ kh/rugma to\ eu)aggelik o\n dia\ tou=to dhlw½n, hÃgoun e)lpi¿da th\n a)teleu/thton. "6 ¹En de\ toiÍj eÃqne si gnwsqh/- setai,"6 fhsiì, "6to\ spe/rma au)tw½n, kaiì ta\ eÃkgona au)tw½n p a=j o( o(rw½n au)tou\j e)pignw¯setai au)tou\j, oÀti ouÂtoi¿ ei¹si spe/rma eu)logh me/non u(po\ Qeou=."6 Oi¸ ga\r kata\ maqhtei¿an ui¸oiì tw½n a(gi¿wn mustagwgw½ n e)k pol- lh=j aÃgan a)gaqourgi¿aj, kaiì th=j kat' eu)se/beian zw h=j, gnwrimw¯tatoi pa=si¿n ei¹sin, oÀti kaiì a(gi¿wn eÃkgona ge- go/nasi kata\ maqhtei¿an, w¨j eÃfhn, "6Kaiì oÀti spe/rma ei¹siìn eu)loghme/non u(po\ Qeou=,"6 oiâon ta\ tw½n a(gi¿wn monastw½n susth/mata, periì wÒn fhsin o( Pau=loj: "6 Oi¸ de\ tou= Xristou= ¹Ihsou= th\n sa/rka e)stau/rwsan su\n toiÍj paqh/masi kaiì taiÍj e)piqumi¿aij,"6 oi¸ to\n e)pieikh= kaiì filo/ponon diazw½ntej bi¿on: t w½n e)n parqeni¿# ta\ sti¿fh, kaiì xoroiì ge/montej eu)logi¿aj Qeou=, ouÂtoi sp e/rma ei¹siìn eu)loghme/non u(po\ Qeou=, ouÂtoi xai¿rousi, kaiì eu)- frai¿nontai e)piì Ku/rion: ou) ga\r e)fh/dontai pra/gmasi kosmikoiÍj, e)mpi¿mplasi de\ m a=llon ta\j e(autw½n kardi¿aj a)ga/phj th=j ei¹j Xristo\n, swth/rion de\ to\ x rh=ma/ e)sti, kaiì qumhdi¿aj a(pa/shj e)mpoihtiko/n. 9 ¹Agallia/sqw h( yu xh/ mou e)piì t%½ Kuri¿%: e)n- e/duse ga/r me i¸ma/tion swthri¿ou, kaiì xitw½na eu)- frosu/nhj, w¨j numfi¿% perie/qhke/ moi mi¿tran, kaiì w¨j nu/mfhn kateko/ smhse/ me ko/sm%, kaiì w¨j gh=n auÃcousan to\ aÃnqoj au)th=j, kaiì w¨j kh=pon ta\ spe/rmata au)tou=, ouÀtwj a)nateleiÍ Ku/rioj dikaio- su/nhn, kaiì a)gal li¿ama e)nanti¿on pa/ntwn tw½n e)qnw½n.9 Filo/timon e)p' au)toiÍj a(plw¯saj th\n xeiÍra, plei¿- stoij te oÀsoij kaiì a)ciokth/toij xari¿smasi stefanw¯ sein ei¹pw¯n: "6Pa=j ga\r o( o(rw½n, fhsiìn, au)tou\j e)pignw¯setai, oÀti ouÂtoi¿ ei ¹si spe/rma eu)loghme/non u(po\ Qeou=,"6 eiåta prosepenegkwÜn oÀti "6Kaiì e u)franqh/- sontai e)piì Ku/rion,"6 di¿dwsin eu)qu\j th\n eu)frosu/nhn au)toiÍj. Tau/tvtoi kaiì ma/la ei¹ko/twj to\ th=j ¹Ekklhsi¿aj ei¹sekomi¿sqh pro/swpo n e)k perixarei¿aj th=j aÃgan a)nafw- nou=n, "6 ¹Agallia/sqw h( yuxh/ mou e) piì t%½ Kuri¿%, e)ne/duse ga/r me i¸ma/tion swthri¿ou, kaiì xitw½na eu)frosu/n hj."6 Xi- tw½na eu)frosu/nhj to\n Ku/rion h(mw½n ¹Ihsou=n Xristo/n fhsi. Gr a/fei gou=n kaiì o( pa/nsofoj Pau=loj toiÍj ei¹j au)to\n pisteu/sasin: "6 ¹End u/sasqe to\n Ku/rion h(mw½n ¹Ihsou=n to\n Xristo\n, kaiì th=j sarko\j pro/noia n mh\ poieiÍsqe ei¹j e)piqumi¿an."6 Oià ge mh\n a)mfi¿ou di¿khn e)sxhko/tej au) to\n pro\j tv= swthri¿# kerdai¿nousi to\ eu)hmereiÍn, kaiì to\ e)n eu)frosu/naij eiånai makraiÍj. ãEfh gou=n au)- to\j o( Swth/r: "6 ¸O kle/pthj ou)k eÃrxetai, ei¹ mh\ iàna kle/yv kaiì qu/sv, kaiì a)pole/sv. ¹EgwÜ hÅlqon iàna zwh\n eÃxwsi, kaiì perisso\n eÃxwsin."6 Ou) ga\r sw¯zei mo/non, w¨j eÃfhn, a)lla\ ga\r kaiì a)teleuth/t% kateufrai¿nei xar#=: kaiì tou=to/ e)sti to\ peritto\n prosteqh so/menon h( toiÍj a(gi¿oij zwh/. Xristo\j ouÅn aÃra to\ e)c ou)ranou=, kaiì aÃnwq en aÃmfion o( th=j a)fqarsi¿aj xitwÜn, oÁn eiã tij la/boi stefanwqh/setai ko/ sm% pantiì, noht%½ dhlono/ti, kaiì toiÍj e)c a)gaqourgi¿aj au)xh/masin. ãEst ai ga\r w¨j numfi¿oj, w¨j mi¿tran diezwsme/noj, kaiì w¨j nu/mfh ko/- sm% pan tiì diapre/pousa. Ei¹siì ga\r, ei¹siìn oi¸ e)n Xrist%½ deinoiì me\n, kaiì a)lkimw¯t atoi, pro/j ge to\ deiÍn a)ndri¿zesqai nohtw½j, kataploutou=si de\ li¿an kaiì to\ eu)prepe\j ei¹j aÀpan eiådoj a)reth=j. ¹Eoi¿kasi de\ kaiì nu/mfaij dia\ to\ karpogo/non meta\ tou= poiki¿lon eÃxein w¨j e)n a)retw½n faidro/thti ka/lloj. ãEfh gou=n tij tw½n a(gi¿wn profhtw½n, e)gka/rpouj oÃntaj a)podeiknu\j tou\ j to\n eu)agh= katorqou=ntaj bi¿on: "6Dio\ to\n fo/bon sou, Ku/rie, e)n gastriì e)la/bomen, kaiì w©dinh/samen, kaiì e)te/komen pneu=ma swthri¿a j, oÁ e)poih/samen e)piì th=j gh=j."6 Ou)kou=n numfi¿% kaiì nu/mfv tou\j a(gi¿ouj pareikaste/on, dia/toi to\ eu)sqene\j, kaiì pro/j ge tou/t% to\ karpogo/non: plh\n e)keiÍno aÃqrei, pantaxou= ga\r au)- toiÍj eÃnesti ta\ w¨j e)n ka/llei dia pre/pein. Sw¯zetai de\ tou=to par' au)toiÍj, kaiì e)n t%½ karpogoneiÍn ta\ e)cai¿ re- ta tw½n a)ndragaqhma/twn, kaiì e)n t%½ katandri¿zesqai paqw½n. àOti d e\ toiÍj eÃqnesin e)pila/myantoj tou= Xristou= dikaiosu/nhn, kaiì a)galli¿am a, kaqa/per tij eu)an- qh\j po/a stefanoiÍ th\n u(p' ou)rano\n, die/deicen ei¹p w¯n: "6 ¸Wj gh=n au)ca/nousan to\ aÃnqoj au)th=j, kaiì w¨j kh=pon ta\ spe/rmat a au)tou=, ouÀtwj a)nateleiÍ Ku/rioj dikaio- su/nhn, kaiì a)galli¿ama e)nanti¿ on pa/ntwn tw½n e)qnw½n."6 ãEoike de\ dia\ tou/twn to\ a)ni¿sxon, hÃgoun a)nate/ llon, spe/rma te kaiì aÃnqoj e)nanti¿on tw½n e)qnw½n, au)to\n to\n Ku/rion h(m w½n ¹Ihsou=n to\n Xristo\n o)noma/zein. ãEfhga\r e)n t%½ ãAsmati tw½n #)sma/t wn: "6 ¹EgwÜ aÃnqoj tou= pedi¿ou, kri¿non tw½n koila/dwn:"6 hÃgoun to\ eu)aggel i- ko\n kaiì swth/rion kh/rugma, kaiì th\n au)tou= dikai¿w- sin profereste/ra n ouÅsan th=j kata\ to\n no/mon, hÄ pa/nth te kaiì pa/ntwj to\ xai¿rein a)kolo uqeiÍ, oÀ e)stin a)galli¿ama. ToiÍj ga\r oÀlwj katwrqwko/sin au)th\n to\ e)n q umhdi¿aij eiånai makraiÍj nemhqh/setai para\ Qeou=. ¹Akou/sontai ga\r le/ gontoj tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou=: "6EuÅ, dou=le a)gaqe\ kaiì pist e\, e)piì o)li¿ga hÅj pisto\j, e)piì pollw½n se katasth/sw. Eiãselqe ei¹j th\n x ara\n tou= Kuri¿ou sou:"6 a)galli¿ama de\ to\ sw- th/rion kh/rugma, kaiì ka q' eÀteron tro/pon nohqei¿h aÃn. ¸O me\n ga\r no/moj hÅn kolasth\j, kaiì polu\ to\ kath- fe\j eÃxwn: a)qeth/saj ga/r tij no/mon Mwse/wj xwriìj oi¹ktirmw½n, e)piì dusiìn hÄ trisiì ma/rtusin a)poqnh/skei, zwh\n de\ kaiì gerw½n u(po/sxesi n, kaiì a)lhqinh\n e)lpi¿da tw½n u(pe\r nou=n a)gaqw½n to\ eu)aggeliko\n h(miÍn ei¹ skomi¿- zei qe/spisma. 9Dia\ SiwÜn ou) siwph/somai, kaiì dia\ ¸Ierousalh\ m ou)k a)nh/sw, eÀwj aÄn e)ce/lqv w¨j fw½j h( dikaiosu/nh mou, to\ de\ swth/ri o/n mou w¨j lampa\j kauqh/setai, kaiì oÃyontai eÃqnh th\n dikaiosu/nhn so u, kaiì ba- sileiÍj th\n do/can sou, kaiì kale/sei se to\ oÃnoma/ sou to\ kai no\n, oÁ o( Ku/rioj o)noma/sei au)to\, kaiì eÃsv ste/fanoj ka/llouj e)n xeiriì K uri¿ou, kaiì dia/- dhma basilei¿aj e)n xeiriì Qeou= sou.9 SiwÜn e)n tou/toij th\n ¹Ekklhsi¿an a)pokaleiÍ hÂj gego/nasin a)p' a)rxh=j kaiì te/kna prwto/go na oi¸ qe- spe/sioi maqhtaiì, kaiì oi¸ di' au)tw½n keklhme/noi pro\j e)pi¿gnws in tou= Xristou=, kaiì pro/ ge tw½n aÃllwn oi¸ e)c aiàmatoj ¹Israh/l. Se/swst ai ga\r to\ kata/leimma, kaiì pleiÍstoi li¿an oi¸ a)p' au)tw½n pisteu/santej. Ou)kou=n ou)k a)nh/sw, fhsiì, toute/stin, ou)k aÄn katapau/saimi tou= xrh=n ai pro\j pe/raj e)cenegkeiÍn aÀper e)ph/ggelmai tv= Siw¯n. ¸Upe/sxeto de\ o( Qeo\j kaiì Path\r th\n dia\ Xri-stou= swthri¿an ¹Ioudai¿oij te kaiì àEllhsi n, eiãper "6Eiâj o( Qeo\j."6 kaqa/ fhsin o( pa/nsofoj Pau=loj, "6oÁj dikaiw¯s ei peritomh\n e)k pi¿stewj, kaiì a)krobu- sti¿an dia\ th=j pi¿stewj. Ou) ga\r ¹ Ioudai¿wn mo/non o( Qeo\j, a)lla\ kaiì e)qnw½n."6 Ou)kou=n ou)k a)nh/sw, fhsiìn, eÀwj aÁn e)ce/lqv w¨j fw½j h( dikaiosu/nh mou. To\ de\ swth/rio/n mou w¨j lampa\j kauqh/setai. Dikaiosu/nh te kaiì sw- th/rion toiÍj e)piì th= j gh=j wÓfqh te kaiì ge/gone Xristo\j, dikaioiÍ ga\r, kaiì sw¯zei, fw½j u(pa/rx wn au)to\j to\ a)lh- qino\n, kaiì oiâa/ tij e)n sko/t% lampa/j. ãEfh gou=n au)- t o\j, oÀti "6 àOtan wÕ e)n t%½ ko/sm%, fw½j ei¹mi tou= ko/- smou."6 ¹Axlu/i+ me\n ga\ r kaiì sko/t% ta\ pa/nta katei¿lhpto, ta\j a(pa/ntwn kardi¿aj tou= diabo/lo u katamelai¿nontoj, kaiì ou)deiìj hÅn o( poiw½n xrhsto/thta, kaiì dikaiosu/

al.

nhn ei¹dwÜj, hÃgoun th\n a)pa/gousan [ e)pa/gousan] e)piì to\ sw¯zesqai tri¿ bon. ¹All' ou)de\ hÅn o( fw½j eÃxwn to\ qeiÍon ei¹j nou=n, kaiì toiÍj th=j dianoi¿aj oÃmmasi kataqrh=sai duna/menoj, ti¿j o( fu/sei kaiì a)lh- qw½j e)sti Qeo\j, kaiì tw½n oÀlwn genesiourgo\j, kaiì Ku/rioj: e)peiì de\ w¨j fw½j a)ne/sxe, kaiì w¨ j lampa\j a)ne/lam- yen o( Swth\r, katefwti¿sqh loipo\n h( u(p' ou)rano\n, k aiì th\n th=j di' au)tou= swthri¿aj teqea/meqa tri¿bon. Eiåta pro\j th\n ¹Ekk lhsi¿an fhsiì th\n a)po/ ge th=j ¹Ioudai¿wn a)ge/lhj, kaiì w¨j ouÃpw th=j tw½n e) qnw½n plhqu/oj sesa- ghneume/nhj, oÀti "6 ãOyontai eÃqnh th\n dikaiosu/nhn sou, kaiì basileiÍj th\n do/can sou."6 Dikaiosu/nhn de\ pa/lin e)n tou/toij , kaiì me/n toi kaiì do/can, ou)de\n eÀteron eiånai¿ fhsi plh\n oÀti to\n Ku/rion h(mw½n ¹Ihsou=n to\n Xristo/n. Dedikaiw¯meqa ga\r e)n au)t%½, kaiì th\n par' au)tou= pe- plouth/kamen do/can. Au)tou= ga\r gego/namen, kaiì klh=- roj au)t ou= xrhmati¿zomen. Teta/gmeqa de\ kaiì u(po\ zuga\ kaiì skh=ptra, th\n tou= k aq' h(mw½n turannh/san- toj pleoneci¿an a)poniya/menoi: oÀti de\ th=j kata\ no/mon latrei¿aj a)pofoith/sasa, kaiì oiâon metabalou=sa pro\j kaino/tht a zwh=j eu)aggelikh=j, kaiì th\n a)rxai¿an klh=- sin sunapobaleiÍ, metonom asqh/setai de\ loipo\n o)no/- mati kain%½, kata\ to\ dokou=n t%½ e)piì pa/ntaj Qe%½, diadei¿knusi le/gwn: "6Kale/sei to\ oÃnoma/ sou to\ kai- no\n, oÁ o( Ku/r ioj o)noma/sei au)to/:"6 ke/klhtai ga\r ou)ke/ti sunagwgh\ ma=llon, a)ll' ¹E kklhsi¿a Qeou= zw½ntoj, po/- lij te kaiì oiåkoj au)tou=. Diame/mnhtai ga\r a u)th=j kaiì o( qespe/sioj Dabiìd, ouÀtw le/gwn: "6Dedocasme/na e)la- lh/qh p eriì sou= h( po/lij tou= Qeou=."6 ãEstai de\ oÀti kaiì eu)preph\j aÃgan, kaiì a)p arablh/t% ka/llei katestem- me/nh, dida/skei le/gwn: "6 ãEsv ste/fanoj k a/llouj e)n xeiriì Kuri¿ou, kaiì dia/dhma basilei¿aj e)n xeiriì Qeou= sou."6 ¸Eka/sthn ga\r a(gi¿an yuxh\n, kaiì sullh/bdhn th\n ¹Ekklhsi¿an, toute/st i, ta\ tw½n a(gi¿wn susth/mata, stefa/n% pareikaste/on e)k pollw½n a)nqe/w n sunteqei- me/n%, hÃgoun diadh/mati basilik%½, li¿qoij ¹IndikoiÍj e)kla/mp onti, kaiì polueidw½j eÃxonti to\ diaprepe/j: pleiÍsta de\ oÀsa kaiì ta\ tw½n a(gi¿wn a)ndragaqh/mata, kaiì ou)x eiâj ma=llon tw½n au)xhma/twn o( tro/poj, polu\j de\ kaiì dia/foroj. Kaiì gou=n o( qespe/sioj Dabiìd th\n ¹Ekklhsi¿an tou= Xristou= e)n i¸matism%½ diaxru/s% peri- beblhme/nhn pepoikilme/nhn e i¹sfe/rei, to\ de\ "6 ¹En xeiriì Kuri¿ou,"6 fhsiì, toute/stin, u(po\ ske/phn th=j x eiro/j mou skepa/sw se: kaiì au)to\j de/ pou Xristo\j periì tw½n i¹di¿wn qrem ma/twn, kaiì hÃtoi th=j tw½n pisteu- sa/ntwn ei¹j au)to\n a)ge/lhj fhsiìn, oÀti " 6Ou)deiìj a(rpa/sei au)ta\ e)k th=j xeiro\j tou= Patro/j mou."6 9Kaiì ou)ke/ti k lhqh/sv kataleleimme/nh, kaiì h( gh= sou ou) klhqh/setai eÃrhmoj: soiì ga\ r klhqh/setai qe/lhma e)mo\n, kaiì tv= gv= sou oi¹koume/nh.9 Diadid a/skei pa/lin, oÀti th=j a)rxai¿aj a)postrofh=j, hÂj pepoi¿htai polla/kij e)piì tv= tw½n ¹Ioudai¿wn Sun- agwgv=, katalh/cei loipo\n, kaiì pepau/setai th=j o)rgh=j, qelhth\n de\ poih/setai, kaiì prose/ti tou/t% kaiì eÃgkar- pon, kaiì t %½ plh/qei tw½n pepisteuko/twn stefanou- me/nhn a)pofaneiÍ. ¹Aqeth/sasa me\n ga\r h( SiwÜn to\n Ku/rion h(mw½n ¹Ihsou=n Xristo\n, de/dotai pro\j e)rh/m w-sin, kaiì h( tw½n a)pisthsa/ntwn dio/lwle plhqu/j. ¹Epei- dh\ de\ parede/c ato th\n pi¿stin to\ kata/leimma, eiåta ke/- klhtai pro\j au)t%½ tw½n e)qnw½n h( plhqu\j, kaiì ei¹j eÀna lao\n e)kti¿sqhsan oi¸ du/o, mi¿a te loipo\n e)c a)mfo iÍn ke- xrhma/tiken ¹Ekklhsi¿a, xari¿zetai Qeo\j au)tv= to\ kata\ mhde/na t

al.

ro/pon toiÍj a)rxai¿oij a(lw½nai kakoiÍj, mh/te mh\n klhqh/sesqe [ ai] kat aleleimme/nhn, hÄ eÃrhmon, a)ll' oÀti ma=llon qelhth\ genh/setai au)t%½, kaiì eÃrhmoj me\n ou)ke/ti, katoikoume/nh de\ ma=llon klhqh/setai. ¸Orw½men d e\ tou=to dia\ pragma/twn au)tw½n ei¹j pe/raj e)kbebhko/j. ¹En eu)di¿# ga\r ka iì galh/nv ta\j a(pantaxou= keime/naj ¹Ekklhsi¿aj o(rw½men, kaiì ei¹j plhqu\ n a)eiì th\n e)pe/keina me/trou tou\j pisteu/ontaj e)kteinome/nouj, kaiì eu)do kou=nta Qeo\n e)p' au)toiÍj. Diwgmoiì me\n ga\r keki¿nhntai kata\ kairou\j, a)ll' ou)k e)n xro/n% makr%½, sunestal- me/noi de\, kaiì gumna/santej ma=ll on a(gi¿ouj, hÄ a)dikh/- santej: eu)do/kimoi ga\r gego/nasi dia\ karteri¿aj, ka iì u(pomonh=j, to\n th=j ei¹j Xristo\n gnhsio/thtoj a)ra/menoi ste/fanon, kaiì th\n tou= marturi¿ou do/can kataplouth/santej. 9Kaiì w¨j sunoikw½n neani¿ skoj parqe/n%, ouÀtwj katoikh/sousin oi¸ ui¸oi¿ sou meta\ sou=, kaiì eÃstai oÁn tro/pon eu)franqh/setai numfi¿oj e)piì nu/mfv, ouÀtwj eu)franqh/setai e)p iì soiì Ku/rioj.9 Eiåta pro\j th\n ¹Ekklhsi¿an poieiÍtai tou\j lo/gouj w¨j a)p o/ ge tw½n ¹Ioudai+kw½n tagma/twn susta=san e)n a)r- xaiÍj. Tau/thj gego/nas in ui¸oiì kata\ sa/rka oi¸ qespe/sioi maqhtaiì, a)ll' hÅsan e)n au)tv= prouÃxon tej me\n tw½n aÃllwn, kaiì h(gemoneu/ontej, w¨j e)n a)ciw¯masin oÃntej a)po- st olikoiÍj, plh\n th\n ei¹j aÃkron au)tv= sw¯zontej a)ga/- phn kaiì dia/qesin, wÐs te kaiì dokeiÍn toiau/thn eiånai th\n e)p' au)tv= genome/nhn filostorgi¿an, oiâ a/ per aÄn pre/poi neani¿sk% sun%khko/ti parqe/n%, toute/sti tv= e)k parq eni¿aj au)t%½ sunhmme/nv: fasiì de\ ei¹j lh=cin a(pa/shj e)la/sai filostorgi¿ aj tou\j e)piì t%½ toi%½de desm%½ mononouxiì katesfigme/nouj. Kaiì gou=n o( pa/n- sofoj Pau=loj: "6Lu/ph moi,"6 fhsiìn, "6eÃsti kaiì o)du/nh a)dia/leipto j e)n tv= kardi¿# mou u(pe\r tw½n a)delfw½n mou tw½n suggenw½n kata\ sa/rka , oiàtine/j ei¹sin ¹IsrahliÍtai."6 HuÃxeto de\ kaiì a)na/qema gene/sqai u(pe\r a u)tw½n, plh\n oÀti polu\j tw½n pragma/twn o( kainismo\j dia\ th=j prokeime/n hj h(miÍn profhtei¿aj shmai¿netai, kaiì a)cio- qau/mastoj h( metabolh/: h( g

al.

a\r a)rxai¿a Sunagwgh\, kaiì tro/pon tina\ pepoliwme/nh [ pepalaiwme/n h], dia\ to\n xro/non nea/nidi pareika/zetai: "6Katoikh/sousi ga\r w¨j met a\ parqe/nou,"6 fhsiìn, "6oi¸ ui¸oi¿ sou:"6 Kaiì tou=to, oiåmai, eÃsti to\ e)n Yal moiÍj u(mnou/menon: "6 ¹Ana- kainisqh/setai, w¨j a)etou= h( neo/thj sou,"6 kat %kh/- kasi¿ ge mh\n e)n au)tv= xeiragwgou=ntej w¨j trofo\n, parakalou=ntej w¨j mhte/ra, tw½n e)n skiaiÍj kaiì tu/- poij a)pokomi¿zontej, a)nabiba/zonte/j te sofw½j pro/j ge to\ deiÍn th=j a)nonh/tou skia=j a)nqele/sqai th\n a)lh/

