Ἡ μνήμη τιμᾶται: 23 Φεβρουαρίου (8 Μαρτίου)
Μαθητὴς τοῦ ἁγίου ἀποστόλου καὶ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, εἷς τῶν ἀποστολικῶν πατέρων. Πνευματικὸς καθηγητής, ὑπερασπιστὴς τῆς καθαρότητας τῆς πίστεως ἀπὸ αἱρέσεις. Εἷς τῶν μαθητῶν αὐτοῦ – ὁ Ἰρηναῖος Λουγδούνου, ἱερομάρτυς.
Βίος
Ὁ Ἅγιος Πολύκαρπος, γεννημένος στὸ δεύτερο μισὸ τοῦ Α΄ αἰώνα, ἦταν μαθητὴς τοῦ ἀποστόλου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου. Ἔτι παιδὶ ὀρφανέψας, ὑιοθετήθηκε ἀπὸ μιὰ χριστιανὴ ὀνόματι Καλλίστη. Μετὰ τὸν θάνατό της, ἐδιάθεσε ὅλη του τὴν περιουσία στοὺς φτωχοὺς καὶ ἄρχισε νὰ ζῇ ἀσκητικὴ ζωή. Ὡς ἐπίσκοπος Σμύρνης, ὁ Πολύκαρπος ἐπολέμησε τὸν γνωστικισμό, ὑπάρτοντας ὁ πιο ἐντίμως θεωρούμενος θεολόγος τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.
Πολλοὶ μαθητὲς ἀκολουθοῦσαν αὐτὸν, μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ Ἰρηναῖος Λουγδούνου, ὁ ὁποῖος, ἐγκατασταθεὶς στὴ Δύση, ἔγινε μέσον τῆς θεολογίας τοῦ Πολυκάρπου στὴ Γαλατία καὶ τὴν Ἰταλία. Ὁ Ἰρηναῖος Λουγδούνου γράφει γιὰ τὸν Πολύκαρπο:
«Ὁ Πολύκαρπος, ὅχι μόνον ἐκατηχήθη ὑπὸ τῶν ἀποστόλων καὶ συνεστράφη πολλοῖς τῶν ἑωρακότων τὸν Κύριον ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ ὑπ’ αὐτῶν τῶν ἀποστόλων χειροτονήθη ἐπίσκοπος τῆς ἐν Σμύρνῃ ἐκκλησίας τῆς Ἀσίας. Ὃν καὶ ἐγὼ εἶδον ἐν τῇ πρώτῃ μου ἡλικίᾳ – διότι ἐβίωσε πολὺν χρόνον καὶ ἐν γήρᾳ βαθυτάτῳ ἐτελεύτησε ταύτην τὴν ζωὴν τῷ ἐνδοξοτάτῳ καὶ γενναιότατῳ μαρτυρίῳ – πάντοτε ἐδίδασκεν ἃ καὶ ἔμαθεν ἀπὸ τοὺς ἀποστόλους, ἃ καὶ παραδίδει ἡ Ἐκκλησία, καὶ ἃ μόνα εἶναι ἀληθῆ. Περὶ τούτου μαρτυροῦσιν αἱ πᾶσαι αἱ ἀσιαναὶ ἐκκλησίαι, ὡσαύτως καὶ οἱ μέχρι τοῦ νῦν διαδεξάμενοι τὸν Πολύκαρπον. Ὁ τοιοῦτος πολὺ πιστότερος καὶ βεβαιότερος μάρτυς τῆς ἀληθείας ἢ Οὐαλεντῖνος, Μαρκίων καὶ οἱ λοιποὶ αἱρετικοί. Ὁ αὐτὸς, παραγενόμενος ἐν Ῥώμῃ ἐπὶ Ἀνικήτου, πολλοὺς ἐπέστρεψεν ἀπὸ τῶν προειρημένων αἱρετικῶν εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ, κηρύσσων ὅτι μίαν ταύτην τὴν ἀλήθειαν παρέλαβεν ἀπὸ τῶν ἀποστόλων, ἥτις καὶ παραδίδοται ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας.»
