Catechesis ad illuminandos 2 (recensio e cod. Paris. 409) ̓
1 ∆εῖνον ἡ ἁμαρτία καὶ νόσος χαλεπωτάτη ψυχῆς ... αὐτῆς τὰ νεῦρα, πυρὸς δὲ .. αὐτεξ. βλάστημα προαιρέσεως, καὶ ὅτι γε (υτ πριορ ἔκδοσις) .. ομ. σαφῶς ... ὁ καρπὸς κακὸς, ἐκ προαιρέσεως γὰρ τὸ κακὸν, ὁ φυτουργὸς ἀναίτιος. Λοιπὸν ἡ ἀμπ.. ἐκαρποφόρησεν ἐκ προαιρέσεως .. ἄνθρωπον ἐπ' εὐθείᾳ .. ἐπὶ ἔργοις ἀγαθοῖς, ὥς φησιν ὁ ἀπόστολος. Ὡς κτίστης ἀγαθὸς .. τὸ δὲ καλῶς κτισθὲν .. ἐθεράπευον ἀεὶ τῷ κατέχοντι· ὑπόθου γάρ μοι .. ἕως ὅτου .. ἀπέθετο τὸν ἄνθρακα καὶ συναπέθετο τὸ φλέγον ... οὕτως καὶ ἡ ἁμαρτία τ. ν. τ. ψ. ὑποτέμνουσα .. καὶ ἐπικαλύπτει .. 2 Ἀλλ' ἐρεῖ τάχα ... τί ποτε ἄρα ἐστὶν .. κακὸν αὐτοπροαιρέτως αὐξάνον .. ἔστιν ἐν σοὶ .. τῆς κρίσεως, ὦ ἄνθρωπε .. οὐ φθόνος .. 3 Οὐ μόνον .. καὶ οὐ βλέψει σε .. ἐκδεσμεύει .. εἰς βόρβορόν σε φέρει κακῶν .. ἀλλὰ λέγεις .. ῥίζα μίᾳ .. πρὶν ἀνθέῃ, ἄνελε τὸ κακὸν, μὴ πελύκης? .. ἀρχόμενος ἀλγεῖν τὸν ὀφθαλμὸν, ἰατρεύου εὐκαίρως, ἵνα μὴ τυφλωθῇς καὶ τότε ἐπιζητήσῃς τὸν ἰατρόν. 4 Ἀρχηγὸς ἁμαρτίας ὁ δ. γεννήτωρ .. Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς εἴρηκε .. κατασκευασθεὶς ἐξ οἰκείας προαιρέσεως .. λαβὼν καὶ τὴν .. ἀρχ. γὰρ ὢν .. ὁ γὰρ σατανᾶς ἀντικείμενος λέγεται .. ταῦτα διηγήματα, ἀλλ' ἅπερ ἐμάθομεν .. λαβὼν θρῆνον .. ἡμέραις σου, ἀφ' ἦς ἡμέρας ἐκτίσθης, ἄχρις .. ἐν σοί. Πάνυ καλῶς τὸ εὑρέθη ἐν σοὶ, τὸ γὰρ κακὸν οὐκ ἔξωθεν (cf. priorem textum) .. ἀλλ' αὐτὸς ἐγέννησε τὸ κακόν· διὰ γὰρ τοῦτο εἴρηται· Ὑψώθη ἡ καρδία σου ἐπὶ τῷ κάλλει σου, καὶ .. σε. Καὶ τοῦτο συμφώνως ὁ Κύριος .. οὗτος ἐμβάλλει .. πειθομένοις αὐτῷ .. πᾶν εἶδος κακίας .. 5 Τί οὖν; ἀπολώλαμεν .. ἡ ἁμαρτία δεινὴ .. οὐκ ἔστιν ὀρθοποδῆσαι; ἵνα οὖν συντόμως εἴπωμεν· ἀπεθάνομεν, καὶ οὐκ ε. α...