qeian: eÃfh ti toiou=ton kaiì o( qespe/sioj Dabiìd pro\j au)th/n: "6 ¹

Antiì tw½n pate/rwn sou e)genh/qhsa/n soi ui¸oi¿."6 Oi¸ ga\r au)th=j oÃntej ui¸oiì kata\ sa/rka gego/- nasin au)th=j pate/rej, a)rxh\ tw½n ne/wn au)th=j oÃntej te/knwn, tw½n dia\ pi¿stewj dhlono/ti keklhme/nwn ei¹j e)pi¿gnwsin tou= pa/n twn h(mw½n Swth=roj Xristou=: tou/twn de\ ouÀtwj e)xo/ntwn, fhsi¿n: "6OuÀtwj eu)fran- qh/setai Ku/rioj e)piì soiì, kaqa/per a)me/lei kaiì numfi¿oj e)piì nu/m fv."6 Kaqi¿keto ga\r e)c ou)ranw½n o( mono- genh\j tou= Qeou= Lo/goj, iàna eÃgk arpon a)pofh/nv th\n ¹Ekklhsi¿an, hÁn au)to\j e(aut%½ pare/sthse parqe/non a(gnh\n, mh\ eÃxousan spiÍlon hÄ r(uti¿da, a(gi¿an de\ ma=llon kaiì aÃmwmon. Decame/nh toi¿nun par' au)tou= eu)aggelikh=j politei¿aj ta\ spe/rmata, kek uofo/rhke/ te kaiì te/token, ou)k eÃti th\n di' ai¸ma/twn kaiì kapnw½n la- tre i¿an, e)kei¿nhn de\ ma=llon, v dh\ ma/lista to\ th=j a)lhqei¿aj e)nteto/rneutai ka/lloj. Tau/tvtoi kaiì ma/la ei¹ko/twj eu)frai¿netai metatiqeme/nouj o(rw½ n tou\j tou= no/mou tu/pouj ei¹j a)lh/qeian eu)aggelikh\n, kaiì pneu- matikaiÍ j qusi¿aij, kaiì a(gioprepe/sin a)lhqw½j katorqw¯masin th\n nu/mfhn e)kla/m pousan. 9Kaiì e)piì tw½n teixe/wn sou, ¸Ierousalh\m, kat- e/sthsa fu/la kaj oÀlhn th\n h(me/ran, kaiì oÀlhn th\n nu/kta, oiá dia\ te/louj ou) siwph/son tai mi- mnhsko/menoi Kuri¿ou. Ou)k eÃsti ga\r u(miÍn oÀmoioj.9 ¸Wj pro\j po/ lin diale/getai lampra\n, kaiì sun%ki- sme/nhn: a)eiì de/ pwj ta\j tw½n po/l ewn diafaneste/raj pleiÍstoi¿ te oÀsoi kaiì nhfa/lioi perie/pousi fu/lake j, mh\ aÃra tij a)dokh/twj tw½n polemi¿wn e)mba/lv: ouÀtw kaiì o( tw½n oÀlwn Swth\r kaiì Ku/rioj a)fra/st% duna/- mei kaiì taiÍj tw½n a)gge/lwn e)pikouri¿ aij purgw¯saj th\n ¹Ekklhsi¿an kexeiroto/nhken au)tv= fu/lakaj so- fou\ j kaiì e)grhgoro/taj, kaiì a)kateu/naston eÃxontaj e)p' au)tv= th\n fronti¿da, tou\j a(gi¿ouj dhlono/ti must- agwgou\j, oiá kat' ou)de/na tro/pon katalh/go usi tou= dia- memnh=sqai th=j do/chj au)tou=, kaiì tw½n qaumasi¿wn au)- tou=, kaqa\ ge/graptai. Kateiqi¿smeqa ga\r e)n e)kklhsi¿aij toiÍj u(po\ xeiÍra lao iÍj diakhru/ttein a)eiì ta\j tou= Swth=roj megalourgi¿aj, kaiì th=j qeoprep ou=j u(per- oxh=j th\n eÃndeicin, iàna ka)nteu=qen a)sfalh= kaiì a)kra/- danton eÃxwsi periì au)tou= th\n pi¿stin. äH ta/xa pou mnhsqh/sesqai¿ fhsi tou= Ku ri¿ou tou\j fu/lakaj e)pi- fwnou=nta/j te kaiì le/gontaj, oÀti "6Ou)k eÃstin u( miÍn oÀmoioj."6 Ou) ga/r e)sti kaq' h(ma=j, a)ll' oÀson u(pernh/- xetai ta\ a)nqr w¯pina tv= th=j eu)klei¿aj u(peroxv=, kaiì tv= th=j qeo/thtoj do/cv, tosou=to ni k#= kaiì kata/ ge to\ eiånai xrhsto\j kaiì fila/nqrwpoj. ¸Wj ga\r o( Ya/llw n fhsi¿n: "6Ou) kata\ ta\j a)nomi¿aj h(mw½n e)poi¿hsen h(miÍn, ou)de\ kata\ ta\j a(marti¿aj h(mw½n a)ntape/dwken h(miÍn."6 Se/swke ga\r oÃntaj a(martwlou\j, kaiì proshga/geto filanqrw¯pwj ou)k oÃntaj a)ci¿ouj tou= sw¯zesqai. ãEfh ti toiou=ton kaiì di' e(te/rou profh/tou: "6Ti¿ soi poih/sw, ¹Efrai¿+m; Ti¿ soi poih/sw, ¹Iou/da; w¨j a)da/manta qh/somai¿ se, kaiì w¨j Sebwiì+m metestra/fh h( kardi¿a mou e)n t%½ au)t%½, ou) mh\ poih/sw kata\ th\n o)rgh\n tou= qumou= mou: ou) mh\ e)gkatalei¿pw tou= e)caleifqh= nai to\n ¹Efraiì+m, dio/ti Qeo/j ei¹mi e)gwÜ, kaiì ou)k aÃnqrwpoj, e)n soiì aÀgioj."6 ¹Epeidh\ ga\r ou)k aÃnq rwpo/j ei¹mi, fhsiìn, aÀgioj de\ ma=llon e)n soiì Qeo\j, dia\ tou=to ou) mh\ e)gkat alei¿pw tou= e)caleifqh=nai to\n ¹Efrai¿+m. 9 ¹Ea\n diorqw¯sv, kaiì poih/sv, ¸Ie rousalh\m, gau-ri¿ama e)piì th=j gh=j, wÓmose Ku/rioj kata\ th=j do/- chj au)t ou=, kaiì kata\ th=j i¹sxu/oj tou= braxi¿onoj au)tou=, Ei¹ eÃti dw¯sw to\n siÍto/n sou, kaiì ta\ brw¯- mata/ sou toiÍj e)xqroiÍj sou, kaiì ei¹ eÃti pi¿wntai a)llo/ trioi to\n oiåno/n sou, e)f' %Ò e)mo/xqhsaj, a)ll' hÄ oi¸ suna/gontej fa/gontai au)ta\, kaiì ai¹ne/sousi Ku/rion, kaiì oi¸ suna/gontej pi¿wntai au)ta\ e)n taiÍ j e)pau/lesi taiÍj a(gi¿aij mou.9 ¸Wj e)c o(moio/thtoj pragma/twn, hÃtoi su mforw½n e)penhnegme/nwn pleista/kij toiÍj e)c ¹Israh\l e)pwfelesta/twn h( miÍn qewrhma/twn e)cufai¿nei dih/ghsin. ¸Hma/rtanon me\n ga\r polutro/pwj, Qeo\n a)fe/ntej to\n fu/sei kaiì a)lhqw½j, kaiì taiÍj tw½n ei¹dw¯lwn latrei¿ai j proskei¿menoi: proseku/nhsan ga\r toiÍj eÃrgoij tw½n xeirw½n au)tw½n, a)p olakti¿santej de\ wÐsper kaiì th=j e)n- no/mou zwh=j pro\j to\ au)toiÍj dokou=n a)pefe/ronto. Tau/- thj eÀneka th=j ai¹ti¿aj e)plh/ttonto para\ Qeou= a)fo- ri¿ aij eÃsq' oÀte, swma/twn kataforaiÍj, pole/mwn e)m- bolaiÍj, oiá pa=san au)t w½n katadvou=ntej th\n xw¯ran e)lhi¿+zonto kaiì ta\ e)n a)groiÍj. Eiãrhtai ga\r pro\j au)tou/j: "6Su\ spereiÍj, kaiì ou) mh\ a)mh/svj, su\ pie/seij e)lai¿aj, ka iì ou) mh\ a)lei¿yv eÃlaion, kaiì oiånon ou) mh\ pi¿hte."6 "6 äAn toi¿nun diorqw¯sv, fhsiìn, wÕ ¸Ierousalh\m,"6 toute/stin, e)a\n metaba/lvj ei¹j latrei¿an th\n p neuma- tikh\n, aÄn a)podra/mvj tw½n tu/pwn, kaiì e)pign%½j oÀti periì e)mou= ge/ grafen o( Mwsh=j, e)a\n parade/cv th\n dia\ pi¿stewj xa/rin, "6kaiì poih/svj gauri¿ama sautv= e)piì gh=j,"6 toute/sti, kau/xhma lampro\n, to\ e)n Xrist %½ dhlono/ti, "6wÓmose Ku/rioj kata\ th=j do/chj au)tou=,"6 kat' ou)deno\j ga\ r eÃxei mei¿zonoj o(mo/sai, "6kaiì kata\ tou= braxi¿onoj au)tou=,"6 oÀti tw½n p a/lai soi, dia\ pollh\n a)pei¿qeian e)penhnegme/nwn, ou)de\n eÃti sumbh/seta i. Ou) ga\r aÃmisqon eÀceij to\n th=j ghponi¿aj i¸drw½ta: sunh/seij de\ tou=to pneumatikw½j: a)ll' wÐj fhsin o( qespe/sioj Dabi¿d: "6Tou\j karpou\j tw½n po/nwn sou fa/gesai."6 Kaiì w¨j o( Pau=lo/j fhsin, oÀti "6 áO e)a\n spei¿rv aà n-qrwpoj, tou=to kaiì qeri¿sei, kaiì o( spei¿rwn ei¹j to\ pneu=ma, e)k tou= pneu/ matoj qeri¿sei zwh\n ai¹w¯nion:"6 oÀti toi¿nun e(autv= kataswreu/sei plousi ¿wj ta\ e)k th=j pneumatikh=j eu)karpi¿aj, dia\ tw½n prokeime/nwn u(po- dhlo iÍ: "6Oi¸ de\ tou/twn tuxo/ntej docologh/sousi, fhsiì, to\n Ku/rion, kaiì oi¸ su na/gontej pi¿ontai au)ta\ e)n taiÍj e)pau/lesi taiÍj a(gi¿aij."6 ¹Entrufh/sous i ga\r taiÍj aÃnw monaiÍj oi¸ th=j e)caire/tou zwh=j a)potrugh/- tantej ta\ au) xh/mata, kaiì tou\j th=j o)rqh=j te kaiì a)mwmh/tou pi¿stewj karpou\j sunag ei¿rontej. 9Poreu/esqe dia\ tw½n pulw½n mou, kaiì o(dopoih/- sate t%½ la%½ mou, kaiì tou\j li¿qouj tou\j e)k th=j o(dou= diar)r(i¿yate, e)ca/rate su/sshmo n ei¹j ta\ eÃqnh. ¹Idou\ ga\r Ku/rioj e)poi¿hsen a)kousto\n, eÀwj e)sxa/- tou th= j gh=j.9 Au)toiÍj hÃdh toiÍj fu/lacin, hÃgoun didaska/loij e)pi- fwneiÍ: pro ste/taxe ga\r a)noigh=nai me\n th=j a(gi¿aj po/lewj ta\j ei¹sbola\j, yilh\n de\ kaiì eu)h/laton, kaiì dh\ ptaisma/twn e)leuqe/ran toiÍj ei¹sba/llein e)qe/lousin a)pofh=nai th\n ei¹sdromh/n: dia\ ga/r toi tw½n li¿qwn u(po- dhloiÍ ta\ ska/ndala. Ei¹ me\n ga/r tij eiãh tuxo\n e)k th=j ¹Ioudai¿wn a)ge/lhj kekl hme/noj, prosptai¿ei pol- la/kij toiÍj nomikoiÍj e)nta/lmasin, e)mfiloxwreiÍ ga\r toiÍj tu/poij, kaiì oiâon e)nizh/saj taiÍj skiaiÍj a)para/dekton poieiÍt ai th\n a)lh/qeian. Ei¹ de\ dh/ tij vÅ tw½n e)k plh- qu/oj ¸Ellhnikh=j, prospta i¿ei kaiì ouÂtoj t%½ ce/n% th=j didaskali¿aj, qorubeiÍ te li¿an au)to\n to\ a)su/ nhqej th=j latrei¿aj, hÄ ta/xa pou kaiì me/mnhtai lo/gwn, ouÁj e)pi¿ ge toiÍj sfw½n au)tw½n poiou=ntai qeoiÍj oi¸ par' au)- toiÍj loga/dej. Palaiou\j ga\r k aiì geghrako/taj sug- gegra/fasi mu/qouj planw½ntej, kaiì planw¯menoi, k aiì diabolikh=j a)xlu/oj a)napimpla/ntej th\n gh=n. ¹All' oi¸ nhfa/lioi fu/l akej, kaiì mustagwgoiì ta\j tw½n skanda/- lwn periko/ptousin a)forma\j, eÀ kasta lu/ontej eu)te/x- nwj ta\ a)nqesta=nai dokou=nta tv= parado/sei th=j pi¿- stewj, th=j ei¹j to\n Ku/rion h(mw½n ¹Ihsou=n to\n Xristo/n: tou=to drw½sin o)rqw½j, logismou\j kaqairou=ntej, kaiì pa=n uÀywma e)pairo/menon kata\ t h=j gnw¯sewj tou= Qeou=, kaiì ai¹xmalwti¿zontej pa=n no/hma ei¹j th\n u(p- a koh\n au)tou=. Eu(rh/somen de\ to\n i¸erw¯taton Pau=lon, ¹Ioudai¿ouj me\n ska ndalisqe/ntaj e)panorqou/menon, e)piplh/ttonta de\ toiÍj e)c e)qnw½n toiou=to/ n ti pepon- qo/sin. ãEfh me\n ga\r toiÍj e)c aiàmatoj ¹Israh/l: "6 ¸Hperitomh\ ou)de/n e)sti, kaiì h( a)krobusti¿a ou)de/n e)stin, a)lla\ th/rhsij e)ntolw½n Qeo u=."6 Kaiì pa/lin: "6Le/gw ga\r u(miÍn, oÀti e)a\n perite/mnhsqe, Xristo\j u(ma=j ou)de\n w©felh/sei. ¹Aphllotriw¯qhte a)po\ Xristou=, oiàtinej e)n no/m% dik aiou=sqe, th=j xa/ritoj e)cepe/sate."6 ¸HmeiÍj ga\r dia\ th=j pi¿stewj e)lpi¿d a dikaiosu/nhj e)kdexo/- meqa: th=j [iã¼. toiÍj] ge mh\n e)k th=j ¸Ellh/nwn pl hqu/oj: "6 ¸Hme/raj parathreiÍsqe, kaiì mh=naj, kaiì kairou\j, kaiì e)niauto u\j, fobou=mai u(ma=j, mh/pote ei¹kh= kekpi¿aka ei¹j u(ma=j."6 ¸Or#=j pantaxou= diar)r(iptou=ntaj tou\j li¿qouj, kaiì e)k me/sou tiqe/ntaj ta\ a)mfoiÍn ska/n dala. Li¿qouj de\ eiånai¿ famen kaiì e(te/rwj, oiâj aÄn eÃsq' oÀte prosptai¿sei a/n tinej, ta\ tw½n a)nosi¿wn ai¸retikw½n be/bhla/ te kaiì musara\ tereti¿sma ta. Kenofwnou=si ga\r oi¸ dei¿laioi toiÍj o)rqopodou=sin e)pibouleu/ontej, kaiì tw½n th=j a)lhqei¿aj dogma/twn a)pokomi¿zontej, tw½n eu)sunarpa/stwn tina/j: a)lla\ kaiì tau=ta diar)r(i¿ptousin e)k me/sou tw½n th=j ¹Ekklhsi¿aj t eixw½n oi¸ fu/lakej. Tei¿xh de\ au)th=j eiånai¿ famen kaiì tw½n th=j a)lhqei¿aj dogma/twn th\n e(draio/thta, wÒn ou)k aÄn katisxu/saien ai¸ #Àdou pu/lai. " 6 ãArate ga\r su/sshmon, fhsiìn, ei¹j ta\ eÃqnh. ¹Idou\ ga\r Ku/rioj a)kousto\ n e)poi¿hsen eÀwj e)sxa/tou th=j gh=j."6 Kaiì poiÍon aÃra tou=t' eÀsti to\ a)kou sto\n su/sshmon, oÁ kaiì toiÍj eÃqnesi, kaiì eÀwj e)sxa/- tou th=j gh=j a)rqh=nai deiÍn eÃfh, toute/stin, e)parqh=nai¿ te kaiì gene/sqai gnwrimw¯taton to\ r(h=ma th=j pi¿stewj, oÁ khru/ssomen, hÄ ta/xa pou kaiì tou= swthri¿ou pa/qouj to\ su/mbolon. ãEsti de\ kaiì tou=to th=j pi¿stewj o(mologi¿a. DeiÍ ga\r ei¹peiÍn, oÀ ti Ku/rioj ¹Ihsou=j, pisteu=sai¿ te, oÀti o( Qeo\j au)to\n hÃgeiren e)k nekrw½n. Sw¯zei de\ tou=to kaiì e)k qana/tou, kaiì a(marti¿aj. Ou)kou=n ou) ¹Iou- dai¿wn mo/non, a)lla\ kaiì e)qnw½n. Aiãretai ga\r to\ su/s- shmon ou)xiì mo/n oij toiÍj pisteu/sasin e)c aiàmatoj ¹Israh\l, a)lla\ ga\r kaiì toiÍj a(pantax o/se gh=j: sesagh/- neutai ga\r dia\ tw½n eu)aggelikw½n khrugma/twn h( u(p' ou)rano/n. 9Eiãpate tv= qugatriì Siw¯n: ¹Idou/ soi o( Swth\r parage/gonen eà xwn to\n e(autou= misqo\n, kaiì to\ eÃrgon pro\ prosw¯pou au)tou=: kaiì kale/s ei au)to\n lao\n aÃgion, lelutrwme/non u(po\ Kuri¿ou: su\ de\ klhqh/sv e)pizh toume/nh po/lij, kaiì ou)k e)gkatale- leimme/nh.9 Prou+pagoreu/ei de\ tou= Swth=roj th\n aÃficin, oÀsa te di' au)th=j kekerdh/kamen, kaiì to\n doqhso/m enon toiÍj ei¹j au)to\n pisteu/ousi plou=ton. Qugate/ra ge mh\n o)noma/zei t h\n Siw¯n. Kaiì ei¹ me\n bou/loito/ tij th\n a)rxai¿an noei¿tw w¨j h)lehme/nhn hà dh, kaiì dedikaiwme/nhn e)n pi¿stei. Ei¹ de\ dh\ th\n ne/an, toute/sti th\n ¹Ek klhsi¿an, le/goito aÄn ou)k a)peiko/twj kaiì auÃth quga/thr eiånai th=j Siw¯n. Prw½toi ga\r oi¸ e)c aiàmatoj ¹Israh\l pepisteu/kasi, kaiì oiâo/n tij quga/t hr th=j a)p' au)tw½n susta/shj e)n a)rxaiÍj ¹Ekklhsi¿aj h( e)c e)qnw½n o)noma/z etai. Ti¿si de\ keleu/ei to\ eu)aggeli¿sasqai tv= Siw¯n; hÄ pa/ntwj pou toiÍj a(gi¿oij mustagwgoiÍj toiÍj kaqhgeiÍsqai laxou=sin ¹Ekklhsiw½n, oiâj kaiì a)noignu/nai ta\j pu/laj, kaiì tou\j li¿qouj e)k me/- sou diar)r(i¿ptein euÅ ma/l a parekeleu/eto; Ti¿ de\ dh\ aÃra to\ khrutto/menon; "6 ¹Idou/ soi o( Swth\r p arage/gonen eÃxwn to\n e(autou= misqo\n, kaiì to\ eÃrgon pro\ prosw¯pou au)t ou=."6 Du/o ti¿qhsin o(mou= qeopreph= te kaiì e)cai¿reta, di' wÒn aÄn ge/noito k atafanh\j tou= Swth=roj h( do/ca. Oi¸ me\n ga\r qespe/sioi profh=tai parek a/loun ei¹j eu)zwi¿+an au)th\n, kaiì ei¹j eÃnnomo/n te kaiì eu)sxh/mona politei¿a n. Eiåta dieme/mnhnto tw½n gerw½n, aÁ para\ Qeou= lh/yontai kata\ kairou\ j, oiâj aÄn ge/noito to\ eu)dokimeiÍn e)n lo/g%, a)ll' ou)k au)toiì xarisma/twn d oth=rej hÅsan tw½n pneu- matikw½n. Prohgo/reuon de\, w¨j eÃfhn, u(posxe/seij Qeou=. ¸O de/ ge tw½n oÀlwn Swth\r, aÀte dh\ Qeo\j u(p-a/rxwn, eÃxei to\ du/na sqai dido/nai misqou\j, kaiì pros- epitou/t% to\ e)for#=n e(ka/st% to\n tro/po n, hÃtoi to\ eÃrgon: qeoprepe\j ga\r kaiì tou=to. Ge/graptai ga\r, oÀti "6 ¹Enw¯ pio/n ei¹si tw½n tou= Qeou= o)fqalmw½n o(doiì a)ndro\j, ei¹j de\ pa/saj ta\j troxi a\j au)tou= skopeu/ei."6"6 àHcei toi¿nun,"6 fhsiìn, "6eÃxwn to\n e(autou= misq o\n,"6 tout- e/stin, au)to\j ta\ ge/ra didou\j, oiâj aÄn pre/poi to\ labeiÍn. Kaiì gou=n o(mologh/santi me\n th\n pi¿stin o)rqw½j t%½ qespesi¿% Pe/tr%, "6Dw¯sw soi,"6 fhsiì, "6ta\j kleiÍdaj th=j basilei¿aj tw½n ou)ranw½n, kaiì oÀsa e)a\n dh/svj e)piì th=j gh=j, eÃstai dedeme/na e)n toiÍj ou)ranoiÍj, kaiì oÀsa e)a\n lu/ svj e)piì th=j gh=j, eÃstai lelume/na e)n toiÍj ou)ranoiÍj."6 ¹Exari¿zeto de\ ka iì sullh/bdhn aÀpasi toiÍj a(gi¿oij a)po- sto/loij kata\ pneuma/twn a)kaqa/r twn e)cousi¿an, kaiì to\ qerapeu/ein du/nasqai pa=san no/son, kaiì pa=san m a- laki¿an e)n t%½ la%½. Naiì mh\n kaiì t%½ sugkremame/n% lvstv= th\n pi¿sti n ou)k aÃmisqon ei¹pwÜn a)pe/fhnen: "6 ¹Amh\n le/gw soi, sh/meron met' e)mou= eÃsv e)n t%½ paradei¿s%."6 ¹Afigme/noj dh\ ouÅn, fhsiì, tou\j me\n ei¹j au)to\n pisteu/ontaj "6kale/sei lao\n aÀgion, kaiì lelutrwme/non a)po\ Kuri¿ou."6 O u) ga\r pre/sbuj, ou)k aÃgge- loj, a)ll' au)to\j o( Ku/rioj eÃswsen h(ma=j, kaq a\ ge/gra- ptai: "6Su\ de\, SiwÜn,"6 hÃgoun ¹Ekklhsi¿a, "6klhqh/sv e)pizhtou me/nh po/lij, kaiì ou)k e)gkataleleimme/nh:"6 to\ de\, e)pizhtoume/ nh, fhsiìn, a)ntiì tou=, mnh/mhj a)ciou- me/nh. Mnhmoneu/etai ga\r to\ zhtou/me non: kaiì ou) ka- taleleimme/nh, kaqa\ kaiì h( prw¯th, toute/stin h( tw½n a)pi sthsa/ntwn plhqu/j. Eiãrhtai me\n ouÅn para\ Xri- stou= dia\ me\n th=j ¸Ierem i¿ou fwnh=j, "6 ¹Egkatale/loipa to\n oiåko/n mou, a)fh=ka th\n klhronomi¿an m ou,"6 dia\ de\ th=j au)tou= tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou=: "6 ¹Idou\ a)fi¿ etai o( oiåkoj u(mw½n u(miÍn."6 9Ti¿j ouÂtoj o( parageno/menoj e)c ¹Edw¯m; e)ru/ qhma i¸mati¿wn au)tou= e)k Boso/r; OuÂtoj w¨raiÍoj e)n stolv=, bo#= meta\ i¹sx u/oj: ¹EgwÜ diale/gomai dikaiosu/nhn, kaiì kri¿sin swthri¿ou. Diati¿ sou e)r uqra\ ta\ i¸ma/- tia, kaiì ta\ e)ndu/mata/ sou, w¨j a)po\ pathtou= lhnou= plh/ro uj katapepathme/nhj; Kaiì tw½n e)qnw½n ou)k eÃstin a)nh\r met' e)mou=. Kaiì k atepa/thsa au)tou\j e)n qum%½, kaiì kate/qlasa au)tou\j w¨j gh=n. Kaiì kath/ ga- gon to\ aiâma au)tw½n ei¹j gh=n, kaiì pa/nta ta\ e)n- du/mata/ mou e)mo/luna. ¸Hme/ra ga\r a)ntapodo/sewj e)ph=lqen au)toiÍj, kaiì e)niauto\j lutrw¯sewj pa/r- esti. Kaiì e)pe/bleya, kaiì ou)deiìj bohqo/j. Kaiì pros- eno/hsa, kaiì o u)deiìj a)ntela/beto, kaiì e)r)r(u/sato au)tou\j o( braxi¿wn mou, kaiì o( qumo/j m ou e)pe/sth. Kaiì katepa/thsa au)tou\j tv= o)rgv= mou, kaiì e)me/- qusa au)to u\j e)n t%½ qum%½ mou, kaiì kath/gagon to\ aiâma au)tw½n ei¹j gh=n.9 Sofw½j kaiì e)nte/xnwj th=j profhtei¿aj o( lo/goj mo- nonouxiì zwgrafeiÍ th\n ei¹j ou)r anou\j a)nafoi¿thsin tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou=: e)cagageiÍn ga\ r ei¹j pe/raj th=j meta\ sarko\j oi¹konomi¿aj th\n du/namin, a)ne/bh pro\j to\n e)n toiÍj ou)ranoiÍj Pate/ra, kaiì Qeo/n. ãWfqh ge mh\n taiÍj aÃnw duna/mesi n ou)k e)n eiãdei mo/non t%½ kaq' h(ma=j, toute/stin, w¨j aÃnqrwpoj, a)lla\ ga\r kaiì ta\ tou= pa/qouj shmeiÍa deiknu/j: kaiì ouÃti pou/ famen w¨j meta\ th\n e)k nekrw½n a)nabi¿wsin ai¸ diatrh/- seij tw½n hÀlwn, kaiì ta\ eÀtera tw½n stig ma/twn e)nuph=r- xon eÃti tv= a(gi¿# sarkiì, e)keiÍno de\ ma=llon: wÐsper ga\r a) pisth/santi t%½ Qwma= toiÍj a(gi¿oij a)posto/loij fa/- skousin, oÀti teqe/ant ai to\n Ku/rion e)ghgerme/non e)k nekrw½n, e)pe/deice tou\j tu/pouj tw½n hÀlwn, kaiì th\n pleura\n, ouÀtw suni¿emen oÀti iàna gnwrisqv= nu=n taiÍj a)rxaiÍj, k aiì taiÍj e)cousi¿aij e)n toiÍj e)pourani¿oij dia\ th=j ¹Ekklhsi¿aj h( polupoi¿k iloj sofi¿a tou= Qeou=, hÁn e)poi¿hsen e)n t%½ Xrist%½ meta\ tw½n tou= pa/qouj shmei¿wn a)nafoitw½n, ce/non kaiì a)su/nhqej pantelw½j taiÍj aÃnw duna/me sin e)poieiÍto qe/ama. Katateqh/pasi gou=n a)nio/n- ta ble/pousai, kaiì dh\ kaiì eÃfaskon: "6Ti¿j ouÂtoj o( para- geno/menoj e)c ¹Edw¯m;"6 Diermhneu/eta i de\ to\ ¹EdwÜm e(lla/di fwnv= "6pu/rinon,"6 hÄ "6gh/i+non:"6 to\ de\ Boso\r, hÄ "6 sarko\j,"6 hÄ "6sa/rkinoj."6 Ti¿j ouÅn aÃra, fhsiìn, ouÂto/j e)stin o( e)k gh=j, hÃt oi gh/i+noj, "6e)ru/qhma/ te i¸mati¿wn e)k Boso\r,"6 toute/sti, pefoinigme/noj to\ aÃmfion w¨j a)po\ sarko\j, hÃgoun aiàmatoj; "6OuÂtoj w¨raiÍoj e)n stolv=."6 ¸Wj ga\r i¹sxnaiì kaiì sofaiì duna/meij, kaiì qeoprepou=j do/chj eÃmpleoi kateqew½nto Xristo\n, ei¹ kaiì hÅn e)n sarkiì, naiì mh\n kaiì i¹sxu/oj oÃnta mesto\n th=j a)ma/xou, tou=to ga\r, oiåmai, th\n qei¿an u(pedh/lou. ¹Erom e/nwn dh\ ouÅn tw½n a)gge/lwn, hÄ ta/xa pou kaiì pro\j a)llh/louj to\ "6Ti¿j ou toj;"6 dihgoreuko/twn a)pokri¿netai, kai¿ fh- sin: "6 ¹EgwÜ diale/gomai dik aiosu/nhn, kaiì kri¿sin sw- thri¿ou:"6 dikaiosu/nhn de/ fhsin, hÄ to\ eu)agge liko\n kaiì qespe/sion kh/rugma, hÃgoun oÀti Qeou= pa=j lo/goj di¿kaioj: sw thri¿ou de\ kri¿sin ta/xa pou to\ e)f' h(miÍn o)noma/zei kriÍma, dedi¿kake ga\r t h\n u(p' ou)rano\n, kaiì t%½ tau/thn a)dikh/santi Satan#=, kaiì tou\j taiÍj a)fo rh/- toiÍj pleoneci¿aij kathxqisme/nouj se/swken: e)kbe/blhke de\ th=j kat ' au)tw½n a)rxh=j to\n a)posta/thn, kaiì a)llo/- trion: eÃfh gou=n nu=n oÀti "6Kri¿ sij e)stiì tou= ko/smou tou/tou. Nu=n o( aÃrxwn tou= ko/smou tou/tou e)kblhqh/ - setai eÃcw, ka)gwÜ e)a\n u(ywqw½ e)k th=j gh=j, pa/ntaj e(lku/sw pro\j e)maut o/n."6 Tau=ta de\ ei¹po/ntoj tou= Xri- stou=, pa/lin a)napunqa/nontai, kai¿ fa si: "6Diati¿ sou e)ruqra\ ta\ i¸ma/tia, kaiì ta\ e)ndu/mata/ sou w¨j a)po\ pa- t htou= lhnou= plh/rouj katapepathme/nhj;"6 ¹Entau=qa/ moi me/mnhso tou= p atria/rxou le/gontoj ¹IakwÜb to/: "6PluneiÍ e)n oiãn% th\n stolh\n au)tou=, k aiì e)n aiàmati sta- fulh=j th\n peribolh\n au)tou=."6 Pefoinigme/na ga\r t%½ aiàmati ta\ e)ndu/mata katefai¿neto, kaiì oiâon e)c oiãnou katakexwsme/na pro\j to\ e)ruqro/n. Eiåta pa/lin eu)qu\j o( Swth/r: "6Kaiì tw½n e)qnw½n ou)k eÃst in a)nh\r met' e)mou=:"6 eÃxetai tou= lo/gou, kaiì suna/ptei kato/pin kaiì tau=t a: "6 ¹EgwÜ ga\r, eÃfh, diale/gomai dikaiosu/nhn, kaiì kri¿- sin swthri¿ou, k aiì tw½n e)qnw½n ou)k eÃstin a)nh\r met' e)mou=."6 Ou)deiìj ga/r moi pa/sxonti pa ri¿sth, fhsiìn, e)c ou)deno\j hÅn eÃqnouj o( sunalgw½n, kaiì to/ ge hÂkon ei¹j a)n qrw¯pouj, a)nepikou/rhtoj hÅn pantelw½j, e)piphdw¯shj au)t%½ th=j te spei¿r aj tw½n stratiwtw½n, kaiì th=j tw½n u(phretw½n a)grio/thtoj, "6oiá kaiì a)ph/ga gon au)to\n pro\j Kai+a/fan, kaqa/ fhsin o( eu)aggelisth\j, to/te pa/ntej a) fe/ntej au)to\n oi¸ maqhtaiì eÃfugon,"6 plh\n kaiì tou=to prohgo/reusen o( Xri sto/j: eÃfh ga/r: "6 ¹Idou\ eÃrxetai wÐra, kaiì e)lh/luqen, iàna eÀkastoj skorpi sqh=te ei¹j ta\ iãdia, ka)me\ mo/non a)fh=te, kaiì ou)k ei¹miì mo/noj, oÀti o( Path\ r met' e)mou= e)stin."6 ãEfh de\ kaiì dia\ th=j tou= Ya/llontoj lu/raj: "6 ¹One idismo\n prosedo/khsen h( yuxh/ mou, kaiì talaipwri¿an, kaiì u(pe/meina su llupou/menon, kaiì ou)x u(ph=rce, kaiì parakalou=nta kaiì ou)x euÂron, kaiì eÃdwkan ei¹j to\ brw½ma/ mou xolh\n, kaiì ei¹j th\n di¿yan mou e)po/tisa/n me oÃcoj."6 Ou)kou=n "6Ou)deiìj hÅn met' e)mou=, fhsiìn, e)k pa/ntwn tw½n e)qnw½n."6 å Ar' ouÅn, e)peiì mo/noj hÅsqa, kaiì tw½n sunaqlou/ntwn eÃrhmoj, hÀttwn ge/gon aj th=j tw½n polemou/ntwn xeiro/j; åAra kekrath/kasi, kaiì th=j sh=j i¹sxu/ oj kateumegeqh/santej, xai¿rousi¿ te loipo\n, w¨j nenikhko/tej; Ou)damw½j, fhsi¿. Kai¿toi ga\r eÃxwn ou)de/na to\n parasta/thn, katepa/- thsa au)tou\ j e)n qum%½, kaiì kate/qlasa au)tou\j w¨j gh=n, kath/gagon to\ aiâma au)tw½n ei¹j gh=n: meta\ ga/r toi th\n ei¹j ou)ranou\j a)nafoi¿thsin tou= Xristou=, pa=n eiådoj a)forh/tou sumfora=j toiÍj ¹Ioudai¿wn dh/moij e)k qei¿aj o)rgh= j e)penh/nektai. "6 ¸Hme/ra ga\r a)ntapodo/sewj,"6 fhsiìn, "6e)ph=lqen au)toiÍ j."6 Oiâj ga\r e)co\n a(rpa/sai th\n pi¿stin, kaiì th\n di' au)th=j kataplouth=s ai xa/rin, eiåta r(#/qumoi gegono/tej, ma=llon de\ a)lazo/nej, kaiì u(bri- stai ì, kaiì me/xri panto\j qeoma/xoi, pw½j ou) sfo/dra ei¹ko/twj panto\j eiãsw geg o/nasi kakou=; Plh\n o( th=j e)kei¿nou a)ntapodo/sewj kairo\j, lutrw¯sewj hÅ n toiÍj e)pegnwko/si th\n e)pifa/neian au)tou=. ¹En taut%½ ga\r o( me\n e)ch/nio j e)kola/zeto, o( de\ eu)peiqh\j kaiì u(feime/noj e)lutrw¯qh para\ Xristou=. "6 ¹ Epe/bleya ga\r,"6 fhsiì, "6kaiì ou)k hÅn o( bohqo/j: proseno/hsa, kaiì ou)deiìj a)nt- ela/beto:"6 kaiì e)r)r(u/sato au)tou\j o( braxi¿wn mou, kaiì o( qumo/j mo u e)pe/sth. "6Kaiì katepa/thsa au)tou\j tv= o)rgv= mou."6 ãEoiken e)n tou/toi j th=j tw½n Grammate/wn kaiì Farisai¿wn r(#qumi¿aj poieiÍsqai kataboh\n, oiá te- ta/xanto me\n ei¹j to\ kaqhgeiÍsqai law½n, kaiì a)peuqu/nein au)tou\j ei¹j dikaiosu/nhn, kaiì paidagwgeiÍn euÅ ma/la pro\j to\ Qe%½ dokou=n. ¸R#/q umoi de\ hÅsan ouÀtw, kaiì a)napeptwko/tej, w¨j e)pikoureiÍn me\n ou)deniì tw½n u(p- ezeugme/nwn, kaiì taiÍj nouqesi¿aij e)panorqou=n, e)k de\ tw½n e)nanti¿wn kaiì a)pokomi¿zein ei¹j a)pisti¿an. Tetolmh/kasi ga\r ei¹peiÍn periì tou= pa/nt wn h(mw½n Swth=roj Xristou=: "6 ¸HmeiÍj oiãdamen oÀti MwseiÍ lela/lhken o( Qeo\j, tou=ton de\ ou)k oiãdamen po/qen e)sti¿."6 Kaiì pa/lin: "6Daimo/nion eà xei kaiì mai¿netai, ti¿ au)tou= a)kou/ete;"6 Ou)kou=n e)peidh/per ou)deiìj hÅn, f hsiìn, o( bohqw½n, hÄ a)ntilambano/menoj, se/swke me\n e)kei¿nouj o( e)mo\j bra xi¿wn, toute/sti, du/namij, pleiÍstoi ga\r, w¨j eÃfhn, e)c ¹Ioudai¿wn pepisteu/ kasi. ToiÍj ge mh\n ou)k e)qelh/sasi bohqeiÍn o( qumo/j mou e)pe/sth, gego/na si katapa/thma th=j o)rgh=j. Kakoiì ga\r kakw½j diolw¯lasi, kaiì i¹sor)r(o/p ouj toiÍj ai¹tia/masin e)cv/thntai di¿kaj. 9To\n eÃleon Kuri¿ou e)mnh/sqhn, ta\j a)reta\j Ku- ri¿ou e)n pa=sin, oiâj o( Ku/rioj h(miÍn a)ntapodi¿dwsi. Ku/ri oj krith\j a)gaqo\j t%½ oiãk% ¹Israh\l, e)pa/gei h(miÍn kaiì kata\ to\ eÃleoj au)t ou=, kaiì kata\ to\ plh=- qoj th=j dikaiosu/nhj au)tou=.9 Qeou= le/gontoj w¨j e)pe/sth me\n toiÍj a)peiqh/sasin o( qumo\j, katepa/thse de\ au)tou\j h( o)rgh\, kaiì oÀti kat- ekomi¿sqh to\ aiâma au)tw½n ei¹j gh=n, dia\ me/sou kexw¯rh- ken o( profh/thj, kaiì a)poginw¯skein ou)k e)#= tou\j kaq' wÒn oi¸ lo/goi, me/teisi de\ to\ xrh=ma, kaiì li¿an eu)te/xnwj. ¹Emnh/sqhn ga\r, fhsiì, kat' e)mauto\n, w¨j eÃstin ou)k a)phnh\j o( tw½n oÀlwn krith/j. Oiåda ga\r to\n eÃleon kaiì ta\j a)reta\j au)tou=, toute/sti, ta\j dunastei¿aj e)n pa=sin, oiâj a)ntapodi¿dwsin h)miÍn. Ei¹ ga\r kaiì a)pe/straptai, fhsiì, pepar%nhko/ta to\n ¹Israh\l, kaiì a)peiqeiÍn v(rh- me/non, kaiì oiâon a)ntapodi¿dwsin h(miÍn ta\ e)c o)rgh=j, ou)k a) kra/tou ma=llon, a)ll' h(mero/thti kekrathme/nhj, a)ll' ouÅn euÅ e)pi¿stamai ta\j a)reta\j au)tou=, toute/sti, ta\j dunastei¿aj gegenhme/naj kata\ kair ou\j e)piì tv= lutrw¯sei tou= ¹Israh/l. "6 ãEstai toi¿nun,"6 fhsiìn, "6o( Ku/rioj krith\j a)gaqo\j t%½ oiãk% ¹Israh\l,"6 ou)k a)kribh\j ma=llon, a)lla\ xrhsto\ j, hÃgoun a)gaqo/j. Dika- stou= me\n ga\r a)kribou=j eÃrgon aÄn ge/noito, to\ di¿k aj ai¹teiÍn tou\j h(marthko/taj a)nalo/gwj e)xou/saj toiÍj ai¹tia/masin: a)g aqou= ge mh\n, to\ e)leeiÍn w¨j h)sqenhko/taj. Ou)kou=n e)peidh/per krith\j a)g aqo\j, e)pa/gei h(miÍn kata\ to\ eÃleoj au)tou=, toute/sti, summetrh/sei ta\ e)c o)rgh=j, kaiì a)namiìc e)le/% poih/sei th\n a)gana/kthsin. Plh=qoj ga\r eÃnestin au)t%½ dikaiosu/nhj, toute/stin, ei¹j lh=cin a(pa/shj dielh/lak e dikaiosu/nhj. Tau/tvtoi, kaiì ma/la ei¹ko/twj, ou)k a)qw½on ei¹sa/pan a)fh/ sei to\n ¹Israh\l, h(mero/thti de\ ma=llon, w¨j eÃfhn, kera/sei ta\ e)c o)rgh=j. Se/swstai ga\r to\ kata/leimma. 9Kaiì eiåpe Ku/rioj. Ou)x o( lao/j mou; t e/kna mou ou) mh\ a)qeth/sousi. Kaiì e)ge/neto au)toiÍj ei¹j swth- ri¿an e)k pa/ shj qli¿yewj au)tw½n: ou) pre/sbuj, ou)k aÃggeloj, a)ll' au)to\j o( Ku/rioj eà swsen au)tou\j, dia\ to\ a)gap#=n au)tou\j, kaiì fei¿desqai au)tw½n: au)to\j e) lutrw¯sato au)tou\j, kaiì a)ne/laben au)tou\j, kaiì uÀywsen au)tou\j pa/saj ta\j h(me/raj tou= ai¹w½noj. Au)toiì de\ h)pei¿qhsan, kaiì parw¯cunan to\ Pne u=ma to\ aÀgion au)tou=: kaiì e)stra/fh au)toiÍj ei¹j eÃxqran, Ku/rioj au)to\j e)p ole/mhsen au)tou/j.9 ãAqrei dh/ moi pa/lin to\ tou= Qeou= pro/swpon ei¹ske komisme/non eu)qu\j, mononouxiì katakekrago\j th=j tou= ¹Israh\l a)peiqei¿ aj. Eiåpe ga\r, fhsiì, Ku/rioj, tout- e/stin, au)to\j o( tw½n oÀlwn Qeo/j: Ou)k e) n ta/cei te/knwn katelogisa/mhn to\n lao/n; ¹Epeidh\ de\ tou=to e)stiìn a)lh qe/j: eÃfh ga\r, oÀti Ui¸o\j prwto/toko/j mou ¹Israh/l: ou)k aÄn e)ndoia/seie/ tij, w¨j ou)k eÃstai sklhro\j, kaiì a)peiqh/j. Prosde/cetai de\ ma=llon a)posta le/nta to\n Ui¸o/n. ¹All' ou)k e)kbe/bhke tou=to pro\j pe/raj, kaiì ou)x hÀmarte n e)lpi¿doj o( pa/nta ei¹dw¯j: h)pi¿stato ga\r ta\ e)so/mena. Lanqa/nei de\ au) to\n pantelw½j ou)de/n. Pe/plastai de\ a)nqrwpi¿nwj tou= lo/gou to\ sxh=ma. Tau=ta Qeou= le/gon- toj dialabwÜn o( profh/thj a)naisqhsi¿aj te o(mou= ka iì a)xaristi¿aj gra/fetai to\n ¹Israh\l, a)pofai¿nei de\ kaiì a)mnhmonh/sant a pantelw½j tw½n u(parxqe/ntwn au)toiÍj a)gaqw½n. "6 ¹Ege/neto ga\r au)toiÍj," 6 fhsiìn, "6ei¹j swth- ri¿an e)k pa/shj qli¿yewj au)tw½n:"6 eÃteroj de\ par' au)to\n ou)deiìj se/swken au)tou\j, ou) pre/sbuj, ou)k aÃggeloj, a)ll' au)to\j K u/rioj di' e(autou=. Teqaumatou/rghke ga\r e)n Ai¹gu/pt% mesolabou=ntoj m e\n tou= Mwse/wj, plh\n e)nergw½n au)to\j ta\ para/doca. Kaiì gou=n oÀte me mosxopoi¿hken o( ¹Israh\l, eiåta pro\j tou=to lelu/phtai Qeo\j, kaiì sunek pe/myein au)toiÍj aÃggelon e)phgge/lleto, dedusfo/rhken o( Mwsh=j le/gwn: "6Ei¹ mh\ su\ au)to\j poreu/sv met' e)mou=, mh/ me a)naga/gvj e)nteu=qen."6 A u)to\j ouÅn aÃra di' e(autou= se/swken au)tou\j, e)sxhkwÜj me\n par' au)tw½n to\ su/mpan ou)de\n, mo/non de\ dia\ to\ a)gap#=n au)tou\j, kaiì kh/desqai au)tw½n. Tou=to de/ e)stin a)po/deicij e)nargh\j th=j a)parablh/tou filanqrwpi¿aj, k aiì galhno/thtoj th=j qeoprepou=j: e)lutrw¯sato toi¿nun au)tou\j e)c oiãkou d oulei¿aj, a)ne/laben, uÀywse: kaiì tou=to, oiåmai, e)stiìn oÀper e)n a)rxaiÍj eÃf h, "6Ui¸ou\j e)ge/n- nhsa, kaiì uÀywsa,"6 toute/stin, e)ce/qreya, hÃgoun e)pi- s h/mouj a)pe/fhna, "6au)toiì de/ me h)qe/thsan."6 To\ de\ pa/saj ta\j h(me/raj to u= ai¹w½noj katashmh/neien aÄn, to\, a)ka- talh/ktwj, kaiì dihnekw½j, a)ll' hÅn me\n ouÀtw periì au)tou\j a)gaqo\j o( tw½n oÀlwn Qeo\j, au)toiì de\ gego/nasin a)peiqeiÍj kaiì parotru/nontej ou) dialeloi¿pasi to\ Pneu=ma to\ aÀgion au) tou=. Kaiì tou=to dida/cei le/gwn o( qespe/sioj Dabi¿d: "6Posa/kij parepi¿k ranan au)to\n e)n tv= e)rh/m%, parw¯rgisan au)to\n e)n gv= a)nu/dr%;"6 äH ta/x a parw¯cunan to\ Pneu=ma Xristou=, sklhroiì kaiì a)mei¿liktoi gego no/tej, e)ch/nioi¿ te kaiì a)peiqeiÍj; Ou) ga\r u(ph/kouon au)t%½, kalou=nti pro\j swthri¿an. "6 ¹Es- tra/fh"6 toi¿nun "6au)toiÍj ei¹j eÃxqran, kaiì pepole/mhke n au)tou/j:"6 eÃdei ga\r, eÃdei tou\j tw½n parado/cwn a)mnh/mo- naj, kaiì kat' ou)de/na tro/pon w©felhme/nouj, di' wÕn hÅn ei¹ko\j ei¹j pa=n o(tiou=n e)la/sai tw½ n a)ndragaqhma/twn, kaiì feidou=j, kaiì a)ga/phj a)polisqeiÍn th=j para\ to u= sw¯zein e)qe/lontoj, wÐste kaiì e)n ta/cei polemi¿ou loipo\n dokeiÍn au)toiÍj a)ntani¿stasqai. 9 ¹Emnh/sqh h(merw½n ai¹wni¿wn. Pou= o( a)nabiba/saj e)k th=j gh=j to\n poime/na tw½n proba/twn; pou= eÃstin o( qeiìj e)n au)toiÍj to\ Pne u=ma to\ aÀgion; o( a)nagagwÜn tv= deci#= Mwsh=n; ¸O braxi¿wn th=j do/chj a u)tou= kati¿sxusen uÀdwr a)po\ prosw¯pou au)tou=, poih=sai au)t%½ oÃnoma ai¹ w¯nion: hÃgagen au)tou\j dia\ th=j a)bu/ssou, w¨j iàppon di' e)rh/mou, kaiì ou)k e)kopi¿asan, kaiì w¨j kth/nh dia\ pedi¿ou: kate/bh pneu=ma para\ Kuri¿ou, k aiì w¨dh/ghsen au)tou/j: ouÀtwj hÃgagej to\n lao/n sou, tou= poih=sai seaut %½ oÃnoma do/chj.9 Ei¹j eÃxqran au)toiÍj metablhqh=nai le/gwn to\n feidoiÍ kaiì a)ga/pv to\ priìn kateufrai¿nonta, ta\j tou= pra/- gmatoj ai¹ti¿aj e)chge iÍtai xrhsi¿mwj. Diemnhmo/neuse ga\r, fhsiìn, hÃgoun a)nepo/lhse ta\j h(me/r aj ta\j ai¹w- ni¿ouj, toute/sti, ta\j a)eimnhmoneu/touj, dia\ to\ e)n au)taiÍj p leiÍsta/ te oÀsa kaiì e)cai¿reta gene/sqai qau/- mata. Ti¿j de\ o( mnhmoneu/sa j; o( a)nabiba/saj e)k th=j gh=j to\n poime/na tw½n proba/twn; ãEoiken e)n to u/toij th=j a)nasta/sewj poieiÍsqai mnh/mhn tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou=: o( ga\r a)nabiba/saj, fhsiìn, a)ntiì tou=, o( a)nasth/saj a)po\ gh=j to\ n pa/ntwn a)rxipoime/na, a)nasth/saj de\ ou)xiì pa/ntwj e)k nekrw½n, a)ll' oiâ on a)na- dei¿caj e)c a)nqrw¯pwn: ge/gone ga\r w¨j eiâj e)c h(mw½n, ge/nnhsin u(p omei¿naj th\n kata\ sa/rka e)k gunaiko\j o( monogenh\j tou= Patro\j Lo/goj. ¹Epeidh\ de\, w¨j eÃfhn, a)mnhmo/neuta ei¹sa/pan th=j para\ Qeou= megalourg i¿aj e)qea=to to\n ¹Israh\l, mononouxiì katate/qhpen o( pro- fh/thj, kaiì ei¹j tou=to peso/ntaj a)naisqhsi¿aj o)lofu/re- tai le/gwn: "6Pou= eÃstin o( qeiìj e) n au)toiÍj to\ Pneu=ma to\ aÀgion,"6 toute/stin, o( e)pisth/saj e)n au)toiÍj to\ q eiÍon au)tou= kaiì swth/rion Pneu=ma. Kate/bh ga\r Pneu=ma para\ Kuri¿ou, kaiì w¨dh/ghsen au)tou\j, fhsi¿n. ãEfh de\ kaiì o( qespe/sioj Dabiìd, oÀti "6 ¹E cape/steile to\n Lo/gon au)tou=, kaiì i¹a/sato au)tou/j."6 ¸O de\ Ku/rioj to\ p neu=ma e)stiìn, e)nergeiÍ ga\r dia\ tou= o(moousi¿ou Pneu/matoj. Pou= toi¿nun e)sti¿n; a)ntiì tou=, e)pela/qonto, kaiì ou)k e)cezh/thsan au)to\n, dia\ tou= memn h=sqai dhlono/ti, kaiì a)gap#=n au)to/n. Pou= o( a)nagagwÜn tv= deci#= to\n Mw sh=n; Me/gaj hÅn o( Mwsh=j o( diabo/hto/j te kaiì u(yhlo\j e)n eu)klei¿#: u(pe mfai¿nei de\ tou=to to\, a)nagagwÜn, e)ner- gou/shj di' au)tou= th=j tou= Qeou= d ecia=j. "6 ¸O braxi¿wn th=j do/chj kati¿sxusen,"6 hÄ kathgwni¿sato, kaiì ne ni¿khke th\n tw½n u(da/twn fu/sin sumph/caj au)ta/. ¹Epa/gei ga\r w¨seiì teiÍx oj ta\ uÀdata, fhsiìn, hÃgoun au)ta\ kati¿sxuse ta\ uÀdata, wÐste kaiì ph=cin u(pomeiÍnai, kai¿toi fu/sin eÀxonta th\n u(gra/n. Peplh/rwke de\ kaiì tou=to, fhsiìn, iàna e(aut%½ peripoih/sv oÃnoma ai¹w¯nion: eiã ti ga\r ge/go nen, hÃgoun kaiì e)nhrgh/qh dia\ tou= panso/fou Mwse/wj, tou=to ei¹j do/can pe/praktai Qeou=. Ph/caj de\ ta\ uÀdata, fhsiìn, w¨j iàppon, hÄ w¨j kth/nh, w¨d h/ghse dia\ qala/sshj, w¨j dia\ pedi¿ou. Tou=to kaiì o( Yalm%do\j dida/skei le/gwn: "6Kaiì a)nh/gagen w¨j pro/bata to\n lao\n au)tou=, kaiì w¨dh/ghsen au)tou\j w¨j poi¿mnion e)n e)rh/m%."6 ¸Wdh/ghse de\ au)tou\j, w¨j eÃfhn, Pneu=m a Kuri¿ou. OuÀtwj hÃgagej to\n lao/n sou, tou= poih=sai au)t%½ oÃnoma do/ch j. Du/o ga\r e)pra/tteto kata\ tauto/n. Ou) ga\r se/swstai mo/non o( ¹Israh\ l, kaiì th=j tw½n pleonektou/ntwn e)lu- trw¯qh xeiro\j, a)lla\ ga\r kaiì tw½n parado/cwj tetele- sme/nwn to\ pe/raj t%½ tw½n oÀlwn kratou=nti Qe%½ th\n au)t%½ pre/pousan do/can e)pragmateu/eto. 9 ¹Epi¿streyon e)k tou= ou)rano u=, kaiì iãde e)k tou= oiãkou tou= a(gi¿ou sou, kaiì do/chj sou. Pou= eÃstin o( zh= lo/j sou, kaiì h( i¹sxu/j sou; Pou= eÃsti to\ plh=- qoj tou= e)le/ouj sou, kaiì t w½n oi¹ktirmw½n sou, oÀti a)ne/sxou h(mw½n; Su\ ga\r eiå h(mw½n Path\r, oÀti ¹Abr aa\m ou)k eÃgnw h(ma=j, kaiì ¹Israh\l ou)k e)pe/gnw h(ma=j. ¹Ap' a)rxh=j to\ oÃn oma/ sou e)f' h(ma=j e)sti. Ti¿ e)pla/nhsaj h(ma=j, Ku/rie, a)po\ th=j o(dou= sou, e)sklh/- runaj h(mw½n ta\j kardi¿aj tou= mh\ fobeiÍsqai¿ se;9 ¹Entau=qa loi po\n o( profh/thj ta\j u(pe\r panto\j tou= eÃqnouj poieiÍtai lita\j, kaiì e)k pr osw¯pou tw½n e)c ¹Israh\l a)natei¿nei th\n i¸kethri¿an: katalh=cai ga\r para - kaleiÍ th=j e)p' au)toiÍj o)rgh=j, pau=sai¿ te th\n a)postro- fh\n, kaiì oiâon u(p onosth=sai pro\j au)tou\j to\n a)pofoi- th/santa au)tw½n, aÀte dh\ kaiì ou)x eÀn a tina\ to\n [iã¼. tw½n] e)piì gh=j oÃnta, Qeo\n de\ ma=llon a)lhqino\n, kaiì w¨j o iåkon do/chj eÃxonta to\n ou)rano/n. Ei¹ de\ le/goito/ pou katoikeiÍn e)n ou)ran %½ Qeo\j, mhde\n noei¿sqw swmatiko\n e)p' au)tou=. Ou) ga\r e)n to/p%, kaiì per igrafv= to\ QeiÍon eiånai fame\n, oÀti kaiì a(plou=n e)sti kaiì a)sw¯maton, kaiì pa/nta plhrou=n. ¹Epeidh\ de\ toiÍj aÃnw pneu/masin, w¨j a(gi¿oij e)panapau/ etai, tau/tvtoi¿ famen qro/non te kaiì oiåkon au)tou= to\n ou)rano/n. ¹Epi¿stre yon toi¿nun, fa-si¿n: "6Pou= ga/r e)stin o( zh=lo/j sou, kaiì i¹sxu/j sou;"6 K aiì ou) dh/ pou fai¿h aÄn, oiåmai, tiìj, w¨j hÅn e)n spa/nei tw½n toiou/twn o( tw½n oÀlwn Qeo\j, a)ll' w¨j ou)ke/ti met- e/xontej au)tw½n ta\ toia/de fasi¿. Zh/l% g a\r a)eiì, kaiì i¹sxu/i+ tv= qeoprepeiÍ xrw¯menoj se/swke to\n ¹Israh/l. Oiâo/n ti¿ fhmi, dedouleu/kasin Ai¹gupti¿oij oi¸ kaiì kat- wdu/nontej au)tw½n th\n z

