Βιογραφία
Ημέρες μνήμης: 27 Ιανουαρίου (9 Φεβρουαρίου), 30 Ιανουαρίου (12 Φεβρουαρίου) (Σύναξη των Τριών Ιεραρχών), 14 (27) Σεπτεμβρίου, 13 (26) Νοεμβρίου
Παιδικά και νεανικά χρόνια
Γεννήθηκε στην Αντιόχεια, σε μια ευγενή οικογένεια, περίπου το 347 μ.Χ.
Ο πατέρας του, Σεκούνδος, ήταν διακεκριμένος στρατιωτικός. Δεν πρόλαβε να ασκήσει σημαντική επιρροή στην ανατροφή του γιου του, καθώς πέθανε όταν ο Ιωάννης ήταν ακόμα μικρό παιδί.
Η μητέρα του Ιωάννη, Ανθούσα, ήταν γυναίκα ευγενικής καταγωγής. Χήρεψε σε ηλικία είκοσι ετών, μένοντας μόνη με δύο παιδιά και μια κληρονομιά που απαιτούσε σωστή διαχείριση, αντιμετώπισε σημαντικές δυσκολίες. Σε παρόμοιες καταστάσεις, πολλές γυναίκες της εποχής της δεν αρνούνταν να παντρευτούν για δεύτερη φορά, ωστόσο η Ανθούσα απορρίπτοντας με σταθερή απόφαση όλες τις προτάσεις γάμου. Βρήκε τη δύναμη να αναθρέψει τα παιδιά της και να ξεπεράσει τις άλλες δυσκολίες. Το υψηλό ηθικό της επίπεδο έκανε ακόμη και τους ειδωλολάτρες να τη συμπαθούν.
Η κόρη της Ανθούσας, αδελφή του Ιωάννη, φαίνεται ότι πέθανε σύντομα. Όσον αφορά τον Ιωάννη, η μητέρα του του παρείχε μια από τις καλύτερες ανατροφές που θα μπορούσε να λάβει υπό τις δεδομένες συνθήκες.
Παράλληλα με την ηθική ανατροφή, ο Ιωάννης έλαβε εξαιρετική κοσμική εκπαίδευση. Φιλοσοφία σπούδασε με τον Ανδραγάθιο, και λογοτεχνία, ρητορική (και άλλα μαθήματα) με τον διάσημο Λιβάνιο, έναν από τους καλύτερους ειδικούς στην τέχνη της ρητορικής. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, ο Ιωάννης συχνά τον έκανε να εκπλαγεί για τα ταλέντα του. Αργότερα, ο Λιβάνιος τον χαρακτήρισε ως τον καλύτερο μαθητή του.
Πιθανόν, η Ανθούσα είχε ήδη από την παιδική ηλικία του γιου της, τον Χρυσόστομο, να τον εμπεδώσει στις αλήθειες της Αγίας Γραφής. Αυτό τον βοήθησε να μην παρασυρθεί από την ειδωλολατρική λογοτεχνία και να μην αποπλανηθεί από τη λάμψη της κοσμικής ειδωλολατρικής ζωής.
Νεανικά χρόνια. Το μονοπάτι προς την Εκκλησία
Αφού απέκτησε τις απαραίτητες γνώσεις, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ασχολήθηκε με τη δικηγορία, πετυχαίνοντας εξαιρετικές επιτυχίες σε αυτόν τον τομέα. Χάρη στο ταλέντο του, την εκπαίδευση και την υψηλή κοινωνική θέση του, θα μπορούσε να κάνει μια καλή καριέρα. Αλλά ο Θεός του είχε καθορίσει ένα διαφορετικό μονοπάτι.
Παρόλο που οι γονείς του Ιωάννη ήταν χριστιανοί, ο ίδιος δεν είχε βαπτιστεί σε νεαρή ηλικία. Εκείνη την εποχή, η πρακτική της αναβολής του Βαπτίσματος των παιδιών δεν θεωρούνταν κάτι ασυνήθιστο. Πολλοί γονείς πίστευαν ότι ήταν καλύτερο τα παιδιά τους να ενωθούν με την Εκκλησία με συνείδηση.
Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, ο Ιωάννης, που είχε εμπλακεί σοβαρά με τη Θεία Γραφή και τα έργα των Πατέρων της Εκκλησίας, διέκοψε τη δικηγορική του πρακτική και εγκατέλειψε τον τίτλο του ρήτορα.
