Βιογραφία
Γενικές πληροφορίες
Ο Τίτος Φλάβιος Κλήμης ο Αλεξανδρείας (~150-215) τιμάται από την Εκκλησία ως χριστιανός φιλόσοφος, διδάσκαλος της πίστης και μάρτυρας της Παραδόσεως.
Η ακριβής ημερομηνία γέννησης του Κλήμη, καθώς και η χρονολογία της παιδικής και νεανικής του ηλικίας, μας είναι άγνωστες.
Υποστηρίζεται ότι γεννήθηκε στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα. Η πατρίδα του Κλήμη, σύμφωνα με διαφορετικές εκτιμήσεις, ήταν είτε η Αλεξάνδρεια είτε η Αθήνα.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι γονείς του ανήκαν σε ειδωλολατρική αριστοκρατία.
Τα λογοτεχνικά έργα που συνέθεσε ο Κλήμης μαρτυρούν το υψηλό εκπαιδευτικό του επίπεδο. Προφανώς, γνώριζε τη φιλοσοφία, την ρητορική, την αρχαία μυθολογία και ήταν εξοικειωμένος με τις λεπτότητες των ειδωλολατρικών μυστηρίων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σε ολόκληρη τη σειρά ζητημάτων σχετικά με τις ειδωλολατρικές τελετές, τα συγγράμματα του Κλήμη αποτελούν σχεδόν τον μοναδικό πρωτογενή πηγή.
Η χριστιανική ζωή του
Οι λεπτομέρειες σχετικά με την επιστροφή του Κλήμη στον Χριστό δεν μας έχουν διασωθεί.
Υπάρχει η άποψη ότι αρχικά ενδιαφέρθηκε για τον Χριστιανισμό όχι τόσο από επιθυμία να ακολουθήσει τον Χριστό, όσο για να αποκτήσει επιπλέον γνώσεις. Ωστόσο, όταν γνώρισε πλησιέστερα τη χριστιανική διδασκαλία, αναγνώρισε την αλήθειά της και την αδιαμφισβήτητη ανωτερότητά της έναντι των ειδωλολατρικών πεποιθήσεων και της ειδωλολατρικής φιλοσοφίας.
Αναζητώντας περαιτέρω γνώση, ο Κλήμης ταξίδεψε σε διάφορες χώρες της Δύσης και της Ανατολής (στην Κάτω Ιταλία, την Παλαιστίνη, τη Συρία), μέχρι που βρήκε την ησυχία του πνεύματος στην Αίγυπτο.
Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του, συνάντησε πολλούς αξιέπαινους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είχαν δεχτεί την πίστη απευθείας από τους μαθητές των αποστόλων.
Περί το 180 μ.Χ., λίγο μετά την άφιξή του στην Αίγυπτο, γνώρισε τον Πάνταινο, τον διευθυντή της κατηχητικής σχολής της Αλεξάνδρειας. Ο ρόλος αυτής της σχολής στην ανάπτυξη της θεολογικής επιστήμης και στη διάδοση της πίστης ήταν τόσο σημαντικός, που συγκρίνεται, ως προς τη σπουδαιότητά του, με τον εξέχοντα ρόλο που είχε για τη φιλοσοφία η Ακαδημία του Πλάτωνα.
Όντας ένας ενθουσιώδης και μορφωμένος χριστιανός, ο Πάνταινος κατάφερε να εδραιώσει τον Κλήμη στην πίστη.
Κατά την παραμονή του στην Αλεξάνδρεια, ο Κλήμης γνώρισε όχι μόνο τον Χριστιανισμό, αλλά και τη διδασκαλία των γνωστικών, καθώς και την ελληνο-εβραϊκή λογοτεχνία. Μεγάλη επιρροή σε αυτόν είχε το έργο του γνωστού διανοητή Φίλωνα του Αλεξανδρέα. Ωστόσο, ως χριστιανός, παρέμεινε στα πλαίσια της Παραδόσεως της Εκκλησίας.
Περί το 189 μ.Χ., αναγορεύτηκε δάσκαλος της Αλεξανδρινής σχολής, γίνοντας βοηθός και συνεργάτης του Πανταίνου.
Περί το 190 μ.Χ., αφού ο Πάνταινος εγκατέλειψε την Αλεξάνδρεια, ο Κλήμης χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και ανέλαβε τη διεύθυνση της σχολής.
Σύντομα, απέκτησε ευρεία φήμη και αναγνώριση ως εκκλησιαστικός συγγραφέας και αυθεντικός θεολόγος.
Ήταν από τους πρώτους που επιχείρησαν να συστηματοποιήσουν τα δόγματα της πίστης και να δώσουν στη θεολογία μια επιστημονική μορφή, υποστηρίζοντας ότι η διεξοδική και βαθιά γνώση της πίστης είναι απαραίτητη για την πνευματική πρόοδο. Θεωρούσε τις άλλες επιστήμες και τη φιλοσοφία ως μέσα που συμβάλλουν στην ανάπτυξη και τον μετασχηματισμό του ατόμου. Η φιλοσοφία, ιδιαίτερα, την θεωρούσε παιδαγωγό προς τον Χριστό.
Στα έργα του, υπερασπίστηκε με ζήλο την ορθότητα της χριστιανικής θρησκείας, αποκάλυπτε το περιεχόμενο των δογμάτων και απέτρεπε την πραγματικότητα των ειδωλολατρικών θεών.
Διακρινόταν για τη μεγάλη του μόρφωση. Τα αθάνατα έργα του περιέχουν πολλές περικοπές όχι μόνο από τις Γραφές, αλλά και από την πρώιμη χριστιανική λογοτεχνία, όπως το «Διδαχή», η επιστολή του Κλήμη της Ρώμης, ο «Ποιμήν» του Ερμά, και η επιστολή του Βαρνάβα.
Οι πραγματείες του Κλήμη — «Προτρεπτικός», «Παιδαγωγός», «Στρωματεῖς» και άλλα — έχουν εγγραφεί στην Ιστορία της Εκκλησίας ως από τα καλύτερα δείγματα χριστιανικής σκέψης.
Η αναχώρηση από την Αλεξάνδρεια
Το 202 μ.Χ., κατά τη διάρκεια μιας νέας δίωξης των Χριστιανών υπό τον Σεπτίμιο Σεβήρο, ο Κλήμης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την αγαπημένη του Αλεξάνδρεια.
Ο τόπος της επόμενης διαμονής του παραμένει άγνωστος. Πιστεύεται ότι από την Αλεξάνδρεια μετακινήθηκε σε έναν από τους μαθητές του, πιθανώς στον Αλέξανδρο, ο οποίος, με τη Θεία Πρόνοια, έγινε αρχικά επίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας και αργότερα επίσκοπος Ιεροσολύμων.
Το 211 μ.Χ., ενώ βρισκόταν σε φυλακή, ο Αλέξανδρος έστειλε μέσω του Κλήμη επιστολή προς την Εκκλησία της Αντιοχείας. Τότε, τον χαρακτήρισε ως μακάριο, δοκιμασμένο και ενάρετο άνδρα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι, κατά την απουσία του Αλεξάνδρου, ο Κλήμης φρόντιζε για το ποίμνιό του, φωτίζοντας και ενισχύοντας την ορφανή κοινότητα.
Οι πληροφορίες για τα τελευταία χρόνια της ζωής του είναι εξαιρετικά λιτές. Ο θάνατος του Κλήμη τοποθετείται μεταξύ των ετών 215 και 217 μ.Χ.