al

wh\n [. katw¯dunon th\n zwh\n au)tw½n] phl%½, kaiì plinqei¿#, kaiì tv= tw½n e) rgokh- destw½n w©mo/thti katatru/xontej, a)ll' e)zh/lwsen o( tw½n oÀlwn Qe o/j. ãEfh gou=n: "6 ¹Ezh/lwka th\n ¸Ierousalh\mkaiì th\n SiwÜn zh=lon me/gan, kaiì qum%½ mega/l% e)gwÜ o)rgi¿zomai e)piì pa/nta ta\ eÃqnh ta\ sunepitiqe/men a."6 ¹Anq' wÒn e)gwÜ me\n w©rgi¿sqhn o)li¿ga, au)toiì de\ sunep- e/qento ei¹j kak a/: eiåta pa/lin ei¹rga/zeto ta\ para/doca. Kai¿toi ga\r aÃqrauston ouÅsan th\n Babulwni¿wn, kaiì dusanth/t% duna/mei xrwme/nhn, de/dwken ei¹j e)rh/m wsin. ¹Epafh=ke ga\r au)toiÍj to\n Kambu/sou Ku=ron. Th=j toiau/thj feido u=j a)polau=sai glixo/menoi fasiì to/: "6Pou= eÃsti o( zh=lo/j sou, ka iì o( qumo/j sou; Pou= eÃsti to\ plh=qoj tou= e)le/ouj sou, kaiì tw½n oi¹ktirmw½n sou, oÀti a)ne/sxou h(mw½n;"6 Diyw½si de\ pa/lin to\n eÃleon, kaiì th\n e)piì po lloiÍj paraptw¯masi doqeiÍsan au)toiÍj h(mero/thta, kaiì filanqrwpi¿an. ¹ Hne/sxeto ga\r au)- tw½n, kaiì ou) forhtw½j eÃsq' oÀte parotruno/ntwn au)tw½n au)to\n katela/lhsan e)n tv= e)rh/m%, kaiì e)cepei¿rasan au)to\n e)n taiÍj ka rdi¿aij au)tw½n le/gontej, Mh\ dunh/setai o( Qeo\j e(toima/sai tra/pezan e)n e)rh/m%, oÀti e)pa/tace pe/tran, kaiì e)r)r(u/hsan uÀdata, kaiì xei¿mar)r(oi kat eklu/sqhsan; Mh\ kaiì aÃrton du/natai dou=nai; Kaiì pro\j tou/toij eÃti mem osxopoih/kasin a)po/ntoj Mwse/wj, plh\n h)le/hntai parakalou=ntoj au)t ou=. ¹Ane/sxou toi¿nun h(mw½n, fasiì, kai¿toi pleista/kij proskekrouko/twn. "6Su\ ga\r eiå Path\r h(mw½n, oÀti ¹Abraa\m ou)k eÃgnw h(ma=j, kaiì ¹Israh\l o u)k e)pe/gnw h(ma=j."6 Ou)k a)rnou=n- tai tou\j pate/raj. ¹Asuntele\j ga\r tou= to au)toiÍj pro\j meta/gnwsin. Ou) ga\r e)kbe/blhntai di' au)tou\j, a)pone/- m ousi de\ ma=llon t%½ filaga/q% Qe%½ to\ pleonekteiÍn ei¹j filostorgi¿an, k aiì tou\j kata\ sa/rka pate/raj: Path\r ga/r e)sti pate/rwn. Gego/namen g a\r e)c au)tw½n, fasiì, plh\n ou) teqe/antai h(ma=j. Su/ ge mh\n ou) diale/loip aj th\n Patriì t%½ filo/paidi pre/pousan ei¹j h(ma=j a)posw¯zwn, kaiì feidw½, kaiì a)ga/phn. ¸Ru=sai toi¿nun h(ma=j: e)peklh/qh ga\r h(miÍn to\ oÃnoma to\ so/n : klh=roj ga/r sou, kaiì lao\j xrhmati¿zomen. ¹Epeidh\ de\ dia\ pollh\n a)pe i¿qeian, kaiì skaio/thta tro/pwn e)m- paroini¿santej t%½ Xrist%½ e)kpeptw¯k asi th=j pro\j au)to\n oi¹keio/thtoj, pneumatikh=j dhlono/ti, kaiì a)me/to- xo i gego/nasi tw½n par' au)tou= xarisma/twn, kaiì th=j eu)aggelikh=j politei¿ aj ou)k eÃgnwsan th\n o(do/n: tau/- tvtoi, kaiì ma/la ei¹ko/twj, qrhnou=ntej f asi¿n: àIna ti¿ e)pla/nhsaj a)po\ th=j o(dou= sou, e)sklh/runaj h(mw½n th\n ka rdi¿an, tou= mh\ fobeiÍsqai¿ se; ¹Esklh/runan me\n ga\r au)toiì ta\j e(autw½n k ardi¿aj. Eiãrhtai gou=n pro\j au)- tou\j dia\ th=j tou= profh/tou fwnh=j: "6Dia r)r(h/cate ta\j kardi¿aj u(mw½n, kaiì mh\ ta\ i¸ma/tia u(mw½n."6 Plh\n kata- ma lqa/cai duna/menoj o( tw½n oÀlwn Qeo\j, a)phnh= kaiì aÃqrauston eÃxein au)to u\j sugkexw¯rhke nou=n. Kaiì tau/thj eÃneka th=j ai¹ti¿aj, oÀti mh\ trufera\j a)pe/fhnen au)ta\j, au)to\j sklhru=nai le/getai, toiÍj de\ tou=to peponqo/si p a=sa/ pwj a)na/gkh kaiì to\ eÀteron e)pelqeiÍn, fhmiì dh\ to\ eÃcw tou= qei¿ou ge ne/sqai fo/bou. Ble/pei de\ tou=to pro\j oÃleqron, kaiì ei¹j pe/tauron #Àdou ka tako- mi¿zei yuxa/j. 9 ¹Epi¿streyon dia\ tou\j dou/louj sou, dia\ ta\j fu la\j th=j klhronomi¿aj sou, iàna mikro/n ti klh- ronomh/swmen tou= oÃrouj t ou= a(gi¿ou sou. ¹Egeno/- meqa w¨j to\ a)p' a)rxh=j, oÀte ou)k hÅrcaj h(mw½n, ou)de\ e)peklh/qh to\ oÃnoma/ sou e)f' h(ma=j.9 Ai¹tou=si pa/lin th\n pro\j au)tou\j e)pistrofh\n, th\n dia/ ge fhmiì galhno/thta, kaiì filanqrwpi¿an. Dou/louj de\ kaiì klh=ron eiånai fasi¿n: ou)x w¨j pepraxo/tej ti douloprepe\j, hÃgoun taiÍj au)tou= zeu/glaij u(posxo/ntej to\n au)xe/na, a)ll' ou)de\ w¨j telou=ntej ei¹j klh=ron to\n e)knemhqe/nta au)t%½ meleth/santej to\ eu)h/nion. ¹Epeidh\ de\ aÀpac kexrhmati¿kasin au)tou=, kaiì th\n pro\j au)to\n oi¹keio/t hta peplouth/kasin e)n a)rxaiÍj, dia\ tou=to kaiì mo/non ai¹tou=ntej to\ sw¯ze sqai: "6 ¹Epi¿streyon ga\r,"6 fhsiìn, "6iàna mikro/n ti klhronomh/swmen to u= oÃrouj tou= a(gi¿ou."6 ãOroj me\n ouÅn aÀgion th\n ¹Ekklhsi¿an pleistaxou= fhsi to\ Gra/mma to\ i¸ero\n, hÂj gego/nasi braxu/ ti me/roj oi¸ e)c ¹Israh/l: ei¹ me\n ga\r parede/canto th\n pi¿stin, th\n ei¹j to\n Ku/rion h(mw½n ¹Ihsou=n t o\n Xristo\n, sunagh/gerto aÄn e)c au)tw½n ei¹j polu/ ti me/roj th=j ¹Ekklh si¿aj to\ su/sthma, prosepenexqei¿shj au)- toiÍj kaiì th=j tw½n e)qnw½n plhqu/ oj. ¹Epeidh\ de\ dia\ pollh\n a)pei¿qeian kato/pin gego/nasi tw½n e)qnw½n, kaiì a)riqmou= me\n krei¿ttwn h( e)kei¿nwn e)stiì plhqu\j, au)toiì de\ dh\ komidv= br axeiÍj: se/swstai ga\r to\ kata/leimma: dia\ tou=to mikro/n ti keklhronom h/kasi me/roj e)n t%½ oÃrei t%½ a(gi¿%, toute/sti, tv= ¹Ekklhsi¿#. Ei¹ de\ dh/ tij le/goi th\n aÃnw po/lin, th\n e)n ou)ranoiÍj ¹Ekklhsi¿an, th\n tw½n a(gi¿wn mht e/ra kaiì trofo\n, oÃroj aÃgion o)no- ma/zesqai par' au)tw½n, kaiì e)n au)t%½ bo u/lesqai klh/rou me/roj laxeiÍn, o)rqw½j sunh/seij, kaiì kata\ tou=ton to\n tro/pon: gene/sqai de/ fhsi to\ w¨j a)parxh=j, oÀte ou)k hÅrxen au)tw½n, ouÃte m h\n e)peklh/qh to\ oÃnoma au)tou= e)p' au)tou/j: eÃxei de\ polu\ to\ ei¹ko\j o( lo/go j: e)kpeptwko/- tej ga\r aÀpac th=j par' au)tou= feidou=j, kaiì ske/phj u(pen o/sthsan ei¹j to\ e)n a)rxaiÍj. Kaiì poiÍa tau=ta/ e)stin; ¹Edou/leuon Ai¹gupti¿ oij phl%½ kaiì plinqei¿#, kaiì toiÍj ei¹j tou=to kama/toij kataikizo/menoi d iete/loun: pe- ptw¯kasi de\ kaiì nu=n u(po\ po/daj diabolikou\j, kaiì toiÍj th= j sarko\j pa/qesi kaiì kosmikaiÍj e)piqumi¿aij kata- miai¿nontai: plinqei¿ a ga\r auÀth nooiÍto aÄn ei¹ko/twj h( kekrumme/nh. ¹Ela/treuon e)n Ai¹gu/pt% pneu/masi po- nhroiÍj, kaiì nu=n e)n au)toiÍj e)sti pneu=ma to\ a)ka/qar- ton. K aiì tou=to au)to\j h(ma=j o( Swth\r e)di¿dace le/gwn periì au)tw½n, "6 àOtan de\ t o\ a)ka/qarton pneu=ma e)ce/lqv a)po\ tou= a)nqrw¯pou, poreu/etai di' a)nu/drw n to/pwn zhtou=n a)na/pausin, kaiì ou)x eu(ri¿skei. To/te le/gei: Ei¹j to\n oiå ko/n mou e)pistre/yw, oÀqen e)ch=lqon. Kaiì e)lqo\n eu(ri¿skei sxola/zonta, k aiì sesarwme/non: to/te paralamba/nei, fhsiìn, eÀtera e(pta\ pneu/mata po nh- ro/tera e(autou=, kaiì ei¹selqo/nta katoikeiÍ e)keiÍ, kaiì gi¿netai ta\ eÃsx ata tou= a)nqrw¯pou e)kei¿nou, xei¿rona tw½n prw¯twn. OuÀtwj eÃstai,"6 fhsiì, "6tv= gene#= tau/tv tv= ponhr#=."6 9 ¹Ea\n a)noi¿cvj to\n ou)rano\n, tro/moj l h/yetai a)po\ sou= oÃrh, kaiì takh/sontai, w¨j khro\j a)po\ prosw¯pou puro\j th/ketai: kaiì katakau/sei pu=r tou\j u(penanti¿ouj, kaiì fanero\n eÃstai t o\ oÃnoma Kuri¿ou e)n toiÍj u(penanti¿oij. ¹Apo\ prosw¯pou sou eÃqnh taraxq h/sontai, oÀtan poih/svj ta\ eÃndoca. Tro/moj lh/yetai a)po\ sou= oÃrh.9 ãE qoj toiÍj a(gi¿oij profh/taij ta\j u(pe\r tou= ¹Israh\l poieiÍsqai lita\j, plh mmelou=ntoj eÃsq' oÀte, kaiì ei¹s- pra/ttesqai me/llontoj tw½n ai¹tiama/twn t a\j di¿kaj, a)poskeuazo/menoi de\ wÐsper ta\ e)c o)rgh=j, ei¹j e(te/rouj au)th\n pe/mpesqai pareka/loun, kaiì ei¹j ta\j tw½n a)l- lofu/lwn tre/pesqai kefa la/j. Kaiì gou=n o( qespe/sioj Mel%do\j, e)n e(bdomhkost%½ kaiì o)gdo/% ya lm%½, pe- porqhme/nhn e)qrh/nei th\n ¸Ierousalh\m, kaiì dh\ kaiì eÃfasken: "6 ¸O Qeo\j, ei¹sh/lqosan eÃqnh ei¹j th\n klhro nomi¿an sou, e)mi¿anan t o\n nao\n to\n aÃgio/n sou."6 àEtera/ te pro\j tou/toij e)penegkwÜn dia\ me/sou fhsi¿n: "6 ãEkxeon th\n o)rgh/n sou e)piì ta\ eÃqnh ta\ mh\ ginw¯skonta/ se, ka iì e)piì basilei¿aj, aiá to\ oÃnoma/ sou ou)k e)pekale/- santo."6 Toiou=to/n ti k aiì nu=n o( profh/thj fhsi¿n: "6 ¹Ea\n ga\r a)noi¿cvj to\n ou)rano\n,"6 tv= kaqo/d % th=j o)rgh=j dhlono/ti, kaqa/per a)me/lei kaiì e)n t%½ kair%½ tou= kataklu smou=: a)ne%¯xqhsan ga\r oi¸ katara/ktai tou= ou)ranou=: to/te tro/moj lh/ye tai a)po\ sou= oÃrh, kaiì takh/sontai, "6w¨j khro\j a)po\ prosw¯pou puro\j th/ ke- tai."6 ãOrh de/ fhsin e)n tou/toij, ou)xiì dh/ pou pa/ntwj ta\ ai¹sqhta\, d una/meij de\ ma=llon ta\j ponhra\j, dia\ pollh\n aÃgan u(peroyi¿an, oÃresi t oiÍj u(yhlota/toij euÅ ma/la pareikasme/naj. Tau/taj dh\ ouÅn ta\j th=j a)l azo- nei¿aj suntro/fouj duna/meij tro/moj lh/yetai. "6Kata- takh/sontai ga\r w¨j u(po\ puro/j."6 ¸Upenanti¿ouj oÃntaj toiÍj soiÍj dhlono/ti qespi¿sma si, puro\j di¿khn e)mpi¿- ptousa katakau/seien aÄn o)rgh/. "6Kaiì fanero\n eà stai to\ oÃnoma Kuri¿ou e)n toiÍj u(penanti¿oij."6 Kaiì ti¿ dh\ tou=to/ e)sti; Q aumatourgeiÍ me\n ga\r pleista/kij o( tw½n oÀlwn Qeo\j, th=j e)nou/shj duna/ mewj au)t%½ kaiì u(per- oxh=j to\ me/geqoj e)narge\j kaqista/j. Dia\ tou/tou e) ko/- laze, kaiì a(martwlou\j eÃsq' oÀte, kaiì dia\ th=j e)p' au)- toiÍj o)rgh=j e)na rgh= kaqista\j e(auto/n: o(poiÍo/n ti ge/- gonen, oÀte Sodomi¿taij e)phfi¿eto pu=r , hÃgoun oÀte to\n a)po/plhkton Faraw½ pollaiÍj kaiì a)forh/toij u(peti¿qei plhgaiÍj. Ou)kou=n, wÕ De/spota, fasiì, mh\ fanerw¯svj th\n seautou= do/can hÃtoi to\ oÃnoma, dia\ th=j kaq' h(mw½n o)rgh=j: e)pa/gage de\ ma=llon au)th\n d una/mesi ponhraiÍj, hÃgoun toiÍj a)nafando\n tv= sv= maxome/noij do/cv, kaiì e) k pollh=j aÃgan u(peroyi¿aj parenhnegme/noij ei¹j tou=to. ãEsv ga\r kaiì o uÀtwj e)mfanh/j. àOte ga\r poih/svj ta\ eÃndoca, tro/moj lh/yetai a)po\ sou= oà rh: kaiì pa/lin e)keiÍna ta\ oÃrh fhsiìn, wÒn e)mnh/sqhmen a)rti¿wj. 9 ¹Apo\ to u= ai¹w½noj ou)k h)kou/samen, ou)de\ oi¸ o)fqalmoiì h(mw½n eiådon Qeo\n plh\n sou =, kaiì ta\ eÃrga sou, aÁ poih/seij toiÍj u(pome/nousin eÃleon: sunanth/setai ga\r toiÍj poiou=si to\ di¿kaion, kaiì tw½n o(dw½n sou mnhsqh/sontai.9 ¹Ao/r aton me\n tv= fu/sei to\ QeiÍo/n e)sti: "6Qeo\n ga\r ou)deiìj e(w¯rake pw¯pote,"6 kata\ to\ gegramme/non: qewreiÍtai¿ ge mh\n toiÍj th=j dianoi¿aj oÃmmasin, e) c wÒn aÄn e)rga/saito parado/cwj, kaiì u(pe\r lo/gon. "6Ta\ ga\r a)o/rata au)t ou=,"6 fhsiìn, "6a)po\ kti¿sewj ko/smou toiÍj poih/masin noou/mena kaqora=t ai, hÀ te a)i¿+dioj au)tou= du/nami¿j te kaiì qeio/thj:"6 e)piginw¯sketai de\ plei sta/- kij, kaiì di' wÒn aÄn eu)ergeteiÍ, kaiì th=j e)nou/shj au)t%½ galhno/thtoj poieiÍtai th\n eÃndeicin, diasw¯zwn a)dokh/- twj tou\j e)c a(pa/shj e)lpi¿doj w© lisqhko/taj, kaiì xeiÍra ne/mwn swth/rion toiÍj xamai¿ pou, kaiì w¨j e)n gv= kei- me/noij. Toiou=to/n ti¿ fasin oi¸ th\n prokeime/nhn lith\n a)nafe/rontej. ¹Apo\ ga\r th=j tou= ko/smou katabolh=j ouÃte h)kou/samen, ouÃte mh\n teqea/ meqa toiou=to/n tina Qeo\n, plh\n aÃra sou= te kaiì mo/nou: toiÍj ga\r u(po- m e/nousi¿ se, toute/sti, toiÍj ei¹j se\ pepoihme/noij th\n e)lpi¿da, e)pidayileu/ ei to\n eÃleon: eÀyetai ga\r pa/ntwj toiÍj th=j dikaiosu/nhj e)rga/taij, ka)ke i¿noij au)to\n a(r- mo/sei labeiÍn, oiàper aÄn eiåen e)n mnh/mv tw½n sw½n o(dw½n, t oute/sti, tw½n sw½n qelhma/twn a)potelestai¿: o(dou\j ga\r Kuri¿ou fame\n eiå nai ta\j e)ntola\j au)tou=. Kaiì gou=n o( qespe/sioj ya/llei Dabiìd, pote\ me\n, oÀti "6 ¹En tv= o(d%½ sou zh/somai,"6 pote\ de\ pa/lin: "6 ¸Odo\n e)nto lw½n sou eÃdramon, oÀtan e)pla/tunaj th\n kardi¿an mou."