(Κατὰ αἱρέσεων, βιβλίον Γ΄, κεφ. Γ΄.4)
Πρὸς τὸν Ἅγιο Πολύκαρπον ἀπευθύνεται μία ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς τοῦ Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου. Ἔργο τοῦ ἰδίου τοῦ Πολυκάρπου διασώζεται μόνο ἡ Ἐπιστολὴ πρὸς Φιλιππησίους. Γι’ αὐτὴν γράφει ὁ ἱερομάρτυς Ἰρηναῖος Λουγδούνου στὸ Β΄ αἰώνα:
«Ἔστιν ἐπιστολὴ τοῦ Πολυκάρπου πρὸς Φιλιππησίους γραφεῖσα, εὐλογωτάτη, ἐξ ἧς οἱ βουλόμενοι καὶ μέλοντες περὶ τῆς ἑαυτῶν σωτηρίας δύνανται γνῶναι καὶ τὸν χαρακτῆρα τῆς πίστεως αὐτοῦ καὶ τὸ κήρυγμα τῆς ἀληθείας. Ὡσαύτως καὶ ἡ ἐν Ἐφέσῳ ἐκκλησία, ὑπὸ Παύλου τεθεμελιωμένη καὶ ἔχουσα τὸν Ἰωάννην μέχρι τῶν Τραϊανοῦ χρόνων, μάρτυς ἐστὶν ἀληθὴς τῆς ἀποστολικῆς παραδόσεως.»
(Ἰρηναῖος Λουγδούνου, Κατὰ αἱρέσεων, Γ΄, 4)
Συμμετεῖχε στὴν ἔριδα μὲ τὸν πάπα Ἀνίκητο γιὰ τὴν ἡμερομηνία ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα (αἱ μικρασιατικαὶ κοινότητες ἤγαγαν αὐτὸ τῇ 14 Νισάν, ἐνῶ οἱ Ῥωμαϊκὲς τῇ πρώτῃ Κυριακῇ μετὰ τὴ 14 Νισάν). Ὁ διάλογος ὅμως παρέμεινε ἀδιέξοδος, χωρὶς νὰ εμποδίσει τοὺς δύο ἐπισκόπους νὰ χωρισθοῦν ὡς φίλοι. Στὴν ἡλικία τῶν 86 ἐτῶν συνελήφθη καὶ, ἀρνηθεὶς νὰ ἀρνηθῆ τὸν Χριστό, ἐκαύθη ζωντανός. Τὸ μαρτύριό του ἀφηγήθηκε λεπτομερῶς στὴν «Ἐγκύκλιο ἐπιστολὴ τῆς Σμυρναϊκῆς Ἐκκλησίας».
Ἐκεῖ ἀναφέρονται καὶ τὰ λόγια τοῦ Πολυκάρπου, ὅτι ὑπηρετεῖ τὸν Χριστὸ ἤδη 86 χρόνια:
«Ὁ ἀνθύπατος δὲ ἐπέμενε καὶ ἔλεγεν· “Ὄμοσον, καὶ ἀπολύσω σε· βλάσφημησον τὸν Χριστόν.” Ὁ δὲ Πολύκαρπος ἀπεκρίθη· “Ὀγδοήκοντα καὶ ἓξ ἔτη δουλεύω αὐτῷ, καὶ οὐδέν με ἠδίκησεν· πῶς δύναμαι βλασφημῆσαι τὸν Βασιλέα μου τὸν σώσαντά με;”»
(Ἐγκύκλιος ἐπιστολὴ τῆς Σμυρναϊκῆς Ἐκκλησίας περὶ τοῦ μαρτυρίου Πολυκάρπου, 9)
Γιὰ τὸν Πολύκαρπο γράφει ὁ Εὐσέβιος ὁ Καισαρείας (~258-339), ἀναφέροντας καὶ παραθέτοντας τὴν ἐπιστολή του πρὸς Φιλιππησίους:
«Κατ' ἐκεῖνον δὲ τὸν καιρὸν διαπρεπὴς ἦν ἐν τῇ Ἀσίᾳ Πολύκαρπος, τῶν ἀποστόλων γνώριμος, ὑπὸ τῶν ἑωρακότων τὸν Κύριον καὶ λειτουργησάντων αὐτῷ καθεσταμένος ἐπίσκοπος τῆς ἐν Σμύρνῃ ἐκκλησίας.