λάζαρον τετρ. στήσας, ἄνθρωπε, τὸν ὀδωδότα, οὐκ εὐκοπώτερόν σε τὸν ζῶντα δύναται ἀναστῆσαι (fere ut I.) .. ἐκχέσας, οὐ δύναταί σε ῥύσασθαι .. μὴ ῥίψωμεν ἑαυτοὺς εἰς ἀνέλπιστον κατάστασιν (cf.).. Καὶ γὰρ δεινόν ἐστιν τὸ μὴ πιστεύειν τῇ μετανοίᾳ, μετανοίᾳ γὰρ ὁ μὴ πρ. τ. σ. ἀφειδῶς προστίθησι τὰ κακά .. Καὶ γὰρ λῃστὴς ὁ μὴ κόλασιν προσδοκῶν, τὴν ἀπόνοιαν αὔξει .. μετεβλήθη .. διδ. οὐ καρποφορήσομεν .. 6 Φιλάνθρωπος οὐκ ὀλίγον· μὴ εἴπῃς ... πολλά μοι δεινὰ .. ἆρα συγχωρήσει; ἆρα παρέξει τὴν ἀμνηστίαν; .. ἁμαρτήματα τὴν ἰατρικὴν ἐμπειρίαν τοῦ δεσπότου· ταῦτα εἰδὼς, ὦ ἄνθρωπε, ἐπίδος σεαυτὸν μετὰ πίστεως, λέγε .. κατ' ἐμοῦ τὴν ἀνομίαν μ. τ. κ. καὶ γενήσεται καὶ ἐπὶ σοὶ παραπλήσιον τὸ ἑξῆς εἰρημένον (cod.. ῷ ε . εἰρημένῳ) καὶ ἀφῆκας. 7 A voce φιλανθρωπίαν semel scripta, ad eam- dem iterum positam fit transitus, omissis 5 ver- sibus, caetera editis auctiora ad primam Παρήκουσεν Ἀδὰμ ὁ πρῶτος ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ· ἀλλ' οὐκ ἠδύνατο εὐθέως ἐπαγαγεῖν αὐτῷ τὸν θάνατον; ἤκουσε γὰρ μὴ φαγεῖν· τὸ δὲ μὴ φαγεῖν νηστείας ἐστὶ καὶ ἐγκρατείας ὑπόθεσις. Ἀλλ' ὅρα τι ποιεῖ ὁ φιλάνθρωπος· ἐκβάλλει μὲν αὐτὸν τοῦ παραδείσου (τῆς γὰρ διατριβῆς ἐκείνης ἀνάξιος ἦν διὰ τὴν ἁμαρτίαν) κατοικίζει δὲ κατεναντίον τοῦ παραδείσου, ἵνα βλέπων ὅθεν ἐξέπεσεν καὶ ἐκ ποίας τρυφῆς καὶ ἐξ οἵων εἰς οἷα κατηνέχθη, λοιπὸν ἐκμετανοίας σωθῇ, καὶ λυθρωθῇ (sic) τῆς πικρᾶς γεύσεως. Κάϊν ὁ πρωτότοκος ἄνθρωπος γέγονεν ἀδελφοκτόνος, εὑρετὴς κακῶν, ἀρχηγὸς τοῦ φόνου, φθονερὸς, πάσης κακίας δημιουργὸς, καὶ αὐτὸς γὰρ αἴτιος τῆς κακίας ἐγένετο. Τοῦ ἀγαθοῦ γὰρ ἐφθόνησε, καὶ ἀνεῖλε τὸν ἀδελφὸν, καὶ ἀνελὼν καταδικάζεται. Ἔφη γὰρ ὁ Θεὸς πρὸς αὐτόν· Ἔσῃ στένων καὶ τρέμων ε. τ. γ. Μέγα τὸ ἁμάρτημα, μικρὰ δὲ ἡ καταδίκη. 