6 {1TOMOS ²§.}1

9 ¹Idou\ su\ w©rgi¿sqhj, kaiì h(meiÍj h(ma/rtomen. Dia\ tou=to e)planh/qh

men, kaiì e)genh/qhmen w¨j a)ka/qar- toi pa/ntej h(meiÍj, kaiì w¨j r(a/koj a)pok aqhme/nhj pa=sa h( dikaiosu/nh h(mw½n: kaiì e)cer)r(u/hmen w¨j fu/lla dia\ t a\j a)nomi¿aj h(mw½n: ouÀtwj aÃnemoj oiãsei h(ma=j w¨j xou=n, kaiì ou)k eÃstin o( e)pikalou/- menoj to\ oÃnoma/ sou, kaiì o( mnhsqeiìj a)ntilabe/sqai sou, oÀti a)pe/streyaj to\ pro/swpo/n sou a)f' h(mw½n, kaiì pare/dwkaj h(ma=j dia\ ta\ j a(marti¿aj h(mw½n.9

ãEdoce tisiì tw½n e)chghtw½n, kaq' e(te/ran eÃnnoian toiÍj prokeime/no

ij prosbaleiÍn. ¹Anastre/fousi ga\r tw½n le/cewn th\n a)po/dosin, hÃtoi tw½n e)nnoiw½n th\n du/namin, iàna toiou=ton vÅ to\ lego/menon: "6 ¹Idou\ h(meiÍj h(ma/ rtomen, w©rgi¿sqhj de\ su/."6 Ou) ga/r toi, fasiì, par- ai¿tioj au)toiÍj tou= pl hmmeleiÍn h( qei¿a ge/gonen o)rgh/. ¹Epeidh\ de\ au)toiì pepar%nh/kasin, w©rgi¿ sqh Qeo\j, dedi¿asi ga\r kata\ to\ ei¹ko\j mh\ aÃra pwj a(marti¿aj pro/cenoj o( qeiÍoj noeiÍtai qumo/j. Oiåmai de\ deiÍn e)keiÍno ei¹peiÍn, ou) ga/r toi kata/r)r( hsin eÃxei th=j qei¿aj o)rgh=j, to\ tou\j u(p' au)tv= gegono/taj a)nika/nwj eÃxei n pro/j ge to\ du/nasqai diafugeiÍn th=j a(marti¿aj th\n eÃfodon. àEwj me\n ga\r e)f' h(miÍn o( sw¯zwn eu)frai¿netai, kateumege- qou=men th=j a(marti¿aj, k aiì tw½n e)k faulo/thtoj r(u/pwn a)pofoitw½ntej eu)sqenw½j toiÍj ei¹j eu)andri¿ an pneuma- tikh\n au)xh/masi stefanou/meqa. Katapikrai¿nontej de\ th=j i¹sxu/oj to\n xorhgo\n, kaiì th=j eu)andri¿aj to\n pru/tanin, pi¿ptomen ei¹j to\ aÃnalki, kaiì a)dranh= pwj, kaiì pareime/non to\n e(autw½n eu(rh/somen nou=n. Qeo\j ga/r e)stin o( tw½n duna/mewn Ku/rioj. Kaiì gou=n eÃfh Xri- sto\j, oÀti " 6Xwriìj e)mou= ou) du/nasqe poieiÍn ou)de/n."6 ãEfh de/ pou kaiì o( qespe/sioj Dabiìd pro\j au)to\n periì panto\j a(gi¿ou, oÀti "6To\ kau/xhma th=j duna/mewj au)- tw½n ou) eiå."6 Kaiì mh\n kaiì e(te/rwqi¿ pou to\ du/nasqai¿ ti tw½n a)gaqw½n katorqou=n, ou)x e(aut%½ ma=llon, a)lla\ kaiì taiÍj tou= Qeou= duna/mesin a) nateqeiìj ya/llei, kai¿ fhsin: "6Ou)k e)piì t%½ to/c% mou e)lpiw½, kaiì h( r(om fai¿a mou ou) sw¯sei me. ãEswsaj ga\r h(ma=j e)k tw½n qlibo/n- twn h(ma=j."6 àWsper toi¿nun to\ th=j aÃnwqen h(mero/th- toj eu)mene\j, a)lkimwta/touj h(m a=j a)pofai¿nei, kaiì dianeuroiÍ pro\j a)nti¿stasin tou= kakou=: kata\ to\n iãs on toutoniì tro/pon, oÀtan u(po\ qei¿an pi¿ptwmen o)rgh\n, to\ thnika/de pa=sa/ pwj a)na/gkh douloprepw½j u(pofe/- resqai taiÍj ei¹j to\ fau=lon h(donaiÍj: w©rgi¿sqhj toi¿nun e)f' oiâj dhlono/ti pepar%nh/kamen, kaiì gego/namen a(m artwloiì, kaiì be/bhloi, wÐste kaiì pa=san h(mw½n, fhsiì, th\n dikaiosu/nhn e) oike/nai r(a/kei gunaiko\j a)pokaq- hme/nhj, toute/sti, bdelura\n eiånai kaiì a)ka/qarton. Ou) ga\r eÃsti dikaiosu/nhn i¹deiÍn para\ toiÍj e)c aiàmatoj ¹Is rah\l, nuniì dh\ ma/lista meta\ th\n ei¹j Xristo\n a)se/beian, aÃmw mo/n te kaiì a)kata/skopon: oi¸ ga\r oÀlwj fwto\j tou= qei¿ou kaiì nohtou= gu mnh\n kaiì e)rh/mhn eÃxontej th\n kardi¿an, pw½j aÄn ei¹deiÍen th\n eu)qu\ tw½n i¸ erw½n no/mwn a)pofe/rousan tri¿bon; äH pw½j aÄn di¿kaioi kata\ to\ a)lhqe\j t w½n eu)aggelikw½n khrugma/twn h)moirhko/tej, di' wÒn eÃsti maqeiÍn th=j a)ci aga/stou po- litei¿aj th\n o(do/n; a)ka/qartoi dh\ ouÅn, kaÄn ei¹ dokoiÍen eiånai tine\j xrhstoiì kaiì e)pieikeiÍj. àWsper de\ fu/lla peptw¯kasin e)k futou=, kaiì ou)de\n a)peiko\j ei¹ tou=to paqo/ntej, kaiì diar)r(ipteiÍsqai pantaxou= p rosdokw½sin oi¸ ta/lanej: eu)parako/miston ga\r e)sxh/kasi th\n kar- di¿an , kaiì oiâon pantiì periferome/nhn pneu/mati, kaiì ou)dei¿j e)sti par' au)toiÍj o( gnhsi¿wj e)pikaleiÍsqai Qeo\n ei¹dwÜj, hÃgoun dia\ mnh/mhj eÃxwn, oÀti xrh\ th=j pro\j au)to\n oi¹keio/thtoj a)ntilabe/sqai neanikw½j: peptw¯ka- men de\, fasiì, pro\j tou=to talaipwri¿aj, "6oÀti a)p- e/streyaj to\ pro/swpo/n sou a)f' h(mw½n, kaiì pare/dwkaj h(ma=j dia\ ta\j a(marti¿aj h(mw½n."6 Ou) ga\r hÅn e u)pra/cai tou\j a)postrofh\n u(pomei¿nantaj th\n para\ Qeou=, a)ll' hÅn pa=s a/ pwj a)na/gkh pantiì peripei¿resqai kak%½ tou\j taiÍj ouÀtw pollaiÍj a(m arti¿aij kathxqisme/nouj. 9Kaiì nu=n, Ku/rie, Path\r h(mw½n su\ eiå. ¸HmeiÍj de\ phlo\j, eÃrga tw½n xeirw½n sou pa/ntej h(meiÍj. Mh\ o)rgi¿zou h(miÍn sfo/d ra, kaiì mh\ e)n kair%½ mnhsqv=j a(martiw½n h(mw½n. Kaiì nu=n e)pi¿ble- yon, oÀt i lao/j sou pa/ntej h(meiÍj, po/lij tou= ¸Agi¿ou sou.9 Paraitou=ntai sfo/ dra to\ ei¹sa/pan a)polisqeiÍn th=j pro\j au)to\n oi¹keio/thtoj. ¹Epeidh\ de\ di a\ pollh\n a(mar- ti¿an parhne/xqhsan ei¹j tou=to, ple/kousi¿ pwj a)ri¿stv t e/xnv ta\j lita/j: ou) ga\r eÃxontej e)c eÃrgou kaiì e)c a)mwmh/tou zwh=j e)kdu swph=sai to\n sw¯zonta, e)f' eÀte- ro/n ti badi¿zousi. Parakalou=si ga\r w¨j Dhmiourgo\n poihma/twn i¹di¿wn qe/sqai tina\ lo/gon, kaiì neiÍmai feidw½ to iÍj par' au)tou= parenhnegme/noij ei¹j to\ eiånai, kaiì zv=n. "6Path\r ga\r h(mw ½n kexrhma/tikaj,"6 fhsiìn, "6e)sme\n de\ h(meiÍj tw½n sw½n eÃrga xeirw½n. Ou)k ou=n mh\ o)rgi¿zou h(miÍn sfo/dra."6 Ou)k a)gnoou=sin, oÀti proske- krou/kasin, o(mologou=si de\ ma=llon, oÀti kaiì di¿khj a)ci¿ouj e(autou\j a)pe/fhnan, pep ar%nhko/tej a)gri¿wj ei¹j to\n Ui¸o/n: dia\ tou=to mononouxiì kola/zousi th\n lith\n, kaiì ou)k e)leuqe/ran pantelw½j poiou=ntai th\n pro/sodon: braxu\ d e/ pwj th\n par)r(hsi¿an sustei¿lantej, ou) to\ mhde\ oÀlwj o)rgi¿zesqai kat' au)tw½n ai¹tou=sin e)leeinw½j to\n Qeo\n, a)naple/kesqai de\ ma=llon galhno/ thti to\n qumo/n. ãAcioi me\n ga\r o)rgh=j o(mologoume/- nwj, fhsiìn, oi¸ toiÍj o uÀtwj deinoiÍj e)nisxhme/noi kakoiÍj, a)lla\ th=j sh=j h(mero/thtoj aÃcion ge/n oito aÄn to\ kolobou=n e)f' h(miÍn, kaiì ta\ e)k dikai¿aj o)rgh=j. "6 ¹En kair%½"6 toi¿- nun qli¿yewj, fhsiì, "6mh\ mnhsqv=j tw½n a(martiw½n h(mw½n, e)nnow½n oÀti o( lao/j sou pa/ntej h(meiÍj, kaiì po/lij tou= ¸Agi¿ou sou,"6 toute/stin, e)n v to\ so\n a(gi¿asma. Shmai¿nousi de\ dia\ tou/twn to\n new¯n. 9 ¹Egenh/qh eÃr hmoj SiwÜn, w¨j eÃrhmoj e)genh/qh ¸Ierousalh\m, ei¹j kata/ran o( oiåkoj to\ aÀ gion h(mw½n, h( do/ca hÁn eu)lo/ghsan oi¸ pate/rej h(mw½n, e)genh/qh puri¿kaus toj, kaiì pa/nta ta\ eÃndoca sune/pese. Kaiì e)piì pa=si tou/toij h) ne/sxou, Ku/- rie, kaiì e)siw¯phsaj, kaiì e)tapei¿nwsaj h(ma=j eÀwj sfo/dra.9 Ta\j e)n yuxv= zhmi¿aj proapaggei¿lantej, kaiì oÀti gego/nasi taiÍj a(ma rti¿aij eu)a/lwtoi prohgoreuko/tej, eu)para/foroi¿ te kaiì fu/llwn di¿khn u( po\ panto\j pneu/- matoj tv=de/ te ka)keiÍse diar)r(uptou/menoi, diamnhmo- ne u/ousi loipo\n kaiì tw½n eÃcwqen au)toiÍj e)penhnegme/- nwn sumforw½n: e)oi¿ka si de\ th\n tw½n ¸Ierosolu/mwn po/rqhsin o)lofu/resqai, kaiì to\n e)mprhsmo\ n tou= naou=: meta\ ga/r toi to\n tou= Swth=roj stauro\n, tautiì dh\ pa/nta t ete/lestai: "6 ãErhmoj de\ ouÅn e)genh/qh h( SiwÜn,"6 fhsiìn, h( diapreph\j ouÀt w, kaiì diabo/htoj, kaiì poluandrou=sa pote/. "6Ge/gone de\ kaiì ei¹j kata/r an to\ aÀgion h(mw½n:"6 to\ de\, kata/ran fasiìn, a)ntiì tou=, ei¹j ka- ta/r)r(hsin kaiì loidori¿an toiÍj ou)k ei¹do/si Qeo/n: oi¸ ga\r tw½n daimo/nwn qerapeutaiì pasxo/ntwn a(gi¿wn, hÃgoun tw½n kaq' o(ntinaou=n tro/pon a)nakeime/nwn Qe%½ , platu\ gelw½si, kaiì katepai¿rontai, kaiì th\n tou= sw¯zontoj au)tou\j di asu/rousi do/can. Oiãontai ga\r iãswj th\n au)- tou= xeiÍra paqeiÍn to\ mh\ i¹sx u=sai sw¯zein au)tou\j, kaiì ou)k e)nnoou=sin, oÀti peptw¯kasin u(po\ di¿khn pe praxo/tej tina\ tw½n a)p#do/ntwn au)t%½. "6Ei¹j kata/ran"6 toi¿nun "6o( oiåko j to\ aÀgion h(mw½n."6 àAgioj ga\r hÅn par' au)toiÍj o( nao\j, ge/gone de\ kaiì pu ri¿kaustoj, fhsiìn, o( dia\ fwnh=j tw½n a(gi¿wn pate/rwn, wÐste perifanh\j, k aiì a)oi¿dimoj proaphggelme/noj: sumpeptwke/nai de/ fasi pa/nta ta\ eÃnd oca: se/basma ga\r hÅn oÀlwj ou)de\n tw½n e)n t%½ qei¿% na%½ keime/nwn skeu w½n i¸erw½n, toiÍj diarpa/zousin au)ta\, kaiì katapimpra=sin: "6 ¹Hne/sxou de\ ,"6 fhsiìn, "6e)piì pa=si tou/toij, kaiì katesi¿ghsaj, kaiì kateko/mi- saj h(m a=j eÀwj e)da/fouj."6 ¹Epeidh\ ga\r a)posobh=sai duna/menoj tw½n polemi¿wn th\n eÃfodon, sugkexw¯rhken i¹sxu=sai, kaiì katadrameiÍn, kaiì au)tou= tou= newÜ, dia- tekmai¿rontai loipo\n, oÀti parew¯rantai di' o)rgh\n, kaiì a(marti w½n e)pi¿xeira, th\n e)p' au)toiÍj dh\ tou/toij sigh\n e)sxh/kasin. âW ga\r e)no\n eu)ko/lwj a)posth=sai th\n uÀbrin, eiåta tou=to meqeiìj, kaiì proelqeiÍn ei¹j p e/- raj e)fieiìj ta\ deina\, dh=loj aÄn eiãh dh/pouqen drimeiÍan au)toiÍj e)pista/ caj o)rgh\n, w¨j kaiì do/chj i¹di¿aj u(per- ideiÍn, kaiì a)nasxe/sqai ge/lwtoj e) xqrw½n, oÀtan e)kbai¿nv kalw½j to\ e)ktinnu/nai di¿kaj tou\j oiâj aÄn pre/poi k ola/ze- sqai dia\ pollh\n a(marti¿an. 9 ¹Emfanh\j e)geno/mhn toiÍj e)me\ mh\ zhtou=sin, eu(re/qhn toiÍj e)me\ mh\ e)perwtw½sin. Eiåpa: ¹Idou\ ei¹miì t%½ eÃqnei, oiá ou)k e)pekale/santo to\ oÃnoma/ mou. ¹Ecepe/tasa ta\j xeiÍra/j mou oÀlhn th\n h(me/ran pro\j lao\n a)peiqou=nta, kaiì a)ntile/gonta, oiá ou)k e)poreu/qh san o(d%½ a)lhqei¿aj, a)lla\ o)pi¿sw tw½n a(martiw½n au)tw½n.9 ¹Anagkai¿wj toiÍj hÃdh proeirhme/noij e)pife/retai tau=ta. ¹Epeidh\ ga\r eÃfaskon: "6Ti¿ e) pla/nhsaj h(ma=j, Ku/rie, a)po\ th=j o(dou= sou; e)sklh/runaj h(mw½n ta\j ka rdi¿aj tou= mh\ fobeiÍsqai¿ se:"6 proseph/gagon de\, oÀti "6 ¹Egenh/qh eÃrhmoj SiwÜn, w¨j eÃrhmoj e)genh/qh ¸Ierou-salh\m, ei¹j kata/ran o( oiåkoj o( aÀgioj h( mw½n."6 loipo\n a)nagkai¿wj to\ au)tou= pro/swpon ei¹sbe/bhke tou= Xri 0.1405

stou=, ta\j ai¹ti¿aj wÐsper a)pagge/llwn, e)f' aiâj ei¹ko/- twj tautiì pe ponqo/tej, ou)x e(autoiÍj ma=llon e)pigra/- fousi ta\j ai¹ti¿aj, e)gkalou=sin, wÐsper t%½ th\n i¹so/r)- r(opon au)toiÍj e)pa/gonti di¿khn. "6 ¹Emfanh\j ga\r ge/go na,"6 fhsiì, "6kaiì toiÍj e)me\ mh\ zhtou=sin, eu(re/qhn toiÍj e)me\ mh\ e)perwtw½ sin:"6 au)to/moloj ga\r o( Swth\r ei¹stre/xwn e)n taiÍj sunagwgaiÍj, e)di¿das ken au)tou\j khru/sswn to\ eu)agge/lion th=j basilei¿aj, kaiì qerapeu/wn p a=san no/son kaiì pa=san malaki¿an e)n t%½ la%½, kaqa\ ge/- graptai. Ti¿ ga\ r ou) pe/praktai par' au)tou= tw½n e)pe/keina kaiì lo/gou kaiì qau/matoj; ¹A phlla/ttonto leproiì, kaiì xeiro\j a(fv=, kaiì neu/mati t%½ qeoprepeiÍ, h)ge/r qhsan e)k mnhma/twn nekroiì, tufloiì to\ tripo/qh- ton e)de/xonto fw½j, a)nes ki¿rthsan w¨j eÃlafoi t%½ podiì lelwbhme/noi. Kaiì gou=n toiÍj tau=ta teqea me/noij eÃfasken o( Xristo/j: "6Ei¹ ou) poiw½ ta\ eÃrga tou= Pa- tro/j mou, mh\ pisteu/ete/ moi: ei¹ de\ poiw½, kaÄn e)moiì mh\ pisteu/hte, toiÍj eÃrgoij mou pis teu/sate."6"6Eiåpon"6 toi¿nun, fhsiìn, "6 ¹Egw¯ ei¹mi t%½ eÃqnei, oiá ou)k e)ka/le san to\ oÃnoma/ mou:"6 eu(ri¿sketai ga\r pote\ me\n le/gwn, "6 ¹Egw¯ ei¹mi to\ f w½j tou= ko/smou,"6 pote\ de\ pa/lin, "6Eiã tij diy#=, e)rxe/sqw pro/j me, kaiì pine/tw. ¸O pi- steu/wn ei¹j e)me\, kaqwÜj eiåpen h( Grafh\, potamoiì e)k th=j k oili¿aj au)tou= r(eu/sousin uÀdatoj zw½ntoj:"6 a)ll' ou)k hÃqelon e)pikaleiÍs qai to\ oÃnoma au)tou=, kai¿toi diar)r(h/dhn to\ "6 ¹Egw¯ ei¹mi"6 le/gontoj pleis taxou=. àOti de\ gego/-nasin a)nouqe/thtoi kaiì e)n iãs% ta/xa pou toiÍj ou)k eÃxousin wÕta, sklhroi¿ te kaiì a)peiqeiÍj, diadei¿knusi le/gwn, oÀti "6 ¹Ecep e/tasa ta\j xeiÍra/j mou pro\j lao\n a)peiqou=nta, kaiì a)ntile/gonta:"6 kat eiqi¿smeqa ga\r a)ei¿pwj toiÍj a)nhko/oij prosdialego/menoi meta\ boh=j ta\ j xeiÍraj a(plou=n, kaiì plei¿sthn oÀshn kat' au)tw½n poieiÍsqai th\n e)pi¿plh cin: "6a)ll' ou)k e)poreu/qhsan,"6 fhsiìn, "6o(d%½ a)lhqinv=."6 Parede/canto g a\r ou)damw½j to\ swth/rion kh/rugma, "6eiàponto de\ ma=llon taiÍj e(au- tw½n a(marti¿aij,"6 toute/stin, a)sxe/t% for#= katefe/ronto pro\j a)thmelh= kaiì e)knomwta/thn zwh\n, di¿khj te au)- toiÍj kaiì o)le/qrou pro/cenon. Tou=to pa/l in o( Swth\r au)toiÍj eu(ri¿sketai le/gwn: "6 ¹Amh\n le/gw u(miÍn, e)a\n mh\ pist eu/shte, oÀti e)gw¯ ei¹mi, e)n taiÍj a(marti¿aij u(mw½n a)poqaneiÍsqe."6 ¹Antepr a/ttonto ga\r nouqetou/menoi, parh/ggeilon de\ kaiì toiÍj u(po\ xeiÍra le/gont ej: "6Daimo/- nion eÃxei, kaiì mai¿netai, ti¿ au)tou= a)kou/ete;"6 Naiì mh\n ka)k eiÍno pro\j tou/t% bow½ntej: "6Periì kalou= eÃr- gou ou) liqa/zome/n se, a)lla\ periì blasfhmi¿aj, oÀti su\ aÃnqrwpoj wÔn poieiÍj seauto\n Qeo/n."6 9 ¸O l ao\j ouÂtoj o( parocu/nwn me, e)nw¯pion e)mou= au)toiì dia\ panto/j. Qusia/zou sin e)n toiÍj kh/poij, kaiì qumiw½sin e)n toiÍj pli¿nqoij toiÍj daimoni¿oij, aÁ o u)k eÃsti. Kaiì e)n toiÍj mnh/masi, kaiì e)n toiÍj sphlai¿oij koimw½ntai di' e)n u/pnia, oi¸ e)sqi¿ontej kre/a uÀeia, kaiì zwmo\n qusiw½n, memolusme/na pa/nt a ta\ skeu/h au)tw½n: oi¸ le/gontej, Po/r)r(w a)p' e)mou=, oÀti kaqaro/j ei¹mi, mh\ e)ggi¿svj moi. OuÂtoj o( kapno\j tou= qumou= mou, pu=r kai¿etai e)n au)t%½ pa/ saj ta\j h(me/raj.9 ¹Anosi¿ouj oÃntaj e)le/gxei tou\j e)c ¹Israh\l, kaiì ouÃti pou mo/non kata\ to\n th=j e)pidhmi¿aj kairo\n, a)lla\ ga\r aÃnwq en, kaiì oiâon e)k r(i¿zhj, kaiì e)k pate/rwn oi¸ to\n qeiÍon au)tou= parwsa/meno i no/mon, kaiì mononouxiì to\ e)r)r(w½sqai fqa/santej taiÍj dia\ Mwse/wj e)nto laiÍj, le- latreu/kasin ei¹dw¯loij, kaiì tequ/kasi toiÍj yeudwnu/moij qeoiÍ j, kaiì pneuma/twn a)kaqa/rtwn gego/nasi qerapeu- tai¿. "6OuÂtoj o( lao\j a)eiì ge/gone,"6 fhsiì, "6parocu/nwn me. Tequ/kasi ga\r a)katalh/ktwj,"6 to ute/stin, e)n xro/- noij makroiÍj, "6e)nw¯pio/n mou."6 Eiåta pw½j hÅn du/nasqai laqeiÍn au)tou\j, kai¿toi pa/nta e)forw½ntoj Qeou=; ãEfh ga/r pou, kaiì di' e(n o\j tw½n a(gi¿wn profhtw½n: "6Qeo\j e)ggi¿zwn e)gw¯ ei¹mi, le/gei Ku/rioj, kaiì o u)xiì Qeo\j po/r)- r(wqen, mh\ a)p' e)mou= krubh/setai¿ ti;"6 Ou)kou=n ei¹ mhde\n a) p' au)tou= kru/ptetai, pw½j aÄn eÃlaqon tine\j qumiw½ntej e)n kh/poij, hÃgoun e)n drumoiÍj, oÃresi¿ te kaiì na/paij; Ti¿ ouÅn aÃra to\ "6e)nw¯pio/n mou"6 dhloiÍ , a)ntiì tou=, kaiì ei¹j au)to\n to\n a)fierwqe/nta moi new¯n. ãEfh ga/r toi toio u=ton kaiì dia\ fwnh=j ¸Ieremi¿ou periì th=j ¸Ierousa-lh/m: "6Ti¿ h)gaphme/nh e) n t%½ oiãk% mou e)poi¿hse bde/lu- gma;"6 Bde/lugma de\ to\ eiãdwlon o)noma/ze in eÃqoj toiÍj i¸eroiÍj Gra/mmasin. Ou)kou=n kat' o)fqalmou\j e)mou\j "6qumi w½si,"6 fhsiì, "6kaiì e)n toiÍj kh/poij,"6 toute/stin, e)n oÃresin, w¨j eÃfhn, "6u(p oka/tw druo\j, kaiì leu/khj, kaiì de/ndrou suskia/zontoj,"6 kata\ to\ gegra mme/non. ãEquon de\, kata\ to\ ei¹ko\j, toiÍj ¸Ellh/nwn a)kolouqh/san-tej qum oiÍj, dai¿mosi tisiìn, aÁj nu/mfaj e)keiÍnoi kalou=- sin, a(madrua/daj kaiì o)re ia/daj: a)ll' ouÃk ei¹si, fhsiìn, ou)x oÀti mh\ u(pa/rxousin oi¸ a)lith/rioi dai¿m onej, a)ll' oÀti qeoiì ma=llon ouÃk ei¹si, kata/ ge ta\j tw½n quo/ntwn au)toiÍj u(ponoi¿aj. ãEquon de\ kaiì e)n mnh/masi, kaiì e)n sphlai¿oij, nekuomantei¿a j ta\j kaloume/naj e)pithdeu/on- tej kata\ to\ ei¹ko/j. ¹Ekoimw½nto de\ kaiì e) n mnh/masin, o)neiropompei¿oij tisiì kaiì fa/smasin a)patw¯menoi, kaiì tw½n e)some/nwn polupragmonou=ntej th\n gnw½sin. Toiau=- ta ga/r pw¯j ei¹si th=j tw½n ¸Ellh/nwn a)nosio/thtoj ta\ eu(rh/mata. àOti de\ kaiì th\n tou= no/mou p epath/kasin e)ntolh\n, diadei¿knusin ei¹pwÜn, "6 ¹Esqi¿ontej kre/a uÀeia:"6 a)pei¿rhto ga\r ta\ toia/de toiÍj e)c ¹Israh/l: e)cer)r(o/foun de\ kaiì zwmou\j qu siw½n, a(pa/shj a)kaqarsi¿aj a)napim- pla/menoi, kaiì dusapo/tripton eÃxon tej molusmo/n: eiåta nomi¿zontej, oÀti kaiì ei¹j lh=cin a(pa/shj e)lhla/kasi ka- qaro/thtoj, wÐste kaiì le/gein toiÍj e)ggu\j eiånai qe/lousin au)tw½n: "6P o/r)r(w a)p' e)mou=, mh\ e)ggi¿svj moi, oÀti ka- qaro/j ei¹mi."6 Oi¸ ga\r ponhroiì ka iì a)ka/qartoi dai¿monej a)napei¿qousi froneiÍn tou\j proskunou=ntaj au)toiÍ j, oÀti pa/nta drw½ntej, kaiì ta\ pe/ra no/mou, kaiì pa/shj e)piei- kei¿aj, ma=l lon de\ ta\ ei¹j aÃkron hÀkonta molusmou=, eÃson- tai kaqaroiì, d#do\j a(fqei¿

al.