<...>
13. Ὁ δὲ Πολύκαρπος ἐν τῇ πρὸς Φιλιππησίους ἐπιστολῇ αὐτοῦ μνημονεύει τοῦ αὐτοῦ [Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου]. Παραθήσομεν δὲ αὐτοῦ τὰ ρηθέντα· "Παρεκάλεσα ὑμᾶς πάντας ὑπακούειν καὶ ὑπομένειν. Εἴδετε γὰρ ἐν ὀφθαλμοῖς ὑμῶν οὐ μόνον τοὺς μακαρίους Ἰγνάτιον καὶ Ῥοῦφον καὶ Ζωσιμᾶν, ἀλλὰ καὶ ἄνδρας ἐξ ὑμῶν αὐτῶν, τὸν Παῦλον καὶ τοὺς λοιποὺς ἀποστόλους. Πιστεύετε ὅτι οὐκ εἰς κενὸν ἔδραμον, ἀλλ' ἐν πίστει καὶ δικαιοσύνῃ, καὶ ὅτι εἰσὶν παρὰ τῷ Κυρίῳ ἐν ᾧ καὶ ἐπάθησαν, ὅτι οὐκ ἠγάπησαν τὸν νῦν αἰῶνα, ἀλλὰ τὸν ὑπὲρ ἡμῶν ἀποθανόντα καὶ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀναστάντα." Καὶ προσθέτει·
14. "Ὑμεῖς, ὥσπερ καὶ ὁ Ἰγνάτιος, ἔγραψέ μοι ὅτι ἐάν τις εἰς Συρίαν πορεύηται, ἀποκομίζῃ καὶ τὰ παρ' ὑμῶν γράμματα. Οὕτως ποιήσω, ἐὰν λάβω καιρόν, ἢ αὐτὸς ἢ δι' οὗ πέμψω πρεσβείαν καὶ ὑπὲρ ὑμῶν."
15. "Τὰς ἐπιστολὰς Ἰγνατίου τὰς γραφείσας αὐτῷ πρός με, καὶ ἄλλας ὅσας εἶχον παρ' ἡμῖν, ἐπεστείλαμεν ὑμῖν, καθὼς ἐνετείλασθε· αἵτινες ὑποτεταγμέναι εἰσὶ τῇ ἐπιστολῇ ταύτῃ, ἐξ ὧν μεγάλην ὠφέλειαν δυνήσεσθε λαβεῖν· περιέχουσι γὰρ πίστιν, ὑπομονὴν καὶ πᾶσαν οἰκοδομὴν τὴν εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν."»
(Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, βιβλ. 3, κεφ. 36)
Υμνογραφία
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ´. Ταχὺ προκατάλαβε.
Τὴν κλῆσιν τοῖς ἔργοις σου, ἐπισφραγίσας σοφέ, ἐλαία κατάκαρπος, ὤφθης ἐν οἴκῳ Θεοῦ, Πολύκαρπε ἔνδοξε, σὺ γὰρ ὡς Ἱεράρχης, καὶ στερρὸς Ἀθλοφόρος, τρέφεις τὴν Ἐκκλησίαν, λογικῇ εὐκαρπίᾳ, πρεσβεύων Ἱερομάρτυς, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Κοντάκιον. Ἦχος α´. Χορὸς Ἀγγελικὸς.
Καρποὺς τοὺς λογικούς, τῷ Κυρίῳ προσφέρων, Πολύκαρπε σοφέ, ἀρετῶν δι᾽ ἐνθέων, ἐδείχθης ἀξιόθεος, Ἱεράρχα μακάριε, ὅθεν σήμερον, οἱ φωτισθέντες σοῖς λόγοις, ἀνυμνοῦμέν σου, τὴν ἀξιέπαινον μνήμην, δοξάζοντες Κύριον.
