Εν συντομία
Ο άγιος Πολύκαρπος Σμύρνης ήταν επίσκοπος και μάρτυρας της Εκκλησίας και θεωρείται ένας από τους τρεις κύριους Αποστολικούς Πατέρες. Το έτος γέννησής του αναφέρεται από το 69 έως το 81 μ.Χ. και το μαρτύριο του καταγράφεται από το 155 έως το 167 μ.Χ. Αναφέρεται επίσης ότι ήταν μαθητής του Αποστόλου Ιωάννη.
Ο βίος του
Υπάρχουν δύο κύριες πηγές πληροφοριών για τη ζωή του Πολύκαρπου. Η πρώτη είναι γνωστή ως «Μαρτύριο του Πολυκάρπου», και η δεύτερη πηγή είναι ο «Άγιος Ειρηναίος της Λυών Adversus Haereses».
Ο Πολύκαρπος ήταν ανταποκριτής του Αγίου Ιγνατίου Αντιοχείας, ενός από τους άλλους Αποστολικούς Πατέρες. Ο Ιγνάτιος του απηύθυνε επιστολή, και τον αναφέρει στις επιστολές προς Εφεσίους και προς Μαγνήσιους. Ο Πολύκαρπος επισκέφτηκε τη Ρώμη την εποχή του Πάπα Ανίκητου και διαπίστωσε ότι τα έθιμά τους για την τήρηση του Πάσχα διέφεραν. Συμφώνησαν να διαφωνήσουν ειρηνικά σε αυτό το θέμα.
Ο άγιος Ειρηναίος ο Λυώνας, μαθητής του Πολύκαρπου, αφηγείται πώς και πότε έγινε Χριστιανός και στην επιστολή του προς τον Φλωρίνο ανέφερε ότι τον είδε και τον άκουσε προσωπικά στην Κάτω Ασία. συγκεκριμένα άκουσε την αφήγηση της συναναστροφής του Πολύκαρπου με τον Ιωάννη τον Ευαγγελιστή και με άλλους που είχαν δει τον Ιησού Χριστό. Ο Ειρηναίος αναφέρει επίσης ότι ο Πολύκαρπος προσηλυτίστηκε στον Χριστιανισμό από αποστόλους, χειροτονήθηκε επίσκοπος και επικοινώνησε με πολλούς που είχαν δει τον Ιησού. Τονίζει επανειλημμένα την πολύ μεγάλη ηλικία του Πολύκαρπου. Το Μαρτύριο έχει τον ίδιο τον Πολύκαρπο να δώσει την ηλικία του την ημέρα του θανάτου του ως 86 ετών.
Ο Άγιος Βούκολος (ή Βούκολος, 6 Φεβρουαρίου), ο πρώτος επίσκοπος Σμύρνης, επέλεξε τον Πολύκαρπο ως διάδοχό του πριν κοιμηθεί εν ειρήνη.
Η ημερομηνία θανάτου του Πολύκαρπου αμφισβητείται. Ο Ευσέβιος Καισαρείας το χρονολογεί στη βασιλεία του Μάρκου Αυρήλιου, περίπου 166-167. Στο Μαρτύριο του Πολυκάρπου ο Πολύκαρπος καταγράφεται να λέει την ημέρα του θανάτου του: «Ογδόντα έξι χρόνια τον υπηρέτησα». πράγμα που δείχνει ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να ήταν ογδόντα έξι ετών ή ότι είχε ζήσει ογδόντα έξι χρόνια από τη μεταστροφή του στο χριστιανισμό. Μια μετα-Ευσεβιανή προσθήκη στην πραγματεία χρονολογεί το θάνατό του το Σάββατο 23 Φεβρουαρίου στην ανθύπανση του Statius Quadratus — που φαίνεται να είναι το 155 ή το 156.
Σωζόμενα γραπτά
Το μοναδικό σωζόμενο έργο που αποδίδεται στον Πολύκαρπο είναι η επιστολή του Προς τους Φιλίππους και η αφήγηση του Μαρτυρίου του Πολύκαρπου. Και τα δύο αυτά έργα αποτελούν μέρος των γραπτών που συνήθως συλλέγονται με τον τίτλο Οι Αποστολικοί Πατέρες. Το τελευταίο θεωρείται η παλαιότερη γνήσια μεταβιβλική αφήγηση ενός χριστιανικού μαρτυρίου και ένα από τα ελάχιστα γνήσια τέτοια γραπτά από την πραγματική εποχή των διωγμών. Είναι επίσης μια από τις πρώτες μαρτυρίες για τη λατρεία των λειψάνων, καθώς το Μαρτύριο αναφέρει ότι μετά τη θυσία του Πολύκαρπου, οι πιστοί μάζεψαν με ευλάβεια τα οστά του ως πολύτιμους θησαυρούς.
Υμνογραφία
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ´. Ταχὺ προκατάλαβε.
Τὴν κλῆσιν τοῖς ἔργοις σου, ἐπισφραγίσας σοφέ, ἐλαία κατάκαρπος, ὤφθης ἐν οἴκῳ Θεοῦ, Πολύκαρπε ἔνδοξε, σὺ γὰρ ὡς Ἱεράρχης, καὶ στερρὸς Ἀθλοφόρος, τρέφεις τὴν Ἐκκλησίαν, λογικῇ εὐκαρπίᾳ, πρεσβεύων Ἱερομάρτυς, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Κοντάκιον. Ἦχος α´. Χορὸς Ἀγγελικὸς.
Καρποὺς τοὺς λογικούς, τῷ Κυρίῳ προσφέρων, Πολύκαρπε σοφέ, ἀρετῶν δι᾽ ἐνθέων, ἐδείχθης ἀξιόθεος, Ἱεράρχα μακάριε, ὅθεν σήμερον, οἱ φωτισθέντες σοῖς λόγοις, ἀνυμνοῦμέν σου, τὴν ἀξιέπαινον μνήμην, δοξάζοντες Κύριον.