shj par' [ e)p'] au)toiÍj, kaiì ku/kl% puro\j periqe/ontej, hÄ ta/xa pou, k aiì uÀda- toj r(antismou=, kaiì muqologi¿aj graoprepou=j e)p#do- me/nhj au)t oiÍj. ¹Alla\ tautiì su/mpanta fhsiì, ta\ dusse- bw½j te kaiì a)nosi¿wj par' au)tw½n gegono/ta: "6Kapno/j ei¹si tou= qumou= mou, kaiì pu=r kai¿etai e)n au) t%½ pa/saj ta\j h(me/raj."6 ãIsmen de\, oÀti puro\j e)ca/ptesqai me/l- lontoj proani¿sxousi kapnoi¿. Ou)kou=n pro\ me\n th=j tou= Swth=roj e)pidhmi¿aj, e)n molusmoiÍj oÃntoj toiÍj a)rti¿wj h(miÍn ei¹rhme/noij tou= ¹Israh\l, kapnoi¿ tin ej wÐsper, kaiì a)rxaiì th=j qei¿aj o)rgh=j a)nefai¿nonto. ¹Epeidh\ de\

taiÍj prote/raij e(autw½n dussebei¿aij proseph/gagon, kaiì th\n ei¹j au)t o\n paroini¿an to\n tw½n oÀlwn Swth=ra kaiì Lutrwth/n: a)pekto/nasi ga\r to\ n a)rxhgo\n th=j zwh=j, e)ch/fqh loipo\n o( qumo\j, kaiì ei¹j flo/ga tro/pon tin a\ mete/sthsan oi¸ kapnoi¿. 9 ¹Idou\ ge/graptai e)nw¯pio/n mou: Ou) siwph/s w eÀwj aÄn a)podw½, kaiì a)ntapodw¯sw ei¹j to\n ko/lpon au)tw½n ta\j a(marti¿ aj au)tw½n, kaiì tw½n pate/rwn au)tw½n, le/gei Ku/rioj: oiá e)qumi¿wn e)piì tw½n o)re/wn, kaiì e)piì tw½n bounw½n au)tw½n w©nei¿disa/n me: a)podw¯sw ta\ eÃrga a u)tw½n ei¹j to\n ko/lpon au)tw½n.9 àOmoion w¨j ei¹ le/goi: Ta\ ei¹j lu/phn e)mh\n para/ te tw½n pate/rwn au)tw½n, kaiì par' au)tw½n a)nosi¿wj gege- nhme/na, m ononouxiì kaiì e)n pi¿naki gegramme/na qewrw½, kaiì e)n toiÍj e)moiÍj ei¹sin o)f qalmoiÍj, hÄ pw½j aÄn a)nasxoi¿- mhn tw½n ouÀtw deinw½n, kaiì a)parablh/twn k akw½n; ¹Apodw¯sw pa/ntwj ei¹j to\n ko/lpon au)tw½n, dexo/menoj e)n mnh/mai j kaiì tou\j pate/raj au)tw½n, oiá e)qumi¿asan e)piì tw½n o)re/wn, kaiì e)piì tw½n b ounw½n, wÒn w©nei¿disa/n me. ¹Epith/rhson, oÀti qumi#=n au)tou\j e)n kh/poij ei¹ pwÜn e)piì tw½n o)re/wn kaiì tw½n bounw½n, e)nqa/de fhsiì kh/pouj, oiåmai, le/gw n tou\j e)n oÃresi drumou\j, kaqa\ proeirh/ka- men. Qu/ontej de\ toiÍj a)kaqa/ rtoij dai¿mosin, eiåta th\n o)feilome/nhn t%½ Qe%½ do/can, o)li¿gou pantelw½j a)ciou=n- tej lo/gou, mononouxiì kaiì w©nei¿dizon au)to\n w¨j ou)k oÃnta Qeo/n. To\ ga\r oÀlwj toiÍj ou)k ouÅsi qeoiÍj proskeiÍsqai qe/lein ou)de\n eÃteron eiã h aÄn, plh\n oÀti th\n qei¿an kaiì a)nwta/tw periubri¿zein do/can. "6 ¹Apodw¯s w"6 toi¿nun, fhsiì, "6ta\ eÃrga au)tw½n ei¹j to\n ko/lpon au)tw½n:"6 a)po- pept w¯kasi ga\r a)gaqou= panto\j, deinaiÍj te kaiì a)fu/- ktoij e)nolisqh/santej sumforaiÍj, kakoiì kakw½j diolw¯- lasin. 9OuÀtwj le/gei Ku/rioj: áOn tr o/pon eu(reqh/setai r(a\c e)n t%½ bo/trui+, kaiì e)rou=si: Mh\ lumh/nv au)to\n, oÀt i eu)logi¿a e)stiìn e)n au)t%½: ouÀtw poih/sw eÀneken tou= douleu/onto/j moi. To u/tou eÀneka ou) mh\ a)pole/- sw pa/ntaj. Kaiì e)carw½ to\ e)c ¹IakwÜb spe/rma, kaiì to\ e)c ¹Iou/da, kaiì klhronomh/sei to\ oÃroj to\ aÀgio/n mou, kaiì klhro nomh/sousin oi¸ e)klektoiì, kaiì oi¸ dou=loi¿ mou, kaiì katoikh/sousin e)keiÍ.9 ¹Ephne/xqh me\n ¹Ioudai¿oij ta\ e)k qei¿aj o)rgh=j, kaiì i¹sosta/qmouj toiÍj e( autw½n plhmmelh/masin e)kteti¿kasi di¿kaj, plh\n ou)k aÃrdhn aÀpantej, k aiì a)diakri¿twj di- olw¯lasi. Di¿kaioj ga\r o( krith\j, kaiì ou)k aÄn toiÍj a)se be/si sunapole/sai tou\j a)gaqou/j: ei¹ko/na de\ wÐsper poieiÍtai lampra\n, kaiì e)n ta/cei paradei¿gmatoj de/xetai bo/trun, mia=j e)n au)t%½ swzome/nh j r(ago\j, kai¿toi tw½n aÃllwn teqaumasme/nwn: eiåta to\n ghpo/non, hÃgoun t o\n tou= xw- ri¿ou despo/thn ei¹skomi¿zei le/gonta/ tini: "6Mh\ lumh/nv au)to\ n, oÀti eu)logi¿a e)stiìn e)n au)t%½: ouÀtw poih/sw,"6 fhsiìn, "6eÀneken tou= doul eu/onto/j moi,"6 toute/stin, a)kribei¿# tosau/tv kexrh/somai, wÐste kaÄn e)n po/lei mi#= tw½n aÃllwn a(pa/ntwn a)poneusa/ntwn ei¹j to\ e)ci¿thlon, eiâj ka iì mo/noj eu(ri¿skhtai pisto\j, kaiì eu)h/nioj, ouÂtoj teu/- cetai feidou=j, kaiì ou)k aÄn toiÍj e(te/roij sugkinduneu/- seie kaq' wÒn aÄn iãoi to\ kri¿ma dikai¿w j. "6Ou) ga\r mh\ a)pole/sw pa/ntaj,"6 fhsi¿. Kate/qore ga\r wÐsper th=j ¹Io udai¿wn a)lazonei¿aj o( tou= Kuri¿ou qumo\j, mononouxiì katafle/gwn to\n a) peiqh= kaiì dusa/gwgon: e)sw¯zeto de\ pronoi¿# Qeou=, pa=j eiã tij hÅn e)n au)t oiÍj th=j dia\ Xri- stou= swthri¿aj aÃcioj: kaiì gou=n o( qespe/sioj Pau=loj lh=mma kat' e)klogh\n xa/ritoj gene/sqai fhsiì kaiì a)pologa/dhn , wÐsper e)c a(pa/shj th=j ¹Ioudai¿wn xw¯raj saghneuqh=nai pro\j pi¿stin to\ kata/leimma tou= ¹Is- rah/l. "6Ou)kou=n ou) mh\ a)pole/sw pa/ntaj,"6 fhsiìn, "6a)ll' e)carw½ to\ e)c ¹IakwÜb spe/rma, kaiì to\ e)c ¹Iou/da."6 To\ de\ "6e)car w½,"6 sunh/seij e)ntau=qa, ou) to\ a)pole/sw ma=llon, u(yhlo\n de\ kaiì a)po/bl epton a)pofanw½: to\ ga\r e)cai¿rein eÃsq' oÀte to\ u(you=n e)sti. Gego/nasi de\ t oiou=toi, kata/ ge fhmiì th\n do/can, oi¸ qespe/sioi maqhtaiì u(yhloiì kaiì p eri¿optoi toiÍj a(pantaxou=, kaiì oiâa po/lij e)n oÃrei keime/nh, kaiì lu/xnoj e) piì luxni¿an kei¿menoj, kaiì fai¿nwn pa=si toiÍj e)n tv= oi¹ki¿# kata\ th\n au)to u= tou= Swth=roj fwnh/n. Tou=to dh\ ouÅn to\ e)c ¹IakwÜb, kaiì e)c ¹Iou/da spe/rm a: "6Klhronomh/sei,"6 fhsiì, "6to\ oÃroj to\ aÀgio/n mou:"6 dh=lon de\ oÀti th\n ¹Ekklhsi¿an. OuÀtw ga\r au)- th\n kaiì e(te/rwqi¿ pou katashmai¿nei le/gwn au)to\j o( pa/nsofoj ¸Hsai¿+aj periì tw½n dia\ pi¿stewj th=j e)n Xri- st%½ kek lhme/nwn ei¹j me/qecin, hÃgoun kaiì koinwni¿an th=j qei¿aj au)tou= fu/sewj: "6 àOti pi¿wntai eu)frosu/nhn, kaiì pi¿wntai oiånon, xri¿sontai mu/ron e)n t%½ oÃr ei tou/t%."6 Para/doj tau=ta pa/nta toiÍj eÃqnesin. ¸H ga\r boulh\ auÀth e) piì pa/nta ta\ eÃqnh. ¹En tou/t% dh\ ouÅn t%½ oÃrei, fhsiì, klh=roj eÃstai toiÍj e) moiÍj e)klektoiÍj, kaiì e)n au)- toiÍj katoikh/sousi pa/ntej, oÀsoi to\n th=j e)mh =j basi- lei¿aj u(potre/xousi zugo/n: to\ de\ a)peiko\j ou)de\n, kaiì th\n aÃnw p o/lin th\n e)poura/nion ¸Ierousalh\m oÃroj o)no- ma/zesqai le/gein, e)n %Ò tw½n a(gi¿wn o( klh=roj diane/mon- toj Qeou= ta\ u(pe\r nou=n kaiì lo/gon au)toiÍj a)g aqa/. "6 ¹Ofqalmo\j"6 ga\r, fhsiìn, "6ou)k eiåde, kaiì ouÅj ou)k hÃkouse, kaiì e) piì kardi¿an a)nqrw¯pou ou)k a)ne/bh, aÄ h(toi¿masen o( Qeo\j toiÍj a)gapw½sin au)to/n."6 9Kaiì eÃsontai e)n t%½ drum%½ e)pau/leij poimni¿wn, kaiì fa/ragc ¹AxwÜr ei¹j a)na/pausin boukoli¿wn t% la%½ mou, oiá e)zh/thsa/n me.9 ãEqo j tv= qeopneu/st% Grafv= drumoiÍj pareika/zein eu)dendrota/toij, kaiì aÃnq esi toiÍj dase/si ta\j poluan- drou/saj po/leij, hÄ xw¯raj eÃsq' oÀte, kaiì go u=n eÃfh tij tw½n a(gi¿wn profhtw½n, w¨j pro\j th\n tw½n ¹Ioudai¿wn mhte/ra, f hmiì dh\ th\n ¸Ierousalh/m: "6Dia/noicon, o( Li¿banoj, ta\j qu/raj sou, kaiì katafage/tw pu=r ta\j ke/drouj sou: o)lolu/cate, dru=ej th=j Basani¿tidoj, oÀti katespa/sqh o( drumo\j o( su/mfutoj."6 Kaiì ou) dh/ pou fai¿h tij aÄn, w¨j pi¿tusi¿ te kaiì me/ntoi drusiìn o)lolu/- zein e)nte/lletai: komidv= ga\r euà hqej to\ xrh=ma/ e)sti: cu/loij de\, w¨j eÃfhn, a)fomoiou=n a)cioiÍ th\n a)riqmou= krei¿ttona plhqu\n tw½n e)n taiÍj po/lesi¿ te kaiì xw¯raij. ¹Wlo/luzon de\ ta iÍj tw½n polemi¿wn maxai¿raij u(popi¿- ptontej ¹IoudaiÍoi dia\ th\n ei¹j Xrist o\n a)se/beian. Ya/l- lei de/ pou kaiì o( qespe/sioj Dabiìd, aÀte dh\ me/llonto j e)pifai¿nesqai t%½ ko/sm% Xristou=: "6To/te a)gallia/son- tai pa/nta ta\ cu/la tou= drumou= a)po\ prosw¯pou Kuri¿ou, oÀti eÃrxetai kriÍnai th\n gh=n."6 Ou)kou=n, "6 ¹En t%½ dru- m%½,"6 fhsiì, toute/stin, e)n tv= tw½n e)qnw½n plhqu/i+, hÃtoi taiÍj au)tw½n po/lesi¿ te kaiì xw¯raij, "6e)pau/leij eÃsontai poimni¿wn," 6 ¹Ekklhsi¿ai dhlono/ti Xristou=. "6kaiì fa/ragc ¹AxwÜr ei¹j a)na/pausin b oukoli¿wn t%½ la%½ mou, oiá e)zh/thsa/n me."6 ¹AxwÜr ouÂtoj, ge/gone me/n tij tw½n e)c aiàmatoj ¹Israh/l: peporqhme/nhj de\ th=j ¸Ie-rixwÜ, eiåta Qeou= prosta/cantoj a)naqemati¿sai pa/nta ta\ e)n au)tv=, ke/klofen e)k to u= a)naqe/matoj. ¹Epeidh\ de\ paredei¿xqh para\ Qeou=, pikra\j e)zhth/qh di¿k aj: a)po/lwle ga\r panoikiì, kaqori¿santoj au)tou= th\n di¿khn ¹Ihsou= tou= Nauh=. âHn ouÅn aÃra ei¹j kata/ran h( fa/ragc h( ¹Axw¯r. Toiau=tai de/ pwj k aiì ai¸ tw½n e)qnw½n xw½rai: kekathrame/nai ga\r, kaiì qeomiseiÍj, w¨j ou)deno\ j oÃntoj e)n au)taiÍj tou= to\n fu/sei Qeo\n ei¹do/toj: a)ll' h( e)pikata/ratoj x w¯ra, fhsiì, kata\ tou\j palaiou\j ei¹j a)na/pau- sin eÃstai boukoli¿wn, tou te/sti, shkoiì proba/twn noh- tw½n, u(po\ xeiÍra Xristou= tou= pa/ntwn a)rxip oime/noj, oÁj toiÍj ¹Ioudai¿wn dh/moij prospefw¯nhke le/gwn periì tw½n e)qnw½ n, "6Kaiì aÃlla pro/bata eÃxw, aÁ ou)k eÃstin e)k th=j au)lh=j tau/thj, ka)keiÍ na/ me deiÍ a)gageiÍn, kaiì genh/sontai mi¿a poi¿mnh, eiâj poimh/n."6 ¹Ezh/thsa n ga\r au)to\n dia\ th=j pi¿stewj oi¸ pote\ planw¯menoi, kaiì dh\ kaiì eu(ro/nte j, oi¹keiÍoi gego/nasin au)tou=, kaiì sumpoliÍtai tw½n a(gi¿wn, kaiì sugklhron o/moi tw½n e)phggelme/nwn au)toiÍj a)gaqw½n. ¸UmeiÍj de\, oi¸ e)gkatalipo/ntej me, kaiì e)pilanqa- no/menoi to\ oÃroj to\ aÀgio/n mou, kaiì e(toima/zontej t%½ dai¿moni tra/pezan, kaiì plhrou=ntej tv= Tu/xv ke/rasma: e)gwÜ paradw¯sw u(ma=j ei¹j ma/xairan, kaiì pa/ntej e)n sfagv= peseiÍsqe, oÀti e)ka/lesa u(ma=j , kaiì ou)x u(phkou/sate: e)la/lhsa, kaiì parhkou/sate, kaiì e)poih/sate to\ ponhro\n e)nanti¿on mou, kaiì aÁ ou)k e)boulo/mhn, e)cele/casqe.9 àWsper g e/gonen ou)k a)zh/mion toiÍj e)c aiàmatoj ¹Israh\l to\ a)peiqh=sai Xrist%½, de/ dontai ga\r ei¹j sfa- gh\n, e)le/% Qeou= kaiì filanqrwpi¿# seswsme/nou tou= katalei¿mmatoj, ouÀtw kaiì e)piì tv= tw½n e)qnw½n klh/sei sunh/seij. Oi¸ me\n ga\r th\n dia\ Xristou= swthri¿an a(rpa/santej, eÃcw gego/nasi kaiì puro\j, kaiì di¿khj, kaiì tw½n e)k qei¿aj o)rgh=j: oi¸ de\ taiÍj e(autw½n a)maqi¿aij e)nap omei¿nantej, kaiì a)napo/nipton e)sxhko/tej tw½n a)rxai¿wn ai¹tiama/twn to\n molusmo\n, dia\ tou= proskeiÍ- sqai qe/lein taiÍj tw½n ei¹dw¯lwn latrei¿aij, doqh/sontai pro\j sfagh/n. Katoixh/sontai ga\r ei¹j #Àdou, kaiì a)te- leu/t hton eÀcousi th\n dia\ puro\j a)koimh/tou ko/lasin. ¸UmeiÍj toi¿nun, fhsiìn, o i¸ e)gkatalipo/ntej me, tout- e/stin, oi¸ me/xri panto\j a)posta/tai, kaiì oiâon ei¹j lh/qhn katenhnegme/noi pantelh= tou= oÃrouj tou= a(gi¿ou mou. Ou) ga\r a)ne/xontai¿ tinej tw½n peplanhme/nwn, kaiì tw½n tv= kti¿sei lelatreuko/tw n, ou)d' oÀson ei¹peiÍn ei¹de/nai to\ th=j ¹Ekklhsi¿aj oÃnoma: "6oi¸ toiÍj daimoni¿ oij trape/zaj telou=ntej, kaiì kera/smata plhrou=ntej tv= Tu/xv."6 ãEdr wn de/ ti toiou=ton oi¸ diabolikh=j a)xlu/oj meme- stwme/nhn eÃxontej th\n k ardi¿an. Ei¹j sfagh\n paradoqh/- sesqe, kaÄn eiã tij oÀtou xa/rin tolmh/sv l e/gein, e)rw½ pro\j au)to/n: ¹Eka/lesa kaiì ou)x u(phkou/sate, a)ll' eÃmmonon kaiì a)napo/blhton eÃxete ponhri¿an, mo/na drw½ntej ta\ toiÍj e)moiÍj a)p#/do nta no/moij, kaiì katakibdhleu/ontej me\n pa/nta tro/pon a)gaqourgi¿aj, a) po/lekta de\ poieiÍsqai spouda/zontej, ta\ di' wÒn aÃn tij ge/noito panto\j a)na/me- stoj r(u/pou. 9Dia\ tou=to ta/de le/gei Ku/rioj: ¹Idou\ oi¸ douleu/on - te/j moi fa/gontai, u(meiÍj de\ peina/sete. ¹Idou\ oi¸ douleu/onte/j m oi pi¿ontai, u(meiÍj de\ diyh/shte. ¹Idou\ oi¸ douleu/onte/j moi eu)franqh/sont ai, u(meiÍj de\ ai¹sxunqh/sesqe. ¹Idou\ oi¸ douleu/onte/j moi a)gallia/sontai e)n eu)frosu/nv, u(meiÍj de\ kekra/cete dia\ to\n po/non th=j kardi¿aj u(mw½n, k aiì a)po\ sun- tribh=j pneu/matoj o)lolu/zete. Katelei¿yate ga\r to\ oÃnoma u(mw½n ei¹j plhsmonh\n toiÍj e)klektoiÍj mou: u(ma=j de\ a)neleiÍ Ku/rioj.9 ¹A eiì parati¿qhsin a)nagkai¿wj toiÍj stefa/noij ta\ moxqhra\, di' a)mfoiÍn a)po fe/rwn ei¹j to\ deiÍn e(le/sqai ta\ a)re/skonta au)t%½, kaiì froneiÍn te kaiì dr#= n: wÐsper ga\r saghneu/ei ta\ ge/ra pro\j aÃfesin a)reth=j, ouÀtw th=j di¿khj to\ pikro\n e)ci¿sthsi me\n eÃsq' oÀte tw½n th=j faulo/thtoj tro/pwn, metasob eiÍ de\ pro\j ta\ belti¿w. Eu)texne/stata toi¿nun ta\j tw½n kaloume/nwn u(po tre/xei dianoi¿aj, ge/ra te u(pisxnou/menoj au)toiÍj, kaiì kola/- seij a)peil w½n. "6Fa/gontai ga\r oi¸ douleu/onte/j moi,"6 fhsiìn, "6u(meiÍj de\ peina/sete, kaiì pi¿wntai me\n e)keiÍnoi, diyh/shte de\ u(meiÍj."6 Eu)frainome/nwn de\ au)t w½n, u(meiÍj ai¹sxunqh/sesqe: oi¸ ga\r to\n fu/sei kaiì a)lhqw½j e)p- egnwko/tej Qeo\n, kaiì tw½n yeudwnu/mwn a)pophdh/santej, kaiì to\ th=j a)lhqou=j latr ei¿aj qauma/santej ka/lloj, e)n- trufh/sousin oÃntwj taiÍj aÃnwqen eu)logi¿ aij katapiai- no/menoi ta\j kardi¿aj, kaiì trape/zv prosba/llontej tv= z wopoi%½ tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou=, kaiì to\n aÃrton e)sqi¿ontej t h=j zwh=j, kaiì po/ma to\ qeiÍon, di' ouÂ- per aÄn ge/nointo qumhdi¿aj th=j aÃnwq en me/toxoi: dia- kaqai¿rei ga\r a(marti¿aj, kaiì e)ci¿sthsi to\ lupou=n, kaiì to\n e)piì t%½ kola/zesqai fo/bon katisxu/ein ou)k e)#= tw½n h(mete/rwn dianoi w½n. Eu)fraino/meqa ga\r ma=llon e)p' e)lpi¿di a)gaqw½n, aÁ toiÍj a)gapw½si to\n Qeo\n hu)trepi¿sqai fhsiì to\ Gra/mma to\ i¸ero\n, "6 ¹All' u(meiÍj,"6 fhsiìn, oi¸ memenhko/tej e)n pla/nv, "6kekra/cesqe dia\ to\n po/non th=j kardi¿aj u(mw½ n, kaiì a)po\ suntribh=j pneu/matoj o)lolu/- cete."6 Katafoith/santoj ga\r e)c ou)ranw½n tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou=, eiåta ne/montoj e(ka/st % kata\ ta\ eÃrga au)tou=, qrhnh/sousi pa/ntej, kaiì katoimw¯cou- sin oi¸ m h/te Qeo\n e)pegnwko/tej. to\n a)lhqino\n, e)napo- qano/ntej de\ ma=llon taiÍj e(autw½n a(marti¿aij. Katelei¿- yate ga\r, fhsiì, to\ oÃnoma u(mw½n ei¹j plhsm onh\n toiÍj e)klektoiÍj mou, u(ma=j a)neleiÍ Ku/rioj. ãAqrei dh/ moi pa/lin th= j e)nnoi¿aj to\ ba/qoj. ãEqoj tv= qeopneu/st% Grafv= to\ ei¹j plhsmonh\n eÃs q' oÀte le/gein, a)ntiì tou= ei¹j ko/ron, kaiì miÍsoj. ãEfh ga/r pou Qeo\j toiÍj e)c aià- matoj ¹Israh/l: "6Ou)ke/ti a)nh/sw ta\j a(marti¿aj u(mw½n: e)genh/qhte/ m oi ei¹j plhsmonh/n."6 ¸UmeiÍj toi¿nun, fhsiìn, oi¸ mh/te tw½n yeudwnu/mwn a)p osta/ntej qew½n, e)nte- qnew½tej de\ kaiì taiÍj e(autw½n a(marti¿aij, to\ oÃnoma u(mw½n ei¹j plhsmonh\n, hÃgoun ei¹j miÍsoj katelei¿yate toiÍj e)klektoiÍj mo u: toiÍj ga\r aÀpac e)ceilegme/noij, ou)deiìj to\ tw½n deisidaimo/nwn oÀnoma p oieiÍtai para/dekton. Feu/gei de\ aÀpaj to\ kaleiÍsqai qeomish\j, kaiì ei¹d wlo- la/trhj a)no/sio/j te kaiì be/bhloj: e)fi¿etai de\ ma=llon tou= kaleiÍsq ai lao\j aÀgioj, eÃqnoj e)klekto\n, basi¿leion i¸era/teuma, kata\ th\n qespe si¿ou Pe/trou fwnh/n. Ei¹ de\ dh\ bou/loito/ tij toiÍj e)c aiàmatoj ¹Israh\l e)f armo/sai to\ ei¹rhme/non, iàna pro\j au)tou\j le/ghtai to\, "6Katelei¿ yate to\ oÃnoma u(mw½n ei¹j plhsmonh\n toiÍj e)klektoiÍj mou:"6 fame\n, oÀti t e/kna Qeou=, kaiì lao\j au)tou=, kaiì klh=roj e)kaleiÍto me\n o( ¹Israh/l: e)pei dh\ de\ katw¯lisqon a)sxe/twj ei¹j to\ e)ch/nion, e)kpeptw¯kasi me\n th=j toia u/- thj do/chj au)toiì, keklhronomh/kasi de\ wÐsper au)to\n oi¸ e)c e)qnw½n kek lhme/noi: kaiì tou=to, oiåmai, e)stiìn oÀper eÃfh Qeo\j dia\ fwnh=j ¹Wshe/: "6K ale/sw to\n ou) lao/n mou, lao/n mou, kaiì e)rw½ t%½ ou) la%½ mou: Lao/j mou e iå su/."6 9ToiÍj de\ douleu/ousin au)t%½, klhqh/setai oÃnoma kaino\n, oÁ eu)l oghqh/setai e)piì th=j gh=j: eu)logh/- sousi ga\r to\n Qeo\n to\n a)lhqino/n. Ka iì oi¸ o)mnu/on- tej e)piì th=j gh=j, o)mou=ntai to\n Qeo\n to\n a)lh- qino/n: e)pilh/s ontai ga\r th\n qli¿yin au)tw½n th\n prw¯thn, kaiì ou)k a)nabh/setai au)tw½n e) piì th\n kar- di¿an. ãEstai ga\r o( ou)rano\j kaino\j, kaiì h( gh= kainh\, kaiì o u) mh\ mnhsqw½si tw½n prote/rwn, ou)d' ou) mh\ e)pe/lqv au)tw½n e)piì th\n kardi¿ an, a)ll' eu)- frosu/nhn kaiì a)galli¿ama eu(rh/sousin e)n au)tv=.9 Pa/nta ge/gonen e)n Xrist%½ kaina\, kaiì latrei¿a, kaiì zwh\, kaiì nomoqesi¿a: ou) g a\r skiaiÍj eÃti kaiì tu/poij a)nonh/toij proskei¿meqa: telou=men de\ ma=llon t%½ e)piì pa/ntwn Qe%½ th\n e)n pneu/mati¿ te kaiì a)lhqei¿# pros- ku/nhsin k aiì latrei¿an. Xrhmati¿zomen de\ ou) kata/ ge tou\j e)c aiàmatoj ¹Israh\l, w¨ j e)k tw½n genearxw½n, hÃtoi pate/rwn, ¹Efraiì+m, hÄ Manassh=, hÄ kaiì w¨j e)c e(te/raj fulh=j, a)ll' ou)de\ th\n tw½n Grammate/wn kaiì Fari- sai¿wn e)rxo/m eqa tri¿bon, th\n tou= gra/mmatoj palaio/- thta tou= panto\j a)ciou=ntej lo/g ou, a)ll' e)n kaino/thti zwh=j eu)aggelikh=j prosi¿emen t%½ Xrist%½, kaiì th\ n a)p' au)tou= klh=sin, wÐsper tina\ ste/fanon a)nadou/menoi, xrhmati¿zome n Xristianoi¿. Tou=to dh\ to\ diabo/hton, kaiì eu)loghme/non oÃnoma kata\ pa= sa/n e)sti th\n u(p' ou)- rano/n. ¹Epeidh\ de\ hu)logh/qhmen para\ Xristou=, ka iì h(meiÍj au)to\n taiÍj eu)logi¿aij kaiì a)katalh/ktoij doco- logi¿aij kateuf rai¿nein spouda/zomen. Pa/lai me\n ga\r, hÃtoi pro\ th=j ei¹j au)to\n pi¿stewj, toiÍj ou)k ouÅsi qeoiÍj e)cufai¿nontej ta\j %©da\j, e)gelw¯meqa dikai¿wj. ¹Epe idh\ de\ to\n fu/sei Qeo\n e)gnw¯kamen, u(mnou=men au)to\n, kaiì karpo\n xeile/ wn kaiì glw¯tthj au)t%½ proskomi¿zomen, ta\j docologi¿aj au)tou= memnhme/ noi, kaÄn ei¹ ge/noito/ pwj a)na/gkh kaiì xrei¿a th=j dia\ tw½n oÀrkwn plhrofo ri¿aj, e)f' oÀt% ouÅn tw½n pragma/twn o)mou=ntai to\n Qeo\n to\n a)lhqino/n. ãE qoj me\n ga\r toiÍj tw½n ei¹dw¯lwn qerapeutaiÍj, oÀrkion eÃsq' oÀte poieiÍsqai t o\n ou)rano\n, hÄ kaiì eÀtero/n ti tw½n e)n au)t%½ stoixei¿wn. Oi¸ de\ th\n pi¿stin paradeca/menoi, kaiì tw½n ei¹j tou=to plhmmelhma/twn a)pofoitw½si neanik w½j: oÀrkion ga\r poiou=ntai mo/non to\n tw½n oÀlwn Qeo\n, au)to\n ei¹do/tej fu/s ei te kaiì a)lh- qw½j Despo/thn, kaiì eÀteron e)p' au)t%½ pantelw½j ou)de/na. Tou=to kaiì o( dia\ Mwse/wj proste/taxe no/moj: "6Ku/rion ga\r, fhsiì, to\n Qeo/n sou proskunh/seij, kaiì au)t%½ mo/n% latreu/seij, kaiì t%½ o)no/mati au)tou= o)mv=:"6 eiåta/ fhsin, oÀti "6 ¹Epilh/sontai th\n qli¿yin au)tw½n th\n pr w¯- thn, kaiì ou)k a)nabh/setai au)tw½n e)piì th\n kardi¿an:"6 kaiì qli¿yin eÃoi ken e)n tou/toij o)noma/zein, hÁn u(pe/sthsan moxqhri¿an, oÀte Qeo\n ou)k ei¹do/t ej to\n a)lhqino\n, tv= tw½n daimoni¿wn skaio/thti dedouleu/kasi. Prose/ta tte [gr. proseta/ttonto] ga\r kataqu/ein au)toiÍj, ou)xiì dh/- pou mo/non pro/bata/ te kaiì bou=j, a)lla\ ga\r kaiì ta\ eÃkgona th=j koili¿aj au) tw½n, kaqa\ ge/graptai: "6Tequ/- kasi gou=n tinej ui¸ou/j te kaiì qugate/raj. "6 Moxqhri¿a de\ kaiì e(te/rwj hÅn, to\ a)nariqmh/toij ouÀtw latreu/ein qeoiÍj , kaiì qerapeu/ein e)pei¿gesqai tou\j mh\ e)gnwsme/- nouj: ei¹ko\j de\ tou=to, k aiì e)pibouleu/esqai¿ tinaj para\ tw½n h)melhme/nwn: to\ a)peiko\j ga\r ou)de\ n e)nnoeiÍn, oÀti kratou=ntej au)tw½n oi¸ bdeluroiì kaiì miaifo/noi dai¿mo- nej, kaiì a)dikeiÍn e)du/nanto, ske/phn ou)k eÃxontaj th\n para\ Qeou=. "6Tau/thn, fhsiì, th\n e(autw½n qli¿yin e)pi- lh/sontai. ãEstai ga\r o( ou)rano\j kaino\j, kaiì h( gh= kainh/."6 Pw½j, hÄ ti¿na tro/pon; Pa/lai me\n ga\r e)no/mi- zon, qeou\ j eiånai gh=n te kaiì ou)rano/n: fw½j de\ to\ qeiÍon labo/ntej ei¹j nou=n dia\ tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=roj Xristou=, kaina\j wÐsper e)nnoi¿aj eÀcousin e)p' a u)toiÍj. Eiãsontai ga\r oÀti oi¸ me\n ou)k ei¹siì [qeoiì], poih/mata de\ tou= pa/nt wn texni¿tou kaiì dhmiourgou=. "6OuÀtw de\ diateqe/ntej, fhsiìn, ou)k eÃti mem nh/sontai tw½n prote/- rwn:"6 a)pobalou=si ga\r o(mou= t%½ ¸Ellhnism%½, kaiì aÁj e)sxh/kasi do/caj peri¿ te tw½n stoixei¿wn au)tw½n, kaiì tw½n pa/lai pep lanhko/twn, hÄ daimo/nwn, hÄ a)nqrw¯pwn, oiá tv= pla/nv sunh/goron th\n e(aut w½n pare/sthsan glw½ssan. ¹Antiì de\ th=j qli¿yewj th=j pa/lai, fhsiìn, eu) frosu/nhn kaiì a)galli¿ama eu(rh/sousin e)n au)tv=. Kaiì e)n au)tv=, ti¿ni; äH pa/ntwj fh/seien: Tv= ¹Ekklhsi¿# Xristou=. ¹Epishmh/nasqai de\ a)nagkaiÍo n, oÀti tau=ta tine\j tw½n e)chghtw½n a)na/ptousi toiÍj kairoiÍj, ou) toiÍj th=j e) pidhmi¿aj ma=llon, a)lla\ toiÍj e)some/noij meta\ to\n ai¹w½na to\n e)nesthko/t a: eÃsesqai ga\r tou\j dikai¿ouj e)n eu)frosu/nv kaiì xar#= fhsi, kaiì e)n a)t eleuth/toij tru- faiÍj, pneumatikaiÍj dhlono/ti, kaiì au)th=j th=j kti¿sewj metabalou/shj ei¹j a)nakainismo/n. ãEfh ga/r tij tw½n a(gi¿wn a)posto/lwn: "6 àHcei ga\r h(me/ra Kuri¿ou, w¨j kle/pthj, e)n v ou)ranoiì me\n r(oizhdo\n par eleu/sontai, stoixeiÍa de\ kausou/mena luqh/setai. Gh= de\ kaiì ta\ e)n au)t v= pa/nta kauqh/setai, kainou\j de\ ou)ranou\j, kaiì kainh\n gh=n, kaiì ta\ e)p agge/lmata au)tou= prosdokw½men."6 ¹Ece/stw dh\ ouÅn toiÍj e)xe/frosi to\ do kou=n e(le/sqai tw½n qewrhma/twn, ma=llon de\ tou=to/ te ka)keiÍno. ¹Apo/blht on ga\r kat' ou)de/na tro/pon to\ pefuko\j w©feleiÍn. 