8 Φιλανθρωπία μὲν οὖν ἀληθῶς καὶ αὕτη Θεοῦ (rursus respicit priorem scripturam), ἀλλ' ἔτι μικρὰ ταῦτα πρὸς τὰ μέλλοντα ῥηθήσεσθαι. Ἀναλόγισαι γάρ μοι ... καὶ παρανομία πολλή· τότε τῆς γῆς κατεχύθη, καὶ διὰ ταύτην κατακλυσμὸς ἔμελλεν ἐπέρχεσθαι· καὶ τῷ φʹ μὲν ἔτει τὴν ἀπειλὴν ἐφέρει ὁ Θεὸς, τῷ δὲ χʹ ἐπάγει .. παρατεινόμενον. Ἆρα γὰρ ὅπερ ε. τ. μετὰ τὴν ἑκατονταετίαν, καὶ παραχρῆμα .. καιρὸν μετανοίας διδοὺς .. οἱ τότε ἄνθρωποι .. φιλανθρωπίας, εἰ ἐνήστευσαν, οὐκ ἂν τοιαῦτα ἔπαθον. 9 Ἴσως καὶ εἰς γυναιξὶν (vide I. locum) ἐρεῖ τις· ἐπόρνευσα καὶ ἐμοίχευσα, καὶ ἐμόλυνα τὸ σῶμα παντοίαις ἀκολασίαις, ἄχρηστος γέγονα ... εἰς Ῥαὰβ τὴν πόρνην, καὶ οὐ πόρνην τὴν προαίρεσιν, καὶ θάρσησον καὶ σὺ εἰς τὴν ἑαυτῆς σωτηρίαν. Εἰ γὰρ ἡ φανερῶς καὶ δημοσίως πορνεύσασα, πρὸ τῆς χάριτος διὰ μετάνοιαν σώζεται, ἆρα ἡ ἅπαξ ποτὲ πορνεύσασα, μετὰ τὴν χάριν, διὰ μετανοίας καὶ νηστείας οὐ σώζεται; Πῶς γὰρ ἐσώθη ἡ Ῥαὰβ, ἄκουσον· ἐπίστευσεν .. γυναικῶν ὁμοίως ἡ διὰ μετάνοιαν προξενουμένη. 10 Κἂν ὁλόκληρος δὲ .. αὐτοὺς οὐκ ἠρνήσατο .. πάλιν συνήθως ... σωτὴρ ἠμῶν ἐγένετο .. Εἶτα Μωϋσῆς ὑπὲρ ἀρχιερέως αἰτῶν δυσωπεῖ τὸν θεὸν, καὶ υἱὸς .. σὲ δὲ ἐξελθόντα ἐκ τῆς ἀτόπου ὁδοῦ κεκώλυκεν ἐλθεῖν εἰς σωτηρίαν; μετανόησον, ἀδελφὲ, καὶ αὐτὸς .. κατ' ἀξίαν ἐξειπεῖν αὐτοῦ τὴν φιλ.. τῶν ἀνθρώπων ὁμοῦ .. τῆς τούτου φιλ.. ἡμῶν εἴπωμεν. 11 Ἐλθὲ καὶ ἐπὶ τὸν ∆αυίδ· ἴδε τὸν μακάριον πῶς νηστείαις καὶ ψαλμῳδίαις ἑαυτὸν καθώπλισεν, λάβε .. οὐ συναπέθανε τῇ ἁμαρτίᾳ· τοῦτο γάρ ἐστιν τὸ περισπούδαστον, τὸ μὴ συναποθνήσκειν τῇ ἁμαρτίᾳ. Ἦλθεν .. ἰατρὸς τοῦ τραύματος .. ὅτι ἥμαρτες .. ἀλλ' οὐ ∆αυὶδ ὁ βασιλεὺς, ὁ πορφύραν περιβεβλημμένος· ἐνενόει γὰρ τὸν ἀγγελικὸν τοῦ Κυρίου στρατὸν, καὶ τὸν ἀόρατον ὡς ὁρῶν· ἐλθόντι προφήτῃ, μᾶλλον δὲ δι' ἐκείνου .. ἐξομ. ἀληθινὴν ... ἤδη ἦν ἐλεγχθεὶς ὑπό τινος, μὴ γ. ἤδ. πολλοὶ τὸ πρᾶγμα, ὀξέως γὰρ ἐπράχθη. Ὁ πρ. εὐθὺς παρῆν, ἔλεγχος κακεῖνος ... ἰατρείαν τῆς ἀπειλῆς. Ναθὰν γὰρ ὁ ἐλέγξας αὐτὸν, εὐθέως ἐπήγαγε· Καὶ Κύριος, φησὶ, ἀφείλετο ἁμάρτημά σου .. ἐχθρούς σου· πολλοὺς μὲν γὰρ εἶχες τ. ε. διὰ τὴν δικαιοσύνην, ἀλλ' ἐφρούρει σε ἡ σωφροσύνη· προδοὺς δὲ τὸ μέγιστον ὅπλον, ἑτοίμους ἐστῶτας ἔχεις κατὰ σοῦ τοὺς ἐχθροὺς ἐπαναστάντας· ὁ μὲν οὖν προφήτης οὕτως αὐτὸν παρεμυθεῖτο [cf. I. loc.]