Πίστη
Ἡ ἑρμηνεία τῆς Γραφῆς κατὰ τὴν Παράδοσιν
«Ὁ μὴ ὁμολογῶν τὸ μαρτύριον τοῦ σταυροῦ, ἐκ τοῦ διαβόλου ἐστίν· καὶ ὁ τὰ λόγια Κυρίου πρὸς τὰς ἰδίας ἐπιθυμίας ἑρμηνεύων, λέγων μήτε ἀνάστασιν, μήτε κρίσιν εἶναι, οὗτος πρωτότοκός ἐστι τοῦ Σατανᾶ. Διὸ ἀφέντες τὴν ματαιότητα καὶ τὰ ψευδῆ πολλῶν διδασκαλίαν, ἐπιστρέψωμεν ἐπὶ τὸν ἐξ ἀρχῆς ἡμῖν παραδοθέντα λόγον·»
(ΠολΣμ_Φιλ. 31-32)
Ὑπακοὴ εἰς τὸ ἱερατεῖον
«Διὸ δεῖ ἀπέχεσθαι ἀπὸ πάντων τούτων, ὑποτάσσεσθαι δὲ τοῖς πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις ὡς Θεῷ καὶ Χριστῷ, τὰς δὲ παρθένους ἀμώμῳ καὶ καθαρᾷ συνειδήσει πολιτεύεσθαι.»
(ΠολΣμ_Φιλ. 24)
Οἱ ἀποθανόντες ἅγιοι ἤδη ζῶσιν ἐν οὐρανῷ μετὰ Χριστοῦ
«Ἀλλ’ αὐτὸς (ὁ Πολύκαρπος), ὑπομονῇ νικήσας τὸν ἄνομον ἄρχοντα, καὶ οὕτως τὸν τῆς ἀφθαρσίας στέφανον ἀπολαβὼν, νῦν συναγάλλεται τοῖς ἀποστόλοις καὶ πᾶσι τοῖς δικαίοις, δοξάζων τὸν Θεὸν καὶ Πατέρα παντοκράτορα, καὶ εὐλογῶν τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν Σωτῆρα τῶν ψυχῶν καὶ σωμάτων ἡμῶν, τὸν ποιμένα τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας.
<…>
Εὐχόμεθα ὑμῖν, ἀδελφοί, κατισχύειν καὶ πολιτεύεσθαι κατὰ τὸ εὐαγγελικὸν λόγιον Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ’ οὗ ἡ δόξα τῷ Θεῷ Πατρὶ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι εἰς σωτηρίαν τῶν ἁγίων ἐκλεκτῶν! Ὡς ὁ μακάριος Πολύκαρπος ἐτελείωσε τὸ μαρτύριον, οὕτως καὶ ἡμεῖς εὑρεθῶμεν ἐν τοῖς ἴχνεσιν αὐτοῦ ἐν τῇ βασιλείᾳ Ἰησοῦ Χριστοῦ.»
(Ἐγκύκλιος ἐπιστολὴ τῆς Σμυρναϊκῆς Ἐκκλησίας περὶ τοῦ μαρτυρίου Πολυκάρπου, 75-85)
Ἡ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ ὡς Κριτοῦ ζώντων καὶ νεκρῶν
«ᾧ πάντα ὑποτέτακται ἐπουράνια καὶ ἐπίγεια, ᾧ πᾶσα πνοὴ λατρεύει, ὃς μέλλει ἔρχεσθαι Κριτὴς ζώντων καὶ νεκρῶν, καὶ οὗ τὸ αἷμα ἐκζητήσει ὁ Θεὸς ἀπὸ τῶν ἀπιστησάντων αὐτῷ.»
(ΠολΣμ_Φιλ. 6)
Ἅπαντες κριθήσονται
«Καὶ διὰ τοῦτο, ἐὰν δεηθῶμεν τοῦ Κυρίου ἵνα ἀφῇ ἡμῖν, ὀφείλομεν καὶ ἡμεῖς ἀφιέναι. Πάντες γάρ ἐσμεν ἐνώπιον Κυρίου καὶ Θεοῦ, καὶ δεῖ ἕκαστον ἡμῶν “παραστῆναι… τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ” καὶ “ἕκαστος… περὶ ἑαυτοῦ λόγον δώσει” (Ρωμ. 14:10, 12).»