9 àOti i¹dou\ e)gwÜ poiw½ ¸Ierousalh\m a)galli¿ama, kaiì to\n lao/n mou eu)frosu/nhn, kaiì a)gallia/ somai e)piì ¸Ierousalh\m, kaiì eu)franqh/somai e)piì t%½ la%½ mou. Kaiì ou)k e/ti ou) mh\ a)kousqv= e)n au)tv= fwnh\ kraugh=j, kaiì ou) mh\ ge/nhtai e)keiÍ aÃw roj, kaiì pre- sbu/thj, oÁj ou)k e)mplh/sei to\n xro/non au)tou=. ãEstai ga\r o( ne/oj e(kato\n e)tw½n, o( de\ a)poqnh/skwn a(martwlo\j e(kato\n e)tw½n, kaiì e)pi kata/ratoj eÃstai.9 Baqu\ to\ qew¯rhma, kaiì a)sumfanh\j aÃgan th=j pro keime/nhj h(miÍn profhtei¿aj o( nou=j. Plh\n, w¨j eÃni, di- eipeiÍn peira/somai. ¸Ierousalh\m toigarou=n o)noma/zein eÃoiken e)n tou/toij, ou) th\n a)rxai¿an e) kei¿nhn, a)lla\ ma=l- lon th/n te e)c ¹Ioudai¿wn kaiì e)qnw½n ¹Ekklhsi¿an, tau/ -thn a)galli¿ama kaiì eu)frosu/nhn a)nadei¿cein e)pagge/l- letai, kaiì to\ pr a=gma/ e)stin a)lhqe\j, w¨j a)po\ th=j pei¿raj au)th=j marturou/menon: kathfe\ j ga\r ou)de\n e)n ¹Ekklhsi¿# Xristou=: plouteiÍ e)lpi¿si taiÍj ei¹j a)teleu/- t hton zwh\n kaiì a)mh/ruton do/can: eÃxei de\ polu\ to\ perifane\j e) n t%½de t%½ ko/sm%: hÄ ta/xa pou kaiì e(te/- rwj: ¹Agalli¿ama kaiì eu)frosu/n hn e)mautou= qh/somai, fhsiì, th\n ¸Ierousalh/m. ¸Hsqh/somai ga\r e)piì t%½ l a%½ mou: kaiì th=j qumhdi¿aj ta\j a)forma\j e)pife/rei le/gwn: Ou)ke/ti mh\ a) kousqv= e)n au)tv= fwnh\ klauqmou=, ou)de\ fwnh\ kraugh=j: w¨j e)k diabolh=j de\ tw½n a)rxaiote/rwn pragma/twn to\n th=j ¹Ekklhsi¿aj eÃpainon e)cufai¿ne i Qeo/j. Pa/lai me\n ga\r oi¸ th=j ¹Ioudai¿wn Sunagwgh=j h(gou/menoi, meta\ dw¯rwn eÃkrinon, kaiì ou)k vÃdesan di- kaiou=n o)rfano\n hÄ xh/ran. ¹Epeidh\ d e\ hÅsan lhmma/twn ai¹sxrw½n e)rastaiì, a)qw¯ou kaiì dikai¿ou kateyhfi¿- zo nto, kaiì tou\j tau=ta peponqo/taj pa=sa/ pwj a)n- a/gkh, kaiì dakrur)r(oeiÍn, kaiì katolofu/resqai meta\ kraugh=j, w¨j h)dikhme/nouj. Eiãrhtai gou=n pou periì th=j ¸Ierousalh\m dia\ fwnh=j ¸Ieremi¿ou: "6 åW po/lijyeudh/j: oÀlh ka tadunastei¿a e)n au)tv=. ¸Wj yu/xei la/kkoj uÀdwr, ouÀtwj yu/xei kaki¿a a u)th=j. ¹Ase/beia kaiì talaipwri¿a a)kousqh/setai e)n au)tv= e)piì pro/swpon au)th=j dia\ panto/j."6 ãEfh de/ tij kaiì eÀteroj tw½n a(gi¿wn profhtw½n: "6K aiì e)kondu/lizon ei¹j kefala\j ptwxw½n, kaiì o(do\n tapeinw½n e)ce/klinan."6 ¸Hsqh/somai toi¿nun, fhsiìn, e)piì t%½ la%½ mou, dikaiosu/nhj oÃnta th=j a)lh qou=j e)rga/thn o(rw½n. Dakru/sei ga\r ou)deiìj par' au)toiÍj, dh=lon de\ oÀti p leonektou/menoj: katakra/cetai de\ pa/lin ou)deiìj, w¨j h)dikhme/noj. "6Kaiì ou) mh\ ge/nhtai e)keiÍ, fhsiìn, aÃwroj kaiì presbu/thj, oÁj ou)k e)mplh/sei to\ n xro/non au)tou=. ãEstai ga\r o( ne/oj e(kato\n e)tw½n, o( de\ a)poqnh/skwn a(m artwlo\j e(kato\n e)tw½n, kaiì e)pikata/ratoj eÃstai."6 Oiåmai de\ e)gwÜ bou/le sqai¿ ti toiou=ton u(podhlou=n th=j profhtei¿aj to\n nou=n. ãAwron me\n ga\r nomi¿zein eÃoike to\n e)c e)qnw½n eÃti ne/on lao\n, periì ou fhsin o( Dabi¿d: "6 ¸O lao\j o( ktizo/menoj ai¹ne/sei to\n Ku/rion:"6 tou/toij de\ e)piste/llei kaiì o( Xristou= ma- qhth\j, le/gwn: "6 ¸Wj a)rtige/n[n]hta bre/fh to\ logiko\n kaiì aÃdolon ga/la e)pipoqh/sate."6 Ou)kou=n aÃwroj o( ne/oj, presbu/thj ge mh\n o( e)k peritomh=j, hÃgoun e)c aiàmatoj ¹Israh\l, aÀte dh\ proskeklhme/noj, k aiì kata/ ge th\n nohth\n ¹Ekklhsi¿an proeilhfw¯j: ¹All' e)n tv= klh/sei, f hsiì, tv= dia\ Xristou=, kaiì e)n kairoiÍj th=j e)pidhmi¿aj, ouÃte aÃwroj, ouÃte p resbu/thj diafora\n eÀcousi th\n kata\ tou=to au)to\ pro\j a)llh/louj: pa/nt ej ga\r eÃsontai te/- leioi, kaiì pa/ntej e)mplh/sousi to\n xro/non, toute/stin , ei¹j aÃndra te/leion a)nabh/sontai, kaiì ei¹j me/tron h(liki¿aj tou= plhrw¯m atoj tou= Xristou=. ¸O ga\r ne/oj, tout- e/stin, o( e)c e)qnw½n lao\j, eÃstai e(k ato\n e)tw½n, a)ntiì tou=, te/leioj, kaiì pepoliwme/noj ta\j fre/naj, kaiì pneum a- tikh=j h(liki¿aj ei¹j lh=cin e)la/saj: teleio/thtoj ga\r shmeiÍon, hÃtoi su/ mbolon, o( e(kato\n e)tw½n a)riqmo/j. Eiåta/ fhsin, oÀti "6 ¸O de\ a)poqnh/skwn a( martwlo\j e(kato\n e)tw½n, kaiì e)pikata/ratoj eÃstai."6 Diadei¿knusin e)n to u/toij, oÀti kaiì h( kata\ no/mon telei¿wsij, a)no/nhtoj toiÍj eÃxousin au)- th\n, ou) proshkame/noij th\n pi¿stin th\n dia\ Xristou=, kaiì th\n dia\ tou= a(gi¿ou bapti¿smatoj lu/trwsin, di' hÂj kaiì mo/nhj tou\j e)k th=j a(marti¿aj a)potr ibo/meqa logi- smou/j. Ou)kou=n kaÄn eiãtij e(kato\n e)tw½n u(pa/rxwn, fhsiì, t oute/sti, th\n teleio/thta th\n kata\ to\n no/mon eÃxoi: eiåta teleuth/seien a( martwlo\j, toute/sti, th\n e)n pi¿stei dikaiosu/nhn ou) labwÜn, eà stai kaiì e)pikata/ratoj, a)ntiì tou=, kaiì taiÍj tou= no/mou paraba/sesin eÃn oxoj eu(reqh/- setai. Ou)deiìj ga\r ge/gone tosou=toj e)n ¹Ioudai¿oij, w¨j kat a\ mhde/na tro/pon diapeseiÍn: "6Pa/ntej ga\r hÀmar- ton, kaiì u(sterou=ntai th=j do/chj tou= Qeou=, dikaiou/me- noi dwrea\n tv= au)tou= xa/riti. àOti de\ a)n o/nhtoj kaiì toiÍj kata\ no/mon teteleiwme/noij h( ei¹j tou=to spoudh\, th=j di a\ Xristou= xa/ritoj ou) proseilhmme/nhj, diadei¿knusin euÅ ma/la tisiì g egrafwÜj o( pa/nsofoj Pau=loj, oÀti sku/- bala me\n h(gh/sato ta\ e)n no/m% pa/nta, iàna Xristo\n kerda/nv, kaiì eu(reqv= e)n au)t%½ mh\ eÃxwn th\n au)tou= dikaiosu/nhn, toute/sti, th\n e)n no/m%, a)lla\ th\n dia\ pi¿stewj ¹Ihsou= Xri stou=. Gra/fetai de\ wÐsper a)noi¿aj tou\j ¹Ioudai¿ouj, ouÀtw le/gwn: "6 ¹Agn oou=ntej ga\r th\n tou= Qeou= dikaiosu/nhn, kaiì th\n i¹di¿an zhtou=ntej sth=sa i tv= dikaiosu/nv tou= Qeou= ou)x u(peta/ghsan. Te/loj ga\r no/mou Xristo\j ei¹j dikaiosu/nhn pantiì t%½ pisteu/onti."6 ãEfh de\ pa/lin: "6 ¸HmeiÍj fu/sei ¹IoudaiÍoi, kaiì ou)k e)ce)qnw½n a(martwloi¿: ei¹do/tej de\ oÀti ou) dikaiou=tai aà n- qrwpoj e)c eÃrgwn no/mou, e)a\n mh\ dia\ pi¿stewj ¹Ihsou= Xristou=, kaiì h( meiÍj ei¹j Xristo\n e)pisteu/samen."6 Kexrhma/tike de\ dia\ tou=to kata/ra X risto\j, iàna th=j tou= no/mou kata/raj e)ce/lhtai tou\j u(p' au)tv= gegono/taj: ge/graptai ga\r, oÀti "6 ¹Epikata/ratoj pa=j, oÁj ou)k e)mme/nei pa=si toiÍj g egramme/noij e)n t%½ no/m% tou= bibli¿ou tou/tou, tou= poih=sai au)ta/."6 9K aiì oi¹kodomh/sousin oi¹ki¿aj, kaiì au)toiì e)noikh/- sousi: kaiì katafuteu/so usin a)mpelw½naj, kaiì au)toiì fa/gontai to\n karpo\n au)tw½n. Kaiì ou) mh\ o i¹kodomh/swsi, kaiì aÃlloi oi¹kh/sousi: kaiì ou) mh\ futeu/swsi, kaiì aÃlloi fa/gontai. Kata\ ga\r ta\j h(me/raj tou= cu/lou th=j zwh=j eÃsontai ai¸ h(me/r ai tou= laou= mou: ta\ eÃrga tw½n po/nwn au)tw½n palaiw¯- sousin. Oi¸ de\ e)k lektoi¿ mou ou) kopia/sousin ei¹j keno\n, ou)de\ teknopoih/sousin ei¹j kata/ ran: oÀti spe/rma eu)loghme/non u(po\ Qeou= e)sti. Kaiì eÃstai priìn kekra/c ai au)tou\j, e)gwÜ ei¹sakou/somai au)tw½n. ãEti lalou/ntwn au)tw½n, e)rw½: Ti¿ e)stin;9 Ei¹rh/nhn au)toiÍj th\n a)kra/danton, feidw½ kaiì eu)me/- neian, xrhs to/thta kaiì filanqrwpi¿an e)pagge/lletai. Pa/lai me\n ga\r oi¸ e)c aiàmato j ¹Israh\l, dia\ pollh=j aÃgan a)ponoi¿aj, kaiì polueidou=j faulo/thtoj, kaiì tou= mh\ a)ne/xesqai zv=n o)rqw½j, parotru/nontej diete/loun to\n tw½n oÀlwn kratou=nta Qeo/n: tau/thj eÀneka th=j ai¹ti¿aj kata\ pollou\j v)ki¿zonto tro/ pouj: pote\ me\n ga\r kat- efqei¿ronto ta\ e)n a)groiÍj, kaiì tou\j e)piì taiÍj gh poni¿aij i¸drw½taj u(fista/menoi ma/thn, lim%½ katetru/xonto: ge/- graptai ga\r, oÀti "6Kaiì eÃdwke tv= e)rusi¿bv tou\j kar- pou\j au)tw½n, kaiì tou\j po/no uj au)tw½n tv= a)kri¿di."6 Eiãrhtai de/ pou pro\j au)tou\j kaiì di' e(no\j tw½n a( gi¿wn profhtw½n: "6Su\ spereiÍj, kaiì ou) mh\ a)mh/seij: su\ pie/seij e)lai¿an, kaiì ou) mh\ a)lei¿yv eÃlaion, kaiì oiånon ou) mh\ pi¿hte."6 Kaiì pa/lin: "6Oiãko uj custou\j oi¹ko- domh/sete, kaiì ou) mh\ katoikh/shte e)n au)toiÍj: a)mpelw½ - naj e)piqumhtou\j futeu/sete, kaiì ou) mh\ pi¿hte to\n oiånon au)tw½n."6 ¹Epe fe/ronto ga\r au)toiÍj eÃsq' oÀte kaiì pole/- mwn e)mbolaiì, wÐste tou\j me\n toiÍ j au)tw½n dapana=sqai ci¿fesi, tou\j de\ to\ paqeiÍn dedio/taj, kaiì oiãkwn a u)- tw½n kaiì th=j e)negkou/shj a)pophd#=n, kaiì ei¹j e(te/raj metan i¿stasqai xw¯raj: a)lla\ tautiì me\n oi¸ palaioiì pepo/nqasi, kaiì ou)x aÀpa c, dia\ pollh\n a(marti¿an: oià ge mh\n e)n Xrist%½ th\n dia\ pi¿stewj a(rpa/s antej xa/rin, kaiì tou\j e)k th=j a(marti¿aj a)poniya/menoi molusmou\j dia\ tou= a(gi¿ou bapti¿smatoj, ou) toiÍj e)kei¿nwn peri- pesou=ntai kakoiÍj, ouÃte mh\n tw½n au)toiÍj peponhme/- nwn pneumatikw½j a)do/khton u(pomenou=si zh mi¿an: e)n- trufh/sousi de\ ma=llon toiÍj e(autw½n katorqw¯masi, kata\ to\ e) n YalmoiÍj u(mnou/menon: "6Tou\j po/nouj tw½n karpw½n sou fa/gesai:"6 kar pw½n legome/nwn tw½n ka/twqen th=j pala/mhj sarkw½n. ¹Ekba/llei ga\r au) tou\j ou)dei¿j: ouÃte mh\n a)posobh/sei pote\ th=j doqhsome/nhj au)toiÍj par a\ Qeou= monh=j. Pollaiì ga\r monaiì para\ t%½ Patri¿: a)ll' ou)d' aÄn a)pope sou=ntai tou= klh/rou tou= doqhsome/- nou kaiì pre/pontoj taiÍj nohtaiÍj au) tw½n eu)karpi¿aij: eÃstai ga\r, fhsiìn, h( zwh\ au)tw½n kata\ ta\j h(me/raj tou= cu/lou th=j zwh=j, toute/stin a(gi¿a[n]. Toiau/th ga\r hÅn pro\ th=j paraba/s ewj e)n toiÍj prwtopla/stoij, oÀte kaiì e)ch=n au)toiÍj e)n meqe/cei gene/sqai tou= cu/lou th=j zwh=j, ouÃpw th=j bdelurota/thj kaiì qeomisou=j a(marti¿aj la- bou/shj to/pon e)n au)toiÍj. Prosepa/gei ti toiou=ton kaiì eÀteron th=j p rofhtei¿aj o( lo/goj: "6Ta\ ga\r eÃrga, fhsiì, tw½n xeirw½n au)tw½n palaiw¯so usi,"6 toute/stin, a)nameta/blhton eÀcousi th\n tw½n prakte/wn o(do/n. Oiâon dh/ ti¿ fhmi. De/dotai me\n ga\r toiÍj e)c ¹Israh\l dia\ Mw- se/wj o( no/moj: a) ll' hÅn e)n au)t%½ skia\ kaiì tu/poj, eÃxwn me\n th=j a)lhqei¿aj th\n mo/rfwsin, plh\n ouÃpw kaiì au)- th\n th\n a)lh/qeian. ¹Epeidh\ de\ e)pe/lamyen o( Xristo\ j, mete/balon oi¸ tu/poi pro\j a)lh/qeian, kaiì oiâon metekli¿- qhsan ai¸ ski aiì kaiì pepalai¿wntai, toute/stin, ou) me/- xri panto\j kekra/thke th=j e)n n o/m% politei¿aj h( du/namij. Ou)kou=n oi¸ me\n e)c aiàmatoj ¹Israh\l ou)k e)pa lai¿wsan ta\ eÃrga au)tw½n a)no/nhtoj ga\r h( nomikh\ latrei¿a, to/ ge hÂkon ei¹j tu/poujŸ, palaiw¯sousi de\ oi¸ e)n Xrist%½. Ou) ga\r eÀteroj au)toiÍj do qh/setai no/moj, w¨j meqist#=n e)piì to\ aÃmeinon tw½n eu)aggelikw½n qespism a/- twn th\n du/namin. Eiãrhtai ga/r pou pro\j to\n tw½n oÀlwn Swth=ra Xris to\n dia\ th=j tou= Ya/llontoj fwnh=j: "6 ¸H dikaiosu/nh sou dikaiosu/nh ei¹ j to\n ai¹w½na, kaiì o( no/moj sou a)lh/qeia. Oi¸ de\ e)klektoi¿ mou, fhsiìn, o u) kopia/sousin ei¹j keno\n, ou)de\ teknopoih/sousin ei¹j kata/ran."6 Dida/s kei pa/lin w¨j e)k paraqe/sewj, hÃgoun a)ntecagwgh=j tw½n pa/lai sumbeb hko/twn toiÍj ¹Iou- dai¿wn kaqhghtaiÍj: GrammateiÍj de\ ouÂtoi kaiì Fari- s aiÍoi, oiá to\n no/mon a)fe/ntej, kaiì dida/skontej didaskali¿an e)nta/lmata a) nqrw¯pwn, pate/rej me\n gego/nasi te/knwn tw½n kata\ ma/qhsin dhlono/ti, p lh\n ei¹j keno\n, kaiì ei¹j kata/ran: h(ma=j kaiì tou=to e)di¿dacen o( Swth\r, to iÍj Grammateu=si kaiì Farisai¿oij e)pitimw½n: eÃfh ga\r, oÀti "6Ou)aiì u(miÍn, G rammateiÍj kaiì FarisaiÍoi u(pokritaiì, oÀti peria/gete th\n qa/lassan kaiì th\n ch- ra\n, poih=sai eÀna prosh/luton: kaiì e)a\n ge/nhtai, poieiÍte au)to\n ui¸o\n gee/nnhj diplo/teron u(mw½n."6 Ou)kou=n e)keiÍ- noi me\n e)teknopoi¿hsan ei¹j kata/ran kaiì ei¹j keno/n: oi¸ de\ e)klektoi¿ mou, fhsiì, toute/stin, oi¸ qes pe/sioi ma- qhtaiì, hÃgoun kaqa/pac oi¸ tw½n e)mw½n qespisma/twn i¸erourgoiì , ou)k ei¹j kata/ran teknopoih/sousin, ouÃte mh\n ei¹j keno\n, kat ' e)kei¿nouj: spe/rma ga\r eu)logh- me/non eÃstai to\ spe/rma au)tw½n, eu)logh me/non de\ u(po\ Qeou=. àOti de\ proskei¿setai li¿an au)toiÍj, ta\ e)c: h(mero/th toj kaiì filanqrwpi¿aj dwrou/menoj, e(toimo/tato/n te to\ ouÅj u(pe/xwn taiÍj par' au)tw½n i¸ketei¿aij, diadei¿knusin ei¹pwÜn, oÀti "6Priìn kekra/cai au)tou\j , e)gwÜ ei¹s- akou/somai au)tw½n. ãEti lalou/ntwn au)tw½n, e)rw½: Ti¿ e)stin;"6 9To/te lu/koi kaiì aÃrnej boskhqh/sontai aÀma, kaiì le/wn w¨j bou=j fa/get ai aÃxura, oÃfij de\ gh=n w¨j aÃrton. Ou)k a)dikh/sousin, ou)d' ou) mh\ lumano u=n- tai e)piì t%½ oÃrei t%½ a(gi¿% mou, le/gei Ku/rioj.Kata\ du/o tro/pouj e)klh/ yv kaiì tau=ta: hÄ ga\r tw½n du/o law½n th\n dia\ pi¿stewj eÀnwsin katashm h/neien aÄn th=j profhtei¿aj h( du/namij, hÃgoun oÀti kaiì oi¸ pote\ qh- ri¿wn a) gri¿wn di¿khn toiÍj a(gi¿oij e)piphdh/santej, kaiì diw¯cantej th\n ¹Ekklhsi¿a n, oÃfew¯n te dienegko/ntej ou)de\n, sumbh/sontai pro\j au)tou\j, kata\ dia/qe sin kaiì o(moyuxi¿an t%½ sunde/sm% th=j ei¹rh/nhj katesfigme/noi pro\j tou= to dia\ Xristou=, tou= dikaiou=ntoj to\n a)sebh=, kaiì sulle/gon- toj to\ e)sk orpisme/non, kaiì fwtiì t%½ qei¿% katafai- dru/nontoj to\ e)skotisme/non, ka iì ta\ pa/nta meqistw½n- toj e)piì to\ aÃmeinon. PoieiÍ ga\r pa/nta kaiì metask eua/- zei, kata\ to\ gegramme/non. ãErifoi me\n ouÅn kaiì aÃrnej, i¸era/ te/ e)st i kaiì kaqara\ zw½a kata\ to\n no/mon, wÐste kaiì t%½ qei¿% prosfe/resqai q usiasthri¿%, kaiì ei¹j o)smh\n eu)wdi¿aj a)nafe/resqai t%½ Qe%½: lu/koj de\ k aiì le/wn, a)ni¿era, kaiì a)ka/qarta, kaiì e)xqra\ toiÍj w©nomasme/noij: oÃfij d e\ pro\j tou/toij a)nqrw¯p% polemiw¯tatoj, kaiì toiÍj th=j fu/sewj no/moij ei¹ j tou=to h)konhme/noj, a)lla\ toiÍj e)n Xrist%½ kekaqarme/noij, i¸era/n te ka iì e)cvrhme/nhn e)sxhko/si zwh\n, dia\ tw½n eu)aggelikw½n khrug- ma/twn sum bh/sontai, pro\j o(moyuxi¿an th\n dia\ pi¿stewj, oi¸ bdeluroi¿ pote kaiì a)ka/ qartoi, kaiì w©mo/- thtoj qhrioprepou=j mesth\n eÃxontej th\n kardi¿an. "6O uÂtoi, fhsiìn, ou)de\n a)dikh/sousin, ouÃte mh\n dia- lumanou=ntai¿ tisi tw½n e)n t%½ oÃrei t%½ a(gi¿% mou,"6 toute/sti, tv= ¹Ekklhsi¿#. Fa/gontai ga\r su\n to iÍj h(me/roij ta\ aÃgria: trofh\ de\ au)toiÍj o( Xristo\j o( aÃr- toj o( zw½n o( e)k t ou= ou)ranou= kataba\j, kaiì zwh\n di- dou\j t%½ ko/sm%: tre/fei de\ kaiì sark iì tv= i¹di¿#, pro\j a)fqarsi¿an h(ma=j a)namorfw½n kaiì zwh\n, kaiì toiÍj e(auto u= khru/gmasi, toute/sti, toiÍj eu)aggelikoiÍj: ou) ga\r e)p' aÃrt% mo/n% zh/se tai, fhsiìn, o( aÃnqrwpoj, a)ll' e)piì pantiì r(h/mati e)kporeuome/n% dia\ sto/m atoj Qeou=. ¹Epith/rhson de\ oÀti ou)k aÃrnej kaiì eÃrifoi, ta\j tw½n leo/ntwn kaiì lu/kwn eÃdontai trofa\j ou) ga\r eÃfh: Fa/gontai kre/aŸ, a)ll' oi¸ lu/k oi kaiì le/ontej taiÍj tw½n h(me/rwn kexrh/sontai, aiá dia\ tw½n a)xu/rwn shm ai¿non- tai: ou)x eÀyontai de\ a)kaqa/rtoij au)toiÍj ma=llon oi¸ kaqaroiì, ou)d e\ th\n e)kei¿nwn zhlw¯sousi politei¿an kaiì zwh/n: a)ll' oi¸ be/bhloi ma=llo n, taiÍj tw½n pra/wn kaiì kekaqarme/nwn e)pieikei¿aij a)kolouqh/sousin. 