Αυτή η απόφαση ενισχύθηκε από το γεγονός ότι ο Επίσκοπος Αντιοχείας Μελέτιος, βλέποντάς τον ως πιθανό υπηρέτη του Θεού και κατανοώντας καλά την ωφέλεια που θα μπορούσε να φέρει στην Εκκλησία, τον κάλεσε κοντά του. Για τρία χρόνια ο Ιωάννης κατηχήθηκε στις αλήθειες της χριστιανικής πίστης και στη συνέχεια βαπτίστηκε από τον Μελέτιο.
Μέχρι εκείνη την εποχή, στον Ιωάννη είχε διαμορφωθεί η επιθυμία να αφιερώσει τη ζωή του στην υπηρεσία του Θεού. Πολλοί από τους συνομηλίκους του, που επιθυμούσαν να είναι πιο κοντά στον Κύριο, στρέφονταν τότε προς τη μοναστική ζωή, εγκαθιστόμενους σε ερημικά μέρη, όπου έβρισκαν σοφούς καθοδηγητές από τους έμπειρους ασκητές, ασχολούνταν με τη μελέτη του Λόγου του Θεού, την προσευχή, την созерцание και τη σωματική εργασία. Η μοναστική ζωή δεν είχε καμία σχέση με τη ζωή μέσα σε μια μεγάλη, θορυβώδη, διεφθαρμένη πόλη.
Ο Ιωάννης, όπως και πολλοί από τους φίλους του, θαύμαζε τους μοναχούς. Ωστόσο, δεν πήγε στην έρημο. Αυτό οφειλόταν σε δύο τουλάχιστον παράγοντες: τις πολλές παρακλήσεις της μητέρας του, που έβλεπε στον μοναδικό της γιο την παρηγοριά της, και τις ενέργειες του Επισκόπου Μελετίου.
Περαιτέρω διαμόρφωση της προσωπικότητας
Λίγο μετά το Βάπτισμα του Ιωάννη, ο Επίσκοπος Μελέτιος τον ανέδειξε σε αναγνώστη. Σε εκείνη την ιστορική περίοδο, η θέση του αναγνώστη συχνά αποτελούσε προκαταρκτικό στάδιο πριν από την χειροτονία στο ιερατείο.
Εν τω μεταξύ, το 370 μ.Χ., ο Μελέτιος εξορίστηκε από την πόλη λόγω της εσωτερικής πολιτικής του Αυτοκράτορα Ουάλεντα, που υποστήριζε τους Αρειανούς και καταπίεζε τους πιστούς αντιπάλους τους.
Εκείνη την περίοδο, στην Αντιόχεια παρέμεναν και άλλοι γνωστοί δάσκαλοι: ο Καρτέριος και ο Διόδωρος, που αργότερα έγινε Επίσκοπος Ταρσού. Στη σχολή αυτού του θεολόγου, μαζί με τον Ιωάννη, ξεχώριζε για τις γνώσεις του ο Θεόδωρος ο Μοψουεστίας. Ωστόσο, ενώ ο Θεόδωρος επιδίωκε να ενισχύσει και να κάνει πιο έντονες τις ιδιαιτερότητες της θεολογίας του Διοδώρου, ο Ιωάννης, αντίθετα, προσπαθούσε να αποφεύγει τις ακρότητες και να εξομαλύνει τις τραχύτητες.
Με τον καιρό, ο Ιωάννης κέρδισε τη φήμη μεταξύ των ντόπιων, που ήθελαν να τον δουν, όπως και τον φίλο του Βασίλειο, σε υψηλότερη πνευματική θέση. Ωστόσο, ο ίδιος, με ταπεινοφροσύνη θεωρώντας τον εαυτό του ανάξιο για ιεραρχική προαγωγή, αντιστέκονταν σε τέτοιες επιθυμίες. Εν τω μεταξύ, ο φίλος του, Βασίλειος, χειροτονήθηκε επίσκοπος.
Περίπου το 374-375 μ.Χ., μετά τον θάνατο της αγαπημένης του μητέρας, ο Ιωάννης πραγματοποίησε μια παλιά του επιθυμία: αποσύρθηκε σε μια μοναστική κοινότητα. Εκεί, με νηστεία, αγρυπνίες και ευχές, πέρασε περίπου τέσσερα χρόνια.
Στη συνέχεια, με τη Θεία Πρόνοια, αποσύρθηκε και έζησε σε μια απομονωμένη σπηλιά ως ερημίτης. Η σκληρή ασκητική ζωή και οι συνεχείς πνευματικές πρακτικές επηρέασαν την υγεία του: μια γαστρική ασθένεια που απέκτησε τον ταλαιπωρούσε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Έχοντας υπονομεύσει την υγεία του, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την ερημητεία και να επιστρέψει στην Αντιόχεια. Ήταν το 380 μ.Χ.