(ΠολΣμ_Φιλ. 27)
Αἰώνιοι κόλασις
«Ἀπεκρίθη ὁ Πολύκαρπος· “Ἀπειλεῖς πῦρ πρὸς ὥραν καιόμενον καὶ μετ’ ὀλίγον σβεννύμενον· ἀγνοεῖς γὰρ τὸ πῦρ τῆς μελλούσης κρίσεως καὶ τῆς αἰωνίου κολάσεως, τὸ ἀποκείμενον τοῖς ἀσεβέσιν. Ἀλλὰ τί βραδύνεις; Ποίει ὃ θέλεις.”»
(Ἐγκύκλιος ἐπιστολὴ τῆς Σμυρναϊκῆς Ἐκκλησίας περὶ τοῦ μαρτυρίου Πολυκάρπου, 51)
Ἀποφυγὴ τῶν πλανώντων
«Γινώμεθα ζηλωταὶ τῶν καλῶν, ἐκκλίνωμεν τοὺς σκανδαλιστάς, τοὺς ψευδαδέλφους καὶ τοὺς ὑποκρινόμενους φορεῖν τὸ ὄνομα Κυρίου, πλανῶντας τὰς ψυχὰς τῶν ἀκατάστατων.»
(ΠολΣμ_Φιλ. 29)
Νηστεία
«“γρηγορήσωμεν ἐν ταῖς προσευχαῖς” (1Πέτρ. 4:7), ἐγκρατευώμεθα ἐν νηστείαις, δεηθῶμεν ἐν ταῖς προσευχαῖς τοῦ παντεπόπτου Θεοῦ “μὴ εἰσενέγκῃ ἡμᾶς εἰς πειρασμόν” (Ματθ. 6:13), καθὼς εἶπεν ὁ Κύριος· “τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής” (Ματθ. 26:41, Μάρκ. 14:38).»
(ΠολΣμ_Φιλ. 32)
Προσευχὴ ὑπὲρ τῶν ἀρχόντων
«Προσεύχεσθε ὑπὲρ πάντων τῶν ἁγίων. Προσεύχεσθε καὶ ὑπὲρ βασιλέων καὶ ἐξουσιῶν καὶ ἡγεμόνων, καὶ ὑπὲρ τῶν διωκόντων καὶ μισούντων ὑμᾶς, καὶ ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν τοῦ σταυροῦ, ἵνα ὁ καρπὸς τῆς πίστεως ὑμῶν φανερὸς γένηται ἐν πᾶσιν, καὶ αὐτοὶ τέλειοι ἦτε.»
(ΠολΣμ_Φιλ. 54)
Οἱ πιστοὶ ἐτίμων τὸν Πολύκαρπον
«Ὅτε δὲ ἡτοιμάσθη ἡ πυρά, ὁ Πολύκαρπος ἀποθέμενος πάντα τὰ ἱμάτια αὐτοῦ καὶ λύσας τὴν ζώνην, ἐπειρᾶτο ἀπολύειν ἑαυτοῦ τὰ ὑποδήματα, ὃ πρότερον οὐκ ἐποίει· πᾶς γὰρ ἀεὶ ὁ πιστὸς ἐσπούδαζεν ἅψασθαι τοῦ σώματος αὐτοῦ, διὰ τὸ πρὸ τοῦ μαρτυρίου ἐν τῇ ἀγωγῇ αὐτοῦ ἐν δόξῃ τιμᾶσθαι ὑπὸ πάντων.»