9OuÀtw le/gei Ku/rioj: ¸O ou)rano/j moi qro/noj, h( de\ gh= u(popo/dion tw½n po dw½n mou. PoiÍon oiåkon oi¹ko- domh/sete/ moi; hÄ poiÍoj to/poj th=j katapau/s ew¯j mou; Pa/nta ga\r tau=ta e)poi¿hsen h( xei¿r mou, kaiì eÃstin e)ma\ pa/nt a tau=ta, le/gei Ku/rioj. Kaiì e)piì ti¿na e)pible/yw, a)ll' hÄ e)piì to\n tapein o\n, kaiì h(su/xion, kaiì tre/monta tou\j lo/gouj mou; ¸O de\ aÃnom oj o( qu/wn moi mo/sxon, w¨j o( a)poktei¿nwn ku/na: o( de\ a)nafe/rwn semi¿dal in, w¨j aiâma uÀeion: o( de\ didou\j li¿banon ei¹j mnhmo/sunon, w¨j bla/s- fhmo j.9 ¹Ecufh/naj a)poxrw¯ntwj to\n pro/j ge ta\ eÃqnh lo/- gon, meqi¿sthsi th\ n mustagwgi¿an pro\j au)to\n hÃdh to\n ¹Israh/l. Bou/letai ga\r kaiì au)tou\j th=j kata\ no/mon a)posth=sai kaki¿aj, kaqa/per a)me/lei ka)kei¿nouj a)po foit#=n e)ke/leue th=j a)rxai¿aj a)pa/thj, kaiì th=j e)n t%½ plana=sqai bebh/l ou zwh=j: oÀti toi¿nun th=j e)n pneu/mati latrei¿aj metapoieiÍtai ma=llon, l o/gou de\ a)cioiÍ pantelw½j ou)deno\j, th\n w¨j e)n skiaiÍj kaiì tu/poij dida/sk ei safw½j: bou/letai de/ ti pro\j tou/t% kaiì eÀteron au)tou\j ei¹de/nai, w¨j k aiì aÃnw aiãrousi th\n o)fru\n, kaiì e)p' ou)deniì tw½n a)nagkai¿wn pefronh/kas i me/ga, to\n e)n toiÍj ¸Ierosolu/moij a)nasth/santej nao/n: %Óonto ga\r, oÀti kaiì to/p% perilhpto\n to\ QeiÍo/n e)sti, kaiì e)n xeiropoih/toij naoiÍj katoi keiÍ periektikw½j, kaqa\ kaiì oi¸ tw½n e)qnw½n yeudw¯numoi, kaiì ou)de\n oÃntej pantelw½j, plh\n oÀti cu/la te kaiì li¿qoi: kaiì dia\ tou=to/ fhsin: äW th=j q ei¿aj do/chj ou)k ei¹do/tej th\n u(per- oxh/n„ wÔ tw½n e)moiì proso/ntwn a)ciwma/t wn ou)k e)n- noou=ntej to\ me/geqoj„ "6Ou)rano/j moi qro/noj, h( de\ gh= u(popo/d ion tw½n podw½n mou. PoiÍon oiåkon oi¹kodomh/sete/ moi; hÄ poiÍoj to/poj th=j k atapau/sew¯j mou;"6 PlhroiÍ ga\r ta\ pa/nta to\ QeiÍon: meta\ de\ au)tou= gh = te kaiì ou)rano/j; Ei¹rh/sqw dh\ a)nqrwpoprepw½j, oÀti qro/- non eÃxwn to\n ou) rano\n, u(popo/dion de\ wÐsper ti poieiÍ- tai th\n gh=n. PoiÍoj ouÅn au)to\n de/ce tai xw½roj; hÄ poiÍoj oiåkoj a)rke/sei perilhpto/j; "6Pa/nta ga\r tau=ta, fh siìn, e)poi¿hsen h( xei¿r mou: kaiì eÃstin e)ma\ tau=ta pa/nta."6 PoiÍa de\ tau=t a; Dh=lon de\ oÀti kaiì ta\ o(rw¯- mena, kaiì tw½n o(rwme/nwn e)pe/keina: kaiì au) tou= ga\r h( kti¿sij aÀpasa, kaiì toiÍj au)tou= neu/masi parh/xqh pro\j ge/ne sin ta\ ou)k oÃnta pote/. Ti¿ toi¿nun au)t%½ prosoi¿somen w¨j ou)k au)tou=; toio u=to/n ti¿ fhsi kaiì dia\ th=j tou= Ya/llontoj fwnh=j: "6 ¹Ea\n peina/sw, ou) m h/ soi eiãpw: e)ma\ ga/r e)sti pa/nta ta\ qhri¿a tou= a)grou=, kth/nh e)n toiÍj oÃr esi kaiì bo/ej. ãEgnwka pa/nta ta\ qhri¿a tou= a)grou=, kaiì pa/nta ta\ petei na\ tou= ou)ranou=, kaiì w¨raio/thj a)grou= met' e)mou= e)stin."6 ¹Epiì ti¿na dh\ o uÅn e)pible/yw, fhsi¿n; hÄ pa/ntwj pou e)piì to\n tapeino\n kaiì h(su/xion, tout e/sti, to\n ei¹ktiko\n kaiì pra=on, kaiì tw½n e)mw½n qelhma/twn gnh/sion u(pour go\n, wÐste kaiì tre/mein tou\j oiàper aÄn ge/nointo par' e)mou= lo/goi; Shmai¿ nei de\ dia\ tou/twn to\ eu)aggeliko\n kaiì swth/rion kh/rugma: tou/touj e)fo r#=n a)cioiÍ, kaiì w¨j tapeinou\j e)piske/ptesqai. Qrasu\j ga\r kaiì a)lazwÜn o( toiÍj qei¿oij au)tou= no/moij a)ntanista/menoj, kaiì dia\ pollh=j a)peiqei¿a j, gau=ron wÐsper tina\ kaiì sklhro\n a)natei¿nei au)t%½ to\n th=j e(autou= dia noi¿aj au)xe/na: oÀti de\ a)para/dekton poieiÍtai th\n dia\ no/mou latrei¿an, k aiì dia\ mi¿souj eÃxei, safhnieiÍ le/gwn: "6 ¸O qu/wn moi mo/- sxon, w¨j o( a)po ktei¿nwn ku/na: o( de\ a)nafe/rwn semi¿- dalin, w¨j aiâma uÀeion: o( de\ dou\j li¿ banon ei¹j mnhmo/- sunon, w¨j bla/sfhmon."6 ãAqrei dh\ ouÅn oÀpw j ta\ w¨j e)n skiaiÍj kaiì tu/poij, ou)k a)po/blhta poieiÍtai mo/non, a)lla\ ga \r kaiì memi¿shken, w¨j eÃfhn: th\n ga/rtoi mo/- sxou sfagh\n, kuno\j h(geiÍtai qa/naton, a)ka/qarton de\ kaiì semi¿dalin e)leo/deu[s]ton. DhloiÍ ga\r, oiåma i, toutiì t%½ suo\j aiàmati pareika/zein au)th/n: a)ka/qarton de\ kata\ to\n n o/mon o( uÂj: tou\j de/ ge e)k liba/nou kapnou\j, e)n iãs% ti¿qetai palimfh/mou fwnh=j. Meqi¿sthsi toi¿nun dia\ tou/twn au)tou\j eiãj ge to\ bou/lesqai diaz v=n eu)- aggelikw½j, kaiì ouÀtwj [iã¼. ouÃtoi] pou ma=llon kata/ ge th\n ouÅsa n e)n t%½ no/m% skia/n. 9Kaiì ouÂtoi e)cele/canto ta\j o(dou\j au)tw½n, kaiì ta\ bdelu/gmata au)tw½n, aÁ h( yuxh\ au)tw½n h)qe/lhse. Ka)gwÜ e)kle/comai ta\ e)mpai¿gmata au)tw½n, kaiì ta\j a(marti¿aj au)tw½n a)ntapodw¯sw au)toiÍj, oÀti e)ka/lesa au)tou\j, kaiì ou)x u(ph/kousan, kaiì e)poi¿hsan to\ ponhro\n e)nan ti¿on mou. Kaiì aÁ ou)k h)boulo/mhn, e)cele/cantej.9 ¹ApologeiÍtai pa/lin, kaiì e)mfanh= kaqi¿sthsi th\n ai¹ti¿an, e)f' v kaiì a)po/pemptoj ge/gonen o( ¹Is rah\l, kai¿toi prwto/tokoj w©nomasme/noj, kaiì klh=roj Qeou= xrhmati¿saj . "6 ¹Epele/canto ga\r, fhsiìn, au)toiì ta\j o(dou\j au)tw½n, kaiì ta\ bdelu/gmat a au)tw½n, aÁ h( yuxh\ au)tw½n h)qe/lhse:"6 to\ de\, "6 ¹Epele/canto,"6 le/gwn, o u)k o)rqw½j a)pe/fhne dikasta\j e)n a)nagkai¿oij pra/gmasin, "6Ei¹po/ntaj de\ ma=llon kaiì to\ kalo\n ponhro\n, kaiì qe- me/nouj to\ sko/toj ei¹j fw½j, kaiì to\ fw½j sko/toj, kaiì to\ pikro\n gluku\, kaiì to\ gluku\ pikro/n."6 ¹Eco\n ga\r au)toiÍj dia\ tw½n eu)aggelikw½n qespisma/twn pro\j pa=n o(tiou=n a)pofe/re sqai tw½n a)ri¿stwn a)ndragaqhma/twn, kaiì prokeime/nhj au)toiÍj e)cousi¿a j a)posth=nai me\n tw½n th=j faulo/thtoj tro/pwn, a)nqele/sqai de\ to\ pefuk o\j w©feleiÍn: au)toiì, fhsiìn, h)qe/lhsan ta\j o(dou\j au)tw½n ta\j eÃcw no/mwn tw½n i¸erw½n, ta\j pagi¿daj qana/tou, kaiì ei¹j pe/tauron #Àdou katakomizou/ saj au)tou/j: a)nabai¿- nei de\ kaiì ei¹j a)na/mnhsin a)rxaiote/raj au)toiÍj a(m ar- ti¿aj: gego/nasi ga\r kata\ kairou\j, kaiì ei¹dwlola/trai, kaiì bdelugm a/twn proskunhtai¿. "6 ¹Epeidh\ toi¿nun ke/klhntai, fhsiì, kaiì ou)x u(ph/kou san,"6 ouÃte mh\n prosesxh/kasin, oiâj pro\j au)tou\j pepoi¿hmai lo/gouj. ã Efhn ga\r, oÀti "6 ¹Egw¯ ei¹mi to\ fw½j tou= ko/smou, kaiì o( pisteu/wn ei¹j e)me\, kaÄn a)poqa/nv zh/setai:"6 kaiì pa/lin: "6Deu=te pro/j me, pa/ntej oi¸ kopiw½n tej kaiì pefortisme/noi, ka)gwÜ a)napau/sw u(ma=j."6 Tau/tv tv= yh/f% loip o\n kexrh/somai tv= kat' au)tw½n o(si¿#, ka)gwÜ e)kle/comai ta\ e)mpai¿gmata au)tw½n, toute/sti, tou\j e)mpai¿zontaj, hÃgoun e)mparoinou=ntaj au)toiÍj. D hloiÍ de\ pa/ntwj tou\j peporqhko/taj th\n ¹Ioudai¿an, kaiì katemprh/santa j th\n a(gi¿an pote\ kaiì diabo/hton po/lin: dh=lon de\ oÀti tou\j ¸Rwmai¿wn str athgou/j. "6 ¹Antapodw¯sw ga\r au)toiÍj, fhsiì, ta\j a(marti¿aj au)tw½n."6 áA ga\r memi¿shka, kaiì ou)k h)boulo/mhn, e)cele/canto. 9 ¹Akou/sate to\ r(h=ma Kuri¿ou, oi¸ tre/montej to\n lo/gon au)tou=: eiãpate, a)delfoiì h(mw½n, toiÍj mi sou=sin u(ma=j kaiì bdelussome/noij, iàna to\ oÃnoma Kuri¿ou docasqv= kaiì o)fqv= e)n tv= eu)frosu/nv u(mw½n, ka)keiÍnoi ai¹sxunqh/sontai.9 Meqi¿sthsi tou\j lo/gouj e)piì pa/nta tapeino\n kaiì h(su/xion, kaiì tre/monta tou\j lo/go uj au)tou=, wÒn dh\ kaiì gego/nasin a)parxh\, kaiì prw½toi, kaiì a)pole/gdhn e)c ei- legme/noi oi¸ qespe/sioi maqhtai¿. Tre/xei de\ th=j e)nto- lh=j h( du/namij kaiì e)piì pa/ntaj e)fech=j tou\j law½n h(goume/nouj, oiá yh/f% qei¿# ke xeiroto/nhntai tw½n a(gi¿wn ¹Ekklhsiw½n, kaiì tw½n i¸erw½n khrugma/twn i¸er ourgoi¿. Tou/toij e)pita/ttei le/gwn: "6Eiãpate toiÍj misou=sin u(ma=j kaiì bd elussome/noij: ¹Adelfoiì h(mw½n."6 äH ga\r pra/ouj au)tou\j bou/letai kaiì a)necika/kouj eiånai, kata/ ge ta\j eu)aggelika\j parado/seij, kaiì dia\ th= j ei¹j lh=cin makroqumi¿aj saghneu/ein ei¹j oi¹keio/thta pneumatikh\n, tou\ j a)naneu/ontaj, kaiì paraitoume/nouj th\n pro\j au)tou\j koinwni¿an: hÃgou n e)keiÍno/ pou ta/xa diakeleu/etai, to\ khru/cai, fhmiì, toiÍj eÃqnesi, kaiì k a- le/sai pro\j qeognwsi¿an th\n a)lhqh=, tou\j peplanhme/- nouj, kaiì tw½n a)kaqa/rtwn pneuma/twn proskunhta\j ¹Ioudai¿ouj, oÀti mh\ kat' au)tou\j e) de/xonto th\n po- luqei¿+an, eÀna de\ kaiì fu/sei kaiì mo/non w¨molo/goun Qeo/ n: a)ll' ei¹ kaiì "6Memish/kasi, fhsiìn, u(ma=j, bdelu- rou\j eiånai katalogi zo/menoi, proteine/sqw kaiì ouÀ- twj au)toiÍj o( par' u(mw½n lo/goj, kaiì e)n ta/ cei kata- logize/sqwsan a)delfw½n, iàna to\ oÃnoma Kuri¿ou doca- sqv=."6 S esagh/neutai ga\r tw½n e)qnw½n h( plhqu\j ei¹j do/can Xristou=, kaiì ge/gonen e)mfanh\j e)n tv= eu)frosu/nv au)tw½n: eu)frainome/nwn ga\r tw½n e)qnw½n e)piì tv= par' au)tou= xa/riti kaiì swthri¿#, katvsxu/nqhsan oi¸ e)c ¹Israh\l w¨j a)p o/blhtoi, kaiì memishme/noi, kaiì a)me/toxoi pantelw½j th=j tw½n a(gi¿wn e)lpi ¿doj, kaiì tw½n par' au)tou= dedwrhme/nwn toiÍj pisteu/ousin ei¹j au)to/n: ei¹d e/nai de\ a)nagkaiÍon, oÀti nomikh\n le/luken e)ntolh\n, a)delfou\j o)noma/zein keleu/saj tou\j e)c e)qnw½n. ¹Apei¿- rhto ga\r toiÍj e)c ¹Israh\l to\ sunanap le/kesqai fileiÍn toiÍj peplanhme/noij. "6Ou) ga\r lalh/seij au)toiÍj ei¹rh nika\,"6 fhsiìn o( dia\ Mwse/wj no/moj, "6ou)de\ mh\ e)pi- gambreu/seij au)toiÍj : th\n qugate/ra sou ou) dw¯seij t%½ ui¸%½ au)tou=, ou)de\ th\n qugate/ra au)to u= lh/yv t%½ ui¸%½ sou: iàna mh\ a)posth/sv to\n ui¸o/n sou a)p' e)mou=, kaiì por euqeiìj latreu/sv qeoiÍj e(te/roij."6 ¹All' e)n Xrist%½ ge/gone ta\ a)mfo/tera eÁn, kaiì le/lutai to\ meso/toixon tou= fragmou=, kath/rghtai de\ kaiì o( no/mo j, tw½n e)ntolw½n e)n do/gmasi: "6Kaiì ga/r e)stin au)to\j h( ei¹rh/nh h(mw½n."6 9Fwnh\ kraugh=j e)k po/lewj, fwnh\ e)k naou=, fwnh\ Kuri¿ou a)ntapodido/nt oj a)ntapo/dosin toiÍj a)ntikeime/noij.9 Ei¹pwÜn, oÀti "6Ka)gwÜ e)kle/comai t a\ e)mpai¿gmata au)- tw½n, kaiì ta\j a(marti¿aj au)tw½n a)ntapodw¯sw au)toiÍj," 6 diadei¿knusin eu)qu\j tw½n a)peilhqe/ntwn th\n eÃkbasin, kaiì w¨j hÃdh tw½n polemi¿wn th/n te po/lin au)tw½n, kaiì to\n nao\n v(rhko/twn, fwnh\n e)k po/le wj, kaiì fwnh\n e)k naou= gene/sqai fhsiìn, w¨j a)namiìc klaio/ntwn i¸erour gw½n, kaiì sunqrhnou/ntwn a)llh/loij tw½n law½n: kaiì ga\r hÅn ei¹ko\j, th=j to u= pole/mou sumfora=j katakratou/shj au)tw½n, qrhneiÍn te kaiì o)lofu/resq ai: ou) ga\r hÅn a)po/neusij tou= kakou=, Kuri¿ou de\ fwnh\n gene/sqai fhsiìn "6a)ntapodido/ntoj a)ntapo/dosin toiÍj a)ntikeime/- noij,"6 oiâon e)pita/ttont oj kaiì diakeleuome/nou toiÍj o)loqreutaiÍj, fei¿desqai tw½n a(lo/ntwn ou)de no\j, e)piphd#=n de\ ma=llon a)gri¿wj toiÍj a)ntikeime/noij, kaiì ouÃti pou pa/n twj taiÍj tw½n polemou/ntwn o(rmaiÍj, a)lla\ ga\r qelh/masi toiÍj despotik oiÍj: tou=to ga\r au)toiÍj ge/gone pro/cenon tou= kaiì a(lw½nai, kaiì paqeiÍn. 9Priìn hÄ th\n w©di¿nousan tekeiÍn, priìn e)lqeiÍn to\n po/non tw½n w©d i¿nwn e)ce/fuge, kaiì eÃteken aÃrsen. Ti¿j hÃkouse toiou=ton; kaiì ti¿j e(w¯rake n ouÀtwj; Ei¹ wÓdine gh= e)n mi#= h(me/r#, hÄ kaiì e)te/q[x]h eÃqnoj ei¹s- a/pac, oÀt i wÓdine kaiì eÃteke SiwÜn ta\ paidi¿a au)th=j; ¹EgwÜ de\ eÃdwka th\n prosdoki¿ an tau/thn, kaiì ou)k e)mnh/sqh mou, eiåpe Ku/rioj. Ou)k i¹dou\ e)gwÜ gennw½- s an kaiì steiÍran e)poi¿hsa, eiåpe Ku/rioj;9 àOti mh\ o(lo/r)r(izoj o( ¹Israh\l a) poleiÍtai, dida/skei pa/lin. ¹Epeidh\ ga\r oÀlwj proanapefw¯nhke tv= ¸Ie-r ousalh\m th\n aÀlwsin, diame/mnhtai pa/lin tou= kat' e)klogh\n katalei¿m matoj: se/swstai ga\r ou)k o)li¿gh plhqu\j, dia\ pi¿stewj de\ dhlono/ti th=j e)n Xrist%½: bou/letai de/ ti toiou=ton u(podhlou=n: pepar%nh/kasi ga\r ei¹ j au)to\n ¹IoudaiÍoi, kaiì a)pekto/nasi to\n a)rxhgo\n th=j zwh=j. ¹Epeidh\ de\ a)nebi¿w, path/saj to\n qa/naton, a)napefoi¿thke/ te pro\j to\n e)n toiÍj ou)ra noiÍj Pate/ra kaiì Qeo\n, diekh/rutton au)to\n oi¸ qespe/sioi maqhtaiì pros la- lou=ntej aÀpasi, kaiì toiÍj pepar%nhko/si, kaiì kalou=ntej ei¹j meta/g nwsin, kaiì ei¹j swthri¿an th\n dia\ pi¿stewj, kaiì ei¹j aÃfesin a(martiw½n th\ n dia\ tou= a(gi¿ou bapti¿- smatoj. ãEfh ga\r o( Pe/troj; "6Kaiì nu=n, a)delfoiì, oiåda, oÀti kata\ aÃgnoian e)pra/cate, wÐsper kaiì oi¸ aÃrxontej u(mw½n. Me tanoh/sate ouÅn, kaiì bapti- sqh/tw eÀkastoj u(mw½n e)piì t%½ o)no/mati ¹Ihsou = Xristou=, kaiì lh/yesqe th\n dwrea\n tou= a(gi¿ou Pneu/matoj. ¸Umw½n ga/r ei¹sin ai¸ e)paggeli¿ai, kaiì toiÍj te/knoij u(mw½n."6 Tau=ta le/gontoj tou= qe spesi¿ou Pe/trou pepi- steu/kasi polloi¿. Ge/graptai gou=n e)n taiÍj Pra/c esi tw½n a(gi¿wn a)posto/lwn, oÀti prosete/qhsan e)n tv= h(me/r# e)kei¿nv yux aiì w¨seiì trisxi¿liai. Diatetele/kasi toi¿nun oi¸ qespe/sioi maqhtaiì nouqe tou=ntej tou\j e)c ¹Israh\l saghneu/ontej ei¹j pi¿stin: eiåta xro/nou dia- ge gono/toj, e)phne/xqh loipo\n tv= te tw½n ¹Ioudai¿wn xw¯r#, kaiì au)toiÍj de\ toiÍ j ¸Ierosolu/moij ta\ e)k qei¿aj o)rgh=j, w¨j ei¹sbebhko/twn hÃdh, kaiì keklhm e/nwn tw½n e)pieikeste/rwn, hÅsan de\ ouÂtoi to\ kata/leimma: tou=to dida/sk ei le/gwn: "6Priìn hÄ th\n w©di¿nousan tekeiÍn, priìn e)lqeiÍn to\n po/non tw½n w© di¿nwn e)ce/fuge, kaiì eÃteken aÃrsen."6 Priìn ga\r e)pisth=nai ta\ deina\, kaiì oiâo/n tinaj pikra\j w©diÍnaj ta\j e)k tou= pole/mou sum- fora\j kataskh=ya i th=j ¸Ierousalh\m, e)ce/fuge, tout- e/sti, pro\ tou= kindu/nou eÃteken aÃrsen, oÀ e)sti ku/hma kalo\n kaiì tripo/qhton: taiÍj ga\r tiktou/saij a)r)r(eno- tok i¿a ma=llon qate/rou prote/taktai: hÄ ta/xa pou kaiì aÃrsen to\ texqe/n: ou) ga\r qhlu/netai pro\j malakismou\j o( e)n Xrist%½ lao/j. Fro/nhma ga\r a)n droprepe/j e)stin e)n au)t%½ kaiì neaniko\n, kaiì tou/tou ma/rtuj o( maka/- ri oj Pau=loj gra/fwn: "6Oi¸ de\ tou= ¹Ihsou= Xristou= th\n sa/rka e)stau/rws an, su\n toiÍj paqh/masi kaiì taiÍj e)piqumi¿aij."6 Eiåta th=j qei¿aj duna/mew j th\n u(perbolh\n, w¨j e)nerghsa/shj kaiì tou=to, polu\ qau=ma poieiÍtai le/ gwn: "6Ti¿j e(w¯raken ouÀtwj; ei¹ wÓdine gh= e)n mi#= h(me/r#, hÄ kaiì e)te/xqh eÃqn oj ei¹sa/pac, oÀti wÓdine kaiì eÃteke SiwÜn ta\ paidi¿a au)th=j;"6 Ti¿j ga\r o( a) kou/saj, fhsiìn, hÄ ti¿j e(w¯rake gh=n, hÃtoi xw¯ran o(lo/klhron, a)nablasth/ sasan e)n h(me/r# mi#= tou\j plhrw½sai duna- me/nouj au)th/n; åAra ga\r ei¹s a/pac, toute/stin, u(f' eÁn eÃqnoj oÀlon e)te/xqh pw¯pote; a)ll' ouÀt w, fhsiìn, "6 ¸H SiwÜn eÃteke ta\ paidi¿a au)th=j."6 To\ ga\r e)n h(me/r# mi#= t reiÍj xilia/daj prosteqeiÍnai yuxa\j, kaiì pneumatikh\n a)nage/nnhsin u(p omeiÍnai dia\ th=j pi¿stewj kaiì tou= a(gi¿ou bapti¿smatoj, pw½j ou)k e)nargw½ j eiàh aÄn eÃqnouj o(lo- klh/rou ku/hsij kaiì a)po/tecij; ¹All', "6 ¹EgwÜ, fhsiì, de/dwka th\n prosdoki¿an tau/thn."6 Proei¿rhtai ga\r kaiì tou=to dia\ fwnh= j a(gi¿wn profhtw½n, kaiì proeph/g- geltai Qeo\j au)tv= th\n polupaidi¿an: "6 Plh\n ou)k e)mnh/sqh mou, fhsiì Ku/rioj, kai¿toi steiÍran kaiì gennw½san e) gwÜ pepoi¿hka."6 ¸O de\ tou/twn eÃxwn th\n e)cousi¿an, pw½j aÄn aÃpaida gene/ sqai sunexw¯rhsen au)th\n, eiãper h)qe/lhse, th\n ei¹j au)to\n pi¿stin pros hkame/nh, polu/paij te kaiì euÃpaij o)fqh=nai toiÍj a)na\ pa=san th\n gh=n; e) peidh\ de\ ge/gonen a)peiqh\j, sklhra\, kaiì dusa/gwgoj, e)steirw¯qh me\n auÀ th, gege/nnhke de\ h( tw½n e)qnw½n xw¯ra to\n a)riqmou= krei¿ttona kaiì e)pe/- ke ina lao/n: kaiì au)to\ dh\ toutiì dida/skei le/gwn o( qespe/sioj profh/thj ¸H sai¿+aj, w¨j pro/j ge th\n e)c e)qnw½n ¹Ekklhsi¿an: "6Eu)fra/nqhti, steiÍra h( o u) ti¿ktousa, r(h=con kaiì bo/hson h( ou)k w©di¿nousa, oÀti polla\ ta\ te/kna th= j e)rh/mou ma=llon, hÄ th=j e)xou/shj to\n aÃndra."6 9Eu)fra/nqhti ¸Ierousa lh\m, kaiì panhguri¿sate e)n au)tv=, pa/ntej oi¸ a)gapw½ntej au)th/n. Xa/rhte xar#= pa/ntej oÀsoi penqeiÍte e)p' au)th=j, iàna qhla/- shte kaiì e)mplhsqh=te a)po\ mastou= paraklh/sewj au)th=j, iàna e)kqhla/santej trufh/shte a)po\ ei¹s- o/dou do/chj au)th=j. àOti ta/de le/gei Ku/rioj: ¹Idou\ e)gwÜ e)kkli¿nw e)p' au)tou\j w¨j potamo\j ei¹rh/nhj, kaiì w¨j xeima/r)r(ouj e)piklu/zwn do/can e)qn w½n.9 Xai¿rein e)pita/ttei tv= ne/# kaiì nohtv= SiwÜn, hÃgoun ¸Ierousalh\m, hÀtij e)stiìn ¹Ekklhsi¿a Qeou= zw½ntoj, hÁn au)to\j e(aut%½ pare/sthsen o( Xri sto\j aÃspilon kaiì aÃmwmon, eÃk te tw½n ¹Ioudai+kw½n tagma/twn, kaiì e)k th= j tw½n e)qnw½n a)ge/lhj. Sunh=ye ga\r tou\j du/o laou\j ei¹j eÀna kaino\n aÃnqr wpon, poiw½n ei¹rh/nhn, kaiì a)pokatal- la/caj tou\j a)mfote/rouj e)n e(niì sw¯ mati pro\j to\n Pa- te/ra. Pre/poi d' aÄn to\ xai¿rein au)tv=: meme/stwtai ga\ r e)lpi¿dwn tw½n u(pe\r nou=n kaiì lo/gon. "6Ou) ga\r eiåden o)fqalmo\j, fhsiì, k aiì ouÅj ou)k hÃkouse kaiì e)piì kardi¿an a)nqrw¯pou ou)k a)ne/bh, aÁ h(toi¿mase n o( Qeo\j toiÍj a)gapw½sin au)to/n:"6 h(sqh=nai¿ ge mh\n proste/- taxe tou/j t e oÃntaj e)n au)tv= kaiì a)gapw½ntaj au)th/n: eiåen d' aÄn ouÂtoi pa/lin oi¸ a)ne/x ontej wÐsper au)th\n, kaiì taiÍj a)mwmh/toij didaskali¿aij polutro/pwj st hri¿- zontej, kaiì oÀsoi penqou=sin e)p' au)th=j, kata/ ge th\n au)tou= tou= Swt h=roj fwnh/n: "6Maka/rioi, fhsiìn, oi¸ penqou=ntej, oÀti au)toiì paraklhqh/so ntai."6 To\ de/ ge pe/nqoj e)n tou/toij th\n tw½n eu)agw½n a)ndragaqhma/twn u(pofai¿nei kato/rqwsin: i¸drw½ta ga\r eÃxousi to\n o)nh- sifo/ron, kaiì tlhpa qou=si neanikw½j, ou)x iàna ti tw½n e)pigei¿wn kerda/nwsin, a)ll' iàna tw½n pa ra\ Qeou= xari- sma/twn a)napimpla/menoi, qumhdi¿aj a(pa/shj ge/nwntai mestoi¿: tou=to ga\r au)toiÍj u(pisxneiÍtai le/gwn: "6 àIna qhla/shte kaiì e)m plhsqh=te a)po\ mastou= paraklh/sewj au)th=j."6 Pro/swpon de\ aÀpac gun aiko\j periqeiìj tv= ne/# SiwÜn, e)pime/nei tv= tou= lo/gou tropv=, kaiì th\n e)n au)tv= para/klhsin th\n dia/ ge, fhmiì, tou= a(gi¿ou Pneu/matoj, mastoiÍj pa reika/zei kaiì ga/lakti. Eiãrhtai ga/r pou pro\j au)th\n kaiì e)n tv= t w½n ¹Asma/twn, oÀti "6 ¹Agaqoiì mastoi¿ sou u(pe\r oiånon."6 Prw¯th de\ pa/ntw j toiÍj th\n pi¿stin prosieme/noij th\n ei¹j to\n Qeo\n h(mw½n ¹Ihsou=n to\n Xri sto\n nhpiopreph\j prosa/getai trofh\, tout- e/stin, o( trufero\j kaiì a(plo u=j th=j kathxh/sewj lo/goj: ouÀtw ga/r pou kaiì o( Pau=loj prospefw¯nhke/ tisin, ei¹pw¯n: "6Ga/la u(ma=j e)po/tisa, ou) brw½ma: ouÃpw ga\r h)du/nasqe, a)ll' ou)de\ eÃti nu=n du/nasqe."6 àOti de\ ou)k a)eiì nhpi¿ouj te eiånai kaiì o(ra= sqai pre/pei, tou\j oiàper aÄn oÀlwj to\n th=j kathxh/sewj e)kpi¿nousi lo/gon , xrh=nai de\ ma=llon a)nafoit#=n, kaiì ei¹j aÃndra te/leion, kaiì ei¹j me/tron h(liki¿aj tou= plhrw¯matoj tou= Xristou=, iàna to\n a)kribh= kaiì e)chtasme/n on e)p' au)t%½ lo/gon sunie/nai du/nwntai loipo\n, e)di¿dace prostiqei¿j: "6 àIn a e)kqhla/santej trufh/shte, a)po\ ei¹so/dou do/chj au)th=j."6 To\ e)kqhla/s antej de/ fhsin, a)ntiì tou=, mastw½n eÃcw kaiì qhlh=j gegono/tej, hÃgoun a)po gegalaktisme/noi, toute/stin, ou)k eÃti me/nontej nh/pioi, telou=ntej de\ wÐ sper e)n e)fh/boij hÃdh kaiì a)ndra/si, kaiì th=j sterea=j e)fie/menoi trofh=j, e) ntrufu/shte a)po\ ei¹so/dou do/chj au)th=j: kaiì do/can me\n o)noma/zei Xristo\ n ouÀtw ga/r pou kaiì o( Ya/llwn fhsiì periì au)tou=, "6Tou= kataskh- nw½s ai do/can e)n tv= gv= h(mw½n"6Ÿ: eiãsodon de\, th=j meta\ sarko\j oi¹konomi¿aj to\ musth/rion: Qeo\j wÑn fu/sei ge/gonen aÃnqrwpoj, kaiì oiâon ei¹sbe/bhken ei¹j to/nde to\n ko/smon dia\ th\n sa/rkwsin. ¹Entrufw½si toi¿nun oi¸ to\n a)krib