. 12 Ὁ δὲ μακάριος ∆αυὶδ εἰ καὶ τὰ μάλιστα ἤκουσεν ὅτι παρεβίβασε .. οὐκ ἐπὶ σποδοῦ μόνον ἐκάθητο, ἀλλὰ καὶ σποδὸν εἶχε τὴν βρῶσιν, καθὼς .. τοὺς ἐπιθυμητὰς ὀφθαλμούς· λούσω γὰρ, φησὶ, καθ' ἑκάστην νύκτα τὴν κλίνην μου, ἐν δάκρυσί μου τὴν στρωμνήν μου [βρέξω]. Ἀρχόντων παρακαλούντων. .. Εἰ οὖν ὁ βασιλεὺς οὕτως ἐξομολογεῖτο .. μονονουχὶ τὴν βοήθειαν τοῦ ἀναβησομένου εἰς οὐρανοὺς ἐκεῖθεν [καὶ] λυτρωτὴν ἐπικαλούμενος, καὶ κατάρ. πικρῶς .. αὐτὸν ἥδει γὰρ ὅτι τῷ ἀφιέντι ἀφεθήσεται. 13 Ὁρᾷς ὅτι καλὸν .. ὅτι τοῖς μετανοοῦσίν ἐστι .. εὐσεβείας, πάσης κολάσεως ἄξιος, ὑπεύθυνος τῆς ἁμαρτίας, ἀλλοτρίων ἔργων ἐπιθυμητὴς, ἀλλοτρίων κτημάτων ἑαυτὸν ὑπόδικον ποιησάμενος, ἀλλ' ὅτε ... διὰ τῆς Ἰεζαβὴλ ἀπέκτεινε ... ἰμάτια αὐτοῦ, κόνει τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ κατεπάσατο, περιετείχισεν αὐτὸν τῇ καθαρωτάτῃ νηστείᾳ καὶ τί φ. ὁ φ. Θεὸς πρὸς τὸν Ἡλίαν; .. ἀλλὰ τῷ παρόντι τῆς μετανοίας καιρῷ κατ' ἄλληλον τὴν συγχώρησιν δωρούμενος. ∆ίκαιον γάρ ἐστι τὸ πρὸς ε. τ. γ. προσφόρως ἀποκρίνασθαι. 14 Ἱεροβοὰμ ὁ δοῦλος καὶ ἀποστάτης ε. ε. τ. θ. θύων τοῖς εἰδώλοις ἐπὶ βωμοῦ, καὶ κρίσει Θεοῦ ξηρὰ .. τὸν ἐλέγχοντα πρ. ἀλλ' αὐτῇ ... ἰάσατο αὐτὸν ὁ Θεὸς διὰ τοῦ προφήτου ... τῶν ἀμαρτιῶν ἰασάμενος ἐλευθερῶσαι ... πρίσας, καὶ ἐν παντοίαις εἰδωλολατρείαις μιανθεὶς, καὶ πλήσας αἱμάτων ἀθώων τὴν Ἱερουσαλήμ .. Κύριος τῆς δεήσεως καὶ τῆς προσευχῆς αὐτοῦ, καὶ .. εἰ ὁ τὸν. πρ. πρ. καὶ ἀποκτείνας .. σὺ ὁ μηδὲν τοιοῦτον ἐργασάμενος, ἐὰν μετανοήσῃς, οὐ σώζῃ; βλέπε μὴ τῇ δυνάμει τῆς μετανοίας μάτην ἀπιστήσῃς. 