(Ἐγκύκλιος ἐπιστολὴ τῆς Σμυρναϊκῆς Ἐκκλησίας περὶ τοῦ μαρτυρίου Πολυκάρπου, 59)
Οἱ πιστοὶ ἐτίμων τὰ λείψανα τοῦ Πολυκάρπου
«Ὁ δὲ φθονερὸς καὶ διάβολος καὶ πονηρὸς ἀντικείμενος τῷ γένει τῶν δικαίων, ἰδὼν τὸ μέγεθος τοῦ μαρτυρίου αὐτοῦ καὶ τὴν ἄμεμπτον ἀπ’ ἀρχῆς πολιτείαν αὐτοῦ, καὶ στεφανωθέντα αὐτὸν τῷ στέφανῳ τῆς ἀφθαρσίας καὶ ἀναμφίλεκτον ἀπολαβόντα τὸν μισθόν, ἐπετήδευσεν ἵνα μηδὲ τὸ σῶμα αὐτοῦ ὑφ’ ἡμῶν ληφθῇ, καίπερ πολλῶν ἐπιθυμούντων τοῦτο ποιῆσαι καὶ κοινωνῆσαι τοῦ ἁγίου αὐτοῦ σώματος. Καὶ ὑπέβαλεν τῷ Νικήτᾳ, πατρὶ Ἡρῴδου, ἀδελφῷ Ἄλκης, νὰ παρακαλέσῃ τὸν ἀνθύπατον μὴ δοῦναι τὸ σῶμα αὐτοῦ, “μήποτε,” ἔλεγεν, “ἀφέντες τὸν ἐσταυρωμένον, ἄρξωνται τοῦτον σέβειν.” Ταῦτα δὲ ἔλεγον ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων παρακινηθέντες καὶ ἐνοχλούμενοι, οἵτινες ἐτήρησαν ἡμᾶς μέλλοντας αὐτὸ ἀπὸ τοῦ πυρὸς λαμβάνειν, μὴ εἰδότες ὅτι οὐδέποτε δυνησόμεθα οὔτε τὸν Χριστὸν ἐγκαταλιπεῖν, τὸν ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου σωτηρίας παθόντα, τὸν ἄμωμον ὑπὲρ τῶν ἁμαρτωλῶν, οὔτε ἄλλον τινὰ προσκυνεῖν. Αὐτὸν γὰρ προσκυνοῦμεν ὡς Υἱὸν Θεοῦ, τοὺς δὲ μάρτυρας ὡς μαθητὰς καὶ μιμητὰς Κυρίου ἀξίως ἀγαπῶμεν διὰ τὴν ὑπερβάλλουσαν εὔνοιαν πρὸς τὸν ἴδιον Βασιλέα καὶ Διδάσκαλον. Ὅπως καὶ ἡμεῖς μέτοχοι καὶ συμμαθηταὶ αὐτῶν γενώμεθα! Ὁ ἑκατόνταρχος, ἰδὼν τὴν τῶν Ἰουδαίων φιλονεικίαν, ἔθηκεν αὐτὸ ἐν μέσῳ, ὡς ἔθος αὐτοῖς, καὶ κατέκαυσεν. Οὕτως ἡμεῖς ὕστερον ἀνελέξαμεν τὰ ὀστᾶ αὐτοῦ, τιμιώτερα λίθων πολυτελῶν καὶ ἐκλεκτότερα χρυσοῦ, καὶ ἔθηκαμεν ὅπου ἔπρεπεν. Ἐκεῖ, ὡς δυνατόν, δώσει ὁ Κύριος καὶ ἡμῖν συναχθεῖσιν ἐν ἀγαλλιάσει καὶ χαρᾷ, ἀγαγεῖν τὴν ἡμέραν γενεθλίου τοῦ μάρτυρος αὐτοῦ, εἰς μνήμην τῶν προηθλησάντων καὶ εἰς παράστασιν καὶ ἑτοιμασίαν τῶν μελλόντων. Τοιαύτη ἡ ἱστορία τοῦ μακαρίου Πολυκάρπου. Ὅστις μετὰ τῶν ἀπὸ Φιλαδελφίας δωδέκατος ὢν μάρτυς ἐν Σμύρνῃ, μνημονεύεται παρὰ πᾶσιν μᾶλλον, ὥστε καὶ ὑπὸ τῶν ἐθνῶν πανταχοῦ λαλεῖσθαι περὶ αὐτοῦ. Ἦν γὰρ οὐ μόνον διδάσκαλος ἐπίσημος, ἀλλὰ καὶ μάρτυς ἐξοχώτατος, οὗ τὸ μαρτύριον πάντες ζηλοῦσιν, ὡς κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον Χριστοῦ τελειωθέν.»
(Ἐγκύκλιος ἐπιστολὴ τῆς Σμυρναϊκῆς Ἐκκλησίας περὶ τοῦ μαρτυρίου Πολυκάρπου, 75-85)