al.

h= th=j periì au)tou= pi¿stewj ei¹do/tej [ do/ntej] lo/gon, kaiì ti¿na tro/pon e i¹sbe/bhken ei¹j th\n oi¹koume/nhn h( do/ca, toute/sti Xristo\j, manqa/nontej: dia\ tou=to kaiì o( qespe/sioj profh/thj eu)qu\j, kaiì parezeugme/nwj, th\n e) mfa/neian au)tou= th\n meta\ sarko\j kaqi¿sthsin e)nargh=: iàsthsi ga\r to\ a u)tou= pro/swpon le/gontoj, oÀti "6 ¹Idou\ e)kkli¿nw e)p' au)tou\j, w¨j pota- mo\ j ei¹rh/nhj, kaiì w¨j xeima/r)r(ouj e)piklu/zwn do/can e)qnw½n."6 Potamo\j me\n ouÅn ei¹rh/nhj, kaiì xeima/r)r(ouj trufh=j, o( Xristo\j ouÀtw ga\r au)to\n kaiì o( qespe/sioj Dabiìd o)noma/zei le/gwn: "6 ¸Wj e)plh/qunaj to\ eÃleo/j sou o( Q eo/j„ oi¸ de\ ui¸oiì tw½n a)nqrw¯pwn, e)n ske/pv tw½n pte- ru/gwn sou e)lpiou=si: mequsqh/sontai a)po\ th=j pio/thtoj tou= oiãkou sou, kaiì to\n xeima/r)r(oun th= j trufh=j sou potieiÍj au)tou/j."6 Kaiì pa/lin: "6Tou= potamou= ta\ o(rmh/ma ta eu)frai¿nousi th\n po/lin tou= Qeou="6Ÿ: e)kke/- klike de\, kaiì oiâon a)mfil afesta/toij na/masin e)pe/kluse tw½n e)qnw½n th\n do/can, toute/sti, to\ ti¿mi on tw½n e)qnw½n, hÃtoi to\ dedocasme/non aÀpan. Ou) ga\r pa/ntej pepi- steu/k asin, ouÃte mh\n e)doca/sqhsan, a)ll' w¨j o( Pau=lo/j fhsi periì tou= Qeou= k aiì Patro\j, "6OuÁj proe/gnw kaiì prow¯rise summo/rfouj th=j ei¹ko/noj tou= Ui¸ou= au)tou=, tou/touj kaiì e)ka/lesen: ouÁj de\ e)ka/lese, tou/- touj kaiì e)do/ case."6 To/ ge mh\n, "6 ¹Ekkli¿nw[n],"6 le/gwn, di¿dwsi toiou=ton e)nnoeiÍn: ¸H me\n ga\r o(do\j au)t%½ kaiì porei¿a, kata\ pro/qesin kaiì eu)doki¿an tou= Pat ro\j pro\j tou\j e)c aiàmatoj ¹Israh/l: eÃfh gou=n oÀti "6Ou)k a)p- esta/lhn, ei¹ mh\ ei¹j ta\ a)polwlo/ta pro/bata oiãkou ¹Israh/l."6 ¹Epeidh\ de\ a)pew¯sant o th\n pi¿stin, e)c-e/klinen a)p' au)tw½n kaqa\ ge/graptai, kaiì taiÍj tw½n e)qnw½ n a)ge/laij th\n e)k tw½n i¸erw½n nama/twn para/klh- sin e)xari¿sato, toute/s ti, to\ eu)aggeliko\n kaiì swth/rion kh/rugma, di' ou th\n pro\j au)to\n ei¹rh/n hn keker- dh/kasi, kaiì di' au)tou= sunh/fqhsan kat' oi¹keio/thta th\n pneu matikh\n t%½ Qe%½ kaiì Patri¿. 9Ta\ paidi¿a au)tw½n e)p' wÓmwn a)rqh/s ontai, kaiì e)piì go/nata paraklhqh/sontai. ¸Wj eiã tina mh/thr parakal e/sei, ouÀtwj ka)gwÜ parakale/sw u(ma=j. Kaiì e)n ¸Ierousalh\m paraklhq h/sesqe, kaiì oÃye-sqe, kaiì xarh/setai u(mw½n h( kardi¿a, kaiì ta\ o)sta= u(m w½n w¨j bota/nh a)nateleiÍ. Kaiì gnwsqh/setai h( gh= Kuri¿ou toiÍj sebome/no ij au)to/n.9 ¹Amfilafesta/thn h(miÍn th\n para/klhsin e)pagge/l- letai, k aiì feidou=j a(pa/shj e)pi¿dosin, wÐste kaiì po/nou di¿xa panto\j katorqou=n du/nasqai to\ a)re/skon au)t%½. Oi¸ ga\r eÃti nhpia/zontej e)n au)toiÍj, fhsiì, kaiì ta\j fre/naj ouÃpw teteleiwme/noi, bre/fesin e)n iãs% mikroiÍj e)p' wÓm wn a)rqh/sontai, kaiì e)piì gona/twn paraklhqh/- sontai: eÃqoj ga\r ouÀtw m htra/sin e)pimeleiÍsqai nh- pi¿wn. ¹Oli¿ga toi¿nun, fhsiì, paraxwrh/sw mht riì, parakale/sw de\ ouÀtw tou\j a)dranh= te/wj eÃxontaj nou=n, w¨j e)lleiÍy ai mhde\n tw½n telou/ntwn ei¹j a)na/pau- sin au)toiÍj: tiqhnou/menoi de\ ouÀtw, fhsiì, kaiì dia\ pa/shj i¹o/ntej feidou=j kaiì a)ga/phj, oÃyesqe/ te dia\ kair ou= kaiì th\n aÃnw po/lin th\n e)poura/nion ¸Ierousa- lh/m: plhsqh/sesqe qum hdi¿aj, kaiì w¨j e)n ta/cei po/aj a)naqalh/sei ta\ pa/ntwn u(mw½n o)sta=. ¹Eger qh/sontai ga\r oi¸ nekroiì, kaiì a)nasth/sontai oi¸ e)n toiÍj mnhmei¿oij, th\n p ara\ Xristou= plouth/santej dro/son, toute/sti, to\ pneu=ma to\ zwopoio/n: ouÀtw ga/r pou/ fhsin o( Ya/llwn pro\j to\n Qeo\n periì tw½n e)n gv= keime/nw n: "6 ¹EcaposteleiÍj to\ pneu=ma/ sou, kaiì ktisqh/sontai, kaiì a)nakainieiÍ j to\ pro/swpon th=j gh=j."6 àWsper ouÅn ta\ e)n a)groiÍj a)nqh/santa meta\ br axu\ pi¿ptei, kaiì marai¿ne- tai e)arinou= ge mh\n e)nsta/ntoj kairou=, pa/lin a)ni¿sxei: kaiì fai¿netai: ouÀtw ta\ e)n tv= gv= tw½n teqnew¯twn lei¿yana, ka ta\ to\n th=j paliggenesi¿aj kairo\n a)r)r(h/t% duna/mei Qeou= pa/lin a)natel ou=sin. ¹Egerqh/sontai ga\r, w¨j eÃfhn. "6To/te dh\, to/te gnwsqh/setai h( xeiì r Kuri¿ou toiÍj sebome/noij au)to/n."6 XeiÍra/ ge mh\n e)n tou/toij, hÄ th\n du/ namin au)tou= fhsin, hÃgoun to\n Ku/- rion h(mw½n ¹Ihsou=n to\n Xristo\n, di' o u ta\ pa/nta, kaiì e)n %Ò ta\ pa/nta. Di' au)tou= ga\r pa/lin kaiì h( tw½n nekrw½ n a)nabi¿wsij. ¹Apote/lesma ga\r th=j au)tou= duna/mewj eiãh aÄn, kaiì to\ i¹ sxu/sai parenegkeiÍn ei¹j uÀparcin ta\ ou)k oÃnta pote\, kaiì peponqo/ta th\n fqora\n, a)nakai- ni¿sai pa/lin ei¹j to\ e)n a)rxaiÍj. 9Kaiì a)peilh/sei toiÍj a)peiqou=sin: ¹Idou\ ga\r Ku/rioj w¨j pu=r hÀcei, kaiì w¨j kataigiìj ta\ aÀrmat a au)tou=, tou= a)podou=nai e)n qum%½ e)kdi¿khsin, kaiì a)poskorakismo\n e)n flogiì puro/j. ¹En ga\r t%½ puriì Kuri¿ou kriqh/setai pa=sa h( gh=, kaiì e)n tv= r(omfai¿# au)tou= pa=sa sa/rc: polloiì traumati¿ai eÃsontai u(po\ Kuri¿ou, oi¸ a(gnizo/menoi kaiì kaqari- zo/menoi ei¹j tou\j kh/pouj, kaiì e)n toiÍj proqu/ roij eÃsqontej kre/a u(w½n kaiì ta\ bdelu/gmata kaiì to\n mu=n, e)piì to\ au)to\ a)nalwqh/sontai, eiåpe Ku/rioj. Ka)gwÜ ta\ eÃrga au)tw½n kaiì to\n logismo\n au)tw½n e)pi¿stamai.9 ¹Apoxrw¯ntwj parakale/saj tou\j e)n tv= ne/# SiwÜn , toute/sti, tv= ¹Ekklhsi¿#, kaiì diarkesta/thn au)toiÍj e)paggeila/menoj t h\n para/klhsin, kaiì pneumatikw½n a)gaqw½n xorhgi¿an, eÃti te pro\j tou/toij th\n e)k nekrw½n a)nabi¿wsin, kaiì ta\j aÃnw mona\j, kaiì th\n a u)to/qi do/can ou)k a)zh/mion eÃsesqai¿ fhsi toiÍj a)peiqeiÍn e(lome/noij au)t%½ to\ e)piì tou/toij e)gxei¿rhma. àHcei ga\r w¨j pu=r, fhsi¿: katabh/setai ga\r e)c ou)ranw½n, e)n tv= do/cv tou= Patro\j au)tou= meta\ tw½n a(gi¿wn a)gge/lwn. Tou=to ga\r to\ aÀrma au)tou=, kata\ to\ e)n YalmoiÍj u(mnou/menon, "6To\ aÀrm a tou= Qeou= muriopla/sion, xilia/dej eu)qhnou/ntwn."6 àHcei de\ a)podw¯sw n e)kdi¿khsin e)n qum%½, kaiì a)poskorakismo\n e)n flogiì puro/j. ¸O de\ a)po sko- rakismo\j dhloiÍ th\n a)pobolh/n: e)reiÍ ga\r toiÍj teqnew½- sin e)n a(mar ti¿aij: "6Poreu/esqe a)p' e)mou=, kathra- me/noi, ei¹j to\ pu=r to\ ai¹w¯nion, to\ h(toimasme/non t%½ dia- bo/l% kaiì toiÍj a)gge/loij au)tou=:"6 kriqh/setai ga\ r ouÀtw, fhsiìn, h( su/mpasa gh=, kaiì wÐsper a)po\ r(om- fai¿aj th=j qei¿aj o)r gh=j plhge/ntej polloiì traumati¿ai genh/sontai. OuÂtoi d' aÄn eiåen oi¸ th\n aÃfukton dexo/- menoi di¿khn, kaiì ei¹j aÃsbeston tre/xontej flo/ga, kaiì se iraiÍj tw½n i¹di¿wn plhmmelhma/twn katesfigme/noi: ma/lista de\ tw½n aÃll wn u(penexqh/sontai tv= di¿kv, fhsiìn, oi¸ a(gnizo/menoi kaiì kaqarizo/menoi ei¹j tou\j kh/pouj, toute/stin, oi¸ parwsa/menoi me\n th\n dia\ Xristou= lu/ trwsin, kaiì th\n dia\ tou= a(gi¿ou bapti¿sma- tej a)tima/santej xa/rin, dika iou=san to\n a)sebh=, kaiì panto\j ai¹tia/matoj a)palla/ttousan tou\j taiÍj a(mar- ti¿aij memolusme/nouj: a)gaph/santej de\ ma=llon to\ e)n pla/nv kaiì a)gnoi¿# peripateiÍn, kaiì qeoiÍj toiÍj ou)k ouÅsi proskuneiÍn, oiá kaiì ke/xrh ntai perir)r(anthri¿oij a)kaqa/rtoij kaiì r(uparoiÍj. Periagni¿zontai ga\r, w¨j gou=n oiãontai, kata\ sfa=j au)tou\j planw½ntej kaiì pla- nw¯menoi. äH ga\r uÀdasi kater)r(ai¿nonto, hÃgoun d#=daj pu=r perienegko/ntej ku/kl%, di

al.

asmh/xein ta\j e(autw½n yuxa\j tw½n e)k faulo/thtoj logismw½n [ molus mw½n] %Óonto. àOti de\ kosmio/thtoj kaiì e)pieikei¿aj ou)dei¿j e)sti pantelw½ j para/ ge toiÍj toiou/toij o( lo/goj, a)ll' ou)de\ nou=j a)nqrwpopreph\j, par asuneblh/qhsan de\ ma=llon toiÍj kth/nesi toiÍj a)noh/toij, diadei¿knusin ei¹pwÜn, oÀti a(gni¿zontai me\n e)n kh/poij, toute/stin, e)n toiÍj aÃlsesin, hÃgoun drumoiÍj, u(poka/tw druo\j kaiì leu/khj, kaiì de/ndrou suskia/zontoj. ¹Ec% kodo/mhntai ga\r par' au)tw½n au)to/se bwmoiì kaiì teme/nh toiÍj dai¿- mosin, e)n de\ toiÍj proqu/roij tw½n temenw½n hÃsqion kre/aj uÀeion. ¹Apo/deicij de\ k aiì tou=to trufh=j. Pros- eku/noun de\ kaiì ta\ bdelu/gmata kaiì to\n mu=n. K aq- i¿konto ga\r iãswj ei¹j tou=to frenoblabei¿aj tw½n deisi- daimo/nwn tine\ j, w¨j kaiì muw½n eÃxein e)n shkoiÍj i¸dru/- mata/ te kaiì tu/pouj. ¹All' ouÂtoi pa/ntej, fhsiìn, e)piì to\ au)to\ a)nalwqh/sontai, toute/stin, o(mou= toiÍj a)peiq h/sasin e)c ¹Israh/l: "6 ¹EgwÜ ga\r eÃgnwn ta\ eÃrga au)tw½n kaiì to\n logismo\n au)tw½n."6 Logismo\n de/ fhsi ta\j e)nqumh/seij, aiâj a)kolouqh/santej ai¹sx rw½n e)pixei- rhma/twn gego/nasin eu(retaiì, di' wÒn au)toiÍj kaiì h( tw½n bdelu gma/twn ge/gonen ei¹sfora\, kai¿toi de/on e(niì t%½ fu/sei kaiì a)lhqw½j latre u/ein Qe%½. 9 ãErxomai sunagageiÍn pa/nta ta\ eÃqnh, kaiì ta\j glw¯ssaj. Kaiì hÀcousi, kaiì oÃyontai th\n do/can mou, kaiì katalei¿yw e)p' au)tou\j s hmeiÍa, kaiì e)capostelw½ e)c au)tw½n seswsme/nouj ei¹j ta\ eÃqnh, kaiì ei¹j QarseiÍj, kaiì Fou\d, kaiì Lou\d, kaiì Moso\x, kaiì Qobe\l, kaiì ei¹j th\n ¸El la/da, kaiì ei¹j ta\j nh souj ta\j po/r)r(w, oiá ou)k a)khko/asi¿ mou to\ oÃnoma, ou)de\ e(wra/kasi th\n do/can mou, kaiì a)naggelou=si¿ moi th\n do/ca n e)n toiÍj eÃqnesin.9 ¹Anakefalai¿wsin wÐsper tina\ tou= panto\j lo/gou, kaiì a(pa/shj profhtei¿aj dia\ toutwniì poieiÍtai Xri- sto\j, kaiì w¨j e)n bra xe/si kaiì sunestalme/noij a)pag- ge/llei ta\ a)p' a)rxh=j me/xri te/louj, ka iì th=j meta\ sarko\j oi¹konomi¿aj th\n du/namin. Diame/mnhtai ga\r kaiì th=j klh/sewj tw½n e)qnw½n, kaiì th=j tw½n a(gi¿wn a)po- sto/lwn a)nadei¿cewj, kaiì oÀti proskunhqh/setai para\ pa/shj th=j u(p' ou)rano/n. ¸O me\n ga\r pa/lai no/moj, eÁn kaiì mo/non sunh/gagen eÃqnoj, dh=lon de\ oÀti to\ e)c ¹Israh\l, kaiì mi¿an e)ka/lese glw½ssan. ¸O de\ Ku/rioj h(mw½n ¹Ih-sou=j Xristo\j ou)xiì mo/ noij toiÍj e)c aiàmatoj ¹Israh\l, th=j meta\ sarko\j oi¹konomi¿aj th\n du/nami n e)xari¿zeto, a)lla\ ga\r eÃqnei pantiì kaiì a(pa/saij glw¯ssaij. ãEfh gou= n dia\ th=j tou= Ya/llontoj lu/raj: "6 ¹Akou/sate tau=ta, pa/nta ta\ eÃqnh: e) nwti¿sasqe, pa/ntej oi¸ katoi- kou=ntej th\n oi¹koume/nhn:"6 ou)kou=n aÀpanta j me\n sun- a/cw, fhsi¿n: "6 àHcousi, kaiì oÃyontai th\n do/can mou."6 Ke/kl hntai ga\r dia\ pi¿stewj, kaiì oi¸ pote\ makra\n oÃntej gego/nasin e)ggu\j, ka iì teqe/antai th\n do/can au)tou=: pw½j, hÄ ti¿na tro/pon; ¹Akhko/asi ga\r dia\ tw½n eu)agge- likw½n khrugma/twn, oÀti kaiì i¹sourgo\j kaiì i¹sosqenh/j e)sti t%½ Qe%½ kaiì Patriì, kaiì tw½n u(pe\r lo/gon ge/gonen a)potelesth\j, wÐste k aiì nekrou\j e)k mnhma/twn e)geiÍrai, kaiì tufloiÍj e)neiÍnai to\ fw½j, eÀtera/ te pro\j tou/toij e)rga/sasqai ta\ panto\j aÃcia kaiì lo/gou, kaiì qau/ma- toj. ãHgoun kaq' eÀteron tro/pon: teqe/antai th\n do/can au)tou=, mustagwghqe/ ntej oÀti Qeo\j hÅn o( Lo/goj, kaiì ge/gonen aÃnqrwpoj: ou) ga\r kata\ tou\j ¹Io udai¿ouj oi¸ e)c e)qnw½n ei¹rh/kasi: "6Diati¿ su\ aÃnqrwpoj wÔn poieiÍj seaut o\n Qeo/n;"6 ¹Epegnwko/tej de\ ma=llon to\ e)p' au)t%½ musth/rion, ta\j i¸era\j e)kei¿naj a)nabow½si fwna/j: "6Su\ eiå o( Xristo\j o( Ui¸o\j tou= Qeou= tou= zw½n toj,"6 kaiì mh\n ka)keiÍno pro\j tou/t% to\ dia\ tw½n a(gi¿wn a)posto/- lwn, "6 ¹ Alhqw½j Qeou= Ui¸o\j eiå."6 Te/qeitai de\ kaiì e)p' au)toiÍj shmeiÍon: w¨j ga\r o( Pau=lo/j fhsin, "6 ¹Esfra- gi¿sqhmen t%½ pneu/mati th=j a)polutrw¯sewj, k aiì taiÍj a(pa/ntwn h(mw½n kardi¿aij e)nemorfw¯qh Xristo\j dia\ metoxh=j to u= a(gi¿ou Pneu/matoj."6 ¹Apo\ de/ ge tw½n a)nase- swsme/nwn, fhsiìn, a)poste lw½ ei¹j ta\ eÃqnh, ei¹j tou/sde kaiì tou/sde. ãEqnh de\ tau=ta ta\ me\n ei¹j e(sp e/ran, ta\ de\ ei¹j h)w½, ta\ de\ kaiì e)n toiÍj boreiote/roij, hÃgoun kata\ th\n ¸E llh/nwn xw¯ran, kaiì ei¹j ta\j e)pe/keina nh/souj. "6 ¹EkeiÍ, fhsiìn, a)naggelo u=si th\n e)mh\n do/can."6 Ou) ga\r sesigh/kasin oi¸ maqhtaiì, diekh/rucan de\ pantaxou= to\ Eu)agge/lion th=j basilei¿aj, kaiì tw½n i¸erw½n khrugma/- tw n th\n du/namin. 9Kaiì aÃcousi tou\j a)delfou\j u(mw½n e)k pa/ntwn tw½n e)qn w½n dw½ron Kuri¿% meq' iàppwn kaiì a(rma/- twn, e)n lamph/naij h(mio/nwn met a\ skiadi¿wn, ei¹j th\n a(gi¿an po/lin ¸Ierousalh\m, eiåpe Ku/rioj, w¨j aÄn e)ne/ gkaisan oi¸ ui¸oiì ¹Israh\l e)moiì ta\j qusi¿aj au)tw½n meta\ yalmw½n ei¹j to\n oiåkon Kuri¿ou, kaiì a)p' au)tw½n lh/yomai i¸ereiÍj kaiì Leui¿+taj, eiåpe Ku/r ioj.9 àOti pa/nth te kaiì pa/ntwj e)nergo\n eÃstai kaiì eÃgkarp on to\ dia\ tw½n a(gi¿wn a)posto/lwn kh/rugma para\ toiÍj w©nomasme/noij eÃqn esi kaiì taiÍj au)tw½n xw¯-raij, diadei¿knusin e)n tou/toij: "6Tou\j ga\r a)del fou\j u(mw½n,"6 fhsiìn, iàn' o( lo/goj vÅ pro\j tou\j e)c aiàmatoj ¹Israh\l pisteu/ santaj, "6a)po\ tw½n e)qnw½n aÃcousi dw½-ron t%½ Kuri¿%."6 ¹Ana/qhma ga\r wÐ sper ei¹j do/can Qeou= tw½n e)qnw½n ge/gonen h( plhqu\j, a)phllagme/nh me\n pan-to\j ai¹tia/matoj dia\ th=j pi¿stewj, kaiì pa/nta r(u/pon a)pobalou=sa di a\ tou= a(gi¿ou bapti¿smatoj, ce/nion de\ wÐsper a)postolikw½n spoudasma/t wn proskomisqe\n t%½ Qe%½. Kauxw½ntai gou=n e)p' au)t%½ dh\ tou/t%, xara\n au)-tou\j kaiì ste/fanon e(autw½n o)noma/zontej. àOti de\ a)po-nwta/th li¿an, kaiì i¸drw½toj di¿xa panto\j, kaiì a)gw½noj, kaiì po/nwn h( pro\j Qeo\n e)pistro fh\ tw½n e)qnw½n, kaq-i¿sthsin e)nargw½j, w¨j e)k paradei¿gmatoj tou= kaq' h(m a=j le/gwn, oÀti a)xqh/sontai meq' iàppwn kaiì a(rma/twn e)n lamph/naij kaiì skiadi¿oij: wÐsper ga\r oi¸ dia\ tou/twn o(doiporeiÍn ei¹wqo/tej, a)ponwta/thn th\n prokeime/nhn au)toiÍj katorqou=si tri¿bon: ouÀtwj oi¸ e)k pla/nhj ¸El-lh nikh=j pro\j Qeo\n e)pistre/fontej dia\ lei¿aj wÐsper kaiì e)strwme/nhj hÀcou sin o(dou=, kaiì mononouxiì kaiì do-ruforou/menoi, kaiì a(pa/shj au)tou\j a)na pau/lhj a)ciou=n-toj Qeou=: hÀcousi de\, pou=; Ei¹j th\n a(gi¿an po/lin, hÃgoun ¸Ierousalh\m, hÀtij e)stiìn ¹Ekklhsi¿a Qeou= zw½ntoj: eÃsontai de\ ouÀtwj h(d eiÍj kaiì eu)pro/sdektoi prosio/ntej Qe%½, w¨saneiì kaiì qusi¿a prosagome/n h, fhsiì, met' %©dh=j kaiì docologi¿aj. ¹Alla\ kaiì"6 ¹Ap' au)tw½n lh/yomai, f hsiì, kaiì i¸ereiÍj, kaiì Leui¿+taj. ¹Ap' au)tw½n de\, ti¿-nwn; OuÃpw ma/la safe\ j, po/teron e)k tw½n a)postale/n-twn ei¹j to\ kale/sai tou\j e)c e)qnw½n, hÃgoun e)c au)tw½n tw½n keklhme/nwn: plh\n a)lhqe\j oÄn eu(rh/somen tou=to/ te ka)keiÍ no. ¸Ierourgoiì ga\r gego/nasi tw½n dia\ Xri-stou= qespisma/twn kaiì oi¸ qes pe/sioi maqhtai¿: ke/-klhntai de\ pro\j i¸erwsu/nhn, kaiì ei¹j deu=ro kalou=nt ai polloiì tw½n e)c a)ge/lhj oÃntej ¸Ellhnikh=j, Qeou= meq-ista/ntoj ei¹j ka ino/thta zwh=j kaiì gnw¯mhj au)tou/j. ¹Anaxalkeu/ei ga\r wÐsper h( pi¿stij e i¹j to\ au)t%½ do-kou=n tou\j e)ceilegme/nouj. 9 áOn tro/pon ga\r o( ou)rano\j k aino\j, kaiì h( gh= kainh\, aÁ e)gwÜ poiw½ me/nei e)nw¯pio/n mou, le/gei Ku/-rioj: o uÀtwj sth/setai to\ spe/rma u(mw½n, kaiì to\ oÃnoma u(mw½n, kaiì eÃstai mh\n e)k mhno\j, kaiì Sa/b-baton e)k Sabba/tou. àHcei pa=sa sa\rc e)nw¯pio/n mou p roskunh=sai e)n ¸Ierousalh\m, eiåpe Ku/rioj o( Qeo/j.9 To\ a)kra/danton t h=j e)lpi¿doj toiÍj e)f' aÀpasin a)ga-qoiÍj u(pisxneiÍtai Xristo\j toiÍj a)gapw½ sin au)to\n, kaiì toiÍj e)pegnwko/si th\n e)pifa/neian au)tou=. àWsper ga\r, fh siì, kainourgh/saj to\n ou)rano\n kaiì th\n gh=n, ouÀtw me/nein e)a/sw, kaiì ou)d eiìj au)ta\ katalu/sei xro/noj ouÀtw to\ spe/rma u(mw½n, kaiì to\ oÃnoma sth/se tai e)n-w¯pio/n mou. Kainou\j ga\r ou)ranou\j, kaiì kainh\n gh=n, kaiì ta\ e)pa gge/lmata au)tou= prosdokw½men, kata\ to\ gegramme/non. àOti de\ kaiì h( tw½ n a(gi¿wn e)lpiìj sth/setai a)eiì kaiì diameneiÍ, pistw¯setai gra/fwn o( pa/nso -foj Pau=loj, oÀti a)metame/lhta ta\ xari¿smata, kaiì h( klh=sij tou= Qeo u=. Ou)kou=n to\ spe/rma to\ eu)loghme/non to\ dia\ tw½n a(gi¿wn a)posto/lwn pr oskomisqe\n t%½ Qe%½, swqh/setai dia\ panto\j, katafqarh/set ai ga\r kat' ou)de/na tro/pon, a)ll' oiâon ou)ran%½ te kaiì gv= sundia-meneiÍ, sune/xontoj ei¹j tou=to tou= pa/ntwn h(mw½n Swth=-roj Xristou=. àOti de\ ka iì ei¹j e)pi¿dosin a)eiì mei¿zona h( tw½n pisteusa/ntwn a)eiì probh/setai plhqu\ j, dida/skei le/-gwn, oÀti "6Mh\n e)k mhno\j, kaiì Sa/bbaton e)k Sabba/-tou, hÀcei pa=sa sa\rc e)nw¯pio/n mou proskunh=sai e)n ¸Ierousalh/m."6 Ou) ga\r dialeloi¿pasin oi¸ pisteu/-santej ei¹j Xristo\n, a)ll' e)c e)kei¿nou tou= ka irou=, kaq' oÁn diekh/rucan oi¸ qespe/sioi maqhtaiì, kaiì ei¹j deu=ro badi¿zou sin, oi¸ me\n e)k th=j poluqe/ou pla/nhj to\ th=j a)lhqou=j qeognwsi¿aj diyw½n tej fw½j, oi¸ de\ kaiì e)k ta-gma/twn ¹Ioudai+kw½n, ei¹ kaiì kaq' eÀna, kaiì ou) p olloi¿. Plh\n hÀcousi kaiì au)toiì, keklh/sontai ga\r e)n e)sxa/toij tou= ai¹w½ noj kairoiÍj, oÀtan to\ plh/rwma tw½n e)qnw½n ei¹se/lqv, kaqa/ fhsin o( pa/nso foj Pau=loj 9Kaiì e)celeu/sontai oi¸ aÀgioi, kaiì oÃyontai ta\ kw½la tw½n a)nqrw¯pwn tw½n parabebhko/twn e)n e)moi¿. ¸O ga\r skw¯lhc au)tw½n ou) tele uth/sei, kaiì to\ pu=r au)tw½n ou) sbesqh/setai, kaiì eÃsontai ei¹j oÃrasin pa/ sv sarki¿.9 ãEoike dia\ tou/twn ta\j e)penexqei¿saj toiÍj ¹Ioudai¿oij sumfo ra\j bou/lesqai dhlou=n, aÁj u(pomeiÍnai¿ famen au)tou\j dia\ th=j ¸Rwmai¿wn xeiro\j, katadvwqe/ntoj dh-lono/ti tou= naou=, kaiì w©mota/thn sfagh\n u(po meina/n-twn a(pa/ntwn. Gego/nasi gou=n tau=ta paqo/ntej, kaiì ei¹j oÀrasin pa/sv sarkiì, kaiì mononouxiì th\n di¿khn a)te-leu/thton eÃxousin. Tou=to ga\ r iãswj u(podhloiÍ mh/te teqnh/cesqai le/gein to\n skw¯lhka au)tw½n, mh/te m h\n kateunasqh=nai to\ pu=r. Bou/lontai de/ tinej, kaiì ei¹j to\n kairo\n th=j suntelei¿aj tou= ai¹w½noj tou\j periì tou/-twn a)nakomi¿zein lo/gouj, oÀte tw½n parabebhko/twn oi¸oneiì ta\ kw½la r(ifh/setai pempo/mena ei¹j ko/lasin, k aiì ei¹j flo/ga th\n a)teleu/thton. ¹EkeiÍ ga\r o( skw¯lhc tw½n kekolasme/nwn zh/sei dihnekw½j, kaiì ou)k aÄn sbe-sqei¿h to\ pu=r. ¸Hma=j de\ tou/twn a(pa/nt wn a)palla/cei Xristo\j, di' ouÂ, kaiì meq' ou h( do/ca t%½ Qe%½ kaiì Patriì su\n a(gi¿% Pneu/mati, ei¹j tou\j ai¹w½naj tw½n ai¹w¯nwn. ¹Amh/n.