15 Βούλει γνῶναι πόσον ἰσχύει ἡ μετάνοια; θέλεις μαθεῖν τὸ .. ἐτρέψατο· μέγα μὲν γὰρ ἀληθῶς καὶ τοῦτο· ἀλλ' ἔτι μικρὸν πρὸς τὸ μέλλον ῥηθήσεσθαι .. ἀπόφασιν θείαν ἐξενεχθεῖσαν κατ' αὐτοῦ τοῦ βασιλέως Ἐζεχίου, ἔλυσε ... αὐτῷ καὶ μέλλοντι τελευτᾶν .. ποία σωτηρίας ἐλπίς; ἀκούσαντος γὰρ τὸ τοῦ θανάτου μυστήριον [sic codex, plane solus hic], διελύθη αὐτοῦ τὰ μέλη τοῦ σώματος, ἐκόπησαν τὰ νεῦρα, ἐξέλιπεν ἡ ἰσχὺς διὰ τὸν τοῦ προφήτου πρὸς αὐτὸν λόγον· καὶ γὰρ ὡς ἐκ Θεοῦ ἐδέξατο τὴν ἀπόφασιν, ἀλλ' οὐκ ἀπέστη ... καὶ ἀνατείνας τ. δ. ἀπὸ τῆς κλίνης πρὸς τ. ο. δάκρυσι μετανοίας τὴν κλίνην κατέβρεξεν (οὐ γὰρ ἐμποδίζει παχύτης τῶν τοίχων προσευχὰς μετ' εὐλαβείας ἀναπεμπομένας, ξυμ εδιτιονε 1). Κύριε .. μου, ὅτι σπέρμα Ἀβραὰμ ἐγώ εἰμι ... κατὰ κίνησιν κ. π. α. ὥς τινες ματαιολογοῦσι, ζῶμεν· ἀλλ' αὐτὸς καὶ τοῦ ζῆν καὶ ἔως ὅτε δεῖ ζῆν, ὡς βούλει νομοθέτης, τυγχάνεις· καὶ ᾧ τὸ ζῆν ἀνέλπιστον, διὰ τὴν προφητικὴν ἀπόφασιν ἀκούσας, τούτῳ ... ἥλιος ἀνεπόδισε ... πρόσευξαι τῷ τὰ κρύφια καθορῶντι, ἵνα σ. π. τὰς ἑτοιμασμένας τοῦ αἰωνίου πυρὸς μάστιγας. 16 Καὶ ἐκεῖ ἔλεγον τὴν μακαρίαν ᾠδὴν ὅτι .. ἡ νηστεία καὶ ἡ μετάνοια .. δαψιλὲς, ἐκείνους ὁ Θεὸς δικαίως ἐῤῥύσατο· διὰ γὰρ τὸ μὴ θελῆσαι εἰδωλολατρῆσαι, ἔδωκεν ὁ Θεὸς τὴν δύναμιν, ἐπειδὴ τοῦτο αὐτῷ παρέστη· ἔλθωμεν δὲ καὶ ἐφ' ε. τ. μ. 17 Ἔχων· ὡς ὄφις γὰρ ὥρμησε κατὰ τῆς Ἱερουσαλὴμ οὐκ ... φῶς, οὐκ ἤκουσας .. ᾐχμαλώτισεν ... τέκνα ἐσφαγμένα .. Χερουβὶμ συνέτριψε .. οὐρανία· ἄπαγε μὴ τοῦτο ὑπολαμβάνεις, ἄνθρωπε, ἀλλὰ τὰ γλυκύτατα (λεγε γλυπτὰ) ἐν τῷ ναῷ ... ἀπήνεγκε, πάντα τὰ προσφερόμενα περιεῖλεν· τὸν ναὸν ἐκ θεμελίων ἐνέπρησεν, πάντα ἠφάνισεν ὁ ἄθλιος ... σκεύη ᾆραι, ἔνδον τοῦ ναοῦ εἰδώλων θέσθαι, ἐπὶ τῷ κατασφάξαι τὸν λαὸν Κυρίου, καὶ φόνους ἀναιτίους ποιῆσαι· βαβαὶ τῆς τοιαύτης συγχωρήσεως, ἆρ' οὖν οὐκ ἦν μ. θ. ἀ. ὁ ἄθεος βάρβαρος; 18 Εἶδες .. κακῶν τῆς ἄθεον αὐτὸν ψυχῆς ... ἀπεθηριώθη καὶ ἐν ἐρήμῳ διέτριβεν, ἐμαστιγώθη, ἴνα σωθῇ ἴσχεν ... ἐπειδὴ προιδὼν κατασβεσθὲν ἀπὸ τῆς δρόσου τὸ πῦρ, οὐκ ἐπίστευσεν. Καὶ τί γίνεται μετὰ ταῦτα; ἄκουσον αὐτοῦ λέγοντος· ἐγὼ ... ὅτε τοίνυν [caetera ut in priore textu n. 18, 19, p. 31 D] τιμωρίαν μόνον ἐὰν μετανοήσας μὴ ἐπιστρέφης πάλιν .. 19 Μηδεὶς οὖν ἀδελφοὶ ἀπελπίσῃ τῆς ἑαυτοῦ σωτηρίας [inde codex noster solus in plane nova luxu-riose vagatur] Σαμψὼν ἐκεῖνος ὁ ἰσχυρὸς ἐν πολέμοις, ὃς καὶ πρὸ γενέσεως ἐπήγγελτο, ὡς ὁ ἄγγελος διετάξατο τῇ μητρὶ αὐτοῦ, [ἀπὸ πάντος] ὃ ἐξ ἀμπέλου ἐμπορεύεται καὶ σίκερα οὐ μὴ πιεῖ (τὸ μὴ πιεῖν, νηστείας ἦν καὶ ἐγκρατείας ὑπόθεσις). Καὶ ἔως μὲν ἦν τετειχισμένος τῇ νηστείᾳ καὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ μετανοίᾳ, κατὰ χιλίους ἔπιπτον οἱ ἀλλόφυλοι, πύλαι πόλεων ἀνεσπῶντο, λέοντες τῇ ἰσχύϊ τοῦ δικαίου κατέπιπτον. Ὅτε δὲ μέθῃ ἐαυτὸν κατεβάπτισεν, ἀνάλωτος τοῖς ἀλλοφύλοις καὶ παίγνιον ἐγένετο. Νηστεύσωμεν οὖν, ἀδελφοὶ, ἵνα πρὸς τὸν παράδεισον ἐπανέλθωμεν, ὄθεν ἐκπεπτώκαμεν. Εἰ ἐνήστευσεν [cod. εἰσενήστευσεν] Ἀδὰμ, καὶ τὴν ἐντολὴν ἐφύλαξεν, οὐκ ἂν ἡμεῖς πεπτώκαμεν εἰς τὰ πάθη τῆς ἀτιμίας· οὐκ ἂν τὴν γῆν ἐργάζεσθαι κατεδικάσθημεν· οὐκ ἂν ἡ τῶν τριβόλων ἀνατολὴ ἐπεφύη καὶ ἡ ἐν λυπαῖς ἐνεσημάνθη κατάκρισις· τοιαῦτα γὰρ τὰ τῆς ἁμαρτίας ὀψώνια. Ἀλλ' ἡμεῖς, ἀγαπητοὶ, πάντοτε καὶ ἀεὶ ἐξωμολογήμεθα, κατὰ τὸν προφήτην ∆αυὶδ, ὅτι εἰς τὸν αἰῶνα τὸ ἔλεος αὐτοῦ [inde vulgata recurrunt, sed libero pede]. Πέτρος ὁ προστάτης καὶ κορυφαῖος τῶν ἀποστόλων παρὰ παιδίσκης ἠλέγχθη, καὶ ἠρνήσατο τὸν Κύριον τρὶς, ἀλλὰ μεταμεληθεὶς ἔκλαυσε πικρῶς· τὸ δὲ κλαῦσαι πικρῶς, τὴν ἐγκάρδιον μετάνοιαν παρίστησι, καὶ διὰ τοῦτο οὐ μόνον ἔλαβεν ἄφεσιν ἐπὶ τῇ ἀρνήσει, ἀλλὰ γὰρ καὶ τὸ ἀποστολικὸν ἀξίωμα ἔσχεν ἀναφαίρετον. 20 Ἔχοντες οὖν ἀδελφοὶ πολλοὺς τύπους τῶν ἁμαρτησάντων καὶ σωθέντων, προθύμως καὶ αὐτοὶ ἐξομολογεῖσθε [caetera iterum recidunt in prius homiliae exemplar, eodemque modo usque in finem num. 20 pergunt].